ΜΑΣΣΑΛΙΑ: ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΟΚΡΑΤΕΙΡΑ ΚΑΙ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΡΙΑ

[Alexander the Great]

Περί τον 7ο αιώνα π.Χ., οι Έλληνες θαλασσοπόροι άποικοι εμφανίστηκαν σε όλες σχεδόν τις μεσογειακές ακτές, καταφέρνοντας να εγκατασταθούν στις περισσότερες. Στην ακτή της δυτικής Λιγυρίας οι Έλληνες συνάντησαν για πρώτη φορά τους Κέλτες, τουλάχιστον μετά τη μυκηναϊκή εποχή. Όταν έφτασαν στην περιοχή ως έμποροι (8ος αιώνας π.Χ.),
οι γηγενείς κάτοικοι ήταν οι Λίγυρες, λαός με τις απαρχές του στη Νεολιθική εποχή που είχε υιοθετήσει τον πρωτο-κελτικό πολιτισμό Έρνφιλντ. Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι, Ρόδιοι και Φωκαείς από την Μ. Ασία, ίδρυσαν έναν εμπορικό σταθμό στην σημερινή τοποθεσία του Αγίου Βλασίου (Saint Blaise) που εξελίχθηκε σε πραγματική πόλη, ενδεχομένως με την ονομασία «Ηράκλεια» ή «Μαστράβαλα». Σύντομα η Ηράκλεια-Μαστράβαλα παρήκμασε λόγω των προσχώσεων του Ροδανού που αχρήστευσαν το λιμάνι της, και επισκιάστηκε από μια νέα ελληνική αποικία που ιδρύθηκε σε καλύτερη θέση περί το 600 π.Χ., τη Μασσαλία.
Η ίδρυση της Μασσαλίας αποτέλεσε σημαντικότατο γεγονός για την Ιστορία των Γαλατών, επηρεάζοντας έντονα την εθνογένεση, τον πολιτισμό και την εξέλιξη τους. Η μασσαλιώτικη πολιτισμική επιρροή ήταν ιδιαίτερα σημαντική στους πολιτισμούς Χάλσταττ και Λα Τεν μέσω των εμπορικών και άλλων σχέσεων. Το εμπορικό δίκτυο της Μασσαλίας χρησιμοποιούσε τους μεγάλους ποταμούς της Γαλλίας (Ροδανός, Λίγηρας, Γαρούνας, Σηκουάνας, κ.α.) καταλήγοντας στην Βόρεια Θάλασσα και τα Βρετανικά νησιά. Περίφημος είναι ο λακωνικός κρατήρας που ανασκάφηκε στην τοποθεσία Βις (Vix) της βορείου Γαλλίας, έργο που απέστειλαν εκεί Μασσαλιώτες έμποροι για λογαριασμό της τοπικής βασιλικής οικογένειας. Πάμπολλα ελληνικά στοιχεία πέρασαν στον γαλατικό πολιτισμό, από την καθημερινή ζωή έως την καλλιτεχνική έκφραση. Η Μασσαλία «εξήγε» στους Γαλάτες τον δικό της ιωνικό πολιτισμό και ταυτόχρονα λειτουργούσε ως «ενδιάμεσος» που διέδιδε στον ίδιο λαό στοιχεία πολιτισμού και τεχνολογίας της κυρίως Ελλάδας και των ελληνικών αποικιών της Ιταλίας. Η πόλη εξελίχθηκε σύντομα στο εμπορικό λιμάνι του μεγαλύτερου μέρους του γαλατικού κόσμου, τα προϊόντα του οποίου διοχετεύονταν στην Μασσαλία και από εκεί διαμοιράζονταν στις αγορές ολόκληρης της Μεσογείου. Αναλόγως, τα μεσογειακά είδη ακολουθούσαν την αντίστροφη πορεία, καταλήγοντας στους Γαλάτες πελάτες. Η Μασσαλία αποτέλεσε την εμπορική και πολιτισμική «πύλη» των Κελτών προς το νότο. Μια από τις σημαντικότερες προσφορές της στον γαλατικό κόσμο ήταν το ελληνικό αλφάβητο, το οποίο διαδόθηκε έως τη Βρετανία.

Ιδρυτές της Μασσαλίας ήταν οι Ίωνες της μικρασιατικής Φώκαιας. Ο Γαλατορωμαίος ιστορικός Πομπήιος Τρώγος διέσωσε τον ιδρυτικό θρύλο (μέσω του ευρύτερου έργου του Ιουστίνου). Σύμφωνα με αυτόν, Φωκαείς θαλασσοπόροι ξεκίνησαν από την πατρίδα τους με αρχηγό τον Πρώτη και σκοπό την ίδρυση αποικίας. Μετά από μακρύ ταξίδι, έφθασαν αρχικά στις εκβολές του Τίβερη, στο επίνειο της Ρώμης. Από τη Ρώμη οι Φωκαείς έπλευσαν για την σημερινή γαλλική μεσογειακή ακτή. Οι Έλληνες του Πρώτη αποβιβάστηκαν στη χώρα του Νάννου, βασιλέα των Σεγοβρίγων Λιγύρων, ακριβώς την ημέρα που η κόρη του, Γύπτις, θα επέλεγε σύζυγο. Σύμφωνα με το τοπικό έθιμο, η πριγκήπισσα θα έκανε την επιλογή κατά την διάρκεια συμποσίου στο οποίο είχαν προσκληθεί όλοι οι γόνοι της τοπικής αριστοκρατίας. Ο Νάννος κάλεσε και τους Έλληνες στο συμπόσιο, χωρίς να υπολογίσει τις συνέπειες της πρόσκλησης. Ο βασιλέας έδωσε ένα κύπελο με νερό στην κόρη του, ζητώντας της να το προσφέρει στον άνδρα που ήθελε ως σύζυγο. Η Γύπτις προσπέρασε αδιάφορα τους Λίγυρες μνηστήρες και προσέφερε το κύπελο στον Πρώτη. Ο Νάννος έκανε τον Φωκαέα γαμβρό του και του προσέφερε μέρος της χώρας του για την ίδρυση της νέας πόλης, της Μασσαλίας. Πίσω από τη ρομαντική αφήγηση του Τρώγου, κρύβεται η ιστορική πραγματικότητα: Φαίνεται ότι επήλθε κάποια συμφωνία ανάμεσα σε Έλληνες και Λίγυρες για παραχώρηση εδαφών, η οποία επισφραγίστηκε με τον γάμο του Φωκαέα οικιστή με την κόρη του Σεγόβριγα βασιλέα. Αμφότεροι ωφελούνταν. Οι Έλληνες βρήκαν έδαφος για εγκατάσταση ενώ οι Σεγόβριγες απέκτησαν έναν ισχυρό στρατιωτικά σύμμαχο για τους πολέμους τους εναντίον των γειτονικών φυλων.
Ο αρχικός οικισμός της Μασσαλίας γιγαντωνόταν με το πέρασμα του χρόνου, αφαιρώντας όλο και περισσότερα εδάφη από τους ιθαγενείς, απειλώντας πλέον την ύπαρξη τους. Ο διάδοχος του Νάννου, Κομανός, θέλησε να ανατρέψει την κατάσταση. Οι Μασσαλιώτες δεν εμπιστεύονταν τους Λίγυρες και τους επέτρεπαν να εισέρχονται στην πόλη μόνο μετά τον αφοπλισμό τους στις πύλες της. Ο Κομανός σκέφθηκε να κατακτήσει την πόλη με προδοσία, κατά την μεγάλη ελληνική εορτή των Ανθεστηρίων. Σύμφωνα με το σχέδιο του –μια παραλλαγή του ομηρικού επεισοδίου του Δουρείου Ίππου- μια ομάδα οπλισμένων Λιγύρων θα κρύβονταν κάτω από τις φυλλωσιές των αρμάτων της εορταστικής παρέλασης που θα εισερχόταν στην πόλη και θα περίμενε να νυχτώσει. Τη νύκτα θα άνοιγε τις πύλες της Μασσαλίας προκειμένου να εισβάλει σε αυτήν ο σεγοβριγικός στρατός που θα περίμενε κρυμμένος στα γειτονικά υψώματα.
Για καλή τύχη των Ελλήνων, μια γυναίκα των γηγενών αποκάλυψε στον Μασσαλιώτη εραστή της το λιγυρικό σχέδιο και αυτός ενημέρωσε αμέσως τις αρχές. Την ημέρα των Ανθεστηρίων οι Έλληνες ήταν προετοιμασμένοι. Επιτέθηκαν πρώτοι στους Λίγυρες και σφαγίασαν τον Κομανό μαζί με 7.000 άνδρες του, σχεδόν το σύνολο των μαχίμων του. Η φυλή των Σεγοβρίγων σχεδόν εξολοθρεύθηκε και οι επιζώντες κατέστησαν υπήκοοοι της Μασσαλίας. Δεν μπορεί να διευκρινισθεί αν το επεισόδιο της ημέρας των Ανθεστηρίων είναι πραγματικό ή μυθικό. Το βέβαιο είναι ότι η διαρκής επέκταση των Ελλήνων αποίκων επέφερε τον ολοκληρωτικό πόλεμο με τους Λίγυρες. Τελικά οι Μασσαλιώτες, παρότι αρκετά λιγότεροι σε αριθμό, νίκησαν συντριπτικά τους εντόπιους χάρη στον ανώτερο πολεμικό εξοπλισμό και τακτικές τους. Η εκμηδένιση των Σεγοβρίγων πρέπει να θεωρείται πραγματικότητα: δεν μπορούσε να υπάρξει παρά μονο ένας λαός στην περιοχή γύρω από τη Μασσαλία.

