το κυλωνειο αγος κι οι δεσμωτες του φαληρου

[run]

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF ... E%BF%CF%82

Η απόπειρα του Κύλωνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κύλων που ανήκε στην τάξη των ευγενών, είχε αναδειχθεί ολυμπιονίκης. Εκμεταλλευόμενος την δημοτικότητά που είχε αποκτήσει και έχοντας τη βοήθεια του πεθερού του Τυράννου των Μεγάρων Θεαγένη επιχείρησε να καταλάβει την εξουσία στην Αθήνα. Είχε μάλιστα πάρει και χρησμό από το Μαντείο των Δελφών που έλεγε να καταλάβει την ακρόπολη των Αθηνών στην μεγάλη εορτή του Δία «ἐν τοῦ Διὸς τῇ μεγίστῃ ἑορτῇ καταλαβεῖν τὴν Ἀθηναίων ἀκρόπολιν» (Θουκ. Α' 126, 4). Θεώρησε ότι η μεγαλύτερη γιορτή του Δία ήταν τα Ολύμπια (κατά πάσα πιθανότητα όμως το Μαντείο αναφερόταν στα Διάσια). Κατά την διάρκεια της εορτής των Ολυμπίων επιτρεπόταν στους ολυμπιονίκες στην επέτειο της νίκης τους να πηγαίνουν με συγγενείς και φίλους και να κάνουν θυσίες σε διάφορα ιερά της πόλης. Εκμεταλλευόμενος τη συνήθεια αυτή αλλά και τη δυσαρέσκεια εκείνη των Αθηναίων, μαζί με τον αδελφό του και τους οπαδούς του κατέλαβε την Ακρόπολη το 632 π.Χ., (κατ΄ άλλους το 628 π.Χ.). Δεν πέτυχε όμως το σκοπό του γιατί ο τότε επώνυμος άρχων της Αθήνας Μεγακλής, που ανήκε στην ισχυρή οικογένεια των Αλκμαιωνιδών, αντέδρασε δραστήρια και πολιορκώντας την Ακρόπολη ανάγκασε τον μεν Κύλωνα και τον αδελφό του να διαφύγουν στα Μέγαρα, τους δε οπαδούς του να καταφύγουν ικέτες στον βωμό της Πολιάδος Αθηνάς. Τότε όσοι κατέφευγαν στους βωμούς θεωρούνταν προστατευόμενοι των θεών και συνεπώς ήταν απαραβίαστοι. Οι οπαδοί όμως του Μεγακλή, ενώ τους υποσχέθηκαν πως αν βγουν από το ιερό δεν θα τους πείραζαν, παραβαίνοντας το πανελλήνιο εκείνο ιερό έθιμο, τους φόνευσαν προ του ιερού των Ευμενίδων, τη στιγμή που κατέρχονταν από την Ακρόπολη κρατώντας κατά την παράδοση ταινίες των οποίων η άλλη άκρη ήταν δεμένη στο βωμό, αφού προηγουμένως έκοψαν αυτές τις ταινίες (έτσι, θεώρησαν ότι δεν τυγχάνουν πλέον της θείας προστασίας).

Συνέπειες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το έγκλημα αυτό των ικετών προκάλεσε τη φρίκη των Αθηναίων και τη γενική κατακραυγή και εκτός της Αθήνας, και οι δε Αλκμαιονίδες θεωρήθηκαν «εναγείς», ενώ αντίθετα οι συμπάθειες στράφηκαν προς τον Κύλωνα. Του γεγονότος αυτού επακολούθησε σειρά στάσεων και ταραχών μέχρι το 597 π.Χ. που ανέλαβε ο Σόλωνας να συμβιβάσει τα αντιμαχόμενα μέρη παρακαλώντας τους εναγείς να υποβληθούν οικειοθελώς στην κρίση τριακοσιομελούς δικαστηρίου που θα αποφασίσει σχετικά. Οι Αλκμαιονίδες προ αυτής της κατακραυγής δέχτηκαν και το δικαστήριο εκείνο με κατήγορο τον Μύρωνα τον Φλυέα τους καταδίκασε σε εξορία. Αποφάσισε μάλιστα να εκταφούν όσοι εν τω μεταξύ είχαν πεθάνει και να θαφτούν έξω από την πόλη.

