http://www.istorikathemata.com/2019/06/31-1905.htmlΗ δολοφονία του Θεόδωρου Δηλιγιάννη (31 Μαΐου 1905) Αναρτήθηκε από Ιωάννης Φιλίστωρ Ιουνίου 03, 2019
γράφει ο Φιλίστωρ
Πρόλογος - Ο Δηλιγιάννης και το κόμμα του μετά το "ατύχημα" του 1897
Αμέσως μετά την μεγάλη στρατιωτική ήττα του 1897 και την επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα τεταμένη. Οι λαϊκές προσδοκίες για τη εκπλήρωση της Μεγάλης Ιδέας είχαν ξεφτίσει, καθώς το Ελληνικό κράτος δεν έδειχνε δυναμική ούτε καλά - καλά να αυτοσυντηρηθεί. Επικεφαλής του Τρικουπικού κόμματος βρισκόταν ο Γεώργιος Θεοτόκης που είχε την εύνοια του Βασιλιά Γεωργίου Α΄, ενώ αντίπαλος του ήταν ο αειθαλής Θεόδωρος Δηλιγιάννης, πρωταγωνιστής του Ελληνικού δημόσιου βίου επί 30 χρόνια τουλάχιστον. Η πολιτική κατάσταση στη Χώρα βρισκόταν σε αναβρασμό την περίοδο 1901-1904 καθώς εκτός από έκτακτα κοινωνικά γεγονότα όπως τα "Ευαγγελικά", υπήρχε μια ξεκάθαρη εύνοια του Βασιλιά έναντι του Θεοτόκη που άγγιζε τα όρια καταστρατήγησης της αρχής της δεδηλωμένης.
Ο Δηλιγιάννης και οι οπαδοί του αντέδρασαν βίαια σε όλη αυτή τη περίοδο με αποκορύφωμα τα επεισόδια των "Σανιδικών" στις 17 Νοεμβρίου 1902. Μετά τις εκλογές της 20ης Φεβρουαρίου 1905, ο Δηλιγιάννης εξασφάλισε 142 έδρες και την απόλυτη πλειοψηφία στη βουλή. Στην τελευταία κυβέρνηση που προέδρευε, ο Δηλιγιάννης κράτησε και το υπουργείο εξωτερικών. Η νέα βουλή συνήλθε σε Σώμα στις 14 Μαρτίου και ασχολήθηκε με εξωτερικά ζητήματα και κυρίως με της επιπλοκές στο Κρητικό ζήτημα από την επανάσταση του Θέρισου. Επίσης ασχολήθηκε με το σταφιδικό ζήτημα και τις ελληνο-ρουμανικές σχέσεις, ενώ επέβαλλε μια σειρά από σημαντικές περικοπές στις δαπάνες του δημοσίου που αφορούσαν οικονομίες στους προϋπολογισμούς των υπουργείων καθώς και περιορισμό στον αριθμό των βουλευτών. Στο πλαίσιο αυτό ο Δηλιγιάννης ως υπουργός Εσωτερικών αποφάσισε να λάβει μια τολμηρή πρωτοβουλία: έδωσε εντολή προς τις δημοτικές αστυνομίες Αθηνών και Πειραιά να εφαρμόσουν αυστηρά τις αστυνομικές διατάξεις που αφορούσαν τη λειτουργία χαρτοπαικτικών λεσχών. Να σημειωθεί ότι στην Αθήνα επικεφαλής της δημοτικής Αστυνομίας ήταν ο Αναστάσιος Παπούλας προερχόμενος από τον στρατό, ο οποίος εκτέλεσε επακριβώς τις εντολές του πολιτικού του προϊσταμένου, με αποτέλεσμα όλες οι ημιπαράνομες χαρτοπαικτικές λέσχες να κλείσουν.
Η στυγερή δολοφονία
Την Τρίτη 31 Μαΐου 1905 στις 17.00 το απόγευμα όλα έμοιαζαν ήσυχα έξω από το σημερινό κτήριο της Παλαιάς Βουλής. Όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, τα μέτρα ασφαλείας εκείνη την εποχή ήταν μάλλον περιορισμένα, ακόμη και σε δημόσιους χώρους τόσο σημαντικούς όσο η βουλή, εκτός αν συνέβαιναν έκτακτα γεγονότα οπότε χρειαζόταν η επέμβαση του στρατού. Στις 17.10 στο χώρο του προαυλίου εισήλθε η άμαξα που έφερε τον πρωθυπουργό. Όταν η άμαξα σταμάτησε μπροστά στα σκαλιά της βουλής, ο Δηλιγιάννης έβγαλε το δεξί του χέρι για να ανοίξει την πόρτα και να κατέβει. Αμέσως ένας παριστάμενος πολίτης έσπευσε να ανοίξει την πόρτα στον λαοφιλή πρωθυπουργό, κάτι που δεν έκανε εντύπωση καθώς συχνά ο συνοδός του Γιάννης Πάνος δεν προλάβαινε να το κάνει, καθώς όλο και κάποιος πολίτης έκανε την κίνηση. Ο Δηλιγιάννης ευχαρίστησε τον πολίτη, μάζεψε τα χαρτιά του και τα τοποθέτησε στον χαρτοφύλακα του, κατέβηκε από την άμαξα και ανέβηκε τα σκαλιά της βουλής.