Μετά την απόπειρα του Κομανού, η στάση των Μασσαλιωτών άλλαξε. Η κοινωνία τους έγινε κλειστή, στιβαρή και σημαντικά στρατικοποιημένη. Οι άλλοι Έλληνες έμποροι και ναυτικοί που έφταναν στον Λακυδόνα, το λιμάνι της Μασσαλίας, παρατήρησαν ότι οι Μασσαλιώτες ήταν μονίμως αγέλαστοι, σοβαροί και αυστηροί. Ο μικρός στρατός τους ισχυροποιήθηκε χάρις στα συνεχή γυμνάσια ενώ το ναυτικό τους εξελίχθηκε σε ένα από τα καλύτερα της Μεσογείου. Η ανάπτυξη της Μασσαλίας υπήρξε ραγδαία. Μετέτρεψε τους γειτονικούς λιγυρικούς πληθυσμούς σε υποτελείς της ενώ προσάρτησε στο κράτος της και την γειτονική ελληνική Ηράκλεια-Μαστράβαλα (περί το 520 π.Χ.). Ίδρυσε πολλές δικές της αποικίες, «διοχετεύοντας» σε αυτές τους νέους Φωκαείς και άλλους Έλληνες αποίκους που έφθαναν στο λιμάνι της. Φημισμένες σύγχρονες γαλλικές και ισπανικές πόλεις ιδρύθηκαν ως μασσαλιώτικες ή φωκαϊκές αποικίες. Στη Γαλλία η Νις (αρχ. Νίκαια), η Αντίμπ (αρχ. Αντίπολη), η Αρλ (Θηλίνη), η Αβινιόν (Αυενιών), η Αγκντ (Τύχη Αγαθή), το Μονακό (Μονοίκου Ηρακλέους Λιμήν), το Σεν-Τροπέ (Αθηνόπολις), οι Κάννες (με το ίδιο όνομα) και στην Ισπανία η Βαρκελώνη (Καλλίπολις), η Αλικάντε (Άκρα Λευκή) και ενδεχομένως η Βαλένθια και η Έλτσε (Ιλικιάς ή Ελίκη;) είναι μερικές από αυτές. Άλλες σημαντικές ελληνικές πόλεις των ίδιων ακτών ήταν ο Ταυρόεις, η Ολβία, το Εμπορείο, η Ρόδη, η Ζακανθα, η Αλωνίς, η Θηλίνη, το Περγάντιο και το Ημεροσκόπειο. Οι Μασσαλιώτες απέκρουσαν τις επιθέσεις από θαλάσσης των Ετρούσκων, των Καρχηδονίων και των Λιγύρων πειρατών, κερδίζοντας πολλές νίκες.
Η ναυτική δύναμη της Μασσαλίας ήταν τέτοια ώστε περιόρισε το πανίσχυρο καρχηδονιακό ναυτικό στην θαλάσσια περιοχή νοτίως των Βαλεαρίδων νήσων και έθεσε υπό τον έλεγχο της ολόκληρη την ακτή από το σύγχρονο Αλικάντε της Ισπανίας έως την Γένουα της Ιταλίας (η οποία ήταν Ετρουσκική αποικία). Το μασσαλιώτικο κράτος περιελάμβανε τους περισσότερους από τους 80-100.000 συνολικά Έλληνες της Απώτατης Δύσης, είχε υπό τον άμεσο έλεγχο του μια έκταση περίπου 3-4.000 τετρ. Χμ. (όση είχε το κλασικό αθηναϊκό κράτος μαζί με τα νησιά Ίμβρο, Λήμνο και Σκύρο), ενώ η πολιτική επιρροή του εκτεινόταν σε άλλα 8-9.000 τετρ. Χμ. εδαφών των ιθαγενών. Όπως φαίνεται οι μόνες άλλες ελληνικές πόλεις της Απώτατης Δύσης που ήταν ανεξάρτητες από τη Μασσαλία αλλά μόνο κατά διαστήματα ήταν το Εμπορείο, η Θηλίνη, η Ρόδη των Ροδίων, η Ζακανθα και η Νίκαια.

Το άστυ της κλασσικής Μασσαλίας (5ος-4ος αιώνες π.Χ.) είχε πληθυσμό 40.000-50.000 κατοίκων, ίσο με αυτόν των σύγχρονων του πολεοδομικών ενότητων Αθηνών-Μακρών Τειχών-Πειραιώς και Κορίνθου-(κορινθιακών) Μακρών Τειχών-Λεχαίου. Ο μασσαλιώτικος στρατός αποτελείτο από Έλληνες οπλίτες και Γαλάτες και Λίγυρες ελαφρά οπλισμένους υποτελείς και μισθοφόρους. Περίφημο ήταν το μασσαλιώτικο ιππικό, στο οποίο οι Ρωμαίοι απένειμαν τα εύσημα για την προσφορά του κατά τον Β΄ καρχηδονιακό πόλεμο στην περιοχή του Ροδανού. Ακόμη πιο ισχυρό ήταν το ναυτικό της Μασσαλίας, αποτελούμενο αρχικά από πεντηκοντόρους και διήρεις και αργότερα από τριήρεις, ενδεχομένως και πεντήρεις κατά την ελληνιστική περίοδο. Η Μασσαλία διατηρούσε σημαντική βιομηχανία παραγωγής όπλων λόγω της στρατικοποίησης της, αρκετά από τα οποία εξήγε στους Γαλάτες της ενδοχώρας.
Το δυστύχημα για την Μασσαλία ήταν ότι η ιστορία της γράφτηκε κυρίως από Λατίνους συγγραφείς. Η πόλη ήταν μακρινή για τους μητροπολιτικούς Έλληνες. Έτσι οι ρωμαιοκεντρικοί και υπερπατριώτες Ρωμαίοι συγγραφείς (ανάμεσα τους και ο Έλληνας Πολύβιος), αγνόησαν σημαντικά την ιστορία της ή μείωσαν σε αρκετές περιπτώσεις τη συνεισφορά της στις μεταγενέστερες ρωμαϊκές επιτυχίες, π.χ. τον σημαντικό ρόλο του μασσαλιώτικου ναυτικού στη νίκη του ρωμαϊκού στόλου επί του καρχηδονιακού στις εκβολές του ποταμού Ίβηρα (217 π.Χ.) κατά την εκτίμηση Γάλλων ιστορικών. Όπως γράφει ενας Αγγλος ιστορικός: «Η Ιστορία της Μασσαλίας εμφανίζεται στον σύγχρονο κόσμο όπως η κορυφή ενός παγόβουνου που ξεπροβάλει πάνω από τα κύματα. Είμαστε πεπεισμένοι ότι υπάρχει (η άγνωστη Ιστορία της) αλλά η πρόσβαση σε αυτήν είναι σχεδόν αδύνατη. Αυτό είναι το μυστήριο της Μασσαλίας. Η Μασσαλία είναι ο λησμονημένος Κολοσσός».

Οι Κέλτες επεκτείνονταν βαθμιαία εις βάρος των Λιγύρων, είτε με την κατάκτηση είτε με την απευθείας υιοθέτηση του πολιτισμού Λα Τεν από τους δεύτερους και έτσι τον επερχόμενο εκ-κελτισμό τους. Αρχικά οι Μασσαλιώτες δεν συγκρούστηκαν με τους νεοφερμένους. Όπως είδαμε, οι δύο λαοί γνωρίζονταν πολύ καλά από τις εμπορικές συναλλαγές τους και την ευεργετική επίδραση της Μασσαλίας. Τώρα είχαν πλέον και εδαφική επαφή. Εκτός από τα κοινά εμπορικά συμφέροντα είχαν και κοινά πολιτικά, καθότι αμφότεροι κυβερνούσαν υποτελείς λιγυρικούς πληθυσμούς. Στις αρχές του 4ου αιώνα, η καθαυτό Γαλατία είχε γίνει εξολοκλήρου σφαίρα της μασσαλιώτικης επιρροής. Για αυτόν τον λόγο οι Μασσαλιώτες αδιαφορούσαν πάντοτε για τον έλεγχο της Ιβηρικής και των Στηλών του Ηρακλή (σημερινό Γιβραλτάρ), τον οποίο είχαν αφήσει στους Καρχηδονίους. Το μόνο ενδιαφέρον για τους δύο λαούς πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες ήταν ο κασσίτερος των Κασσιτερίδων νήσων (μάλλον τα νησιά Σίλλυ της βρετανικής ακτής), τον οποίο ωστόσο, οι Μασσαλιώτες προμηθεύονταν χωρίς προβλήματα από τους χερσαίους δρόμους της Γαλατίας. Αντιθέτως, οι Καρχηδόνιοι έπρεπε να διενεργήσουν το μακρύ και επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι από την Μεσόγειο μέχρι την Βρετανία προκειμένου να τον προμηθευτούν εφόσον οι δρόμοι της Γαλατίας παρέμειναν για πάντα κλειστοί για αυτούς. Λόγω αυτής της κατάστασης υπήρχε μια «άτυπη» συμφωνία μεταξύ Μασσαλίας και Καρχηδόνας, σύμφωνα με την οποία η Γαλατία ήταν σφαίρα επιρροής της πρώτης ενώ η Ιβηρική αποτελούσε χώρο της δεύτερης. Αργότερα η συμφωνία έγινε επίσημη με τον καθορισμό του ποταμού Ίβηρα της Ισπανίας ως συνόρου ανάμεσα στις δύο σφαίρες.

