συγκινήθηκα ρε γμτΠροκειμένου να διαμορφώσουμε μία ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με τη
συμβίωση Ελλήνων και Τούρκων της Χίου πριν από την καταστροφή του 1822, θα
πρέπει να σκιαγραφήσουμε την εικόνα του Οθωμανού Τούρκου στα μάτια του Χιώτη
υπόδουλου, καθώς και την εικόνα του Ορθόδοξου Χίου, τις συνθήκες της ζωής του
πριν από το 1822, αλλά και τις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα του, έτσι όπως αυτός
διαμορφώθηκε από την τουρκική κατάκτηση.
Λόγω της μικρής, αριθμητικά,
παρουσίας οθωμανικού πληθυσμού στο νησί, ο οποίος, όπως είδαμε, διαβιούσε
κυρίως εντός του Φρουρίου,215 αλλά και της χαλαρής οθωμανικής διοίκησης, η
τουρκική κυριαρχία δεν υπήρξε ιδιαίτερα πιεστική και οι Έλληνες της Χίου
απολάμβαναν για μεγάλα χρονικά διαστήματα μία ήρεμη ζωή, ακολουθώντας τους
κανόνες που υπαγορεύονταν από το εθιμικό δίκαιο της πατρίδας τους και την
ορθόδοξη πίστη τους.
Η εικόνα του Οθωμανού ως «Άλλου», κατά την περίοδο στην οποία αναφερόμαστε, αν εξαιρέσουμε τις περιόδους έντασης ή μεμονωμένες περιπτώσεις, δεν ήταν τόσο αρνητική, όπως σε άλλες περιοχές της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας. Η κατάσταση είχε, σε γενικές γραμμές, ως εξής: Οι Τούρκοι αξιωματούχοι είχαν στην ουσία ‘παραδώσει’ τη διοίκηση της πόλης στους Χίους δημογέροντες έχοντας ως μοναδική μέριμνα την είσπραξη των φόρων. Οι απλοί μουσουλμάνοι, σε συνθήκες ηρεμίας, αγωνίζονταν σκληρά για την επιβίωση και επεδίωκαν την ειρηνική συμβίωση με τους χριστιανούς συντοπίτες τους.
Ο περιηγητής De Marcellus (1820), με κάποια υπερβολή, αναφέρει ότι στη Χίο Έλληνες και Τούρκοι ζούσαν τόσο αρμονικά, ώστε οι δεύτεροι αφομοίωσαν την γλώσσα και τα έθιμα των πρώτων.216 Ο Γάλλος περιηγητής Olivier, ο οποίος επισκέφθηκε το νησί το 1792, διαφοροποιεί τον χριστιανικό πληθυσμό της Χίου από τους υπόλοιπους ραγιάδες: «Φθάνοντας στη Χίο ενόμισα ότι μετεκομίσθην εις άλλην χώραν ή εις άλλο κλίμα. Είχα δει τον Έλληνα στενάζοντα υπό τον φρικτότατον ζυγόν του δεσποτισμού, ύπουλον, απολίτιστον δειλόν, αμαθή, δεισιδαίμονα και πτωχόν. Ενταύθα απολαμβάνει σκιάν ελευθερίας, είναι χρηστός, ευγενής, τολμηρός, βιομήχανος, αγχίνους, πεπαιδευμένος και πλούσιος».217 Ο Βλαστός περιγράφει μία ευνομούμενη και ανθηρή κοινωνία και αναφέρει για τους Χίους: «Οι κάτοικοι της Χίου διηρούντο εις πέντε τάξεις: εμπόρους, τεχνίτας, εργαστηριούχους, θαλασσινούς και γεωργούς. Όλοι ήσαν κατά το μάλλον και ήττον πλούσιοι».218 Συνδέει δε την ευδαιμονία της νήσου με το πολίτευμα, την οικονομική ευμάρεια των κατοίκων, την αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα τους και την προσκόλλησή τους στα χιακά ήθη και έθιμα. Επιπλέον, επιχειρεί ένα ψυχογράφημα των Ορθοδόξων Χίων τονίζοντας ότι είναι «πιστοί και τίμιοι (όσο συγχωρεί το εμπορικό επάγγελμα), οικονόμοι και λιτοί, πλήρεις ζήλου προς την παιδείαν και τις τέχνες, πολιτισμένοι και προς τον πολιτισμόν καθ’ ημέραν βαδίζοντες, ελεύθεροι στάσεων και ταραχών δια το αφιλοπόλεμον, εύθυμοι και κωμικοί», ενώ τονίζει την αφοσίωσή τους στους νόμους και τα ήθη του τόπου τους.219 Ο Αμερικανός φιλέλληνας Jarvis αναφέρει ότι: «Συνδύαζαν οι Χιώτες την παιδεία με την πιο μεγάλη πολυτέλεια, γιατί όλους τους νησιώτες τούς είχαν προσπεράσει στον πολιτισμό και πλησίαζαν τους Ευρωπαίους ωςπρος τα ήθη και τις ενδυμασίες».220
...