Ο πολίτης που άνοιξε την πόρτα ακολούθησε τον Πρωθυπουργό και τον πλησίασε αρκετά. Ο Δηλιγιάννης τον είδε, στράφηκε προς το μέρος του και με ένα γλυκό μειδίαμα ανασήκωσε το καπέλο του για να τον χαιρετήσει. Αρχικά ο άγνωστος υποκλίθηκε, αλλά αμέσως ανέσυρε ένα αμφίστομο στιλέτο το οποίο κάρφωσε στην άνω δεξιά κοιλία του Δηλιγιάννη. Όλα έγιναν αστραπιαία και όλοι οι παρόντες έμειναν άναυδοι και αιφνιδιασμένοι δεν κατάφεραν να αντιδράσουν. Ο δολοφόνος ετοιμαζόταν να καταφέρει και δεύτερο χτύπημα τον πρόλαβε όμως ο Πάνος. Ο Δηλιγιάννης πήγε να χάσει την ισορροπία του και να πέσει, αλλά στηρίχθηκε από πολλούς παρόντες βουλευτές. Αρχικά δεν κατάλαβε το τραύμα που είχε υποστεί, λέγοντας προς όλους που τον στήριζαν ότι δεν είχε τίποτε. Υποβασταζόμενος, έφτασε στο σταθμό Πρώτων Βοηθειών με αργό βήμα, ενώ συνεχώς έχανε αίμα από την χαίνουσα πληγή του. Εκεί βρίσκονταν ήδη οι γιατροί Ταρουσόπουλος και Παπαβασιλείου που του έδωσαν τις πρώτες βοήθειες προσπαθώντας να ελαττώσουν την αιμορραγία, διαπιστώνοντας όμως τη σοβαρότητα του τραύματος.
Επί τόπου κατέφθασαν οι περίφημοι χειρούργοι της εποχής Μαρίνος Γερουλάνος, τότε διευθυντής του Ευαγγελισμού, ο Ευάγγελος Καλλιοντζής, ο Νικόλαος Αλιβιζάτος, ο Σωκράτης Τσάκωνας και ο Κωνσταντίνος Λούρος. Η κατάσταση του ασθενή ήταν ήδη κρίσιμη καθώς η αναπνοή του είχε γίνει ακανόνιστη, ενώ οι παλμοί της καρδιάς του αραίωναν. Σε ένα γρήγορο συμβούλιο όλων των γιατρών αποφασίστηκε να γίνει άμεση επέμβαση στο σημείο του τραύματος επί τόπου, καθώς υπήρχε ο φόβος ότι αν μετακινούσαν τον ασθενή, αυτός θα κατέληγε καθ΄οδόν. Η επέμβαση έγινε χωρίς αναισθησία και σταδιακά ο Δηλιγιάννης έπεσε σε κώμα καθώς οι δυνάμεις του τον εγκατέλειπαν. Λίγο μετά ξεψύχησε και το άψυχο σώμα του μεταφέρθηκε στην οικία του.
Η δολοφονία Θεόδωρου Δηλιγιάννη έξω από τη ΒουλήΗ σύλληψη του δολοφόνου
Ο δολοφόνος αμέσως μετά το μαχαίρωμα του Δηλιγιάννη προσπάθησε να διαφύγει όμως στρατιώτες έπεσαν καταπάνω του με επικεφαλής τον λοχία Καβαθά και τον ενωμοτάρχη Κάπο και τον συνέλαβαν. Ακολούθησε η διαπόμπευση του από το πλήθος που επιθυμούσε να τον λιντσάρει, αλλά ψυχραιμότεροι κατάφεραν να τον φυγαδεύσουν. Από την ανάκριση που ακολούθησε μαθεύτηκε ότι το όνομα του δολοφόνου ήταν Αντώνιος Κωσταγερακάρης, και το κίνητρο για τη δολοφονία του ήταν ότι είχε μείνει άνεργος όταν έκλεισαν οι χαρτοπαικτικές λέσχες πριν λίγους μήνες, καθώς δούλευε θυρωρός σε μια από αυτές. Επίσης επί πρωθυπουργία Δηλιγιάννη το 1901, είχε απολυθεί ο πατέρας του από τελώνης.