Η Μασσαλία έστειλε από νωρίς τους θαλασσοπόρους της να εξερευνήσουν τις ακτές του Ατλαντικού. Τον 6ο αιώνα π.Χ. ο Ευθυμένης και οι άνδρες του πέρασαν το Γιβραλτάρ και περιέπλευσαν τις αφρικανικές ακτές μέχρι τις εκβολές του ποταμού Σενεγάλη, κατά την πιθανότερη εκτίμηση. Πιο φημισμένος είναι ο Πυθέας ο οποίος ακολούθησε την αντίθετη κατεύθυνση με προορισμό του τις παγωμένες θάλασσες του βορρά (περί το 335-330 π.Χ.). Μερικοί σύγχρονοι ιστορικοί έχουν υποθέσει ότι η αποστολή του χρηματοδοτήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος την ίδια εποχή συνέτριβε τους Πέρσες στην Ασία. Ο μεγάλος κατακτητής σκόπευε μελλοντικά να στρέψει τις στρατιές του προς την Δύση, για αυτό χρειαζόταν πληροφορίες για τις χώρες της. Σύγχρονοι Ευρωπαίοι ερευνητές θεωρούν ότι ο Πυθέας χρησιμοποίησε ένα από τα πλοία των Γαλατών ναυτικών, π.χ. τα σκάφη των Αρμορικανών Ενετών. Εντούτοις, δεν τα χρειαζόταν παρά την κατασκευαστική ποιότητα τους , επειδή το πλοίο του ήταν κατά πάσα πιθανότητα ολκάδα, ελληνικό εμπορικό σκάφος το οποίο λόγω του «ημισφαιρικού» σχήματος του μπορούσε να αντεπεξέλθει στα υψηλά κύματα του Ατλαντικού (σε αντίθεση με την τριήρη που θα κινδύνευε να βυθιστεί).
Η παράδοση η οποία αναφέρει ότι οι Καρχηδόνιοι φρουρούσαν το στενό του Γιβραλτάρ και δεν άφηναν κανέναν να πλεύσει στον Ατλαντικό χωρίς την άδεια τους, δεν έχει ιστορική αξία. Οι Φοίνικες δεν μπορούσαν να εμποδίσουν τους Μασσαλιώτες να βγουν στον Ωκεανό, όταν αυτοί το ήθελαν. Οι θαλασσομάχοι της Μασσαλίας είχαν νικήσει αρκετές φορές τον καρχηδονιακό πολεμικό στόλο, όπως δείχνουν τα τρόπαια από ναυτικές νίκες και τα ανάλογα αφιερώματα τους στους Δελφούς (Θουκυδίδης, Ιουστίνος, Στράβων και Παυσανίας). Εξάλλου ο Πυθέας αναφέρει σε αποσπάσματα του έργου του, ποταμούς της Ιβηρικής οι οποίοι χύνονται στον Ατλαντικό, αναφορά που σημαίνει ότι περιέπλευσε την εν λόγω χερσόνησο. Είναι μάλλον απίθανη η άποψη ότι αν οι Μασσαλιώτες ήθελαν πραγματικά να πλεύσουν στον Ατλαντικό, θα εμποδίζονταν από τους Καρχηδονίους. Αντίθετα, ενας Βρετανός ιστορικός παρέχει ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες υπάρχει η πιθανότητα οι Μασσαλιώτες και οι Καρχηδόνιοι να συνεργάσθηκαν κατά τις εξερευνήσεις τους στον Ατλαντικό.

Ο Πυθέας και οι άνδρες του περιέπλευσαν τις ατλαντικές ακτές της Ευρώπης και διέσχισαν το στενό της Ιρλανδικής θάλασσας που χωρίζει την Ιρλανδία από την Μεγάλη Βρετανία. Έφτασαν μέχρι την Ισλανδία ή σύμφωνα με άλλες απόψεις, μέχρι τα νησιά Σέτλαντ ή τη Νορβηγία. Στο ίδιο ή σε άλλο ταξίδι, περιέπλευσαν τις ακτές της Βόρειας Θάλασσας και ανακάλυψαν την Βαλτική που ήταν άγνωστη έως τότε στον κόσμο της Μεσογείου. Ο Πυθέας παρατηρούσε τους λαούς που συναντούσε και κατέγραψε πολλά στοιχεία σχετικά με τον βίο και τον πολιτισμό τους σε σχετικό έργο του. Οι περισσότερες φυλές ήταν γαλατικές-κελτικές και γερμανικές. Παρότι το έργο του δεν διασώθηκε, τα αποσπάσματα του, τα οποία παραδίδονται από άλλους αρχαίους συγγραφείς, αποτελούν σπουδαία πηγή σχετικά με τον γαλατικό και γερμανικό κόσμο της εποχής του.
Η μασσαλιωτική επιρροή στους Γαλάτες είναι περισσότερο εμφανής στην ελληνο-γαλατική πόλη Γλάνο (Glanum) της Προβηγκίας. Ο Πτολεμαίος την αναφέρει ως πόλη των Σαλύων Γαλατων αλλά θεωρείται βέβαιο ότι κατά την ελληνιστική περίοδο ένα μέρος του πληθυσμού της ήταν Έλληνες από την Μασσαλία. Η πόλη απέκτησε τότε πολλές ελληνικές επιρροές, που φαίνονται περισσότερο στην αρχιτεκτονική των κτιρίων. Οι κάτοικοι της έφθασαν να έχουν και ελληνικό «εθνικό» (πολιτειακή ονομασία). Καλούνταν «Γλανικοί». Αλλά δεν χάθηκαν τα γνήσια γαλατικά στοιχεία. Εκτός από τις γαλατικές επιγραφές, ανασκάφηκε και ένα σημείο της πόλης όπου καρφώνονταν σε πασσάλους οι αποκομμένες κεφαλές ηττημένων εχθρών των Γλανικών, χαρακτηριστική κελτική συνήθεια. Η ελληνική επιρροή δεν περιορίστηκε στο Γλάνο. Κατά την ελληνιστική περίοδο η πρωτεύουσα των Σαλύων, στην σύγχρονη θέση Εντρεμόντ (Entremont), ξανακτίστηκε με ελληνικό πολεοδομικό σχέδιο. Στην θέση του παλαιού γαλατικού φρουρίου, ιδρύθηκε μια μεγάλη πόλη με πρότυπο την γειτονική της Μασσαλία. Και στο Εντρεμόντ τα ελληνικά στοιχεία συνυπήρχαν με τα αποκομμένα κρανία, καρφωμένα στα τείχη της πόλης.

