Κλητική

[MightyMouse]

Ανοίγω το νήμα με συγκεκριμένες ιδέες στο μυαλό και ειδικότερα για ανδρικά ονόματα, αλλά στο μέλλον κάντε ό,τι θέτε.

Που λέτε, φωνάζω σε ένα παιδάκι, "Αλκαίε, έλα εδώ." Και το παιδάκι έρχεται. Εμένα μου βγήκε πολύ φυσικά και το παιδάκι κατάλαβε (φυσικά;) και ήρθε (την πράξη αυτή μπορείτε να τη θεωρείτε και φυσική και αφύσικη). Μου είπε όμως κάποιος πως η κλητική του Αλκαίος δεν είναι "Αλκαίε" αλλά "Αλκαίο". Δηλαδή θα έπρεπε να είχα πει, "Αλκαίο, έλα εδώ."

Τι λες λοιπόν πάνσοφο πχώρουμ για την κλητική ανδρικών (βαφτιστικών ή και μη) ονομάτων που τονίζονται σε παραλήγουσα;

- Φυσικά έχουμε παροξύτονα δισύλλαβα όπως Νίκος και Γιώργος που (φυσικά;) σχηματίζουν κλητική Νίκο και Γιώργο (κι όχι Νίκε και Γιώργε).
- Έχουμε παροξύτονα πολυσύλλαβα όπως το Κωνσταντίνος κι Αυγουστίνος που (φυσικά;) η κλητική είναι Κωνσταντίνε κι Αυγουστίνε (κι όχι Κωνσταντίνο κι Αυγουστίνο).
- Έχουμε το παροξύτονο τρισύλλαβο Αλέκος που (φυσικά;) κάνει κλητική Αλέκο (κι όχι Αλέκε).

Τι γίνεται όμως με τα τρισύλλαβα Ματθαίος και Αλκαίος; Πώς αυτά σχηματίζουν κλητική και βάσει ποιου κανόνα;

Κοίταξα λίγο Γραμματική Τριανταφυλλίδη, παράγραφο 132 (Αρσενικά σε -ος), αλλά δε βγαίνει εύκολο νόημα. Λέει λοιπόν στη σελίδα 87 σε αυτή την παράγραφο:
Η κλητική του ενικού σχηματίζεται σε -ε: γιατρέ, ήλιε, δήμαρχε.
Τη σχηματίζουν σε -ο:
α) Τα παροξύτονα βαφτιστικά: Αλέκο, Γιώργο, Πέτρο, Σπύρο, κτλ. το Παύλος έχει κλητική Παύλε και Παύλο.
και μετά έχει δυο ακόμη περιπτώσεις, που όμως δεν είναι παροξύτονα ονόματα και τέλος
δ) Μερικά οικογενειακά ονόματα παροξύτονα: κύριε Παυλάκο.

Βέβαια, αυτός ο ορισμός από μόνος του φαίνεται να έχει ένα θέμα. Είναι σα να σου λέει, φιλαράκι, τον Κωνσταντίνο _δε_ θα τον φωνάζεις "Κωνσταντίνε" όταν τον θέλεις, αλλά "Κωνσταντίνο". Το οποίο φαίνεται τελείως κουλό.


Οπότε, πάμε πάλι:

ο Τι λες λοιπόν πάνσοφο πχώρουμ για την κλητική ανδρικών (βαφτιστικών ή και μη) ονομάτων που τονίζονται σε παραλήγουσα;

ο Ειδικότερα αυτό που με ενδιαφέρει ανοίγοντας αυτό το νήμα είναι τι γίνεται με τα τρισύλλαβα βαφτιστικά ονόματα Ματθαίος και Αλκαίος; Πώς αυτά σχηματίζουν κλητική και βάσει ποιου κανόνα;

[Νταρνάκας]

Το Αλκαίος επειδή είναι αρχαίο πρέπει να διατηρεί την κλητική της αρχαίας, Αλκαίε. Το "Αλκαίο" ακούγεται σαν δεινός βαρβαρισμός.

[Παλαιομνήμων]

Σε παλαιότερα βιβλία (λογοτεχνικά κτλ) συναντούσες την κλητική "Νίκε", "Πέτρε", "Σπύρε" κτλ. [Η αλήθεια όμως είναι ότι "Γιώργε" δεν θυμάμαι να έχω συναντήσει, χωρίς φυσικά να μπορώ επίσης να το αποκλείσω!]