Αν και εκτελέστηκε η απόφαση εκείνη το άγος εξακολουθούσε να υφίσταται και φοβερή ασθένεια, λοιμός έπληξε την Αθήνα, με πολλούς θανάτους, τον οποίο οι πολίτες θεώρησαν ως θεία δίκη για το έγκλημα. Τότε λέγεται πως πάνω από την πόλη εμφανίσθηκαν να πλανώνται ψυχές νεκρών (φαντάσματα) και ένας δεισιδαίμονας φόβος κατέλαβε τους Αθηναίους. Την ίδια περίοδο ο Κύλωνας ξεσήκωσε τους Μεγαρείς εναντίον των Αθηναίων και κατάφεραν να καταλάβουν την Σαλαμίνα προκαλώντας καταστροφές και στην υπόλοιπη Αττική. Μετά απ΄ αυτά ρωτήθηκε το Μαντείο των Δελφών το οποίο και έδωσε εντολή να γίνει πλήρης καθαρμός υπό τις οδηγίες του τότε φιλόσοφου αλλά και ιερέα Επιμενίδη που έμενε όμως στη Φαιστό στη Κρήτη. Τότε στάλθηκε στην Κρήτη εσπευσμένα ο Αθηναίος Νικίας ο Νικηράτου, με ιερό πλοίο, πιθανώς την Πάραλο ο οποίος προσκάλεσε τον Επιμενίδη στην Αθήνα πράγμα που δέχθηκε και τον ακολούθησε. Σημειώνεται πως μόλις ο Επιμενίδης έφθασε στο λιμένα Μουνιχίας και αντίκρισε τον λόφο της Μουνιχίας, προφήτεψε τον πραγματικό κίνδυνο της Αθήνας.

Ο Επιμενίδης φθάνοντας στην αρχαία Αθήνα και βλέποντας τον χώρο έδωσε αμέσως εντολή να συγκεντρώσουν πάνω στον Άρειο Πάγο μαύρα και λευκά πρόβατα τα οποία στη συνέχεια άφησαν ελεύθερα διατάζοντας να τα παρακολουθούν και όπου σταματήσει καθένα εξ αυτών εκεί να ιδρύεται (στήνεται) βωμός και να θυσιάζεται. Μετά την εκτέλεση των οδηγιών αυτών του Επιμενίδη οι θεοί μαλάκωσαν και το άγος εξέλιπε. Οι Αθηναίοι τίμησαν ιδιαίτερα τον Επιμενίδη προσφέροντάς του μεγάλες αμοιβές και δώρα πλην όμως εκείνος αρκέσθηκε μόνο σε ένα κλώνο ελαίας.

[Υδράργυρος]

[Nandros]

'
Το Κυλώνειο Άγος είναι γνωστό.
Δεν διάβασα κάτι για τους δεσμώτες του Φαλήρου και την σχέση τους με το παραπάνω.
.

[run]

http://www.lifo.gr/articles/archaeology_articles/98996


Να ξεκινήσουμε με ένα μικρό ιστορικό της ανασκαφής;
Κοιτάξτε, η ανασκαφή ξεκίνησε γύρω στα 1860 ως «αρχαιοκαπηλική». Κάποιος Μπουρνιάς έπιασε να σκάβει, αποκάλυψε κάποια κτερίσματα και τα πούλησε στο Βρετανικό Μουσείο. Στη συνέχεια ζήτησε επίσημη άδεια από την Αρχαιολογική Εταιρεία, όπως ονομαζόταν τότε, συμφωνώντας να μοιραστούν τα ευρήματα - συνέβαλε μάλιστα χρηματικά στις εργασίες. Προκειμένου να πάρει τα κτερίσματα, συνήθιζε δυστυχώς να σπάει τα ταφικά αγγεία - εντοπίσαμε πέρσι τον χώρο εκείνης της ανασκαφής και τεκμηριώσαμε το γεγονός. Το 1911 η Αρχαιολογική Υπηρεσία επανήλθε κάνοντας μια μικρή ανασκαφική έρευνα με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη ύστερα από υποδείξεις ντόπιου που αποσκοπούσε στα εύρετρα. Ώσπου το 1915 ξεκινά να ανασκάπτει ο Στρατής Πελεκίδης, που αποκαλύπτει στο φαληρικό Δέλτα νέα τμήματα της νεκρόπολης και 87 ταφές. Πρόκειται για μια πολύ προσεγμένη και μελετημένη ανασκαφή (μέχρι ιατρό-ανθρωπολόγο διέθετε) η οποία «προοιωνίζεται», τρόπον τινά, τη δική μας. Σταμάτησε μάλιστα στο σημείο εκείνο η σε εξέλιξη δενδροφύτευση της λεωφόρου Συγγρού ώστε να συνεχιστούν απρόσκοπτα οι εργασίες. Τότε ήταν που «έπεσε» πάνω στους περίφημους Αποτυμπανισμένους του Φαλήρου (σκελετούς ανθρώπων καταδικασμένων σε θάνατο με έντονα σημάδια βασανισμού), η ανακάλυψη των οποίων εντυπωσίασε και ταυτόχρονα σόκαρε την κοινή γνώμη της εποχής.




Θάβονταν εκεί όχι μόνο ντόπιοι αλλά πιθανότατα και ταξιδιώτες εφόσον το αρχαίο λιμάνι είναι πολύ κοντά. Βρήκαμε ωστόσο κι εδώ πλούσιες ταφές παιδιών με πήλινα κτερίσματα, κάτι σαν αρχαία πλεϊμομπίλ, ας μου επιτραπεί η σύγκριση, καθότι συναρμολογούμενα – άλογα με αναβάτες, αποθήκες σιτηρών κ.λπ. καθώς και προσεγμένες ταφές αλόγων που είτε ανήκαν σε ιππείς είτε αφιερώνονταν στους θεούς του Κάτω Κόσμου.