Η συμμαχία της Μασσαλίας με την Ρώμη χρονολογείτο από τα χρόνια της ίδρυσης τους. Το 132 π.Χ. η πρώτη έσωσε την μητρόπολη της Φώκαια, από την καταστροφή της από τον ρωμαϊκό στρατό, όταν μεσολάβησε υπέρ της στην ρωμαϊκή Σύγκλητο. Η Μασσαλία βοήθησε σημαντικά τη Ρώμη στον «Διπλό» Καρχηδονιακό πόλεμο (264-201 π.Χ.). Εξάλλου η Καρχηδόνα αποτελούσε τον μεγαλύτερο εχθρό αμφοτέρων των πόλεων. Μετά την τελική ήττα του Αννίβα, οι Ρωμαίοι επεξέτειναν την στρατιωτική παρουσία τους στη χώρα της Μασσαλίας προκειμένου να εξασφαλίσουν ασφαλή χερσαία οδό από την Ιταλία προς τις ισπανικές επαρχίες τους. Οι Σάλυες θορυβήθηκαν από τη ρωμαϊκή προώθηση και επιτέθηκαν στη Μασσαλία (154 π.Χ.). Οι Μασσαλιώτες και οι Ρωμαίοι τους απέκρουσαν αλλά το 125 οι Σάλυες επανήλθαν ενισχυμένοι με τους Αλλόβριγες, γειτονικό γαλατικό λαό. Η Ρώμη έστειλε μια υπατική στρατιά η οποία νίκησε τους Γαλάτες. Αυτή η εξέλιξη, παρότι σωτήρια για τη Μασσαλία, τη μετέτρεψε ουσιαστικά σε μια από τις υποτελείς συμμάχους (socii) της Ρώμης (122 π.Χ). Σε αντάλλαγμα, η πολιτική χώρα της επεκτάθηκε χάρις στα γαλατικά εδάφη που της παρέδωσαν οι Ρωμαίοι.
Λίγο αργότερα οι ρωμαϊκές στρατιές υπέταξαν οριστικά και τους Σάλυες και Αλλόβριγες ενώ η κατάκτηση προχώρησε έως τα Πυρηναία, υποτάσσοντας τους Ουόλκες Γαλάτες (118 π.Χ.). Οι Ρωμαίοι ενοποίησαν σε μια νέα επαρχία την κατακτημένη περιοχή, η οποία έφτανε μέχρι τη σύγχρονη λίμνη της Γενεύης. Εκχώρησαν περίπου το ένα τρίτο των κατακτημένων περιοχών στη Μασσαλία η οποία πλούτισε περισσότερο. Τα υπόλοιπα εδάφη αποτέλεσαν τη ρωμαϊκή επαρχία της Ναρβωνικής Γαλατίας, την οποία οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν συχνά απλά η «Επαρχία» (Provincia) σε αντιδιαστολή με την υπόλοιπη Γαλατία που ήταν ελεύθερη. Από αυτήν την συνήθεια τους προέρχεται η σημερινή γαλλική τοπωνυμική ονομασία «Προβηγκία» για την εν λόγω περιοχή.

Στους ρωμαϊκούς εμφυλίους πολέμους η Μασσαλία υποστήριξε τον Μάριο έναντι του Σύλλα και κατά την διαμάχη μεταξύ Πομπηίου και Καίσαρα, συντάχθηκε με τον πρώτο. Ο στρατός του Καίσαρα την πολιόρκησε και την κατέλαβε παρά τη γενναία προσπάθεια του μασσαλιώτικου ναυτικού εναντίον των ρωμαϊκών πλοίων (49 π.Χ.). Ο Καίσαρ δεν κατέστρεψε την πόλη αλλά της αφαίρεσε σχεδόν όλες τις κτήσεις της, εκτός της Νίκαιας, καθώς και τους θησαυρούς της. Η Μασσαλία προσαρτήθηκε ουσιαστικά στο ρωμαϊκό κράτος. Παρά την λεηλασία της και τον εμπορικό ανταγωνισμό της γειτονικής ρωμαϊκής αποικίας Ναρβώνος, συνέχισε να αποτελεί μια πλούσια εμπορική πόλη με φημισμένες ελληνικές σχολές ιατρικής, φιλοσοφίας και άλλων επιστημών, στις οποίες φοιτούσαν πολλοί Ρωμαίοι αλλά και Γαλάτες πλέον. Η ιωνική διάλεκτος της χάθηκε υπέρ της λατινικής μόλις τον 3ο αιώνα μ.Χ. Σήμερα, υπάρχει στην είσοδο του λιμένα της ογκώδης μεταλλική πλάκα τοποθετημένη από τον Δήμο των Μασσαλιωτών, στην οποία αναγράφεται ότι σε αυτό το σημείο αποβιβάστηκαν Έλληνες άποικοι το 600 π.Χ. οι οποίοι ιδρυσαν την πόλη.
-
Περικλής Δεληγιάννης

http://autochthonesellhnes.blogspot.com ... st_19.html

[κουλούρι Θεσσαλονίκης]

ρε Αλέκο με τον τίτλο έχεις ξεπεράσει και το ''ΕΚΠΑΓΛΟΥ ΚΑΛΛΟΝΗΣ'' του Βόρειος Ήπειρος..

[Alexander the Great]

[Alexander the Great]

ρε Αλέκο με τον τίτλο έχεις ξεπεράσει και το ''ΕΚΠΑΓΛΟΥ ΚΑΛΛΟΝΗΣ'' του Βόρειος Ήπειρος..

Ο συγγραφεας του κειμενου τον εβαλε

ΥΓ Φρικαρες απο το Πχωρουμ?αναστατωμενη σε βλεπω στο αβαταρι

[κουλούρι Θεσσαλονίκης]

ρε Αλέκο με τον τίτλο έχεις ξεπεράσει και το ''ΕΚΠΑΓΛΟΥ ΚΑΛΛΟΝΗΣ'' του Βόρειος Ήπειρος..

Ο συγγραφεας του κειμενου τον εβαλε

ΥΓ Φρικαρες απο το Πχωρουμ?αναστατωμενη σε βλεπω στο αβαταρι

οκ δε το διάβασα το κείμενο αλλά ο τίτλος πολύ ''επιτηδευμένος''.
όχι μ'έπιασε μια σκοτοδίνη ..εξού και η αλλαγή.

[Alexander the Great]

Πιστευω να ξερεις οτι την Μασσαλια την ιδρυσαν Ελληνες απο τη Φωκαια της Μ.Ασιας.

[κουλούρι Θεσσαλονίκης]

Μασσαλία: Η ελληνική αποικία που γέννησε τον Παύλο Μελά και έγινε το μεγαλύτερο λιμάνι της Μεσογείου προσφέρει μοναδικές συγκινήσεις!

Η Μασσαλία (οξιτανικά Marselha [maʀˈsejɔ, maʀˈsijɔ], γαλλικά Marseille [maʀsɛj]) είναι η σημαντικότερη πόλη-λιμάνι της Γαλλίας και η τρίτη σημαντικότερη (ως λιμάνι) της Ευρώπης. Βρίσκεται στον κόλπο της Λυών, στην Δυτική Μεσόγειο. Με περίπου 820.000 κατοίκους, η Μασσαλία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Γαλλίας μετά το Παρίσι και ανήκει στην ευρύτερη ιστορική περιοχή της Προβηγκίας. Ολόκληρη η αστική περιοχή γύρω από την Μασσαλία έχει περίπου 1,2 εκατομμύρια κατοίκους. Η Μασσαλία βρίσκεται σε υψόμετρο 12 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Όμως, οι λόφοι βόρεια της Μασσαλίας, ξεπερνούν και τα 700 μέτρα σε ύψος. Ανατολικά της πόλης βρίσκονται οι εκβολές του ποταμού Ροδανού.

Ιστορία
Ίδρυση και αρχαία χρόνια
Η περιοχή κατοικείται από την νεολιθική εποχή. Βρέθηκαν πρωτόγονες παρατάσεις σε υποβρύχιο σπήλαιο, που χρονολογούνται μεταξύ 27.000 και 19.000 π.χ. Ανασκαφές κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό έφεραν στην επιφάνεια πρωτόγονο τούβλινο οικισμό χρονολογούμενο από το 6.000 π.χ. Η πόλη της Μασσαλίας ιδρύθηκε από Έλληνες Φωκαείς περί το 600 π.Χ., με άγνωστη την ακριβή ημερομηνία ίδρυσης. Σύμφωνα με θρύλους, ο Πρωτέας είχε φύγει από την πατρίδα του Φώκαια προκειμένου να ανακαλύψει στην Μεσόγειο θέσεις κατάλληλες για την ίδρυση εμπορικών κόμβων. Ανακάλυψε τυχαία στον κόλπο του Λακιντόν ένα ρεύμα γλυκού νερού προστατευόμενο από τη φύση του με δύο ακρωτήρια. Η ενδοχώρα κατοικείτο εκείνη την εποχή από διάφορες φυλές Λιγουρίων.
Προσκλήθηκε από τον αρχηγό μιας φυλής, που μετά από συμπόσιο του πρόσφερε το χέρι της κόρης του Γκυπτίς σε γάμο. Ο Πρωτέας δέχτηκε και εγκαταστάθηκε με την σύζυγό του σε έναν λόφο βορειότερα. Αυτός ήταν ο πυρήνας ίδρυσης της μεγάλης μητρόπολης. Η Μασσαλία εξελίχθηκε σύντομα σε μεγάλη εμπορική αποικία, και ήταν η πρώτη πόλη – κράτος της αρχαίας Ελλάδας στο σημερινό πια Γαλλικό έδαφος. Ο πληθυσμός της ξεπέρασε κατά πολύ τους 1.000 κατοίκους. Την κλασσική εποχή βλέποντας τον κίνδυνο της συμμαχίας Ετρούσκων με Κέλτες εναντίον τους, οι κάτοικοι της αποικίας συμμάχησαν με την Ρωμαϊκή δημοκρατία,
Η Μασσαλία ήταν το εμπορικό κέντρο διανομής κρασιού και σκλάβων μεταξύ των Γαλατών και των Ρωμαίων ως το 49 π.Χ., οπότε έχασε την ανεξαρτησία της μετά την κατάληψη της πόλης από τον Ιούλιο Καίσαρα. Τα ίχνη της παλιάς Ελληνικής πόλης χάθηκαν, αφού αντικαταστάθηκαν από τον πιο σύγχρονο Ρωμαϊκό οικισμό.
Την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η Μασσαλία εξελίχθηκε συνεχώς σε σημαντικό εμπορικό κέντρο. Την αποκλειστική εξουσία είχαν 15 σύμβουλοι που εκλέγονταν από 600 γερουσιαστές. Το μεγαλύτερο μερίδιο της εξουσίας ασκούσε το προεδρείο του συμβουλίου από 3 πρόσωπα. Οι νόμοι της πόλης απαγόρευαν την κατανάλωση του κρασιού στις γυναίκες. Ο χριστιανισμός εμφανίστηκε στην Μασσαλία από τον 1ο αι. μ.χ. Έχουν ανακαλυφθεί κατακόμβες κάτω από το λιμάνι, ενώ υπάρχουν αναφορές και για χριστιανούς μάρτυρες. Η Μαρία Μαγδαληνή ίδρυσε την επισκοπή της Μασσαλίας, η οποία, το 1948, έγινε αρχιεπισκοπή.

