Phorum.com.gr

του Κων. Α. Οικονόμου, δασκάλου – συγγραφέα

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 1853: οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, βλέποντας τη στρατιωτική υπεροχή της ανερχόμενης Ρωσίας, αποφάσισαν να συνασπισθούν εναντίον της. Έτσι, έμμεσα, πήραν το μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, που βρισκόταν σε ολομέτωπο αγώνα με τη Ρωσία. Στον αντιρωσικό συνασπισμό μόνη αντίθετη ήταν η φιλική προς τη Ρωσία, μικρή (σύνορα Αμβρακικού-Παγασητικού), αλλά ομόδοξη Ελλάδα. Στη ρωσοτουρκική σύγκρουση, γνωστή με το όνομα Κριμαϊκός πόλεμος, η Ρωσία τελικά ηττήθηκε. Ο πόλεμος αυτός στάθηκε αφορμή για την Ελλάδα να επιδιώξει την απελευθέρωση ελληνικών περιοχών που στέναζαν υπό τον οθωμανικό ζυγό.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ: Ο ελληνικός λαός και η ηγεσία του, το ζεύγος Αμαλίας Όθωνα, πιστοί στα ιδανικά τηςΜεγάλης Ιδέας, πίστεψαν ότι παρουσιάστηκε η ευκαιρία επανένωσης του Ελληνισμού. Ο ίδιος ο Έλληνας μονάρχης έγινε αρχηγός της πολεμικής οργάνωσης στο ελεύθερο αλλά και στο σκλαβωμένο τμήμα της Ελλάδας. Αφορμές του ξέσπασματός της αποτέλεσαν η καταστροφή του τουρκικού στόλου στον Πόντο από τους Ρώσους και οι δηλώσεις του τσάρου ότι πολεμά για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των Χριστιανών της Τουρκίας και για τα προνόμια της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η επανάσταση εκδηλώθηκε πρώτα στην Ήπειρο (15/1/1854) αλλά σύντομα κατεστάλη1.



Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ: Από το δίμηνο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου συγκεντρώνονταν επαναστατικά σώματα στη Λαμία με σκοπό, μόλις θα δινόταν το σύνθημα, να εισβάλουν στη Θεσσαλία από το Δομοκό και τη Σούρπη. Στις αρχές Φεβρουαρίου, υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Χριστόδουλου Χατζηπέτρου, ένοπλοι κάτω από την ηγεσία επιλέκτων αξιωματικών του ελληνικού στρατού όπως οι Ράγκος, Στουρνάρας, Μπασδέκης, και γνωστών Θεσσαλών ανταρτών, όπως οι Καταραχιάς, Ζητουνιάτης, Τζαμάλας, Φαρμάκης, Γριζάνος, Καραούλης, Παπακώστας, Βελέντζας, Θ. Ζιάκας, και άλλων, που είχαν συγκεντρωθεί από τα τέλη του 1853 στην περιοχή της Λαμίας, εισέβαλαν στη Θεσσαλία. Την οργάνωση και τον εφοδιασμό τους ανέλαβε ο μοίραρχος χωροφυλακής Λαμίας, Γεώργιος Κροκίδας, σε συνεννόηση με τον υπουργό

στρατιωτικών Σκαρλάτο Σούτσο. Οι κάτοικοι της Θεσσαλίας, δέχονταν με χαρά τους επαναστάτες, συμμετέχοντας με κάθε τρόπο στον κοινό αγώνα.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΑ ΑΓΡΑΦΑ: Το σύνθημα της εξέγερσης δόθηκε στη Δυτική Αργιθέα. Ο οπλαρχηγός Δημ. Τσιγαρίδας με 30 οπλοφόρους χτύπησε ένα τουρκικό απόσπασμα. Στη συνέχεια πρόκριτοι των χωριών της Αργιθέας συγκεντρώθηκαν στα Μικρά Βραγγιανά, στην ελληνοτουρκική μεθόριο και αποφάσισαν να στηρίξουν τον αγώνα, ενώ άλλοι οπλαρχηγοί, (Γ. Καραούλης, Ν.Μαντζούνης Γιαννούλης Οικονόμου) έδιωξαν από το Λιάσκοβο (Πετρωτό) τους Τουρκαλβανούς της εκεί φρουράς. Στη συνέχεια οι επαναστάτες συνενώθηκαν σε μια δύναμη 300 ανδρών, ενώ στην περιοχή της Στεφανιάδας προστέθηκε και μικρή δύναμη αγωνιστών του δασονόμου Κώτσιου Μανωλίδη από το Βάλτο. Ο Μανωλίδης πήρε με το μέρος του πολλούς οπλαρχηγούς, όπως τονΤσιγγέλη, τον Καραθανάση και το Φούρλη, και εν συνεχεία οργάνωσε στρατόπεδο στο Ανθηρό, (Μπουκοβίστα). Λίγες μέρες μετά, το επαναστατικό αυτό σώμα κατέλαβε τη Σκάλα Οξυάς, (Ανθοχώρι), και, αφού χτύπησαν ισχυρό άγημα Τουρκαλβανών, ετοιμάστηκαν να κατηφορίσουν στα Τρίκαλα. Αργότερα κατευθύνθηκαν στα Άγραφα και οι αρματολοί Ι. Ράγκος και Σωτ. Στράτος, ενώ στο Πετρίλο κατευθύνθηκε ο λοχαγός του ελληνικού στρατού Μ. Αδάμ, με τους οπλαρχηγούς Α. Μπουκουβάλα, Χρ. Μήλια, Ι. Τριανταφυλλάκη και Δ. Κατσουράκη.

ΑΛΛΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ: Στις αρχές Φεβρουαρίου έφτασαν στην Πόρτα (Πύλη) για να οργανώσουν την εκεί εξέγερση οι αξιωματικοί Τζακόπουλος, Κόρακας, Στουρνάρας και Καραμήτσος. Ο Θ. Ζιάκαςπέρασε ανατολικότερα τη μεθόριο στις 20/2 με το σώμα του, που αποτελείτο από Μακεδόνες οπλαρχηγούς (Ζαχείλας, Ι. Διαμαντής, Λαζαίοι, Μπζιωταίοι, Ε. Κοροβάγκος) με την επωνυμία “Σώμα των Ολυμπίων ή Μακεδόνων”, και στρατοπέδευσε στο χωριό Καΐτσα (Μακρυρράχη). Τμήμα των επαναστατών με τον Γ. Καταραχιά, προχώρησε προς το Σμόκοβο και αφού συνενώθηκε με δυνάμεις του Ν. Λεωτσάκου και του Θ. Ζιάκα, κατέλαβε το Τσαμάσι (Ανάβρα) καταδιώκοντας την αλβανική φρουρά. Νωρίτερα, την 19/2, στη Ρεντίνα κάτοικοι έδιωξαν την αλβανική φρουρά υψώνοντας την επαναστατική σημαία, ενώ λίγο αργότερα ξεσηκώθηκαν οι κάτοικοι της Καστανιάς Αγράφων.

ΠΡΩΤΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ: Οι μπέηδες της Λάρισας και άλλων αστικών κέντρων, ανησυχώντας, ζήτησαν ενισχύσεις. Έτσι δύναμη 2.000 ανδρών του Αμπάζ Λαλιώτη κατευθύνθηκε στοΜεσενικόλα, διώχνοντας τους επαναστάτες από τα χωριά Παλιούρι και Άγιο Ιωάννη, ενώ άλλη οθωμανική δύναμη υπό τον Ισμαήλ Φράσαρη προωθήθηκε στον Ασπροπόταμο. Συγχρόνως η Πύλη έστειλε με πλοία 1.000 εμπειροπόλεμους για την υπεράσπιση του Βόλου διορίζοντας γενικό υπεύθυνο καταστολής της επανάστασης το Ζεϊνέλ πασά.

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ (Χ. ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΣ): Στις 14/2 ο Χατζηπέτρος, υπασπιστής του Όθωνα, οργάνωσε στη Λαμία ένα σώμα, το “Αλκιβιάδειον”, 500 ανδρών και κατευθύνθηκε στο Φανάρι όπου συνενώθηκε με τις δυνάμεις του Στράτου του Ράγκου, του Καταραχιά και του Ζιάκα σχηματίζοντας ένα στράτευμα 2.000 ενόπλων, που επιδόθηκε στην πολιορκία του Φαναρίου, διοικητικού κέντρο των Οθωμανών της περιοχής των Αγράφων. Στις 7/3 κατόρθωσαν να κάνουν τον οθωμανική φρουρά να υποχωρήσει στο προστατευμένο μεσαιωνικό κάστρο του Φαναρίου.

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΚΑΛΥΒΙΑ ΤΡΙΚΑΛΩΝ: Στις αρχές Απριλίου, οι επαναστάτες των Αγράφων κατευθύνθηκαν ΒΔ με σκοπό να καταλάβουν τα Τρίκαλα, που φυλάσσονταν από 800 Οθωμανούς, ελπίζοντας στην υποστήριξη των Ελλήνων του κάμπου. Η πρώτη σύγκρουση κατά την πορεία αυτή έγινε στο Μαυρομάτι, όπου οι Ράγκος και Στράτος εκδίωξαν τους Τούρκους. Μετά τις μικροσυγκρούσεις γύρω από τα Μ. Καλύβια μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών, στις 8/4, οι επαναστάτες αντιμετώπισαν συντονισμένη επίθεση 1.500 ενόπλων, διακοσίων ιππέων και δύο πυροβόλων. Σύντομα, όμως, οι Οθωμανοί αξιωματικοί του σώματος, Φράσαρης και Χοτόμπεης, διέταξαν υποχώρηση αφήνοντας πίσω τους 50 νεκρούς. Τότε ο Χατζηπέτρος κάλεσε στα Καλύβια όλους τους οπλαρχηγούς. Εκεί αποφασίστηκε να μοιράσουν τις δυνάμεις τους σε διάφορα επίκαιρα σημεία της Δυτ. Θεσσαλίας για να ελέγχουν καλύτερα την περιοχή και τις εχθρικές κινήσεις. Την 11/4 ο Χατζηπέτρος έστειλε ενόπλους στο Βελέσι, το Ζάρκο και τον Παλαμά για να ξεσηκώσουν κι εκεί τους κατοίκους. Εναντίον τους όμως κινήθηκε οθωμανικός στρατός, (Αλβανοί και Άραβες), που τους ανέκοψε στο Βελέσι. Προς ενίσχυση των Ελλήνων ήλθε ο Λεωτσάκος με 300 άνδρες αναγκάζοντας τους Οθωμανούς να αποχωρήσουν. Δύο ημέρες όμως μετά, επέστρεψαν στο Βελέσι και επιδόθηκαν σε λεηλασίες και ωμότητες.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ: Ο στρατός του Χατζηπέτρου, ενισχυμένος με αφίξεις Κρητών και Πελοποννησίων, βρισκόταν στο στρατόπεδο της Καλαμπάκας, έξω από τα τείχη, όπου περίμενε Οθωμανικές ενισχύσεις από τον Σελήμ πασά. Πραγματικά στις 30 Απριλίου εμφανίστηκε ο Σελήμ επικεφαλής 1500 Τουρκαλβανών, 300 ιππέων με την υποστήριξη οκτώ κανονιών. Οι οθωμανικές δυνάμεις στρατοπέδευσαν στη όχθη του Πηνειού, ενώ οι Έλληνες κατείχαν επίκαιρες θέσεις στα υψώματα γύρω από την πόλη. Οι συγκρούσεις άρχισαν την Πρωτομαγιά και κράτησαν μέχρι την 4η Μαίου, ημέρα κατά την οποία ενισχύθηκαν περισσότερο οι ελληνικές θέσεις χάρις στην άφιξη Μακεδόνων αγωνιστών. Στις 5/5 ο Σελήμ επιχείρησε έφοδο κατά των ελληνικών θέσεων. Χτυπήθηκε όμως επιτυχώς από τους ακροβολισμένους Έλληνες αγωνιστές. Έτσι ο πασάς διέταξε υποχώρηση. Οι Οθωμανοί άφησαν πίσω τους 200 νεκρούς. Νέα προσπάθεια των Τούρκων την 9η Μαίου έφερε χειρότερα αποτελέσματα. Οι νεκροί τους αυτοί τη φορά ήταν περί τους 500. Τέλος οι Οθωμανοί πολιορκημένοι, αναλογιζόμενοι τη δεινή θέση που είχαν περιέλθει, επιχείρησαν ομαδική έξοδο προς τα Τρίκαλα. Όμως, στην επιχειρούμενη έξοδο, οι Τούρκοι νικήθηκαν κατά κράτος, αφήνοντας πολλούς νεκρούς από ελληνικά όπλα και από πνιγμό, καθόσον στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν αλαφιασμένοι έπεφταν στον Πηνειό. Στα χέρια των επαναστατών έπεσε πληθώρα λαφύρων και ένας αριθμός 200 Αράβων αιχμαλώτων. Η μάχη της Καλαμπάκας αναδείχτηκε η μεγαλύτερη, αλλά τελευταία, νίκη της επανάστασης. Η μεγάλη αυτή επιτυχία εορτάστηκε με Δοξολογία στη μητρόπολη της Καλαμπάκας, όπου διαβάστηκε η ημερήσια διαταγή του Χατζηπέτρου.