—Είχε γίνει, διαβάζω, μεγάλο θέμα...
Ναι διότι το εύρημα ήταν πρωτοφανές! Ήταν σαν να «σκίαζε» την εξιδανικευμένη εικόνα της αρχαίας Αθήνας. Οι εφημερίδες κατηγορούσαν τον Πελεκίδη για «σοσιαλιστή» που επιδιώκει να παρουσιάσει ως «βάρβαρη» την κλασική αρχαιότητα, κόσμος και κοσμάκης κατέβαινε στο Φάληρο πεζή, με κάρα, με το τραμ ή τον ατμοκίνητο σιδηρόδρομο για να δει από κοντά τα «φοβερά» ευρήματα, ενώ ο τότε αρμόδιος υπουργός επενέβη ζητώντας αποδείξεις ότι πρόκειται πράγματι για αρχαίες ταφές! Όμως κτερίσματα που θα βοηθούσαν στη χρονολόγηση δεν υπήρχαν, έτσι ο Πελεκίδης έδωσε τους μεταλλικούς κλοιούς που βρήκε στο Πολυτεχνείο για εξέταση και δικαιώθηκε πανηγυρικά, εφόσον ήταν από ορείχαλκο και όχι από τον πιο σύγχρονο χυτοσίδηρο. Ο Κουρουνιώτης, έφορος αρχαιοτήτων πλέον δημοσιεύει τότε ένα μεγάλο άρθρο όπου αναφέρει τα πάντα για τους Αποτυμπανισμένους, τον αργό και βασανιστικό τους θάνατο, τις ατιμωτικές ταφές. Υπήρχαν βέβαια ήδη σχετικές αναφορές στην αρχαία γραμματεία, με πρώτο τον μύθο του Προμηθέα Δεσμώτη. Τρεις από εκείνες τις ταφές καταχώθηκαν στην απόκρυψη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μαζί με άλλα σπουδαία ευρήματα. Επειδή η θέση τους δεν αναφέρθηκε σε κανέναν κατάλογο, θεωρούνταν χαμένα ώσπου ξαναβρέθηκαν τυχαία κάτω από βοηθητικό χώρο του Μουσείου στη διάρκεια εργασιών που έγιναν εκεί τον καιρό των Ολυμπιακών της Αθήνας προκειμένου να γίνει αποχωρητήριο για ΑΜΕΑ – θα έλεγε κανείς ότι οι ίδιοι οι «κεκοιμημένοι» πίεζαν για να ξαναβγούν στο φως! Ξεκινώντας τις σύγχρονες σωστικές ανασκαφές το 2012 στον χώρο του υπό ανέγερση Κέντρου Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, επιδιώξαμε καταρχήν τον χωρικό εντοπισμό των παλαιότερων και κατευθυνθήκαμε βάσει αυτών. Δεν μπορώ να πω ότι συναντήσαμε «εκπλήξεις», απλώς επιβεβαίωσα όλα όσα είχα διδαχτεί σχετικά ως φοιτήτρια κι αυτό σίγουρα με χαροποίησε πολύ.




Ο επιμελητής αρχαιοτήτων Στρατής Πελεκίδης, κατά τη διάρκεια της ανασκαφής του 1915 στο Δέλτα Φαλήρου
Δείτε το slideshow

Ο επιμελητής αρχαιοτήτων Στρατής Πελεκίδης, κατά τη διάρκεια της ανασκαφής του 1915 στο Δέλτα Φαλήρου




—Γιατί είναι τόσο σημαντική η νεκρόπολη του Φαλήρου και σε τι διαφέρει από το άλλο αρχαίο νεκροταφείο της Αθήνας, τον Κεραμεικό;
Η νεκρόπολη του Φαλήρου που λειτούργησε για τέσσερις περίπου αιώνες (8ος-4ος αι. π.Χ.) είναι σίγουρα μια εξαιρετική ανακάλυψη από πολλές πλευρές. Καταλαμβάνει έκταση μεγαλύτερη των 3.000 τ.μ., ενώ ο Πελεκίδης έλεγε ότι συνεχιζόταν μέχρι το αρχαίο λιμάνι του Φαλήρου και τον πιστεύω, μια και ό,τι είπε αποδείχθηκε ακριβές. Τα ευρήματα μας υποχρεώνουν καταρχήν να ξαναδούμε εξαρχής την ιστορία της αρχαίας αττικής κεραμεικής – το πλήθος των αγγείων είναι μεγάλο, οι προελεύσεις τους πολλές και ποικίλες, πράγμα που επίσης ισχύει για τα ταφικά έθιμα – απόδειξη ότι το συγκεκριμένο νεκροταφείο χρησιμοποιούσαν διάφορες κοινότητες και κοινωνικές τάξεις. Εδώ είναι η διαφορά με τη γνωστή νεκρόπολη του Κεραμεικού, του «πρώτου τη τάξει» νεκροταφείου της αρχαίας όπου θάβονταν άνθρωποι από τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις και το οποίο παρουσιάζει μια ενότητα ευρημάτων.