Και μια που λέμε για κλητική, να μη ξεχνούμε ότι η κλητική πρέπει να χωρίζεται ΠΑΝΤΟΤΕ με κόμμα από την υπόλοιπη πρόταση (σε όποιο σημείο της και αν βρίσκεται -αρχή, μέση ή τέλος):
Μαρία, έλα εδώ!
Τι θες, ρε Βαγγέλη, μεσημεριάτικα!
Τι είπες, Γιώργο;

[MightyMouse]

Νταρνάκα, ευχαριστώ! Μου αρέσουν αυτά που λες αλλά παραπομπή δε βλέπω.

Παλαιομνήμων, ευχαριστώ κι εσένα! Περί Ματθαίου και Αλκαίου τι άποψη έχεις για κλητική; Καμιά παραπομπή;

[perseus]

Η αλήθεια όμως είναι ότι "Γιώργε

γεωργιε?

[MightyMouse]

Το Γεώργιε προκύπτει από το Γεώργιος, το οποίο Γεώργιος τονίζεται στην προπαραλήγουσα (σε αντίθεση με το Γιώργος που τονίζεται στην παραλήγουσα). Η ερώτηση είναι για ονόματα παροξύτονα, όπως Γιώργος, αλλά ειδικότερα για τα Ματθαίος και Αλκαίος.

[Νταρνάκας]

Νταρνάκα, ευχαριστώ! Μου αρέσουν αυτά που λες αλλά παραπομπή δε βλέπω.

Παλαιομνήμων, ευχαριστώ κι εσένα! Περί Ματθαίου και Αλκαίου τι άποψη έχεις για κλητική; Καμιά παραπομπή;

Δεν έχω καμία παραπομπή αλλά το γλωσσικό μου αισθητήριο αυτό μου λέει. Τα Γιώργος, Νίκος, Αλέκος κ.τ.λ είναι τύποι της νεοελληνικής και γι' αυτό δεν ακολουθούν το κλιτικό σύστημα της αρχαίας. Γιώργε, Νίκε, Αλέκε κ.τ.λ. ακούγονται γελοία. Το ίδιο απαράδεκτο είναι να προσαρμόσουμε τα Αλκαίος και Ματθαίος στο κλιτικό σύστημα της δημοτικής (αν και το Ματθαίος δεν είναι ελληνικό).

[Λεγεών]

Δώστε ελληνικά ονόματα στα παιδιά σας, μακριά από την χριστιανοεβραϊλα και τα ονόματα που δεν καταλαβαίνετε τι σημαίνουν.

(Καλά, εδώ δεν καταλαβαίνετε τι σημαίνουν τα ελληνικά ονόματα, αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα.)

[Παλαιομνήμων]

Νταρνάκα, ευχαριστώ! Μου αρέσουν αυτά που λες αλλά παραπομπή δε βλέπω.

Παλαιομνήμων, ευχαριστώ κι εσένα! Περί Ματθαίου και Αλκαίου τι άποψη έχεις για κλητική; Καμιά παραπομπή;

Να' σαι καλά!

Ως προς το ερώτημά σου, δεν έχω υπ' όψιν μου κάπου κατατοπιστικά να σε παραπέμψω, οπότε απέφυγα να πω απλώς την προσωπική μου άποψη. Εφ' όσον την ζητάς όμως, νομίζω ότι τα ονόματα «Αλκαίος» και «Ματθαίος» στην κλητική μπορούν να γίνουν εξίσου αποδεκτά ακουστικώς και στις δύο μορφές, δηλ. και -οπωσδήποτε- «Αλκαίε»/«Ματθαίε», όπως είναι το κανονικό από τα παλιά (και κακώς σού είπαν ότι δεν σχηματίζεται έτσι), και «Αλκαίο»/«Ματθαίο», κατά τα νεοελληνικά «Νίκο», «Παύλο» κτλ.


Ως προς τα «Κωνσταντίνος» και «Αυγουστίνος», παρ' ότι προσωπικώς δεν θα διανοούμουν να χρησιμοποιήσω άλλη από την κλητική με κατάληξη εις -ε, σε πληροφορώ ότι έχω ακούσει ορισμένες φορές να τα χρησιμοποιούν και με κατάληξη εις -ο (έχω και γνωστό Αυγουστίνο σε κοινή παρέα, οπότε έχω και από εκεί σχετικά ακούσματα). Φυσικά, η συντριπτική πλειοψηφία, ευτυχώς, χρησιμοποιεί σε αυτές τις περιπτώσεις την κατάληξη τής κλητικής εις -ε, όπως και εγώ.