Ο Κωσταγερακάρης ήταν ένας άεργος άνθρωπος ο οποίος καταγόταν από τη Λαγεία της Μάνης. Είχε απασχολήσει την δικαιοσύνη και παλαιότερα για μερικά πλημμελήματα, ενώ όταν πήγε στην Αθήνα είχε απελαθεί από τον τότε διευθυντή της Αστυνομίας Δημήτριο Μπαϊρακτάρη ως άεργος. Δύο χρόνια πριν τη δολοφονία επέστρεψε στην Αθήνα και βρήκε δουλειά ως θυρωρός σε χαρτοπαικτική λέσχη. Από την πρώτη στιγμή που συνελήφθη, οι υποψίες της ανάκρισης έπεσαν στον εργοδότη του Γεώργιου Μητσέα για ηθική αυτουργία, καθώς ο Κωσταγερακάρης τον ανέφερε επανειλημμένα σε επιστολή που βρέθηκε πάνω του. Ακολούθως, ο δολοφόνος ομολόγησε ότι ο Μητσέας τον παρακινούσε να δολοφονήσει είτε τον Παπούλα είτε τον υπουργό Κυριακούλη Μαυρομιχάλη είτε παραπάνω (υπονοώντας τον πρωθυπουργό). Οι υποψίες για τον Μητσέα εντάθηκαν όταν αυτός εξαφανίστηκε μετά τη δολοφονία για λίγες μέρες, ενώ αναμφίβολα είχε πολύ ισχυρό κίνητρο καθώς είχε χάσει μεγάλα εισοδήματα από το κλείσιμο των χαρτοπαικτικών λεσχών, ενώ και ο ίδιος άνηκε στον υπόκοσμο.
Η δίκη για τη δολοφονία
Τελικά οι ισχυρές ενδείξεις οδήγησαν και τον Μητσέα στο εδώλιο του κατηγορουμένου, αν και ο Κωσταγερακάρης άλλαξε την ομολογία του αθωώνοντας τον εντελώς. Η δίκη των δύο ξεκίνησε στις 17 Δεκεμβρίου 1905 στη κεντρική αίθουσα του Βαρβακείου Γυμνασίου. Την υπεράσπιση του Μητσέα είχε αναλάβει η αφρόκρεμα των νομικών της εποχής (Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος τέως πρωθυπουργός, Γεώργιος Αναστασόπουλος, βουλευτής, Μιχαήλ Παυλόπουλος, Ευστάθιος Κουλουμβάκης), ενώ ο Κωσταγερακάρης προσήλθε χωρίς συνήγορο. Η ακροαματική διαδικασία ολοκληρώθηκε σε εννέα συνεδριάσεις και η δίκη κορυφώθηκε με τις απολογίες των κατηγορουμένων. Ο Κωσταγερακάρης προσπάθησε να αθωώσει εξ ολοκλήρου τον Μητσέα και απέδωσε την αρχική του ομολογία σε πιέσεις που δέχθηκε από αστυνόμους. Ο Μητσέας αρνήθηκε εξ ολοκλήρου τις κατηγορίες αν και παραδέχθηκε την παράνομη δραστηριότητα του τα προηγούμενα χρόνια. Ο εισαγγελέας Αναστάσιος Τσέλλος έριξε το βάρος της εισήγησής του στην ενοχοποίηση του Μητσέα. Τόνισε τα επιβαρυντικά στοιχεία εις βάρος του, ενώ αιτιολόγησε τη μεταστροφή του Κωσταγερακάρη στην επαφή των δύο στις φυλακές.
Η απόφαση του δικαστηρίου εκφωνήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 1906 και ήταν η εσχάτη των ποινών για τον Κωσταγερακάρη (κάτι που ανέμεναν όλοι), αλλά και 8 χρόνια φυλάκιση στον Μητσέα. Ίσως στο πρόσωπο του τελευταίου, η κοινωνία και το κράτος ήθελαν να τιμωρήσουν τον υπόκοσμο στο σύνολο του. Η ποινή του Κωσταγερακάρη εκτελέστηκε στις 10 Ιουνίου 1906 όταν και καρατομήθηκε στο Ναύπλιο.