—Η φαληρική νεκρόπολη είναι, ας πούμε, πιο «λαϊκή»;
Είναι, θα έλεγα, πιο πολυσυλλεκτική. Θάβονταν εκεί όχι μόνο ντόπιοι αλλά πιθανότατα και ταξιδιώτες εφόσον το αρχαίο λιμάνι είναι πολύ κοντά. Βρήκαμε ωστόσο κι εδώ πλούσιες ταφές παιδιών με πήλινα κτερίσματα, κάτι σαν αρχαία πλεϊμομπίλ, ας μου επιτραπεί η σύγκριση, καθότι συναρμολογούμενα – άλογα με αναβάτες, αποθήκες σιτηρών κ.λπ. καθώς και προσεγμένες ταφές αλόγων που είτε ανήκαν σε ιππείς είτε αφιερώνονταν στους θεούς του Κάτω Κόσμου. Βρήκαμε ακόμα και μία λιμναία βάρκα από ξύλο πλατανιού που είχε χρησιμοποιηθεί ως φέρετρο. Οι πλήθος ταφές νεογέννητων και παιδιών που εντοπίσαμε οφείλονταν στην αυξημένη παιδική θνησιμότητα εκείνα τα χρόνια, πολλές μάλιστα δεν σημαίνονταν καν, δείγμα ότι η μητέρα δεν επρόκειτο να επιστρέψει για να αποδώσει τιμές. Οι άλλες ταφές στην πλειονότητά τους αφορούν βίαιους θανάτους, είτε αιχμαλώτων είτε ποινικών – πρόκειται για θανατώσεις κοινωνικού χαρακτήρα. Πολλοί νεκροί είναι θαμμένοι μπρούμυτα και δεμένοι χειροπόδαρα. Έχουμε βέβαια ξαναδεί παρόμοιες ταφές αλλά ποτέ σε αυτή την πυκνότητα, άρα θα πρέπει το συγκεκριμένο νεκροταφείο να ήταν «ειδικό» για τέτοιες περιπτώσεις. Ήταν επίσης μια τοποθεσία «ιδανική» για τέτοια χρήση - μπροστά από το νεκροταφείο υπάρχουν μεγάλες αμμοθίνες και πίσω βρίσκεται το αλίπεδο του Φαλήρου που πλημμύριζε συχνά – ούτε η εγκατάσταση, ούτε η καλλιέργεια ευνοούνταν. Ο Μακρυγιάννης που το παρέβλεψε αυτό προσπάθησε να καλλιεργήσει εκεί μετά την Επανάσταση σε έκταση που του είχε παραχωρήσει η Πολιτεία αλλά την «πάτησε», που θα λέγαμε σήμερα! Έχουμε έπειτα εδώ ένα μεγάλο και ευρύ πληθυσμιακό δείγμα από την Αττική της αρχαϊκής εποχής. Ανακαλύφθηκαν ως τώρα σχεδόν 2000 ενταφιασμένοι που μπορούν να φανερώσουν πολλά πέραν των μέχρι τώρα γνωστών για τα ήθη, τα έθιμα, τη διατροφή, την υγεία, την κοινωνική διαστρωμάτωση, τις οικογενειακές σχέσεις, τις φυλετικές συγγένειες, τα ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά κ.λπ. στην αρχαία Αθήνα. Εξαιρετικά σπουδαίο είναι φυσικά και το πλέον πρόσφατο εύρημα, η ομαδική (πάνω από 80 σκελετοί έχουν εντοπιστεί ως τώρα) ταφή των «Δεσμωτών του Φαλήρου».




Γενική άποψη του σκάμματος
Γενική άποψη του σκάμματος





—Τι ακριβώς εύρημα είναι αυτό και τι το κάνει τόσο ξεχωριστό;

Πρόκειται για ένα πολυάνδριο που ανακαλύφθηκε στο νότιο τμήμα του σκάμματος και μάλιστα στην ανώτερη στρώση της νεκρόπολης, σε βάθος μόλις 2,5 μέτρων από την επιφάνεια. Από την ομαδική αυτή ταφή έχει καθαριστεί το 50% και φαίνεται ότι είναι νέοι άνδρες, καλοζωισμένοι, με άριστη οδοντοφυΐα, και εκ πρώτης όψεως δεν έχουν κατάγματα στα οστά ενώ είναι δεμένοι από τα χέρια με κλοιούς. Από άποψη ταφονομίας, στο σημείο αυτό της νεκρόπολης εμφανίζεται για πρώτη φορά μια συνεπής διάταξη στο χώρο, τόσο για τις ταφικές πυρές όσο και για τους κιβωτιόσχημους τάφους και σαφής προσανατολισμός Β-Ν που είναι παράλληλος με την αρχαία ακτογραμμή. Ο τελευταίος νεκρός που αποκαλύφθηκε τέλη Μαρτίου έχει δεμένα πόδια, πράγμα που ίσως συνδέει το πολυάνδριο της Εσπλανάδας με τους Αποτυμπανισμένους που αποκαλύφθηκαν έναν αιώνα νωρίτερα. Παρότι έχουν εκτελεστεί βίαια, οι Δεσμώτες είναι προσεκτικά θαμμένοι ενώ έχουν αποδοθεί και κάποιες τιμές: βρέθηκαν οινοχόες με σπονδές, η εξέταση των οποίων πιστοποιεί ότι χρονολογούνται την εποχή του Κύλωνα και των αριστοκρατών που μάχονταν μεταξύ τους για την εξουσία στην Αθήνα (6ος αι. π.Χ.). Υπόψη ότι οι πολίτες που πήγαιναν με το μέρος κάποιου αριστοκράτη το έπρατταν αυτοβούλως, με οπλισμό που προμηθεύονταν οι ίδιοι, δεν ήταν επιστρατευμένοι ή μισθοφόροι, μια εξέλιξη που οδήγησε στον ελεύθερο πολίτη-οπλίτη της δημοκρατικής Αθήνας.