Μεσαίωνας
Μετά την πτώση της Ρώμης η Μασσαλία έπεσε διαδοχικά στα χέρια Βησιγότθων, Οστρογότθων και Φράγκων. ο Καρλομάγνος τής έδωσε ιδιαίτερη σημασία, μετατρέποντας την στο σημαντικότερο εμπορικό κέντρο της αυτοκρατορίας του. Μετά τον 10ο αιώνα η πόλη γνώρισε νέα ακμή υπό την φροντίδα των κομήτων της Προβηγκίας. Εξεγέρθηκε (1262) υπό τον Ούγο ντε Βω κατά της κυριαρχίας των Ανδεγαυών με καταστολή της από τον Κάρολο Α”. Το (1347) η πόλη ήταν ένα από τα μεγαλύτερα θύματα της επιδημίας βουβωνικής πανώλους που σάρωσε την Ευρώπη τα δύο επόμενα χρόνια. Μάλιστα, υποστηρίζεται ότι η Μασσαλία ήταν το σημείο εισόδου της πανούκλας στην Ευρώπη. Από τους 90.000 κατοίκους της πόλης οι 50.000 – περισσότεροι από τους μισούς – πέθαναν από την θανατηφόρο επιδημία, κάτι που ήταν το μεγαλύτερο πλήγμα σε ολόκληρη την ιστορία της πόλης. Η παρακμή της πόλης ολοκληρώθηκε αργότερα (1423) μετά τις επιδρομές λεηλασίας των Αραγωνέζων.
Σύντομα ανέκαμψε όταν το (1437) ο κόμης της Προβηγκίας Ρενέ του Ανζού που διαδέχθηκε τον πατέρα του Λουδοβίκο Β” του Ανζού έφτασε στην Μασσαλία και την έκανε το δεύτερο στρατιωτικό κέντρο της Γαλλίας μετά το Παρίσι. Στα ερείπια του παλιού πύργου του Μωμπέρ έχτισε μια σειρά από αμυντικές οχυρώσεις, στοχεύοντας να την χρησιμοποιήσει σαν στρατιωτική βάση για την ανακατάκτηση του βασιλείου της Σικελίας. Ενσωματώθηκε στο Γαλλικό βασίλειο το 1481 αλλά επαναστάτησε αμέσως μετά. Ο βασιλιάς της Γαλλίας Φραγκίσκος Α” αποφάσισε να την επισκεφτεί (1511) από την περιέργεια του να δει έναν ρινόκερο που έστελνε σαν δώρο ο βασιλιάς της Πορτογαλίας Μανουήλ Α” στον πάπα Λέοντα Ι”. Ναυάγησε, όμως, στη νησίδα του Ιφ, όπου έχτισε αμυντικές οχυρώσεις, που χρησίμευσαν λίγο αργότερα στην υπεράσπιση της πόλης από την επίθεση του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Έναν αιώνα αργότερα, ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΔ” εξεστράτευσε ο ίδιος, επικεφαλής του στρατού του, προκειμένου να αντιμετωπίσει μια εξέγερση κατά του τοπικού κυβερνήτη. Τοποθέτησε στρατιωτική φρουρά κτίζοντας δύο νέα φρούρια στο λιμάνι, τα φρούρια του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Ιωάννου.
Σύγχρονη ιστορία
Το 1720 η νέα μεγάλη επιδημία πανώλους, ο λεγόμενος μαύρος θάνατος, κόστισε την ζωή σε 100.000 ανθρώπους στην ευρύτερη περιοχή της πόλης. Ήταν από τις πόλεις που δέχτηκαν με τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό τη Γαλλική επανάσταση το 1792, στέλνοντας πολλούς στρατιώτες στο Παρίσι, από τα πολεμικά εμβατήρια των οποίων προήλθε αργότερα ο Γαλλικός εθνικός ύμνος (Η Μασσαλιώτιδα). Τον 19ο αιώνα γνώρισε ακόμα μεγαλύτερη ακμή, ιδιαίτερα μετά την διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ το 1869. Στις αρχές του 20ού αιώνα ήταν το κέντρο διοίκησης των εκτεταμένων Γαλλικών αποικιών. Εκεί έφτασε το 1934 ο βασιλιάς της Γιουγκοσλαβίας Αλέξανδρος Α΄ προκειμένου να συναντήσει τον Γάλλο υπουργό εξωτερικών Λουί Μπαρτού, αλλά δολοφονήθηκε από τον επαναστάτη Βλάντα Γκεοργκίεφ. Κατά τη διάρκεια του Β” Παγκοσμίου Πολέμου ισοπεδώθηκε πάνω από το 1/3 της πόλης από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών και των Ιταλών. Η καταστροφή της πόλης ήταν σκόπιμη γιατί οι Γερμανοί πίστευαν ότι στα πυκνοκατοικημένα κτίρια κρύβονταν πολλά μέλη της αντίστασης.
Μετά το πέρας του πολέμου, η πόλη ανοικοδομήθηκε κατά τη δεκαετία του 1950, με την Ιταλία και την Γερμανία να εξαναγκάζονται να πληρώσουν τεράστια ποσά αποζημιώσεων για την καταστροφή της πόλης, τους νεκρούς, τους τραυματίες και τους άστεγους. Από το 1962 έγινε το μεγαλύτερο κέντρο εισόδου μεταναστών στην Ευρώπη, καθώς από το λιμάνι της Μασσαλίας πέρασαν τουλάχιστον 1.000.000 μετανάστες, ιδιαίτερα από την Αλγερία. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στην ίδια την πόλη ώστε το ένα από τα τέσσερα τμήματά της να είναι το κατ” εξοχήν Γαλλοαφρικάνικο, με την μεγαλύτερη αγορά. Μετά την τελευταία μεγάλη εμπορική κρίση του πετρελαίου (1973), η πόλη εξελίχτηκε ταχύτατα αποκτώντας τη σημερινή της μορφή.


Οικονομία
H οικονομία της Μασσαλίας βασίζεται κατά κύριο λόγο στο λιμάνι της, το μεγαλύτερο της Γαλλίας και της Μεσογείου και τρίτο μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης, που συνδέει τη Γαλλία με την Αλγερία, το Μαρόκο και την Τυνησία. Στην θέση του παλιού λιμανιού, που είχε παρακμάσει λόγω της μεγάλης οικονομικής κρίσης του λαδιού, βρίσκονται σήμερα καφετέριες, εστιατόρια, ξενοδοχεία, μαρίνες και ιχθυοπωλεία.
Σήμερα στην οικονομία της Μασσαλίας δεσπόζουσα θέση έχει το νέο λιμάνι, δημιουργημένο κάθετα στο παλιό, που είναι το σημαντικότερο εμπορικό και μεταφορικό κέντρο της Μεσογείου με 100.000.000 τόνους προϊόντων να διακινούνται ετησίως. Εισάγει κυρίως πετρέλαιο, φρούτα, λάδι και δέρματα, ενώ εξάγει κρασί, ποτά και τρόφιμα. Συνδέεται μέσω του Ρήνου με υπόγειο κανάλι έχοντας εξασφαλίσει πλήρως την ύδρευση των κατοίκων. Το πετρέλαιο μεταφέρεται στο Παρίσι με ειδικά κατασκευασμένους πετρελαιαγωγούς. Το αεροδρόμιο Μαρινιάν της πόλης είναι το τέταρτο μεγαλύτερο σε ολόκληρη την Γαλλία. Η Μασσαλία διαθέτει άριστο οδικό δίκτυο. Η ευρύτερη μητρόπολη φιλοξενεί χιλιάδες εταιρείες, οι σημαντικότερες από τις οποίες είναι μικρές βιομηχανίες. Η ανεργία στην πόλη έπεσε από 20% (1995) σε 12% (2006) λόγω των 7.200 εταιρειών που δημιουργήθηκαν στην πόλη από το 2000, εξακολουθεί παρόλα αυτά να παραμένει σε υψηλά επίπεδα.


