Pertinax έγραψε: ↑10 Αύγ 2020, 21:04
ρίζα *ρωμαϊ- χρησιμοποιούνταν για να προσδιορίσουν τους Βυζαντινούς και την κουλτούρα τους
ανατρέπει τη θεωρία των δύο διακριτών αξόνων
είχαν σύνθετη ταυτότητα, αλλά ποιος σου είπε ότι οι εθνοτικές ταυτότητες δεν μπορούν να είναι σύνθετες;
Η παραπάνω επιχειρηματολογία μάλλον ενάντια στις θέσεις σου είναι. Διότι έχουμε πράγματα που ανήκουν καθαρά στην πολιτειακή σφαίρα και όμως ονομάζονται γραικικά/ελληνικά. Το ερώτημα είναι το ίδιο: γιατί τα πράγματα του κράτους έλαβαν το όνομα του πολιτισμικού άξονα; Μήπως λόγω αυτού δέχεσαι αντίστοιχα μετονομασία σε "εθνότητα" -όπως λες- γραικική/ελληνική και άρα τη θεωρία "αδειανό πουκάμισο" ή "ψεύτικη ταυτότητα" όπως σχολίασε ο Γουναρίδης;
Η "σύνθετη
εθνοτική ταυτότητα" που ανακαλύπτεις φτιάχοντας έναν συνδυασμό των θέσεων μας με τις δικές σου, θα πρέπει να έχει το όνομα "ελληνορωμαϊκή" και όχι απλά "ρωμαϊκή". Άλλωστε δεν υφίσταται καν οτιδήποτε απλά "ρωμαϊκό" στην εποχή που συζητάμε. Υπάρχει το λατινορωμαϊκό στοιχείο της Δύσης και το ελληνορωμαϊκό στοιχείο της Ανατολής. Δεν υπάρχει ουδεμία βάση που να δίνει το δικαίωμα σε κάποιον να επιλέξει πονηρά ένα όνομα, τη στιγμή που το "Ρωμαίος" αντιπροσωπεύει άλλο περιεχόμενο στην Ανατολή και άλλο στη Δύση.
Γι' αυτό άλλωστε συγκρούονται μέχρι θανάτου οι δύο πλευρές επειδή τα "Ρωμαίος" τους είναι ουσιαστικά "άλλο" και "άλλο", απαιτούν διαφορετικά χαρακτηριστικά για την νομιμοποίηση τους (δεν υπάρχει Ρωμαίος για την Ανατολή χωρίς translatio imperii, δεν χρειάζεται λατινικά, δεν χρειάζεται τον Αινεία, δεν χρειάζεται τον Καίσαρα, δεν χρειάζεται τα ιταλικά εδάφη, δεν χρειάζεται την πρεσβυτέρα Ρώμη) σε σημείο που οι δυτικοί για τους ανατολικούς να είναι απλώς "βάρβαροι". Γι' αυτό μόνο ως ανούσιο αστείο μπόρεσα να εκλάβω την ονοματολογία του Καπλάνη. Ποτέ δεν πίστευα ότι θα διάβαζα ένα τόσο άστοχο άρθρο για την βυζαντινή ταυτότητα με θέμα την... αναλλοίωτη ουσία των ονομάτων (και η κριτική δεν αφορά μόνο τον Καπλάνη...)!
Στη χειρότερη περίπτωση το εγχείρημα του Καπλάνη θα μπορούσε να μην είναι απλά άστοχο, αλλά ύποπτα ιδεολογικό. Για παράδειγμα (κι ας μην ταυτίζεται επακριβώς, η ιστορική μοναδικότητα του βυζαντίου είναι για μένα δεδομένη), σε μια διπλωματική συζήτηση για το κυπριακό, όταν κάποιος θα πει "Κύπριοι", τη στιγμή που η ουσία της συζήτησης είναι ακριβώς ότι υπάρχουν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, χτυπάει αυτομάτως καμπανάκι για διερεύνηση αν η χρήση της ορολογίας έγινε εκ του πονηρού.
Εάν λοιπόν η "σύνθετη εθνοτική ταυτότητα" που σκέφτηκες έχει το όνομα "ελληνορωμαϊκή" και όχι απλά "ρωμαϊκή", υπό αυτή την προϋπόθεση, μπορεί κάποιος να την πει και... εξωγήινη αν το επιθυμεί, αρκεί όταν την ονομάζει "σύνθετη" να μην την περιγράφει μονολιθικά με ένα και μοναδικό όνομα (ούτε "ρωμαϊκή", ούτε "ελληνική" φυσικά). Αν κάποιος θέλει να μιλήσει για "εθνοτική ταυτότητα" με το όνομα "χριστιανική ελληνορωμαϊκή", φαντάζομαι δεν υπάρχει αστυνομία της σκέψης να τον σταματήσει...
