Από το Facebook: Hiron KentavrosThiva Old Photography (fotothiva.com) Θήβα Παλιές Φωτογραφίες
Έτσι, για την Ιστορία της κάποτε πολυεθνικής και πολυπολιτισμικής Θήβας……
Το βρήκαμε, το διαμορφώσαμε και το παραθέτουμε για να υπάρχει και εδώ, επειδή έχει συγκεντρωμένα πολλά στοιχεία που ήδη έχουν καταγραφεί κατά καιρούς στην Ομάδα.
Η πρώτη σε πληθυσμό και σημαντικότητα από τις εβραϊκές Κοινότητες που έχουν εξαφανισθεί στην χώρα μας ήταν αυτή της Θήβας.
Το γιατί και πώς έγινε κάποτε η πλέον πολυάνθρωπη και σημαντική και γιατί και πώς τελικά εξαφανίσθηκε, ενώ σε άλλες ελλαδικές πόλεις εξακολουθούν και υπάρχουν, παρά το Ολοκαύτωμα της Κατοχής, περιγράφεται παρακάτω.
Στην εποχή του Παύλου υπήρχαν πολλοί Εβραίοι και στη Θήβα.
Οι περισσότεροι ήταν απόγονοι σκλάβων, που είχαν πουληθεί και μεταφερθεί στην Ελλάδα από τους κατά καιρούς κατακτητές της Ιουδαίας. Η πρώτη ιστορική αναφορά για την εγκατάσταση Εβραίων στην Ελλάδα γίνεται σε επιγραφή που βρέθηκε στον Ωρωπό Αττικής (χρονολογείται µεταξύ 300 και 250 π.Χ.) και η οποία κάνει αναφορά στον Εβραίο από τη Βοιωτία Μόσχο Μοσχίωνος. Στο βιβλίο των Μακκαβαίων (Μακκ. Α΄15,23) περιλαµβάνεται κατάλογος πόλεων, που χρονολογείται από το 142 π.Χ., ο οποίος συσχετιζόµενος µε κατάλογο που συνέταξε ο ιστορικός Φίλων ο Ιουδαίος, αναφέρει την ύπαρξη Εβραίων στη Σπάρτη, ∆ήλο, Σικυώνα, Σάµο, Κω, Κρήτη, Θεσσαλία, Βοιωτία, Μακεδονία, Αιτωλία, Αττική, Άργος, Κόρινθο καθώς και στην Κύπρο.
Ο εβραϊκός πληθυσµός στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά την εποχή των Ιουδαϊκών Πολέµων (66-70 µ.Χ.). Μαρτυρία του ιστορικού Φλάβιου Ιώσηπου αναφέρει ότι 6.000 Εβραίοι στάλθηκαν από το Βεσπασιανό στο Νέρωνα, για να δουλέψουν στον Ισθµό της Κορίνθου. Ο Απόστολος Παύλος επισκεπτόταν τις πόλεις που υπήρχε εβραϊκός πληθυσµός (ο λόγος ήταν απλός: οι Ιουδαίοι περίµεναν την έλευση του Μεσσία. Συνεπώς η αγγελία του ερχοµού του δεν θα τους ξένιζε τόσο όσο τους ειδωλολάτρες). Στη Θήβα έφτασε το 54 µ.Χ. και µίλησε στην εβραϊκή συναγωγή της πόλης. Οι Εβραίοι της Θήβας τον άκουσαν µε µεγάλη προσοχή και «τινές εξ αυτών επείσθησαν» ανάµεσα τους και οι γνωστοί µας Ρούφος και Λουκάς. Ο Ρούφος µάλιστα έγινε και ο πρώτος επίσκοπος Θηβών. «Ασπάσασθε Ρούφον τον εκλεκτόν εν Κυρίω και την µητέρα αυτού και εµού» (Προς Ρωµ.16.13). Στην Ηθική και Εκκλησιαστική Εγκυκλοπαίδεια Μαρτίνου αναφέρεται ότι: «Εγένετο Ρούφος επίσκοπος της πόλεως των Θηβών και υπέστη µαρτυρικόν θάνατον».
Ο αρχαίος εβραϊκός πυρήνας που υπήρχε στην Ελλάδα αποτέλεσε τη βάση των εβραϊκών κοινοτήτων κατά τη βυζαντινή εποχή (από το 330 µ.Χ.), όταν η πρωτεύουσα της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας µεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη.