Η ΧΩΡΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΤΤΑ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ: Δυστυχώς, οι θυσίες του ελληνικού στρατού και των επαναστατών πήγαν χαμένες για εξωγενείς λόγους. Οι μεγάλες δυνάμεις που ήταν με το μέρος του “γίγαντα με τα πήλινα πόδια”, όπως αποκαλούνταν η παραπαίουσα Οθωμανική αυτοκρατορία, αφού έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για την παρεμπόδιση εφοδιασμού τουελληνικού στρατού, κατέλαβαν εκφοβιστικά τον Πειραιά. Έτσι ο υπουργός των στρατιωτικών, Μαυροκορδάτος, αναγκάστηκε να ανακαλέσει όλους τους αξιωματικούς του στρατού από τη Θεσσαλία διατάσσοντας τη διακοπή βοήθειας προς τους επαναστάτες. Συγχρόνως ο Όθων εξαναγκάστηκε να υπογράψει διακήρυξη ουδετερότητας και την αποκήρυξη της επανάστασης στις 12/5/1854. Μετά από αυτά, το στρατόπεδο της Καλαμπάκας άρχισε να αραιώνει από τους αξιωματικούς, μέχρι που διαλύθηκε οριστικά στις 6/6. Η αποτυχία της επανάστασης, που οφειλόταν στην ξενική κατοχή, ακολουθήθηκε από βιαιοπραγίες του τουρκικού όχλου εις βάρος των Χριστιανών των μεγάλων αστικών και μη κέντρων της Θεσσαλίας.

……………………………………………….



Κων. Α. Οικονόμου, Η Λάρισα και η θεσσ. Ιστορία τόμος Δ΄, Λάρισα 2009.

https://www.inaa.gr/2016/01/12/%CE%B7-% ... %BD%CF%8C/

Nero έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 20:40

Ζαποτέκος έχουμε καμιά πρόχειρη πηγούλα; Απ'ότι θυμάμαι εκτός Γρίβα συμμετείχαν και διάφορες φίρμες όπως ο Τζαβέλας, υπουργός στρατιωτικών τότε

Αμπάζ Λαλιώτη

Μαυροβασίλης έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 21:26

Αμπάζ Λαλιώτη

πέφτω από τα σύννεφα

απλή συνωνυμία και καταγωγή από το γνωστό κεφαλοχώρι ευπατρίδων;

Nero έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 20:40

Ζαποτέκος έχουμε καμιά πρόχειρη πηγούλα; Απ'ότι θυμάμαι εκτός Γρίβα συμμετείχαν και διάφορες φίρμες όπως ο Τζαβέλας, υπουργός στρατιωτικών τότε

Ζαποτέκος έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 21:59

Nero έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 20:40

Ζαποτέκος έχουμε καμιά πρόχειρη πηγούλα; Απ'ότι θυμάμαι εκτός Γρίβα συμμετείχαν και διάφορες φίρμες όπως ο Τζαβέλας, υπουργός στρατιωτικών τότε

Βρήκα πολλά. Πού χρόνος να τα αντιγράψω , να τα επεξεργαστώ και να τα ποστάρω όλα. Θα σου βάλω ένα για τον Ζιάκα να γουστάρεις.

Ζαποτέκος έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 22:43

SpoilerShow

Θα βάλω μόνο όσα αφορούν τα γεγονότα του 1854. Αλλά η εργασία είναι καταπληκτική. Προτείνω να διαβαστεί ολόκληρη.


Η εικόνα του οπλαρχηγού Θεοδώρου Ζιάκα στην τοπική ιστοριογραφία
https://blogs.sch.gr/thankall/?p=1346

Στο παρόν πόνημα … Γίνεται λόγος περί της καταγωγής και περιγράφεται η προσφορά του Θεόδωρου Ζιάκα στην επανάσταση του 1854. … Γεννήθηκε το 1800 στο Μακρυνόρος Γρεβενών και διετέλεσε αρματολός στην αρχή και κλέφτης μετέπειτα. Κατέφυγε το 1835 στη Λαμία, αλλά επέστρεψε στα πάτρια εδάφη το 1854 ως αρχηγός επαναστατών. Το κίνημα όμως απέτυχε και μαχόμενος με τους Τούρκους κατέφυγε για δεύτερη φορά στην Ελλάδα. Το 1878 εισέβαλλε πάλι στη Θεσσαλία, αλλά επέστρεψε πάλι πίσω. Πέθανε γύρω στο 1880. … Το Μάιο του 1854 στο χωριό Δήμητρα Χασίων ο αρχηγός Θεόδωρος Ζιάκας νίκησε 400 «Καρδούχους», οι οποίοι μετά καταλύοντας στην πόλη της Κοζάνης «απειλούσαν» τους κατοίκους της. Συμπλήρωσε ότι οι Τούρκοι λεηλάτησαν «πολλά χωρία» της περιοχής Σερβίων, που είχαν επαναστατήσει, κι έκαψαν το χωριό Ζιδάνι Καμβουνίων, όπως και το γειτονικό του μοναστήρι της Παναγίας. … ( ίσως ) οι Τούρκοι έκαψαν μόνο δύο ναούς, το καθολικό του μοναστηριού της Παναγίας Ζιδανίου και την Παναγία του, σχετικά κοντινού, χωριού ονόματι Λιβαδερό (παλαιότερα Μόκρου). … Τι ακριβώς καταστράφηκε και ποιοι ήταν οι δράστες χρειάζεται διαλεύκανση, αφού σε τοπικό δημοτικό τραγούδι, που ομιλεί για καψίματα σπιτιών δε διακρίνονται με σαφήνεια οι πυροθέτες. …

Παρόμοιες αρνητικές απόψεις για τους κλεφταρματολούς δεν έπαψαν έκτοτε να υπάρχουν. Σε ενθύμηση του 1854 παπα-δάσκαλος των Καμβουνίων δήλωνε:
"οι καπεταναρέοι …χάλασαν τον κόσμον και πήραν τον κόσμον στο λαιμό τους και χάλασαν και τα βακούφια και την Παναγία στο Ζντιάνι τόκαψαν και τον Αγιαντώνη το χάλασαν" …

Δεν διευκρινίζεται ποιοι έκαψαν τα κτίσματα, οι Τούρκοι ή οι «καπεταναρέοι», για να συμπληρώσουν με επάργυρα ή επίχρυσα τάματα ναών την λειψή επιμελητεία ή το προσωπικό τους βαλάντιο. Οι Τούρκοι, βέβαια, είχαν κάθε λόγο να εφαρμόσουν αντίποινα, αφού είχαν αποκρουστεί σε παρακείμενη κορυφή από τους ενόπλους επαναστάτες και ίσως ανακάλυψαν κρυμμένα όπλα ή πυρομαχικά.

……………...