Κοινωνία, θρησκεία
Η Μασσαλία είναι η πόλη με το μεγαλύτερο ποσοστό αλλοδαπών μεταναστών από οποιαδήποτε άλλη στη Γαλλία. Περισσότερο από το 1/3 του πληθυσμού της αποτελείται από μετανάστες, που κατακλύζουν την πόλη ήδη από τον 18ο αιώνα. Τα πρόσφατα μεταναστευτικά ρεύματα από χώρες της βόρειας Αφρικής έχουν συντελέσει ώστε το 25% του πληθυσμού της πόλης να αποτελείται από Αφρικανούς και Άραβες, με σημαντικά ποσοστά Ρώσων, Ισπανών, Ιταλών, Τούρκων, Αρμενίων, Εβραίων και Κινέζων. Η κύρια θρησκεία που κυριαρχεί στην πόλη είναι η Καθολική (600.000), ακολουθούν Ισλαμιστές (200.000), Αρμενική αποστολική εκκλησία (80.000), Ιουδαίοι (80.000), Προτεστάντες (20.000), Ορθόδοξοι (10.000) και Βουδιστές (3.000).
Έχει ήπιο μεσογειακό κλίμα με 10 βαθμούς μέσον όρο τους χειμερινούς μήνες, και 30 βαθμούς τους θερινούς.
Πολιτισμός
Είναι φημισμένο κέντρο τεχνών, πολιτισμού και μουσικής. Κατέχει ιστορικό και ναυτικό μουσείο, 5 μεγάλες αίθουσες τέχνης, αναρίθμητες καφετέριες, σινεμά, εστιατόρια. Γνωστότερα θέατρα τα Κριέ, Γυμνάσιο, Τουρσκί. Σημαντικότερη μουσική αίθουσα η Αλκαζάρ, που λειτουργεί από το 1960.
Κυρίαρχη θέση στην πόλη κατέχει το κτίριο της όπερας. Το παλιότερο κτίσθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα με αρχιτεκτονικό στυλ παρόμοιο με αυτό στα κτίρια της όπερας της Λυών και του Μπορντώ, στο παλιό λιμάνι, το κεντρικότερο σημείο της πόλης. Καταστράφηκε εντελώς από φωτιά το 1920 και ανοικοδομήθηκε στην συνέχεια σε σύγχρονο στυλ. Λειτουργεί όλους τους μήνες εκτός από τους θερινούς, ανεβάζοντας 6 – 7 όπερες ετησίως.
Ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας, η «Μασσαλιώτιδα», πήρε το όνομά του από τους Μασσαλιώτες στρατιώτες που τραγουδούσαν τον ύμνο αυτό στους δρόμους του Παρισιού.
Η Μασσαλία είναι επίσης κέντρο της μουσικής χιπ χοπ. Καύχημα της πόλης είναι και η ποδοσφαιρική ομάδα της Μαρσέιγ, που αγωνίζεται στο στάδιο Βελοντρόμ. Η Μαρσέιγ είναι κάτοχος του Τσάμπιονς Λιγκ (1993), και φιναλίστ του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ (1999, 2004). Συγκλονίστηκε όμως κατά τη δεκαετία του 1990 από το μεγάλο σκάνδαλο του προέδρου της Μπερνάρ Ταπί.

Ταξιδεύοντας στη Μασσαλία

Πριν από χρόνια, αν ήθελες να πας στη Μασσαλία και δεν ήσουν ναυτικός, σε ρωτούσαν γιατί. Υποβαθμισμένη για δεκαετίες, παρά το λαμπερό ιστορικό της παρελθόν -γκρίζα το πρωί από το καυσαέριο και «ροζ» το βράδυ σε πολλές γειτονιές της-, δεν έμπαινε εύκολα σε κάδρο διακοπών. Την τοποθέτησαν, ωστόσο, στον παγκόσμιο χάρτη του πολιτισμού τα δύο διάσημα παιδιά της: ο συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης Μαρσέλ Πανιόλ στη μεγάλη οθόνη και ο χορευτής και χορογράφος Μορίς Μπεζάρ επί σκηνής.
Σήμερα, όμως, το σκηνικό έχει αλλάξει. Η Μασσαλία, πρώτο λιμάνι της Γαλλίας και τρίτο στην Ευρώπη, χτισμένη σε έξι λόφους και δεκαέξι γειτονιές, είναι η πολυαγαπημένη του Νότου. Εκεί όπου καταλήγουν όλοι το καλοκαίρι, για το ονομαστό φεστιβάλ, τις πολλές παραλίες, τα μικρά νησιά και θέρετρα και τα σημαντικά αξιοθέατα. Οι Γάλλοι αλλά και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι μοιάζουν να συμφιλιώθηκαν επιτέλους με τον ανεξάρτητο επί αιώνες χαρακτήρα της, την εξωτική της πλευρά λόγω των φυλών της Μεσογείου που την κατοικούν και, βέβαια, με τον εντελώς μεσογειακό τρόπο ζωής της, που θέλουν όλοι τώρα να εκμεταλλευτούν.


Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ
Πολυπολιτισμική ή κράτος εν κράτει -όπως επί αιώνες ήταν-, βρίσκεται φέτος στην κορυφή του διεθνούς ενδιαφέροντος, ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, με ατελείωτες εκδηλώσεις και ολοκαίνουργιες υποδομές. Εδώ και δέκα χρόνια, άλλωστε, τη χαρακτηρίζει ένας κατασκευαστικός οργασμός. Στο πλαίσιο ανασυγκρότησης της πόλης με το σχέδιο «Euro Μéditerranée», η πόλη-λιμάνι μετατράπηκε στο μεγαλύτερο εργοτάξιο της Ευρώπης, όμοιο του οποίου είχαν να δουν οι Γάλλοι από τον 19ο αιώνα, όταν κατασκεύαζαν στο Παρίσι τις μεγάλες λεωφόρους. Ολοι και όλα τρέχουν προς μία κατεύθυνση: να της χαρίσουν την παλιά της λάμψη, τον αρχικό της ρόλο – εμπορικό κέντρο της Μεσογείου και σταυροδρόμι των λαών της.



Και πλέον είναι πέρα για πέρα αγνώριστη. Φτωχογειτονιές αναβαθμίστηκαν και είναι τα πιο in σημεία της πόλης, ενώ άλλες, στην περιφέρειά της, μοιάζουν σαν να ξεφύτρωσαν σε χρόνο μηδέν. Ιστορικές πλατείες, μπουλβάρ με θέατρα, δημόσια κτίρια και αρχοντικά έχουν υποστεί γενναίο λίφτινγκ. Οι δρόμοι απέκτησαν στυλ και κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, με πολυτελή καταστήματα και καφέ, ενώ παλιά πάρκινγκ και εμπορικοί σιδηροδρομικοί σταθμοί εξαφανίστηκαν και έγιναν… πάρκα! Πρώην βιομηχανικά κτίρια κάνουν εξίσου αισθητή αυτή την αλλαγή: από παλιά σιλό και καπνεργοστάσια μέχρι λιμενικές αποθήκες και βιοτεχνίες σαπουνιού, όλα μεταμορφώθηκαν -ως διά μαγείας- σε πολιτιστικά και εμπορικά κέντρα, έδρες φεστιβάλ κ.λπ. Τίποτε δεν πήγε χαμένο. Οσο για τα μουσεία, από 7 που ήταν το 1979 έγιναν 17! Το δε τραμ, από το 2011 που μπήκε στη ζωή της Μασσαλίας, διευκολύνει τις μετακινήσεις προς όλα τα αξιοθέατα.



Στην περιοχή του εμπορικού λιμανιού γύρω από την παλιά συνοικία της Joliette -εκείνη των εύπορων κατοίκων του 17ου αιώνα- αντικρίζει κανείς μια εντελώς διαφορετική εικόνα:

Σε μια ακτίνα 2 – 3 χλμ. της ακτής δεσπόζουν υπερσύγχρονα κτίρια, με κορυφαίο τον γυάλινο πύργο CMA CGM -έδρα μιας από τις μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες στον κόσμο-, που σηματοδοτεί τη νέα εποχή. Με ορίζοντα το 2030, όταν όλα τα ημιτελή σήμερα έργα θα έχουν ολοκληρωθεί, το λιμάνι δεν θα θυμίζει τίποτα -όπως πολλοί λένε- από την «εργατούπολη του παρελθόντος».

Τα βαπόρια όμως θα συνεχίσουν να φεύγουν για το Μαρόκο, το Αλγέρι, την Κορσική, τη Σαρδηνία· για όλο τον κόσμο. Εικόνες που ξεσηκώνουν. Αλλωστε, η Μασσαλία σε κάνει να ονειρεύεσαι τον υπόλοιπο κόσμο, όπως το έκανε από παλιά.

ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΛΙΜΑΝΙ
Ολα αρχίζουν από το παλιό λιμάνι, όπου βρίσκεται η σύγχρονη μαρίνα, αλλά και τα υπέροχα φρούρια του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Νικολάου στην είσοδο.