Οι Δεσμώτες είναι Αθηναίοι, «δικοί τους» δηλαδή, όχι πειρατές, εχθροί ή δούλοι, οι δε ταφές τους δεν είναι ατιμωτικές – οι δήμιοί τους δεν σκόπευαν να τους «εμποδίσουν» να πάνε στον Άδη κι αυτό φαίνεται από την ταφοδομία: είναι θαμμένοι σε τύμβο με άμμο, δεν αφέθηκαν βορά στα άγρια σκυλιά όπως οι Αποτυμπανισμένοι.



—Σχετίζονται οπότε οι Δεσμώτες με το λεγόμενο Κυλώνειον Άγος;
Πιθανότατα ναι – αλλά ακόμα κι αν δεν πρόκειται για το συγκεκριμένο ιστορικό επεισόδιο, από όπου προέκυψε η παραπάνω έκφραση, σίγουρα θα συνδέεται με κάποια αντίστοιχη διαμάχη από εκείνες που μαίνονταν την περίοδο λίγο πριν από τη μεγάλη πολιτειακή αλλαγή που σήμανε η ίδρυση της αθηναϊκής δημοκρατίας. Ο Κύλωνας ήταν ευγενής που είχε επίσης αναδειχθεί Ολυμπιονίκης, διέθετε «λεφτά με ουρά», που λέμε, κι εκμεταλλευόμενος την δημοτικότητά του συν τη βοήθεια του πεθερού του Θεαγένη, Τυράννου των Μεγάρων, ο οποίος διεκδικούσε από τους Αθηναίους τη Σαλαμίνα, επιχείρησε να καταλάβει την εξουσία. Κυρίεψε την Ακρόπολη (το 632 ή 628 π.Χ.), όμως ο τότε επώνυμος άρχων της Αθήνας Μεγακλής την ανακατέλαβε – ο Κύλωνας διέφυγε στα Μέγαρα και οι οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Πολιάδος Αθηνάς. Ενώ ωστόσο οι οπαδοί του Μεγακλή είχαν υποσχεθεί πως δεν θα τους πείραζαν, τους σκότωσαν έξω από το ιερό των Ευμενιδών καθώς κατέβαιναν από την Ακρόπολη. Επρόκειτο για μέγιστη ιεροσυλία που σκανδάλισε τους Αθηναίους και θεωρήθηκε υπαίτια για μια σειρά δεινά και θεομηνίες που έπληξαν τα επόμενα χρόνια την πόλη, έμεινε δε στην ιστορία ως «Κυλώνειον Άγος». Σε κάθε περίπτωση οι Δεσμώτες είναι επίσης Αθηναίοι, «δικοί τους» δηλαδή, όχι πειρατές, εχθροί ή δούλοι, οι δε ταφές τους δεν είναι ατιμωτικές – οι δήμιοί τους δεν σκόπευαν να τους «εμποδίσουν» να πάνε στον Άδη κι αυτό φαίνεται από την ταφοδομία: είναι θαμμένοι σε τύμβο με άμμο, δεν αφέθηκαν βορά στα άγρια σκυλιά όπως οι Αποτυμπανισμένοι.




Ταφή ιπποειδούς
Ταφή ιπποειδούς






Κιβωτιόσχημος τάφος με ζώο
Κιβωτιόσχημος τάφος με ζώο





—Ποιο το μέλλον της ανασκαφής και των ευρημάτων; Πώς προβλέπεται να αξιοποιηθούν;
Κοιτάξτε, ο χώρος και το εύρημα με τους Δεσμώτες αποτελεί ενότητα «κατ' εξαίρεση». Δεν θα πρέπει να απομακρυνθούν από το περιβάλλον τους ώστε να μην αποσυνδεθούν από το ιστορικό συμβάν με το οποίο συνδέονται. Γι' αυτό και, ενώ το ΚΑΣ το θέλει απλά επισκέψιμο χώρο, εμείς από την Εφορία ζητήσαμε να ανεγερθεί ένα σύγχρονο, διαδραστικό υπόσκαφο Μουσείο που να στεγάζει όχι μόνο τους Δεσμώτες αλλά όλα τα εκθέματα από τη νεκρόπολη του Φαλήρου, πάντοτε με σεβασμό προς τους νεκρούς και σε αισθητική κι αρχιτεκτονική αρμονία με το υπό ανέγερση Κέντρο Πολιτισμού. Να μπορούμε να προσκαλέσουμε τους επισκέπτες να περπατήσουμε μαζί κατά μήκος της ακτογραμμής όπως ήταν στα χρόνια του Πεισίστρατου, να αναδείξουμε την εμπειρία των τεσσάρων χρόνων δουλειάς μας εδώ και να τη μοιραστούμε μαζί τους! Προς το παρόν κάποια από τα ευρήματα εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.