Το καπετανάτο του γερο-Ζιάκα, αν πράγματι είχε χρηματίσει καπετάνιος σε πρωτάτο κι όχι αρχηγός οδοφυλάκων στην ΒΑ Πίνδο, ήταν προφανώς μικρότερο από ό,τι αναφέρθηκε και γι’ αυτό η αρίθμηση του εδάφους του δεν είναι σωστή. Εκτεινόταν μάλλον στα ορεινά και ημιορεινά βλάχικα και κουπατσιαραίικα χωριά της ΒΑ Πίνδου, διότι οι άλλες περιοχές ήταν πεδινές και κατοικούνταν από μουσουλμάνους, ενώ η Κόνιτσα και το Άργος Ορεστικό βρίσκονταν αρκετές ώρες, αν όχι μέρες, μακριά. Με την έναρξη της επανάστασης του 1821 η πρότερη εμπιστοσύνη των Τούρκων προς τους αρματολούς άρχισε να φυραίνει και λίγο αργότερα εξανεμίστηκε, επειδή ορισμένοι αρματολοί άφηναν τις θέσεις τους αναζητώντας καλύτερη τύχη στη νότια Ελλάδα. Η έλλειψη εμπιστοσύνης εισχώρησε κι ανάμεσα στους αρματολούς με αποτέλεσμα τη δολοφονία του Γιαννούλα. Αν ο Θεόδωρος έλαβε μετά επίσημα το χρίσμα του καπετάνιου των αρματολών, δεν έχει διευκρινιστεί, πάντως έπειτα από μια ληστρική σταδιοδρομία οκτώ χρόνων πέρασε στην Ελλάδα, εργαζόμενος έκτοτε πράγματι για τη Μεγάλη Ιδέα.

Κάτω από την έννοια αυτή κρύβεται η επανάσταση του 1854, στην οποία έλαβε μέρος ο Θεόδωρος ενεργά. Αλλά επειδή απέτυχε, οι συμμετέχοντες διώκονταν από τις Προστάτιδες Δυνάμεις και τις Ελληνικές Αρχές, και γι’ αυτό ο Θεόδωρος δεν εκφράστηκε ανοιχτά. Έγραψε ότι δεν είχε πιστοποιητικά των αγώνων του κι όσον αφορά στην περίοδο πριν από το 1854 δεν διέθετε τίποτα. Αν είχε χριστεί επίσημα αρματολός, θα κατείχε γραπτό διορισμό από τους Τούρκους, αλλά θα ήταν αστείο να τον επιδείξει ως πιστοποιητικό αγώνων. Είχαν πράγματι τα δύο αδέλφια πιστοποιητικά χιλιαρχίας και ποιοι συνώνυμοι τα οικειοποιήθηκαν;

…

Στην περίπτωση, βέβαια, που εκτιμόταν η δράση του στην επανάσταση του 1854, θα είχε σίγουρα το βαθμό του ταξίαρχου, αλλά, όπως ειπώθηκε, η συμμετοχή σ’ αυτή δεν έπρεπε να δηλώνεται.

Όσο για τη φήμη και τον τρόμο που προκαλούσε ο Ζιάκας στους Τούρκους ήταν πράγματι αληθινή, αλλά μάλλον αναφερόταν περισσότερο στο 1854. Μόνο το 1831, όταν ο Ζιάκας επιτέθηκε στην πολίχνη των Γρεβενών, οι Τούρκοι ή, σωστότερα, οι ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι κάτοικοί των είχαν έντονο τον φόβο μήπως οι κλέφτες περάσουν και στον δικό τους μαχαλά. Έκτοτε ο Ζιάκας μόνο σε ελληνόφωνα ή βλαχόφωνα χωριά επιτιθόταν, αφού δεν διέθετε βοηθητικές πληροφορίες για να πράξει το ίδιο και στα μουσουλμανικά, τα οποία ήταν οπλισμένα.

Η επανάσταση του 1854

Ως τοποτηρητής των Τούρκων και ληστής χριστιανών θα περνούσε στην ιστορία ο Θεόδωρος Ζιάκας, αν δεν συμμετείχε στην επανάσταση του 1854, χάρη στην οποία εμβαπτίστηκε σε εθνικό αγωνιστή. Για την περίοδο αυτή κάθε ερευνητής έχει στη διάθεσή του και αρχειακό υλικό αλλά η οπτική της παρουσίασης κι ερμηνείας των γεγονότων δεν παύει να είναι διάφορη, όπως ακριβώς και κατά την εξέταση των προγενεστέρων φάσεων του βίου των Ζιακαίων. Πώς αξιολογούνται οι παραστάσεις των πρωτογενών πηγών και πώς παρενέβησαν σ΄ αυτές οι σύγχρονοι ιστοριογράφοι, θα εξεταστεί τώρα.

Από το 1830 κι εντεύθεν μέρος των αλύτρωτων χριστιανών, ιδιαίτερα η ελληνόφωνη ελίτ της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, διατελούσε υπό αναστάτωση, την οποία επέτειναν οι τουρκοκαπεταναίοι, εμφανιζόμενοι στα σύνορα με υποσχέσεις για αφειδή ένοπλη αρωγή. Λίγο μετά την έκρηξη του ρωσοτουρκικού πολέμου το 1853, οι Έλληνες εισέβαλλαν στη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τη Μακεδονία. Ανάμεσά τους και τριακόσιοι άτακτοι που προήλθαν από τις φυλακές Χαλκίδας, κρατούμενοι προφανώς για φόνους, ληστείες, ζωοκλοπές και συναφή αδικήματα. Απ’ αυτούς ογδόντα κατατάχτηκαν στο σώμα που κατάρτισε ο Θεόδωρος Ζιάκας. Πόσοι άλλοι κατάδικοι, που είχαν βγει με βασιλική χάρη , πόσοι ληστές, λιποτάκτες στρατιώτες ή απλοί πολίτες εντάχθηκαν στο σώμα του Ζιάκα και πόσοι παρόμοιοι βρίσκονταν σε άλλα τμήματα δεν έχει εξακριβωθεί. Σε όλες αυτές τις εισβολές στο τουρκικό έδαφος στο «στρατό του έθνους» οι ληστές καταλάμβαναν σημαντικό μέρος.


Το σχέδιο της εισβολής ήταν απλό: άνοιγμα τριών μετώπων κι αποκοπή των Τούρκων από τις πηγές εφοδιασμού με κατοχή των ορεινών διόδων, που εκτείνονταν από το Γράμμο ως τον Όλυμπο. Κι επιπλέον εξέγερση στη Χαλκιδική για να διαδοθεί περαιτέρω η επανάσταση. Τον τομέα από τη ΒΑ Πίνδο ως τα Χάσια ανέλαβε ο Θεόδωρος Ζιάκας. Ενώ όμως τα τμήματα που θα δρούσαν στη Θεσσαλία και την Ήπειρο είχαν τη δυνατότητα να ανεφοδιάζονται από την Ελλάδα, ο Ζιάκας που θα προχωρούσε στα ενδότερα θα έβρισκε δυσκολίες τόσο από την ξηρά όσο και από τη θάλασσα ). Οπότε έπρεπε εφόδια και πυρομαχικά να ληφθούν απευθείας από τον εχθρό, να αγοραστούν με χρήματα ή να παρθούν από επιτόπιους πόρους.