Οι εντυπώσεις για τους κατοίκους της Χίου, που αποκόμισαν και κατέγραψαν οι ξένοι περιηγητές που την επισκέφθηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους καθ’ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας, μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τη συνύπαρξη Ελλήνων και Οθωμανών στο νησί, καθώς και για την εικόνα των δύο «Άλλων».
Ο Γάλλος περιηγητής Pierre Belon ήταν ένας από τους πρώτους που επισκέφθηκε το νησί της Χίου λίγα χρόνια μετά την κατάληψή του από τους Τούρκους. Ο Belon αναφέρεται λεπτομερώς στην καταγωγή των κατοίκων και στον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής τους: «Οι κάτοικοι της Χίου είναι μέρος Γενοβέζοι και μέρος Ιταλοί, και οι άλλοι Έλληνες, υποτελείς των Τούρκων, και έχουν ελευθερίαν. Τώρα, διοικείται η Χίος και διάγει κατ’ αρεσκείαν». Πλέκει δε το εγκώμιο των Χίων «οίτινες μολονότι ανατολίται ζώσιν à la Française ou à la Latine, είναι όμως και πολλοί οι θέλοντες να ζώσι Ελληνιστί, όλοι δ’ είναι γενικώς εντελώς ελεύθεροι». Έκδηλος είναι ο θαυμασμός του και για τις γυναίκες της Χίου.225 Ο επίσης Γάλλος περιηγητής Jean Thevenot, που επισκέπτεται τη Χίο στα μέσα του 17ου αιώνα, αναφέρει μεταξύ άλλων: «Σε πολιτισμικό και κοινωνικό επίπεδο το νησί μπορεί να θεωρηθεί ως πρότυπο προόδου και ανάπτυξης».226
Το υψηλό βιοτικό επίπεδο των Χίων, η σχετική ηρεμία, η ευνομία, η θρησκευτική ελευθερία,228 βασικά χαρακτηριστικά της καθημερινότητάς τους και αποτέλεσμα, ως ένα βαθμό, της πολιτικής των προνομίων που τους παραχώρησε η Υψηλή Πύλη, επηρέασαν οπωσδήποτε τον χαρακτήρα τους και ταυτόχρονα, την εικόνα που διαμόρφωσαν για τους Οθωμανούς κατακτητές. Ο De Marcellus αναφέρεται στο πιο γνωστό προϊόν της Χίου, τη μαστίχα, στην εκμετάλλευση της οποίας αποδίδεται και η εύνοια της βασιλομήτορος (Βαλιδέ σουλτάνας), καθώς: «Η Χίος έχει το πολύ σημαντικό προνόμιο να εξαρτάται κατευθείαν από τη Βαλιδέ σουλτάνα, αφού ένα μέρος από τα εισοδήματα του νησιού ανήκουν στις γηραιές βασίλισσες του παλατιού. Εικοσιτέσσερα χωριά προμηθεύουν στις έμορφες οδαλίσκες το μυρωδάτο προϊόν εξασφαλίζοντας στο ωραίο νησί την εύνοια του κυρίου».229 Η εικόνα της ειρηνικής συνύπαρξης του Χίου υπόδουλου με τον Οθωμανό κατακτητή παρουσιάζεται σε πολλές πηγές, ιστορικές και μη.
...
πηγή: https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/45564
Οθωμανέλλην