—Τι κάνει τόσο ενδιαφέρουσες τις νεκροπόλεις παρά τον «μακάβριο» χαρακτήρα τους;
Όλα τα νεκροταφεία, αρχαία ή νεότερα έχουν κάτι από τη δύναμη της φωτογραφίας. Εγκλωβίζουν την τελευταία στιγμή του εκλιπόντος και ταυτόχρονα τις απόψεις τις δικές του και της οικογένειας, της φυλής, της κοινότητάς του κ.λπ. τόσο για την πριν, όσο και για τη μετά θάνατο ζωή. Όντας κομμάτι της κοινωνικής υπερδομής, μας δίνουν επίσης μια σειρά πληροφορίες για το πώς έζησε, πώς βιοποριζόταν, από τι πιθανόν υπέφερε, την οικονομική του επιφάνεια, τα θρησκευτικά και μεταφυσικά του πιστεύω.




Ομαδική ταφή δεσμωτών
Ομαδική ταφή δεσμωτών





—Τη σχέση των Ελλήνων με την αρχαιολογία πώς την κρίνετε;
Είναι σίγουρα μια σχέση ιδιαίτερη που μπορεί να μην είναι πάντα η πλέον ορθολογική - γι' αυτό και είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος μιας σωστής παιδείας -, είναι όμως αναμφίβολα θερμή. Απόλυτα λογικό εφόσον ζούμε κυριολεκτικά μέσα στα αρχαία, της κλασικής περιόδου και όχι μόνο, όταν π.χ. αντικρίζουμε καθημερινά την Ακρόπολη πηγαίνοντας στη δουλειά μας. Είναι βλέπετε η αρχαιότητα το καμάρι, η περηφάνια και το συναισθηματικό μας αποκούμπι.



—Τι χαρακτηρίζει έναν αρχαιολόγο; Ποιες είναι οι χαρές κι οι δυσκολίες αντίστοιχα του επαγγέλματος;
Το μέλημα της διάσωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι αφ' εαυτού ένα πολύ ισχυρό κίνητρο για μας. Έχουμε ανεπτυγμένη την αίσθηση του καθήκοντος όντας συναισθηματικά και ιδεολογικά αφοσιωμένοι στο έργο μας, κάτι που μας προσδίδει αγωνιστικότητα και δυναμισμό. Είμαστε κάτι σαν «Στρατός Σωτηρίας» στην αέναη μάχη κατά της λήθης! Μια μάχη που κερδίζεις «χαράκωμα με χαράκωμα», με βήματα προσεκτικά, δύσκολα και διδακτικά. Η αίσθηση ότι τραβάς το πέπλο της λήθης και το κρατάς ανασηκωμένο όχι μόνο για σένα αλλά και τις επόμενες γενιές, πράγμα που ένιωσα έντονα όταν αποκαλύφθηκαν οι Δεσμώτες, σε γεμίζει ικανοποίηση. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η χαρά αλλά και η ευθύνη όταν ένα εύρημα ανοίγει νέους ορίζοντες διατυπώνοντας καινούργια ερωτήματα που μας απασχολούν νυχθημερόν. Εντάξει, είναι μια δουλειά κοπιαστική, όμως ποια δεν είναι τελικά; Υπάρχει ωστόσο κάτι που απαιτεί ιδιαίτερη εμπειρία και δεξιότητα, ειδικά στην αρχαιολογία πεδίου, είτε πρόκειται για συστηματική ανασκαφή είτε για σωστική όπως αυτή που κάνουμε στο Φάληρο: Το να μπορέσεις καθώς ανακαλύπτεις ένα εύρημα να το «ακτινογραφήσεις» επιτόπου, να κάνεις άμεσα κάποιες εκτιμήσεις τόσο γι' αυτό όσο και τη συνολική πορεία της ανασκαφής και να πάρεις γοργά τις δέουσες αποφάσεις.




Λεπτομέρειες ομαδικής ταφής
Λεπτομέρειες ομαδικής ταφής






Λεμπτομέρεια ομαδικής ταφής. Διακρίνεται τριφυλλόστομη οινοχόη ανάμεσα στα πόδια εκ των δεσμωτών.
Λεμπτομέρεια ομαδικής ταφής. Διακρίνεται τριφυλλόστομη οινοχόη ανάμεσα στα πόδια εκ των δεσμωτών.