[Paralimnitis]

Δώστε ελληνικά ονόματα στα παιδιά σας, μακριά από την χριστιανοεβραϊλα και τα ονόματα που δεν καταλαβαίνετε τι σημαίνουν.

(Καλά, εδώ δεν καταλαβαίνετε τι σημαίνουν τα ελληνικά ονόματα, αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα.)

Eλα ρε μλκ τα περισσοτερα χριστιανικα ονοματα ειναι Ελληνικης η εστω λατινικης προελευσης.Τα μονα εβραικα ειναι τα Γιαννης,Ηλιας,Μιχαλης και το Μαρια απο τα γυναικεια.

[MightyMouse]

Νταρνάκας και Παλαιομνήμων, σας ευχαριστώ και τους δυο έστω κι αν δεν έχουμε κάποιον τελείως πειστικό τρόπο για τα επιχειρήματά μας (με την έννοια, ορίστε κύριε, εδώ είναι ο κανόνας).

[Παλαιομνήμων]

Νταρνάκας και Παλαιομνήμων, σας ευχαριστώ και τους δυο έστω κι αν δεν έχουμε κάποιον τελείως πειστικό τρόπο για τα επιχειρήματά μας (με την έννοια, ορίστε κύριε, εδώ είναι ο κανόνας).

[hellegennes]

Νταρνάκας και Παλαιομνήμων, σας ευχαριστώ και τους δυο έστω κι αν δεν έχουμε κάποιον τελείως πειστικό τρόπο για τα επιχειρήματά μας (με την έννοια, ορίστε κύριε, εδώ είναι ο κανόνας).

Ο κανόνας είναι απλός. Όλα τα ανδρικά ονόματα σε -ος στην κλητική λήγουν σε -ε, εκτός από τα παροξύτονα που έχουν λιγότερες από τέσσερις συλλαβές.

Αυτό που λέει ο Νταρνάκας μπορεί να έχει να κάνει με το αισθητήριό του, άλλωστε αυτά τα ονόματα είναι λίγο σπάνια, αλλά τα λιγότερο σπάνια Φοίβος, Λυκούργος, Δρόσος, Πύρρος και Δήμος, έχουν καθαρότατα κλιτική Φοίβο, Λυκούργο, Δρόσο, Πύρρο και Δήμο, παρότι είναι όλα, αν όχι αρχαία ονόματα, τουλάχιστον αρχαίες λέξεις.

Υπάρχουν ελάχιστα μη πολυσύλλαβα ονόματα σε -ος που να τονίζονται στην λήγουσα (Στυλιανός, Δαμιανός, Ρωμανός, Σεβαστός, Ακριβός και μερικά ακόμα, τα περισσότερα εξαιρετικά σπάνια). Αυτά παίρνουν κανονικά κλιτική σε -ε, πλην των λαϊκότροπων μετατροπών άλλων ονομάτων (Δημητρός, Νικολός, Μανολιός). Στην ουσία δηλαδή αυτή είναι η μόνη εξαίρεση του κανόνα.

Ξανά ο κανόνας: Όλα τα ανδρικά ονόματα σε -ος στην κλητική λήγουν σε -ε, εκτός από τα παροξύτονα που έχουν λιγότερες από τέσσερις συλλαβές (δισύλλαβα και τρισύλλαβα).

[Παλαιομνήμων]

Ο κανόνας είναι απλός. Όλα τα ανδρικά ονόματα σε -ος στην κλητική λήγουν σε -ε, εκτός από τα παροξύτονα που έχουν λιγότερες από τέσσερις συλλαβές.

Αυτό που λέει ο Νταρνάκας μπορεί να έχει να κάνει με το αισθητήριό του, άλλωστε αυτά τα ονόματα είναι λίγο σπάνια, αλλά τα λιγότερο σπάνια Φοίβος, Λυκούργος, Δρόσος, Πύρρος και Δήμος, έχουν καθαρότατα κλιτική Φοίβο, Λυκούργο, Δρόσο, Πύρρο και Δήμο, παρότι είναι όλα, αν όχι αρχαία ονόματα, τουλάχιστον αρχαίες λέξεις.[...]

Προφανώς μιλάς για τον νεοελληνικό κανόνα, διότι στα αρχαία τα ανωτέρω σχημάτιζαν την κλητική εις -ε και όχι εις -ο.

[hellegennes]

Γιατί να μιλάω για τον αρχαιοελληνικό κανόνα; Συζητάμε κάπου για το τι συνέβαινε στην αρχαία ελληνική; Ερώτημα για το πώς κλίνονται στην γλώσσα μας δεν είναι το θέμα του νήματος;