Στην βυζαντινή περίοδο στη Θήβα, πρωτεύουσα του θέµατος της Ελλάδας, ζούσε σύµφωνα µε τον Whight ο µεγαλύτερος αριθµός Εβραίων από όλες τις ελληνικές πόλεις. Επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού ξεκίνησε στο Βυζάντιο, για πρώτη φορά, η καλλιέργεια και παραγωγή του µεταξιού µε τη µεταφορά από την Κίνα σπόρων µεταξιού. Από την Κωνσταντινούπολη η παραγωγή θα επεκταθεί τον 9ο και 10ο αιώνα στην ευρύτερη περιοχή της Θήβας. Η Θήβα εξελίχθηκε σε ένα από τα µεγαλύτερα και σπουδαιότερα κέντρα εµπορίας του µεταξιού. Η παραγωγή της µεταξοκαλλιέργειας καθώς και του εµπορίου στην περιοχή των Θηβών περιέρχεται κυρίως στα χέρια των Εβραίων. Το 1159 ο Ραβίνος Βενιαµίν εκ Τουδέλας ξεκίνησε από τη Σαραγόσα της Ισπανίας για µια περιοδεία στην Ευρώπη και την Αφρική. Περνώντας από τη Θήβα αναφέρει τα εξής: «Σε απόσταση ταξιδιού τριών ηµερών από την Κόρινθο βρίσκεται η µεγάλη πολιτεία της Θήβας, όπου ζουν 2000 περίπου Εβραίοι. Είναι οι φηµισµένοι παραγωγοί µεταξιού και πορφύρας. Υπάρχουν επίσης µεταξύ αυτών σοφοί ονοµαστοί κατά τον αιώνα τούτο, έµπειροι περί τους ιουδαϊκούς νόµους και το ταλµούδ. Σε ολόκληρη την Ελληνική Αυτοκρατορία, µε µοναδική εξαίρεση Κωνσταντινούπολη δεν θα βρεις τέτοιους σοφούς. Επί κεφαλής αυτών είναι ο µέγας Ραβίνος, Ααρών Κοτί, ο Μωϋσής αδελφός του, ο Χάΐα, ο Ηλίας Φιρτίνος και ο Τοκτάν». Οι σοφοί ταλµουδιστές, που αναφέρει στο γραπτό του κείµενο ο Βενιαµίν εκ Τουδέλας, ήσαν λόγιοι ερευνητές των ραβινικών παραδόσεων που συµπλήρωναν ερµηνευτικά την Παλαιά ∆ιαθήκη. Χειρόγραφα της περιόδου αυτής αποδεικνύουν ότι οι σοφοί αυτοί Εβραίοι ταλµουδιστές παρακολουθούσαν τη φιλοσοφική κίνηση της εποχής, την αστρονοµία καθώς και τις άλλες επιστήµες. Παράλληλα αναφέρεται ότι υπήρχε επαφή των Εβραίων της Θήβας µε τους Εβραίους της Ισπανίας. Ο Γεώργιος Τσεβάς στο βιβλίο του "Ιστορία των Θηβών" αναφέρει: «Λέγεται ότι την εποχή αυτή υπήρχαν στη Θήβα 25000 Εβραίοι», αριθµό που και ο ίδιος θεωρεί υπερβολικό.
Η περίοδος της Φραγκοκρατίας των Θηβών, δεν επέφερε σηµαντικές µεταβολές στην εβραϊκή κοινότητα της Θήβας, η οποία εξακολουθούσε να είναι ακµαιότατη. Στοιχεία για τους Εβραίους της Θήβας κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αντλούµε από γραπτά των ξένων περιηγητών που επισκέπτονταν τη Θήβα. Σύµφωνα µε τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεµπή το 1654 η Θήβα είχε έξι µαχαλάδες των µωαµεθανών, δεκαεπτά µαχαλάδες των Ρωµιών και ένα µαχαλά τσιφούτικο (οι Τούρκοι αποκαλούσαν τους Εβραίους Τσιφούτηδες). Άλλη αναφορά για τους Εβραίους της Θήβας γίνεται από το Γάλλο Andre Guillet, που επισκέφτηκε το 1680 την Αθήνα και τη Θήβα:«.….. όσο για τους Εβραίους δεν τους ανέχτηκαν ποτέ οι Αθηναίοι µόλο που ζουν πολλοί στις γειτονικές περιοχές και κυρίως στη Θήβα και στον Εύριπο. Απ' όλη την Τουρκική Αυτοκρατορία µόνο η Αθήνα και η Τραπεζούντα έχουν το προνόµιο του αποκλεισµού των Εβραίων..........». Άλλος Γάλλος περιηγητής ο Silurdu Loir, που επισκέφτηκε τη Θήβα το 1639, αναφέρει: «........τα θηλυκά της Θήβας, και κυρίως οι Εβραίες, είναι οι πιο όµορφες γυναίκες του κόσµου. Παρ' όλη την περιέργεια µας να επισκεφτούµε τα περίχωρα, η επιθυµία µας να τις δούµε πιο κοντά κι όχι από τα παράθυρα, όπου έκαναν κάθε τόσο την εµφάνιση τους, µας κράτησε στην πόλη. Βρίσκαµε χίλιες δυο προφάσεις για να µπαίνουµε στα σπίτια τους, τάχα πως θέλαµε να αγοράσουµε κάτι από τους άντρες τους και µόλο που µονάχα ένας Εβραίος µας επέτρεψε την είσοδο, τόσο συναρπαστική ήταν η οµορφιά τους, που µου είναι αδύνατο να εκφράσω ακόµα και τώρα τα συναισθήµατα µου.........». Σύµφωνα µε τα αρχεία της Βενετίας το 1687 µετά την κατάληψη της Πελοποννήσου από τον Ενετό Μοροζίνη οι Εβραίοι εγκατέλειψαν όλοι τους την Πελοπόννησο και πάρα πολλοί εγκαταστάθηκαν στη Θήβα.