αγγεια που βρεθηκαν στην ταφη διευκολυναν τους αρχαιολόγους

να χρονολογησουν την ταφη των 80 νεων στο δευτερο μισο του 7ου αιωνα πΧ

[run]

τον 7ο κι 6ο αιωνα πΧ σε πολεις κρατη ηταν εντονη η αντιπαλοτητα αριστοκρατιας κι ολιγαρχιας με τον δημο(λαο)

την αντιπαλοτητα αυτή καποιες φορες την εκμεταλευονταν γονοι αριστοκρατων για να παρουν την εξουσια με την βοηθεια του δημου επιβάλλοντας τυραννια

[run]

αποτυμπανισμος= βασανιστικος τροπος εκτελεσης

Επομένως το τύμπανων απ’ όπου προέρχεται ο άποτυμπονισμός, το ξύλινο θανατικό εργαλείο τού δημίου, σύμφωνα με τον ορισμό των σχολιαστών και των λεξικογράφων, δεν είναι παρά μία σανίδα ή σε παλιότερες εποχές ένας κορμός δέντρου. Ονομάστηκε και ξύλον επειδή ήταν ξύλινη ή ακόμα πεντεσύριγγον ξύλον από τούς πέντε κλοιούς πού στήριζαν το σώμα τού καταδίκου στη σανίδα. Ή διαδικασία θανάτωσης ήταν η έξης: Πάνω σε μία πλατιά και γερή σανίδα, όπως πρέπει να ήταν αυτές τού Φαλήρου, ξάπλωναν τον κατάδικο, γυμνό, όπως ακριβώς σταυρώνονταν από τούς Ρωμαίους οι καταδικασμένοι σε θάνατο.
Στη συνέχεια, καθήλωναν τον κατάδικο με πέντε ήλους , δηλ. κλοιούς πού περιέβαλαν τα άκρα και το λαιμό και καρφώνονταν γερά στη σανίδα. Μετά την ακινητοποίηση τού σώματος, η σανίδα στηνόταν όρθια και στερεωνόταν στο έδαφος έτσι ώστε ο κατάδικος έκρέματο (‘Ησύχιος και Φώτιος τουμπανίζεται ­ ξύλω πλήσσεται, έκδέρεται και κρέμαται). Είναι πιθανό λοιπόν, προτού ανορθωθεί η σανίδα, ο κατάδικος να μαστιγωνόταν ή να ραβδιζόταν, όπως γινόταν η φραγγέλωση στη ρωμαϊκή σταύρωση.
Για το λόγο αυτό έπρεπε ο κατάδικος να είναι γυμνός. Αφού η σανίδα στηνόταν όρθια, φύλακες φρουρούσαν μη και κανείς αποπειραθεί να απελευθερώσει τον άποτυμπανιζόμενο ή μη θελήσει να συντομεύσει το μαρτύριό του επισπεύδοντας το θάνατό του. Φαίνεται όμως ότι το μαρτύριο τού καταδίκου δε σταματούσε εδώ. Τα κακοποιημένα οστά των νεκρών τού Φαλήρου δείχνουν ότι αφού καθηλώνονταν στη σανίδα, οι κακούργοι λιθοβολούνταν, έτσι ώστε διαμελισμένοι και κακοποιημένοι να μη μπορούν να πάρουν εκδίκηση μετά θάνατο.
Η συνήθεια αυτή αποτελεί ίσως συμβολικό κατάλοιπο άλλων εποχών, όταν η εκτέλεση των καταδίκων γινόταν με λιθοβολισμό. Ταυτόχρονα όμως οι πέτρες πού ρίχνονταν στους άποτυμπανιζομένους θυμίζουν το σημερινό ανάθεμα, χάρη σ’ αυτές οι κακούργοι αντετίθεντο και ως εκ τούτου κατέχονταν από τούς χθόνιους θεούς χωρίς κίνδυνο να ξαναγυρίσουν Στη γη. δεν υπήρχε έτσι φόβος να ξαναεμφανιστούν Στη ζωή, σαν τούς καταχανάδες της σημερινής Κρήτης, δηλαδή τούς κακοβαφτισμένους, τούς κακοβαμμένους ή τούς ανθρώπους πού διαπράξανε όσο ζούσαν πολλά ανομήματα, οι όποίο σηκώνονται νύχτα από τον τάφο τους και εμφανίζονται μαζί με τούς δαίμονες.
Δεν αποκλείεται αντί να καρφωθεί με τούς κλοιούς στη σανίδα, να ήταν δυνατό να δεθεί ο κατάδικος πάνω στο τύμπανο ή στο σταυρό. Όμως, η συμβολική δύναμη τού μετάλλου, σιδήρου ή χαλκού, είτε είναι κλοιός είτε καρφί, όχι μόνο είναι ισχυρότερη και διαρκέστερη από τού σχοινιού άλλά και έχει μεγάλη αποτροπιαστική δύναμη (Σχολ. Όδυσ. Λ. 48 κοινή τις παρά άνθρωπος εστίν ύπόληψις, ότι νεκροί και δαίμονες σίδηρον φοβουνται). Ή αγχόνη, η καρατόμηση, ο κατακρημνισμός, η πυρά ή ο πνιγμός είναι φιλάνθρωποι θάνατοι σε σύγκριση με τον άποτυμπανισμό.