Αγίος Ιωάννης

Από εδώ ξεκινούν διαδρομές προς πάσα κατεύθυνση -προς τα νησιά αλλά και την παραλιακή λεωφόρο της Corniche-, τα καφέ, όπου θα μείνετε ώρες απλώς χαζεύοντας, τα παλιά καλά ξενοδοχεία. Και όλα έχουν θέα τον τρισδιάστατο ορίζοντα της Μεσογείου. Εδώ βρίσκονται και οι αγορές και οι ψαραγορές με τη γνωστή τους φασαρία, τα εστιατόρια με τους υπέροχους μεζέδες και πολλά άλλα που δεν χωράνε στον κατάλογο.



Τα παλιό λιμάνι είναι τρία πράγματα μαζί: είναι η παλαιότερη περιοχή της Γαλλίας, είναι η πιο όμορφη και ατμοσφαιρική από τις 16 γειτονιές της Μασσαλίας και κυρίως μία από τις πιο εμβληματικές περιοχές για εμάς τους Ελληνες στη Μεσόγειο. Βρισκόμαστε, άλλωστε, στο σημείο όπου μια ωραία μέρα του 6ου αιώνα π.Χ. ένας μικρός στολίσκος αποίκων από τη μακρινή Φώκαια -τη βορειότερη των ιωνικών πόλεων- έμπαινε στον ήσυχο κόλπο του Λακυδώνος, τότε, ιδρύοντας τη σημαντικότερη αποικία στη δυτική Μεσόγειο κατά μήκος του βόρειου τμήματος της ακτής, όπως και πολλές άλλες -κοσμοπολίτικες σήμερα- πόλεις στις ακτές της νότιας Γαλλίας, σαν τη Νίκαια και την Αντίμπ.

Η ειρηνική συνύπαρξη με τους ντόπιους Λυγούριους, που θα κρατήσει αιώνες -έως το 49 π.Χ. οπότε φτάνουν οι Ρωμαίοι-, αποτυπώθηκε και στη μυθολογία με το ειδύλλιο του Πρωτέα -επικεφαλής των αρχαίων Ελλήνων αποίκων και οικιστής της Μασσαλίας- με τη Γύπτιδα, την όμορφη κόρη του τοπικού Λυγούριου βασιλιά. Ενδεικτική της ανάπτυξης της πανίσχυρης αυτής ναυτικής πόλης (της πρώτης πόλης-κράτους της αρχαίας Ελλάδας στο σημερινό πια γαλλικό έδαφος) ήταν και η κατασκευή του θησαυρού των Μασσαλιωτών στους Δελφούς. Σήμερα στο Quai des Belges, στην ψαραγορά, θα δείτε κόσμο να διαβάζει μια αναμνηστική πλάκα, γραμμένη στα Ελληνικά, που αναφέρεται στους αρχαίους Ελληνες, κάτι που κάνει τους ντόπιους ιδιαίτερα περήφανους. Και στο Parc des Vestiges, σε μια ολόκληρη περιοχή που εκτείνεται μέχρι την άκρη του λιμανιού, βλέπουμε το ελληνικό και το ρωμαϊκό παρελθόν της Μασσαλίας, μπαίνοντας αποκλειστικά από το Ιστορικό Μουσείο.

Βλέπουμε τμήματα από τις αρχαίες αποβάθρες, ναούς, όπως και κομμάτι του παλιού οχυρωματικού τείχους του 3ου και του 2ου αιώνα π.Χ., ενώ μέσα στο μουσείο εκτίθεται το κουφάρι ενός αρχαίου ελληνικού πλοίου μήκους 20 μ. Μια παράξενη βόλτα στο χρόνο!

…ΚΑΙ ΤΡΙΓΥΡΩ
Σε ανηφοριές και στενά γύρω από εδώ, που θυμίζουν Παλέρμο ή Νάπολη, απλώνεται η παλιά πόλη, με τα πιο σημαντικά αξιοθέατα συγκεντρωμένα το ένα σχεδόν δίπλα στο άλλο, ακολουθώντας τις δύο προβλήτες γύρω από το λιμάνι, το Quai du Port, με το αρχαίο ελληνικό και το ρωμαϊκό παρελθόν, και το Quai Neuve απέναντι, συνδεδεμένα σήμερα με μικρά φέρι όλη μέρα και δωρεάν εισιτήριο – αν δεν θέλετε να περπατήσετε στην περίμετρο του λιμανιού.

Το Panier, που σημαίνει «καλάθι», είναι η παλιότερη γειτονιά της Μασσαλίας, ένα βήμα από τη μαρίνα. Η τυπική φτωχογειτονιά της πόλης, με τα χρωματιστά σπίτια των ψαράδων, τις μεσογειακές μυρωδιές και τους κάθε λογής βιοπαλαιστές. Το must της Μασσαλίας σήμερα, γεμάτο καφέ, γκαλερί και εστιατόρια όπου, κάτω από τις σειρές με τα ασπρόρουχα και τις φρεσκοπλυμένες μπουγάδες που στεγνώνει ο βορειοδυτικός μιστράλ, αχνίζουν στο τσουκάλι οι μπουγιαμπέσες (κάτι σαν εθνικό πιάτο της Μασσαλίας).

Εδώ, όμως, κρύβεται και η αρχαία ελληνική πόλη κάτω από τα σύγχρονα οικοδομικά τετράγωνα, ενώ στα δαιδαλώδη στενά της, στα χρόνια της Κατοχής, κρύβονταν οι Γάλλοι αντιστασιακοί. Ηταν 3 Φεβρουαρίου του 1943, όταν οι Γερμανοί ανατίναξαν την περιοχή, καταστρέφοντας ένα μεγάλο τμήμα της και στέλνοντας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης τουλάχιστον 30.000 ανθρώπους.

Συνεχίζοντας την περιήγηση, τα docks είναι οι παλιές λιμεναποθήκες και θα τις βρείτε δίπλα στο όμορφο δημαρχείο. Πολύ εντυπωσιακό, με τα υπολείμματα από ρωμαϊκούς αμφορείς που βρέθηκαν όταν ξεκίνησε η ανοικοδόμηση της Μασσαλίας, μετά τις καταστροφές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στην άκρη του παλιού λιμανιού θα δείτε επίσης το ολοκαίνουργιο Μουσείο των Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πολιτισμών (MuCEM), το σημαντικότερο στο είδος του στην Ευρώπη. Πρόκειται για υπερσύγχρονο κτίσμα του Γαλλοαλγερινού αρχιτέκτονα R. Ricciotti, τα εγκαίνια του οποίου πριν από λίγες εβδομάδες σήμαναν και την έναρξη των εκδηλώσεων που λαμβάνουν χώρα στην πόλη στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.

Πολύ κοντά, το CEREM είναι το επίσης καινούργιο πολιτιστικό κέντρο της Μεσογείου (Centre regional de la Méditerranée), μια «πανηγυρική» συγκέντρωση των λαών, αλλά και όλου του πλούτου της μεγάλης θαλάσσιας λεκάνης.

Το Vieille charité, πιο πίσω από τη γειτονιά του Panier, είναι ίσως το ωραιότερο κτίριο της πόλης, παλιό άσυλο του 1671, σκοπός του οποίου ήταν να στεγάσει κόσμο από την επαρχία. Σήμερα έχει μετατραπεί σε μουσείο, όπου εκτίθενται αρχαία αιγυπτιακά αντικείμενα, έργα από την Αφρική και την Ωκεανία, ενώ φιλοξενεί και μια ενδιαφέρουσα συλλογή με αρχαία ελληνικά αντικείμενα.

Η βασιλική της Notre Dame-de-la Garde δεσπόζει στην κορυφή της πόλης, σε ρόλο τοποτηρητή, εδώ και δύο αιώνες. Το πιο μεγάλο ενδιαφέρον εδώ είναι η ασύλληπτη θέα προς τη θάλασσα. Αλλά και η βασιλική St. Victor, «το κλειδί της Μασσαλίας» όπως ονόμαζαν την παμπάλαια αυτή εκκλησία του 5ου αιώνα μ.Χ., που ξαναχτίστηκε το 1140 από ντόπιους, θυμίζει φρούριο και υπήρξε το λίκνο του χριστιανισμού στην περιοχή.

Στα υπόλοιπα αξιοθέατα, το ανάκτορο του Φάρου, που κατασκευάστηκε από τον Ναπολέοντα ΙΙΙ για την αυτοκράτειρα Ευγενία, είναι ένα πανέμορφο παλάτι στην άκρη του παλιού λιμανιού. Μπορείτε να επισκεφτείτε μόνο τον κήπο του, που μοιάζει μαγικός ειδικά τη στιγμή που ο ήλιος χάνεται στη θάλασσα, για όσους βρεθείτε εκεί το δειλινό.

Το επιβλητικό ανάκτορο Longchamp του 1860, στο ύψωμα ανατολικότερα μέσα στην πόλη, είναι πλήρως ανακαινισμένο και φιλοξενεί τα μουσεία Καλών Τεχνών και Φυσικής Ιστορίας. Στον παραδεισένιο κήπο και αυτού του ανακτόρου θα περάσετε αξέχαστες στιγμές, βλέποντας τη θάλασσα και τα φεστιβάλ!