Εξετάζοντας λαογραφικά στοιχεία της περιοχής διαπιστώνουµε ότι κυριαρχεί στη λαϊκή φαντασία η αντίληψη ότι οι Εβραίοι είναι καταραµένος λαός. Οι σχέσεις τους δεν πρέπει να ήταν και οι καλίτερες µε τους χριστιανούς και επιπλέον ένα πλήθος θρύλων και µύθων, που τους θέλουν κακούς, να βγάζουν τα µάτια των παιδιών, και πολλά άλλα µαζί συντηρούσαν ένα αντιεβραϊκό πνεύµα σε ολόκληρη τη Θήβα αλλά και την επαρχία γενικότερα.
Οι Εβραίοι της Θήβας ακολούθησαν και αυτοί την τύχη της πόλης που καταστράφηκε στη διάρκεια του Αγώνα 1821-1828. Με την απελευθέρωση από τον οθωµανικό ζυγό βρέθηκαν χωρίς σπίτια µια και ο µαχαλάς τους µε τα µεγάλα σπίτια, στη σηµερινή οδό Πινδάρου, είχε γίνει σωρός ερειπίων. Παρ' όλα αυτά µέσα από τις παράγκες τους εξακολουθούσαν να ελέγχουν το εµπόριο της Θήβας. Για την αντικειµενική καταγραφή όσων ακολούθησαν, ο ιστορικός της Θήβας Γεώργιο Τσεβά περιγράφει την δίωξη των Εβραίων από την πόλη. «......... τούτο ήκουσα παρά πολλών γερόντων βεβαιούµενον, παρ' ων µάλιστα έµαθον ότι οι Εβραίοι ήσαν τόσοι πολλοί, ώστε η τότε ∆ηµογεροντία εσκέφθη να απαλλαγεί αυτών, διότι ολόκληρον το εµπόριον και πάσαι αι επιχειρήσεις ήσαν εις χείρας αυτών. ∆ια να καταπολεµηθεί λοιπόν ο εβραϊσµός των Θηβών, η ∆ηµογεροντία της πόλης όρισε το Σάββατον ως ηµέραν της εβδοµαδιαίας εµπορικής πανηγύρεως. Τούτο υπήρξε τραύµα καίριον δια τους Εβραίους, διότι το Σάββατον ούτοι δεν εργάζονται. Ένεκα τούτου οι Εβραίοι ετέθησαν εις µειονεκτικήν εµπορικήν µοίραν έναντι των Χριστιανών της πόλεως και της επαρχίας Θηβών, οίτινες την εποχήν εκείνην, απάσας τας εµπορικάς αυτών συναλλαγάς και προµηθείας οικιακάς έκαµναν µόνον κατά Σάββατον. Τοιουτοτρόπως οι Εβραίοι αναγκάσθηκαν να απέλθουσιν των Θηβών.......». Ο οικονοµικός αυτός στραγγαλισµός των Εβραίων από τις τοπικές αρχές της Θήβας αποτέλεσε την αιτία, ώστε το 1833 οι Εβραίοι να εγκαταλείψουν τα µαγαζιά τους και τα σπίτια τους και να µεταναστεύσουν στη Χαλκίδα. Το 1833 λοιπόν η εβραϊκή παρουσία των δύο χιλιάδων χρόνων κλείνει στη Θήβα. Όµως, δεν µπορούµε να αγνοήσουµε ότι στην µεγάλη και πολύχρονη ιστορία των Θηβών ένα σηµαντικό κοµµάτι κατέχει και η ύπαρξη της εβραϊκής κοινότητας.
Το µικρό αυτό αφιέρωµα ασφαλώς δεν µπορεί να έχει το βάρος µιας επιστηµονικής µελέτης, είχε όµως σαν στόχο να δώσει εκείνο το ερέθισµα για µια σε βάθος ανάλυση της διαδροµής των 2000 χρόνων της εβραϊκής κοινότητας από τη Θήβα.