Ο Ζιάκας είχε λάβει υπ΄ όψιν το ζήτημα, κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους που εκκίνησε στα τέλη του Φλεβάρη του 1854 υπολογίζοντας ότι χρειαζόταν δύο περίπου μήνες (πορείες, συμπλοκές, μάχες) για να φτάσει στα Γρεβενά. Αρχικά θα ανεφοδιαζόταν από την Λαμία μετά από επιτόπιες κατασχέσεις, ενώ σε έσχατη περίπτωση θα αγόραζε τρόφιμα ανοίγοντας το κεμέρι του, το οποίο μάλλον ενισχύθηκε, όταν επισκέφτηκε την Αθήνα. Στα τέλη όμως Απριλίου δεν θα υπήρχε απολύτως κανένα πρόβλημα, εφ΄ όσον νομάδες με χιλιάδες ζώα θα ανέβαιναν από τα χειμαδιά στους βοσκότοπους της Πίνδου. Εξασφαλισμένος τότε από τροφές, θα δημιουργούσε έμπεδα, στα οποία θα εκπαιδεύονταν νεοσύλλεκτοι, εθελοντές ή επιστρατευμένοι. Από εκεί θα εξορμούσε προς Όλυμπο και σε δεύτερη φάση προς Γράμμο.

Προφανώς το σχέδιο ειπώθηκε προφορικά. Υπήρχε βέβαια στην Αθήνα κεντρική επαναστατική επιτροπή, αλλά η επικοινωνία με τα μαχόμενα τμήματα διεξαγόταν μάλλον αρκετά αργά. Σε μεγάλες επιχειρήσεις πρώτη φορά εμπλεκόταν ο κλέφτης Ζιάκας, συνηθισμένος να οδηγεί μικρές ομάδες, όπου ο καθένας ανέπτυσσε δική του πρωτοβουλία στη μάχη ή την αποχώρηση. Ήταν συνηθισμένος σε αιφνιδιαστικές ενέδρες και κρούσεις, ενώ τώρα έπρεπε να πολιορκεί στατικές δυνάμεις Τούρκων κι Αλβανών ή και να αμύνεται ο ίδιος για ώρες ή μέρες. Χρειαζόταν να προβλέπει, να σχεδιάζει, να διοικεί, να εφοδιάζει ένα πολυάριθμο Σώμα. Αν και οι άνδρες του διέθεταν όμοιες στολές κι οπλισμό , δυσκολίες παρουσιάζονταν ως προς την ανομοιογένειά τους και καθώς αυτή δημιουργούσε ανασφάλεια, ο Ζιάκας ενώθηκε με τους ατάκτους γνωστού του από παλαιές καταδρομές , του πρώην ληστή Γεωργίου Καταραχιά.

Η έλλειψη συντονισμού φάνηκε στην πορεία και σ΄ αυτή οφείλονται προφανώς οι πρώτες ατυχίες των επαναστατών. Μια βδομάδα μετά την είσοδο των δυτικομακεδόνων οπλαρχηγών στο εχθρικό έδαφος, σε μια κρούση κοντά στο χωριό Άγιος Γεώργιος της Καρδίτσας τακτικός τουρκικός στρατός εισχώρησε στο στρατηγείο του καπετάν Ζιάκα, ο οποίος μόλις πρόλαβε τραυματισμένος ελαφρά να απομακρυνθεί εγκαταλείποντας το σακίδιο με την αλληλογραφία, το όπλο του, που οι Οθωμανοί για ευνόητους λόγους ισχυριζόταν ότι είχε ρωσική σφραγίδα και δεκατέσσερα κιβώτια πυρομαχικών, πολλά από τα οποία, σύμφωνα με τους Τούρκους, περιείχαν δηλητηριώδεις σφαίρες.

Οι πρωτογενείς πηγές αγαπώνται από τους ιστορικούς γιατί αποτελούν πρώτης τάξεως υλικό. Αποπνέουν αμεσότητα, εκφράζουν πόθους, φόβο και την αγωνία των εμπλεκομένων. Παράλληλα διαθλώνται μέσα από το πρίσμα της πολιτικής επικοινωνίας ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα ελέγχου, πίστης κι επιρροής. Οι Τούρκοι, όπως και οι Αγγλογάλλοι που τότε τους συνέδραμαν, επιθυμούσαν να καταδείξουν ρωσικούς δακτύλους στην επανάσταση του 1854, ενώ οι Έλληνες αρέσκονταν να υπενθυμίζουν ότι οι πληθυσμοί της Ηπειροθεσσαλίας είχαν κινηθεί αυτόβουλα εναντίον των Τούρκων για την πατρίδα και την πίστη όπως δήλωναν οι σχετικές προκηρύξεις που μοιράζονταν από τους επαναστάτες .

Σε περιπτώσεις όπου κυριαρχεί η δύναμη και η βία οι ανοιχτές πεποιθήσεις των ανθρώπων εκφράζονται ελάχιστες φορές ανεξάρτητα. Φιλική στάση ως προς τα ελληνικά σώματα έδειχναν όσοι κάτοικοι δεν είχαν θιχτεί, ενώ επαμφοτερίζουσα μέχρι εχθρική εκδήλωναν αυτοί που είχαν απώλειες συγγενικών προσώπων ή υλικών αγαθών. Καθώς τα τουρκικά ποίμνια είχαν αποτραβηχτεί σε απρόσβλητες τοποθεσίες, έμεναν μόνο τα ελληνικά στη διάθεση των επαναστατών, αρκετοί από τους οποίους παρακινημένοι από ένστικτα πλουτισμού, καταστροφής ή και συμφέρουσας λογικής απαλλοτρίωναν όσα μπορούσαν. Εκατό χιλιάδες αιγοπρόβατα εισήγαγαν τότε στην Ελλάδα καπεταναίοι, όχι βέβαια για την επιμελητεία της Επανάστασης . Όταν το 1854 οι Χασιώτες είχαν υποσχεθεί στους Τούρκους ότι θα συνελάμβαναν ή σκότωναν Έλληνες επαναστάτες που είχαν διεισδύσει στην περιοχή τους , είναι βέβαιο ότι αυτό ακριβώς θα έπρατταν σε περίπτωση που οι Έλληνες διέπρατταν ασχήμιες ή οι Τούρκοι αποδεικνύονταν καταφανώς ισχυρότεροι. Η επιβίωση σπάνια υποτάσσεται σε γλώσσες, θρησκείες ή ιδεολογίες.