Ακόμα και η ρωμαϊκή σταύρωση, οδυνηρότερη εξαιτίας τού καρφώματος των ακρών, συνεπάγεται γρηγορότερο θάνατο λόγω της απώλειας αίματος. το μαρτύριο τού άποτυμπανιζόμενου ξεπερνά κάθε περιγραφή. Γυμνός καθηλωμένος με τούς κλοιούς πάνω στην όρθια σανίδα, όλο το βάρος τού σώματός του έπεφτε προς τα κάτω, με συνέπεια οι κλοιοί να πιέζουν τις κνήμες, τις ώλένες και το κάτω σαγόνι.
“Αν οι κλοιοί των άκρων είναι χαλαροί, όλο το βάρος πέφτει στο λαιμό και συνθλίβεται το κάτω σαγόνι. Στις οδύνες αυτές πρέπει να προστεθούν η πείνα, η δίψα, το κρύο, η ζέστη, τα έντομα και τα όρνεα, οι μολύνσεις, η γάγγραινα, μαρτύρια πού μπορούσαν να διαρκέσουν πολλές μέρες. Ποία όμως ήταν τα εγκλήματα πού επέσυραν για το δράστη την ποινή τού άποτυμπανισμου: Σύμφωνα με την έπικρατέστη γνώμη, δεν ήταν ούτε τα πολιτικά ούτε τα θρησκευτικά εγκλήματα , στις περιπτώσεις αυτές η εκτέλεση γινόταν είτε με κώνειο είτε με κατακρημνισμό.
Με αποτυμπανισμό εκτελούνταν οι κακούργοι, κατηγορία στην όποία περιλαμβάνονταν, κατά τον Αριστοτέλη (Αθηναίων πολιτεία 52 1): κλέπται, άνδραποδισταί, λωποδύται, τοιχωρύχοι και βαλαvτιoτόμοι (τσαντάκηδες) και ενδεχομένως οι φονιάδες. Αν συλληφθούν έπ’ αύτοφόρω, όλοι αυτοί οι εγκληματίες οδηγούνται χωρίς ανάκριση κατ’ ευθείαν στο δικαστήριο των Ένδεκα. Εφ’ όσον ομολογούν την πράξη τους ακολουθεί συνοπτική διαδικασία και εκτελούνται αμέσως.
Ή συνοπτική αύτή διαδικασία, η απαγωγή, αποτελεί κατάλοιπο της πανάρχαιας ιδιωτικής απονομής της δικαιοσύνης και εκδίκησης, όταν το ίδιο το θύμα ή οι συγγενείς του συνελάμβαναν το δράστη και τον εκτελούσαν αμέσως, χωρίς την επέμβαση των κρατικών οργάνων. Οι νεκροί τού Φαλήρου άνήκαν επομένως στην κατηγορία των κακούργων. Όμως το γεγονός ότι τάφηκαν συγχρόνως 17 εγκληματίες καθιστό απίθανο να πρόκειται για κλέφτες. για τον Α. Κεραμόπουλο πρόκειται για πειρατές πού έπέδραμαν στις αττικές ακτές -παρόμοιες επιδρομές ήταν συνηθισμένες πριν από τούς χρόνους τού Σόλωνα.
Αποκρούοντας την επιδρομή, οι Αθηναίοι τούς συνέλαβαν και τούς εκτελέσανε με τον απάνθρωπο αυτό τρόπο. ο λιθοβολισμός καΙ ο κατακρημνισμός των καταδίκων είναι ένας τρόπος εξάλειψης τού μιάσματος πού γεννά ένα έγκλημα θρησκευτικού κυρίως χαρακτήρα, ένα άγος. Ή θανατική εκτέλεση στις περιπτώσεις αυτές δεν αποσκοπεί στο φυσικό αφανισμό του ένόχου, άλλά έχει θρησκευτική χροιά. Πρώτα απ’ όλα αποβλέπει στον εξαγνισμό της κοινωνικής ομάδας από την ευθύνη τού αίματος πού θα χυθεί.
Έπειτα, η βίαιη αποπομπή στο θάνατο ενός ανάξιου και καταραμένου μέλους της ομάδας μπορεί να θεωρηθεί πράξη ευσέβειας τόσο από μέρους της συγκεκριμένης ομάδας όσο και από την πλευρά τού καταδικασμένου ο όποίος εγκαταλείπεται στο έλεος των θείων δυνάμεων. Τελείως διαφορετική είναι η περίπτωση των κακούργων. Ή έκτέλεσή τους οδηγεί σε θάνατο τελείως διαφορετικό από το θάνατο με κατακρημνισμό των ένόχων θρησκευτικού ή πολιτικού εγκλήματος. Ο αποτυμπανιζόμενος εκτίθεται στη δημόσια θέα σαν αντικείμενο αποστροφής και χλευασμού, το οποίο πρέπει να υποφέρει με κάθε τρόπο.
Αποτελεί συνάμα και ένα μέσο εκφοβισμού: Η αγωνιά είναι πιο παραδειγματική από ένα πτώμα
ΠΗΓΗ https://theancientwebgreece.wordpress.com