Προσωπικά πάντως θεωρώ ότι ήδη η βυζαντινή ταυτότητα αποτελεί ένα πολύπλοκο ζήτημα. Δεν βρίσκω κάποιον λόγο να διπλασιάσω το εύρος και τον κόπο των συζητήσεων απλά για να επιβάλλω έναν νεωτερικό όρο πίσω στο Βυζάντιο. Δεν με ενδιαφέρει καν, από τη στιγμή που μια χαρά περιγράφεται η ταυτότητα τους και χωρίς όρους "ΕΘΝ-".
Διότι η σύνθετη ταυτότητα είναι ΜΙΑ ταυτότητα. Εμείς μέσα από τις πηγές διακρίνουμε τους άξονες που την αποτελούν: πολιτειακή Ρωμαϊκότητα και πολιτισμική Ελληνικότητα που εξελίσσεται για την ελίτ σε μύθο καταγωγής (για τους ρωμέλληνες γηγενείς, η ελληνικότητα είναι και πολιτισμική αλλά και εξαρχής καταγωγική). Για την εποχή μέχρι και τον Ιουστινιανό, η ρωμαϊκότητα της ελίτ είναι όχι μόνο πολιτειακή αλλά και καταγωγική (Λατινικά, Αινειάδες, Καίσαρας). Αργότερα, στην πορεία αποσύνδεσης, όλα αυτά γίνονται χαρακτηριστικά "βαρβάρων".
Επειδή λοιπόν η ταυτότητα είναι
άρρηκτα σύνθετη, επιτρέπει την αντιμετάθεση των ονομάτων. Δηλαδή, αν στις πηγές δούμε να γράφεται ότι "
η γλώσσα των χριστιανών επιτρέπει την ορθή διατύπωση του δόγματος ενώ η γλώσσα των αιρετικών όχι". Δεν θα πούμε ότι κοιτάξτε, η ταυτότητα τους είναι μόνο "χριστιανική". Απλώς, επειδή είναι και χριστιανοί, μπορούν να πουν τη γλώσσα τους χριστιανική ή τον στρατό τους χριστιανικό. Αντίστοιχα, γίνεται αντιμετάθεση και των άλλων ονομάτων.
Γι' αυτό ο Ρωμαίος μπορεί να ταυτίζεται επακριβώς με τον Έλληνα:Γι' αυτό η ένδοξη ρωμαϊκή αυτοκρατορία μπορεί να ονομάζεται "Γραικία" ή "Γραικών γη" (πράγμα αδιανόητο σε "ρωμαϊκή εθνοτική ταυτότητα"):
Γι' αυτό μπορεί το ρωμαϊκό ναυτικό να είναι γραικικό (πράγμα αδιανόητο σε "ρωμαϊκή εθνοτική ταυτότητα"):
Γι' αυτό μπορεί ο ρωμαϊκός στρατός να είναι ελληνικός (πράγμα αδιανόητο σε "ρωμαϊκή εθνοτική ταυτότητα"):
Έτσι και η παιδεία μπορεί να ονομαστεί ρωμαϊκή:αυτή όμως η αντιμετάθεση δεν αναιρεί τους άξονες ταυτότητας όπως προσδιορίζονται στις πηγές, αφού η παιδεία είναι ελληνική:
Η αντιμετάθεση αυτή των ονομάτων σε μια άρρηκτα σύνθετη ταυτότητα, δεν προκαλεί καμία απολύτως σύγχυση διότι έχουμε ήδη καταγράψει στις πηγές πόσο ξεκάθαρα αποδίδουν σε πολιτειακά ή πολιτισμικά αγαθά τους διαφορετικούς άξονες της. Ούτε τα ελληνικά ονόματα επιτρέπουν την αποσιώπηση του ρωμαϊκού άξονα ταυτότητας, ούτε τα ρωμαϊκά ονόματα επιτρέπουν την αποσιώπηση του ελληνικού άξονα ταυτότητας.
Κάθε άξονας μιας άρρηκτα σύνθετης ταυτότητας πρέπει να φαίνεται στο όνομα της ταυτότητας. Κάθε αποσιώπηση ενός από τους τρεις άξονες είναι εκ του πονηρού:
Βεβαίως, εμείς για την οικονομία της συζήτησης αναφερόμαστε συχνότερα στο "ελληνορωμαϊκό"/"ρωμελληνικό" στοιχείο διότι καμία πλευρά δεν διαφωνεί ως προς το "χριστιανικό" στοιχείο που εμπεριέχεται (αν είχαμε κάποιον που θα επέμενε ότι το Βυζάντιο ήταν π.χ. ειδωλολατρικό, τότε θα επιμέναμε εξίσου στον χριστιανικό άξονα).