Η ενέδρα του Καρπερού

Και οι αντίπαλοι βεβαίως των Ελλήνων, ιδιαίτερα οι άτακτοι εθελοντές ή οι επιστρατευμένοι, στα ίδια πλαίσια έμελλε να κινηθούν. Επειδή όμως στα πεδινά υπήρχε (έστω κι ολιγάριθμη) τουρκική αστυνομία, εξ επαγγέλματος αντίθετη ή διστακτική στην ασύδοτη λαφυραγωγία, πεδίο άσκησης των πανάρχαιων παράπλευρων πολεμικών μεθόδων αποτέλεσε η απομονωμένη περιοχή των Χασίων με στόχο τα ποίμνια των νομάδων. Αυτούς ανέμεναν οι «αντάρτηδες»,[10] οι οποίοι με επικεφαλής τον ίδιο το Ζιάκα είχαν εμφανιστεί στη Δεσκάτη πριν από τον ερχομό των νομάδων . Οι Τουρκο-Αλβανοί έπληξαν, όπως αναμενόταν, ένα καραβάνι Βλάχων, αλλά έπεσαν μετά σε ενέδρα των ανδρών του Ζιάκα χάνοντας ό,τι είχαν κερδίσει. Πρόκειται για τη «μάχη της Φυλλουργιάς», που απέκτησε αργότερα μυθικές σχεδόν διαστάσεις στην τοπική ιστοριογραφία.

Την σύγκρουση κατέγραψαν οι πρεσβευτές της Αυστρίας. Ένας ανέφερε ότι στο χωριό Βερδικούσια Ελασσόνας 1200 Γκέκηδες αποτελείωσαν 69 οικογένειες Βλάχων νομάδων. Αλλά οι τελευταίοι ζήτησαν την προστασία του Ζιάκα, που ήταν τρεις ώρες μακριά, κι αυτός τους νίκησε ολοσχερώς ). Ο επόμενος ήταν πιο αναλυτικός: τους νομάδες επισκέφτηκαν προς νόμιμο έλεγχο οι εφοριακοί της τουρκικής εξουσίας συνοδευόμενοι από ατάκτους Αλβανούς, αλλά όταν αυτοί αποσύρθηκαν, 350 Τουρκομάνοι ιππείς όρμησαν εναντίον νομάδων κι αιγοπροβάτων πληγώνοντας 150 άνδρες κι αρπάζοντας γυναίκες και ζώα. Τρεις ώρες μακριά από τα Γρεβενά οι ιππείς, ενωθέντες με τους ατάκτους Αλβανούς, ηττήθηκαν σοβαρά από το σώμα του Ζιάκα, 200 τα θύματα. Οι επαναστάτες επέστρεψαν τα λάφυρα στους δικαιούχους και κατέφυγαν στο Σπήλαιο Γρεβενών, όπου επί τρεις μέρες πολιορκούμενοι φόνευσαν 600 Τούρκους ). Οι αριθμοί των νεκρών είναι φυσικά απίθανοι και, αν δεν έγιναν λάθη στις μεταφράσεις, οφείλονται στις αντιθέσεις μεταξύ των Αυστριακών και Αγγλογάλλων που συμπολεμούσαν με τους Τούρκους. Επιπλέον η επίθεση εναντίον των νομάδων δεν είχε γίνει μέσα στη Βερδικούσια, αλλά έξω από αυτή προς το μέρος της Δεσκάτης.

Αναδημοσιεύτηκε πολλές φορές σημείωμα ιερωμένου, ο οποίος εμπλέκει δέκα κατοίκους του χωριού Δίλοφος Βοΐου στη «μεγάλη μάχη» μεταξύ «επαναστατήδων» και «Αλβανών και Γκέκηδων» στο χωριό Καρπερό των Χασίων, όπου σκοτώθηκαν 5 και τραυματίστηκαν 15 Έλληνες . Με τους επαναστάτες συνέπραξαν και κάτοικοι της επαρχίας Τσιαρτσιαμπά Κοζάνης, όπως μέλος της οικογένειας Σολάκη ή Τσιαρίδα από την Αιανή και ομάδα από την πόλη της Κοζάνης, ανάμεσα στους οποίους βρισκόταν κι ο Μάρκος Σιακαβάρας, θεωρηθείς υπαρχηγός του Ζιάκα» , εθελοντής ιλλυρικής καταγωγής. Με το μέρος των Τούρκων στη σύγκρουση στο χωριό Δήμητρα είχαν λάβει μέρος 400 Κούρδοι , προφανώς οι αναφερόμενοι Τουρκομάνοι ιππείς.

Αυτόπτες Βλάχοι μάρτυρες, μικρά παιδιά τότε, είχαν τις δικές τους απόψεις για τα γεγονότα, με τόσες όμως ειπωμένες παραλλαγές, που δύσκολα δύο Εγγλέζοι αρχαιολόγοι ωτακουστές των μπόρεσαν να προσαρμόσουν σε μία. Σύμφωνα μ΄ αυτούς οι Βλάχοι, φερόμενοι «σαν επαναστάτες, πράγμα που μερικώς ήταν αλήθεια», δυσκόλεψαν τους Τούρκους που είχαν έρθει από τα Γρεβενά με τη συνοδεία κουρδικού ιππικού για να λάβουν τα συνήθη διαπύλια των κοπαδιών, οπότε οι ιππείς άρχισαν να λαφυραγωγούν πυροβολώντας με αποτέλεσμα να χαθούν 80 νομάδες. Την «επομένη» μέρα έφτασε ο Ζιάκας και σε μια «αψιμαχία» με τους Τούρκους έχασε «μερικά παλικάρια» . Είναι φανερό ότι ύστερα από μισόν αιώνα τα γεγονότα είχαν αρχίσει να ξεχνιούνται ή να παραποιούνται στην προφορική μνήμη. Οι Εγγλέζοι τη συμπλοκή του Καρπερού την μνημόνευσαν ως «αψιμαχία», είτε διότι η πατρίδα τους ήταν αντίθετη στο κίνημα του 1854 είτε επειδή κανένας Βλάχος πληροφορητής των δεν συμμετείχε σ’ αυτή.