Τέλος, το Μουσείο της Πορσελάνης, κοντά σε ένα καταπράσινο πάρκο και μέσα σε ένα παλιό αρχοντικό του 19ου αιώνα, τον πύργο Παστρέ, περιλαμβάνει συλλογή 1.200 κεραμικών (φαγιάνς) από τη Νεολιθική εποχή έως σήμερα.

ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ
Η Cours Julien είναι μια όμορφη πλατεία με εμπορικό κέντρο και υπέροχα παλιά σπίτια του 18ου αιώνα. Αντικερί, βιβλιοπωλεία, γκαλερί, καταστήματα και ξενοδοχεία συμπληρώνουν την εικόνα. Η Place des Capucins έχει ατμόσφαιρα Ανατολής, καθώς μυρίζει μπαχάρι και κανέλα, καφέ, ελιά και μέντα! Η δε Canebiere είναι ο πιο παλιός και διάσημος δρόμος της Μασσαλίας που χαράχτηκε τον 17ο αιώνα και κατεβαίνει στο παλιό λιμάνι. Χάρη στους ναυτικούς που έχτισαν υπέροχα σπίτια, ταξίδεψε η φήμη της παντού και έγινε η πιο φημισμένη αρτηρία της πόλης και ένα από τα σύμβολά της. Εδώ θα δείτε ακόμη υπέροχα κτίρια του 18ου και του 19ου αιώνα και κάποια μπαρόκ του 1671-72.

Η Friche la belle du Mai είναι ίσως ο δημοφιλέστερος πολυχώρος της πόλης, εγκατεστημένος σε μια πρώην μονάδα ζάχαρης και ένα καπνεργοστάσιο. Διαθέτει από θέατρα μέχρι ραδιοφωνικούς σταθμούς, ενώ ένα ολόκληρο εμπορικό κέντρο συμπληρώνει το σκηνικό με καφέ και καταστήματα. Ζωντάνια, νεολαία, γκράφιτι και skate!

ΚΑΙ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ
Μπροστά από το λιμάνι, είναι τα νησάκια IF και Frioul. Το φρούριο-φυλακή του IF, του 16ου αιώνα, είναι αυτό που ο Αλέξανδρος Δουμάς περιέγραψε στην πολύ γνωστή νουβέλα του «Ο κόμης Μόντε Κρίστο» το 1844. Τα νησάκια Frioul με τη σειρά τους φαίνονται από μακριά με το ασβεστολιθικό χρώμα των βράχων τους. Επίσης, 25 χλμ. ανατολικότερα είναι οι περίφημες Calanques, ένα σύνολο από υπέροχους ασβεστολιθικούς όρμους -σαν φιόρδ- σε βραχώδη περιοχή, που θέλει ιδιαίτερη προσοχή. Η θάλασσα εδώ είναι τιρκουάζ και ο καλύτερος τρόπος να τα προσεγγίσετε είναι με μια ημερήσια εκδρομή από το παλιό λιμάνι.

ΠΩΣ ΠΑΜΕ
Με απευθείας πτήση της Air France από την Αθήνα (Τ/14654, www.airfrance.gr), έχοντας υπόψη βέβαια ότι μέσα στο καλοκαίρι -λόγω αυξημένης ζήτησης- είναι κάπως δύσκολο να πετύχετε καλές τιμές. Σε αναζήτηση που κάναμε εμείς στο site της εταιρείας για το επόμενο διάστημα, το κόστος του εισιτηρίου δεν πέφτει κάτω από 500 ευρώ το άτομο, με φόρους, μετ’ επιστροφής. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να πετύχετε και κάποια προσφορά της τελευταίας στιγμής ή καλύτερες τιμές, αν προγραμματίσετε τις διακοπές σας στην πόλη αργότερα!

ΔΙΑΜΟΝΗ
Sofitel (www.accorhotels.com). Από τα καλύτερα ξενοδοχεία στο παλιό λιμάνι, με εντυπωσιακή θέα στη… Μεσόγειο. Από 215 ευρώ το δίκλινο.

Casa Honoré (www.casahonore.com). Μέσα στο παλιό λιμάνι και αυτό, με σύγχρονη διακόσμηση, κήπο από μπανανιές, πισίνα και πολλές άλλες υπηρεσίες! Από 150 ευρώ το δίκλινο.

Hotel la Residence du Vieux Port (www.hotel-residence-marseille.com/en/). Ανακαινισμένο και σύγχρονο, με μπαλκόνια που κοιτάζουν το λιμάνι και τη Notre Dame στο ύψωμα.

Hotel Le Richelieu (www.hotel-marseille-richelieu.com). Βρίσκεται πάνω στην Corniche J.f. Kennedy, έχει εξαιρετική θέα και είναι οικονομικό. Από 53 ευρώ.

Hotel Βelle Vue (hotelbellevuemarseille.com). Εξαιρετική θέα, ωραία διακόσμηση. Εδώ βρίσκεται το διάσημο καφέ Caravelle, από τα καλύτερα της Μασσαλίας. Από 90 ευρώ.

Villa Monticelli (www.monticelli.com). Θα το βρείτε στη γειτονιά του Prado, στο τέλος της Corniche. Σε μια παλιά βίλα πάνω στη θάλασσα, ονομαστό για το σπιτικό πρωινό του. Από 105 ευρώ.

ΦΑΓΗΤΟ
Εδώ θα γευτείτε την ωραιότερη μπουγιαμπέσα της Μεσογείου. Αυτήν και άλλα πολλά και ενδιαφέροντα μεσογειακά πιάτα θα δοκιμάσετε στα ουκ ολίγα εστιατόρια της πόλης. Κάντε τον προϋπολογισμό σας, φροντίστε να ενημερωθείτε για τις μέρες και ώρες λειτουργίας τους και, κατά τη συνήθεια των Γάλλων, προχωρήστε σε κρατήσεις.

Le ventre de l’ architecte (280 Boulevard Michelet, Τ/+33 (0)4 91 16 78 23, www.leventredelarchitecte.com). Είναι το εστιατόριο του ξενοδοχείου Corbusier. Σύγχρονη γαλλική κουζίνα, καθώς και άλλα μεσογειακά πιάτα, σ’ ένα μπαλκόνι με θέα.

La Cantinetta (24 cours Julien, Τ/+33 (0)4 91 48 10 48). Από τα καλύτερα εστιατόρια της Μασσαλίας. Εξαιρετικά δημοφιλές, γι’ αυτό και η κράτηση είναι απαραίτητη.

Restaurant Michel (6 rue des Catalans, Τ/+33 (0)4 91 52 30 63, www.restaurant-michel-13.fr). Ιστορικό εστιατόριο από το 1946 στην Corniche, πίσω από το ανάκτορο του Φάρου.

Le Café des Epices (www.cafedesepices). Ενας από τους καλύτερους σεφ της πόλης επιδίδεται σε ιταλικές λιχουδιές και άλλα πιάτα.

La Femina (1 Rue du Musée). Μενού από 15 ευρώ, πίτσα και κουσκούς κάτω από 10 ευρώ στην αγορά Des Capucins.




πηγή

[Alexander the Great]

[Βινόσαυρος]

δε διάβασα το κείμενο, αναφέρονται οι καρχηδόνιοι ώς οι μεγαλύτεροι ανταγωνιστές;

[argouen]

δε διάβασα το κείμενο, αναφέρονται οι καρχηδόνιοι ώς οι μεγαλύτεροι ανταγωνιστές;

[Athos]

Και διηγώντας τα να κλαίς.
Σήμερα η Μασσαλία είναι κατά 50% αφρικανική. Και μουσουλμανική.
Από τις πιο προβληματικές πόλεις της Γαλλίας.

[kameron]

Και διηγώντας τα να κλαίς.
Σήμερα η Μασσαλία είναι κατά 50% αφρικανική. Και μουσουλμανική.
Από τις πιο προβληματικές πόλεις Η πιο προβληματική πόλη της Γαλλίας.

Fixed.

[Ορέστης 35]

Σε ολες αυτες τις συγκρουσεις πρεπει να γινονταν πολλοι βιασμοι.

[Νταρνάκας]

δε διάβασα το κείμενο, αναφέρονται οι καρχηδόνιοι ώς οι μεγαλύτεροι ανταγωνιστές;

Μην ξεχνάς σύντροφε πως η Μασσαλία είναι στενά συνδεδεμένη με τη σύγχρονη Μακεντόνσκατα ιστόρια.
Νταρνάκας @ Τραγουδια εμπνευσμενα απο ιστορικα γεγονοτα

[Μπίστης]

Και διηγώντας τα να κλαίς.
Σήμερα η Μασσαλία είναι κατά 50% αφρικανική. Και μουσουλμανική.
Από τις πιο προβληματικές πόλεις της Γαλλίας.

Ένα σίχαμα χειρότερο και από την Πόλη.
Νεκρή πόλη θα ήταν καλύτερα, με όση δόξα είχε καταφέρει να μαζέψει.