Η κηδεία και οι αποδοθείσες τιμές
Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές, ενώ η καρδιά του φυλάσσεται στον Ναό των Αγίων Ταξιαρχών στη γενέτειρά του, τα Λαγκάδια. Ο ανδριάντας του στήθηκε στην είσοδο της Παλαιάς Βουλής για να τιμήσει έναν άντρα απόλυτα προσηλωμένο στον κοινοβουλευτισμό. Ο Γεώργιος Σουρής πένθησε τον Δηλιγιάννη με πρωτοσέλιδο ποίημα στον «Ρωμηό», όπου έγραφε:
Λαός που τον καμάρωνε γονατιστός μπροστά του
Κι αθάνατα τα νόμιζε τ’ άσπρα γεράματά του
Σαν όνειρο του φαίνεται το γέρο του πως χάνει
Πως μνήμα ανοίγει σήμερα του γέρου Ντεληγιάννη.
Κι ακούς να λεν χίλιες φορές, ανάθεμα στο χέρι
Που πήγε για το γέρο του κι ακόνισε μαχαίρι.
Αντίθετα ο «Νουμάς» στο κύριο άρθρο του της 5 Ιουνίου 1905 κράτησε διαφορετική στάση γράφοντας:
«Θάτανε χάρισμα θεϊκό για τον πολυτυραγνισμένο τούτο τόπο αν με το θάνατο του Ντεληγιάννη πέθαινε μια και καλή και η καταραμένη Πολιτική Δημοκοπία, που τόσα κακά μας φόρτωσε στη ράχη μας».
Ο ανδριάντας του Δηλιγιάννη, έργο του γλύπτη Γεωργίου Δημητριάδη με ύψος 2 μέτρα, είναι κατασκευασμένος από μάρμαρο και βρίσκεται τοποθετημένος στον περίβολο της Παλαιάς Βουλής. Τα αποκαλυπτήρια του έγιναν στις 22 Μαρτίου 1931 από τον τότε πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο.
Σύντομη αποτίμηση
Ο πολιτικός βίος του Δηλιγιάννη χαρακτηρίστηκε από την αντίθεση του στο ανορθωτικό έργο του Χαρίλαου Τρικούπη. Έχει συνδεθεί με τον λαϊκισμό και το συντηρητισμό ως αντίθεση στην πρόοδο και στις νέες κοινωνικές εξελίξεις. Ο Δηλιγιάννης ήταν δημοφιλής σε μεγάλα λαϊκά στρώματα, καθώς
πρέσβευε την αντίθεση στην επεκτατική δημοσιονομική πολιτική του Τρικούπη και την κατακόρυφη αύξηση των φόρων που είχαν συνθλίψει όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες. Έτσι μοιραία εξέφραζε κυρίως τα μεσαία αγροτικά στρώματα, τους αυτοαπασχολούμενους και τους μικρεμπόρους. Βρέθηκε στο στόχαστρο των Φιλελεύθερων, που τον χαρακτηρίζουν ως λαϊκιστή και δημαγωγό που εμπόδιζε την απελευθέρωση οικονομίας και κοινωνίας, αλλά και των μαρξιστών ιστορικών που τον θεωρούν εκφραστή οπισθοδρομικών και «προ-καπιταλιστικών» κοινωνικών στρωμάτων. Σημαντική ήταν η συμβολή του Δηλιγιάννη στον τομέα της κοινωνικής νομοθεσίας και της προστασίας των οικονομικά ασθενέστερων πολιτών. Πολλές φορές ήρθε σε σύγκρουση με το στέμμα, αλλά έδειξε πάντα σεβασμό προς τους θεσμούς και υπήρξε εξαιρετικά φειδωλός στη διαχείριση των οικονομικών του δημοσίου, ενώ άφησε μνήμη εξαιρετικού ρήτορα. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στις τρέχουσες πιεστικές ανάγκες του λαού και του πολιτικού λαϊκισμού ως μέσου πολιτικής ανέλιξης. Ο Δηλιγιάννης ισορροπούσε ακριβώς πάνω σε αυτή τη λεπτή γραμμή....http://www.istorikathemata.com/2019/06/31-1905.html 
αλλά έχω την εντύπωση ότι η οπτική του είναι συχνά λίγο...αθώα θα το πω 
το οποίο δεν είναι κακό, άξιζε μια αναθεώρηση η πολιτική ιστορία του 19ου αιώνα και μια στροφή προς πιο θετική αξιολόγηση αλλά εν προκειμένω δεν ξέρω κατα πόσο έχει δίκιο. Δηλαδή, ναι, μπορεί όντως να μην ήταν ένας φαφλατάς Μαυρογιαλούρος και να πίστευε πραγματικά ότι πρέπει να υποστηριχτούν οι μικρομεσαίοι και οι χειρώνακτες αλλά δε νομίζω ότι ήταν απο καμιά ιδεολογική πίστη στην κοινωνική δικαιοσύνη...περισσότερο ήταν η κοτσαμπάσικη πατερναλιστική νοοτροπία που κληρονόμησε απο τον μπαμπά του και τους θείου του