Τι είχε πράγματι συμβεί; Το σημείωμα του Διλόφου θεωρείται ότι γράφτηκε το 1864, ίσως όμως συντάχθηκε ολόκληρο μετά το 1912 καθώς, αν έπεφτε στην αντίληψη των Τούρκων, οι ονομαζόμενοι θα είχαν προβλήματα. Αν οι Διλοφίτες δέχτηκαν να στρατευτούν εθελοντικά ή όχι δεν είναι εξακριβωμένο, διότι από παλιά οι κάτοικοι του χωριού, ιδιαίτερα όσοι διέθεταν μεταφορικά ζώα, υποχρεώνονταν σε «αγγάρειες» κατά τη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων επί μισθώ ή απλήρωτες . Πάντως ένας απ’ αυτούς, ο Κώστας Κωσταβέλης, γιος μετανάστη στην Κωνσταντινούπολη, οικοδόμου προφανώς, συνάγεται ότι ήταν ο μοναδικός βεβαιωμένος εθελοντής – ο συντάκτης της ενθύμησης τον αποκαλεί «αντάρτη»,. Έτερος συμμετέχων, ο Νικόλαος Κουκόλης, κατέφυγε έκτοτε στην Ελλάδα, ίσως επειδή τραυματίστηκε στο Καρπερό και δεν μπορούσε να επιστρέψει στο χωριό του. Δεν είναι όμως σίγουρο πως ήταν μόνιμος αντάρτης.

Η επίσκεψη των εφοριακών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έλαβε χώραν μάλλον κοντά στο χωριό Δασοχώρι Δεσκάτης μόλις τα ποίμνια μπήκαν στα Χάσια. Πιο πριν είχαν προσέλθει στην ίδια περιοχή ο Νικόλαος Βλαχάβας κι ο Ζιάκας. Για την προστασία τους αλλά και για τη συνοδεία των ζώων, τα οποία θα παρακρατούσαν οι εφοριακοί, έφεραν μαζί τους Αλβανούς ατάκτους, οι οποίοι πιθανώς είχαν συνεννοηθεί από πριν με τους Τούρκους ιππείς για την επίθεση. Οι νομάδες, παρόλο που μερικοί ήταν οπλισμένοι, ήταν φυσικό να ηττηθούν με απώλειες. Τα γεγονότα έμαθε ο παρακείμενος Ζιάκας κι έστησε μία κλιμακωτή ενέδρα για να αντιμετωπίσει τον αριθμητικά ισχυρότερο εχθρό, που αποχωρούσε αργά με τα λάφυρα. Λίγο έξω από το εγκατελειμένο σήμερα χωριό Ελάφι, οικισμό του Καρπερού, τοπικός ερευνητής μνημονεύει τα τοπωνύμια στου «Θόδουρου Ζιάκα» και «Σκουτουμέν(οι). Οπότε εκατέρωθεν της συμβολής των δασωμένων υψωμάτων Μακροβούνι και Δώδεκα Απόστολοι (ΓΥΣ χ.χ.) είχε στηθεί μάλλον η ενέδρα. Τα θύματα από την πλευρά των Ελλήνων ανταρτών φανερώνουν ότι ή δεν είχε εκπονηθεί ρωμαλέο σχέδιο μάχης ή οι εμπλεκόμενοι δεν διέθεταν τις δυνατότητες ή την επιθυμία να το εφαρμόσουν ως έπρεπε. ΄Η πως πράγματι έλαβε χώραν σκληρή μάχη, γι αυτό οι Τουρκο-Αλβανοί παρουσιάζονται να έχουν αρκετές απώλειες, όμως αρκετά εξογκωμένες.

Έπειτα ο Ζιάκας, καταδιωκόμενος από τους Τούρκους και κωφεύοντας στις εκκλήσεις των επαναστατών της Θεσσαλίας να κλείσει την οδό της Κατάρας Μετσόβου, από όπου αναμένονταν να περάσει τουρκικός στρατός , αποσύρθηκε στο ορεινό χωριό Σπήλαιο, το μόνο που διέθετε φυσικά προτερήματα άμυνας, καθώς ήταν προσβάσιμο μόνο από τη θέση Αρβόλια, στη ΝΔ πλευρά. Στην αρχή οι πολιορκούμενοι, εξ αιτίας του εδάφους, αντέκρουαν με επιτυχία τις επιθέσεις, αλλά έπειτα από ελλείψεις πυρομαχικών, όπως άδουν άσματα της εποχής , και ανεπίστρεπτες προωθήσεις των Τούρκων πείστηκαν από ξένους προξένους να αποσυρθούν κατόπιν ειδικής εκεχειρίας στην Ελλάδα. Η αποχώρηση έλαβε χώραν μέσω της ορεινής Πίνδου και μαζί ακολούθησαν κάτοικοι του χωριού και γυναικόπαιδα από τα Βλαχοχώρια που δεν επιθυμούσαν να βρίσκονται εντός των επιχειρήσεων. Όταν η κατάσταση ηρέμησε, επέστρεψαν όλοι εκτός από τους επαναστάτες που είχαν εκτεθεί. Φυσικά, ο αριθμός των Τούρκων νεκρών που ανάφερε ο Αυστριακός πρόξενος είναι υπερβολικός για τους λόγους που έχουν ήδη αναφερθεί.

Το κίνημα του 1854 είχε αποτύχει, αλλά χάρη σ΄ αυτό ο ανιψιός του Θεόδωρου Νικολάκης, που έλαβε ενεργά μέρος, τιμήθηκε ως ταγματάρχης και προφανώς χάρη σ’ αυτό το κίνημα είχε λάβει κτήματα στο Αχλάδι της Λαμίας.

………………………………………………………….
Ο Ιωάννης Βασδραβέλλης από τη Βλάστη Κοζάνης, στύλος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, φοίτησε νομικά και οικονομικά, αλλά εισήλθε με θέρμη στο στίβο της Ιστορίας. Ένα από τα πρώτα του έργα κρίθηκε ως «η πρώτη σοβαρή επιστημονική έρευνα πάνω στο παμβαλκανικό αυτό πρόβλημα» . Επρόκειτο μάλλον για υπερβολή, αφού φάνηκε αρκετά «απελευθερωμένος» έως απρόσεκτος σε βασικούς κανόνες της ιστορικής επιστήμης. Ανοίγοντας πανιά μέσα στον δυνατό άνεμο της δικτατορίας Μεταξά πάσχισε να αποδείξει ότι οι Μακεδόνες συμμετείχαν ενεργά σε όλους τους αγώνες του Έθνους. Πυρήνας αυτών ήταν η «ορεινή λεβεντιά», όσοι δηλαδή εξ αιτίας της τουρκικής κατάκτησης διασκορπίστηκαν «εις τα απρόσιτα όρη του Ολύμπου, του Βερμίου, του Σινιάτσικου, Γρεβενών και της Πίνδου» μένοντας έκτοτε ελεύθεροι . Το ατεκμηρίωτο αυτό σχήμα επαναλαμβάνουν έκτοτε με ιστοριογράφοι, χωρίς να συνυπολογίσουν πως οι «λεβέντες» κτηνοτρόφοι των ορέων ζούσαν τον περισσότερο καιρό, για την ακρίβεια εφτά μήνες, στα πεδινά χειμαδιά κάτω από τον έλεγχο των Τούρκων. Τέτοιου είδους λατρεία των ορεινών προϋποθέτει ότι οι Τούρκοι ήταν πνευματικά ανάπηροι, αφού δεν γνώριζαν την ύπαρξη των αναφερόμενων ορεινών χωριών. Το σχήμα παλαιότερα στόχευε στην άρση της ανασφάλειας των διανοούμενων του ελληνικού κράτους ως προς την υπόσταση των αλλοφώνων κατοίκων των ορεινών, Βλάχων, Αρβανιτών ή Σλαβομακεδόνων, τους οποίους προσπαθούσαν μέσω κολακειών να σύρουν προς το μέρος της Ελλάδας. Σήμερα η επανάληψή του υπηρετεί άλλους, πιο πρακτικούς σκοπούς, μερικοί εκ των οποίων έχουν αναφερθεί. Οι ιστορικές ακροβασίες του συγγραφέα χωρίς δίχτυ ασφαλείας από κάτω δεν είναι λίγες. (…) Οκτώ χρόνια αργότερα, μεσούντος του κυρίως Εμφυλίου Πολέμου, ο συγγραφέας αποδέχτηκε ως τόπο γέννησης του Γιαννούλα την Τίστα, επιδιώκοντας προφανώς να στηρίξει το κράτος. (…) Ο Βασδραβέλλης ανήκει σε ιστοριοδίφες που κατέχοντες ανώτερη διοικητική θέση έγραφαν σε σίγουρες εποχές χωρίς ενδοιασμούς τεκμηρίωσης ή αντιρρητικές προσμονές. Θεωρούσε τον Γιαννούλα Ζιάκα πολεμιστή του γαλλικού στρατού πριν γίνει αρματολός των Γρεβενών, παρόλο που ο Γιαννούλας είχε αναλάβει 16χρονος το θώκο του ντερβεντζή της ΒΑ Πίνδου. Όταν του ζητήθηκαν κάποτε οι πηγές του, απάντησε αόριστα ότι είχε αντλήσει από την «τοπική παράδοση της Δυτικής Μακεδονίας» . Ποιος είχε θάρρος όμως και γνώση να αντικρούσει τις απόψεις του; Με προσόντα την άμεση πολιτική και κοινωνική σύμπλευση αναδείχτηκε οδηγός των κατοπινών, εκπαιδευτικών επί το πλείστον, ιστοριοδιφών, οι οποίοι έγραφαν έξω από τον κοπιώδη κι απαιτητικό στίβο της ιστορικής επιστήμης. Σε πρόσφατο π.χ. καλογραμμένο έργο του Απόστολου Παπαδημητρίου , κατοίκου Κοζάνης και φιλίστορα, δείχτηκε σέβας προς τις απόψεις Βασδραβέλλη, αφού παραδίδεται πως ο γερο-Ζιάκας «κατευθύνθηκε» στην Πελοπόννησο για να λάβει μέρος στο κίνημα του 1770. Το ρήμα «κατευθύνθηκε» δήλωνε μάλλον ότι στο ζυγό της αποδοχής ή της άρνησης της πληροφορίας, που είχε ληφθεί από τον Βασδραβέλλη, η άρνηση κέρδιζε κατά μερικά γραμμάρια.


…...………………...……...…

Η πρώτη ευχή του Δελιαλή εφαρμόστηκε όχι από λογίους της περιοχής, διότι δεν υπήρχαν κατάλληλοι, αλλά από τον Βολιώτη καθηγητή της Ιστορίας στο ΑΠΘ Απόστολο Βακαλόπουλο, 60χρονο και πολυγραφότατο. Με πηγές τις εγκυκλοπαίδειες και τα έργα του Παπαϊωάννου αποδέχτηκε πως (…)Γράφοντας κατά την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών, που ευνοούσε τον ηρωισμό, αλλά κι αργότερα είχε σταθεί εύπιστος στις πηγές, εκτός από τις φωνές των αυτοπτών μαρτύρων. Επένδυσε παράλληλα με το κύρος της θέσης αρκετά από όσα οι προηγούμενοι ερασιτέχνες ιστορικοί είχαν φανταστεί ή επιθυμήσει ως αληθινά. Την διάσταση των χρόνων γεφύρωσε με τέχνη, φροντίζοντας να μη διακρίνεται αν ο «γέρο Ζιάκας» του 1770 ήταν το ίδιο πρόσωπο με το «Ζιάκα» του 1808. Με εκφράσεις όπως «φαινόταν», «εργάστηκε» «μεμονωμένα» αποδέχτηκε ως Φιλικό τον Γιαννούλα και μαζική την συμμετοχή των Μακεδόνων αρματολών στον αγώνα του 1821. Απέφυγε να θίξει την ήττα των νομάδων στη Φυλλουριά ), μιμούμενος ίσως τον Ενισλείδη, επειδή θα δημιουργούνταν ρωγμές αστάθειας στο θεωρούμενο ευσταθές οικοδόμημα του ηρωισμού (όλων) των ορεσίβιων Ελλήνων.

Τις απόψεις του καθηγητή ακολούθησαν εκπαιδευτικοί της Δυτικής Μακεδονίας, δάσκαλοι επί το πλείστον, που αρθρογράφησαν επί μία τουλάχιστον εικοσαετία στα περιοδικά της Θεσσαλονίκης Μακεδονική Ζωή και Βοϊακή Ζωή. Οι πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές των δεκαετιών διόλου δεν επηρέασαν τις απόψεις τους καθώς προχωρούσαν ακάθεκτοι. Υιοθέτησαν πλήρως ό,τι θετικό είχε γραφεί για το Ζιάκα και ορισμένοι προσέφεραν στην ιστοριογραφία δίνοντας με μεγαλόπνοη έπαρση διαφωτιστικές λεπτομέρειες, όχι πάντα πραγματικές.

.........................................................

Ζενίθεδρος έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 23:20

Ο ΚΚ2 είχε τελικά την τύχη του Οθωνα. Όποιος προσπαθησει να κάνει την Ελλάδα κάτι διαφορετικό από το δυτικοευρωπαϊκό προτεκτορατο που είναι, τον τρώει η μαρμαγκα και τον αντικαθιστά με φυτευτα ανδρείκελα τύπου ΓΑΠ.

Μαυροβασίλης έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 21:26

Αμπάζ Λαλιώτη

πέφτω από τα σύννεφα

απλή συνωνυμία και καταγωγή από το γνωστό κεφαλοχώρι ευπατρίδων;

Nero έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 20:40

Leporello έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 23:29

Μαυροβασίλης έγραψε: ↑

03 Οκτ 2019, 21:26

Αμπάζ Λαλιώτη

πέφτω από τα σύννεφα

απλή συνωνυμία και καταγωγή από το γνωστό κεφαλοχώρι ευπατρίδων;

Τουρκαλβανός από τον Λάλα τής Ηλείας.
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE ... E%BB%CE%B1