Η Κωνσταντινούπολη και οι Έλληνες ως το 1955.Τα στοιχεία προέρχονται απ' το άρθρο του Ιωάννη Παπαφλωράτου Ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης , της Ίμβρου και της Τενέδου στο περιοδικό Πάπυρος. Ο Ιωάννης Παπαφλωράτος είναι νομικός και διεθνολόγος , διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
- Το όνομα του Βυζαντίου έχει θρακική προέλευση. Ιδρύθηκε το 660 - 657 π.Χ. ή το 628 π.Χ. από Μεγαρείς με αρχηγό τον Βύζαντα τον Μεγαρέα ( Στράβων , Γεωγραφικά ). Νωρίτερα είχε δημιουργηθεί η Σηλυβρία ( 716/5 π.Χ. ) στην θρακική Προποντίδα και η Καλχηδόνα ( 685/4 π.Χ. ).
- Η θεμελίωση της Κωνσταντινούπολης έγινε στις 8/11/324 μ.Χ. και τα επίσημα εγκαίνιά της απ' τον Μέγα Κωνσταντίνο στις 11/5/330 μ.Χ. Την ίδια εποχή άρχισε η ανέγερση τειχών που ολοκληρώθηκε επί Κωνστάντιου Β΄. Η Κωνσταντινούπολη απεκλήθη
Βασιλεύουσα Πόλις , Πόλις , Επτάλοφος της Ανατολής , Δευτέρα Ρώμη , Νέα Σιών και
Νέα Ιερουσαλήμ. Το Βυζαντινό Κράτος ονομαζόταν
Ρωμαίων κράτος , Ρωμαϊκόν και Ρωμαίων Πολιτεία. Από αυτά προήλθαν οι νεότεροι όροι
Ρωμιοσύνη και Ρωμιός.
- Η Πόλη αλώθηκε στις 29/5/1453 ύστερα από πολιορκία 54 ημερών. Ως τον Σεπτέμβριο του 1453 ο Μωάμεθ Β΄μετέφερε στην Πόλη 5000 μουσουλμανικές , χριστιανικές και εβραϊκές οικογένειες από την Ρούμελη και την Ανατολία . Ένας απ' τους πρακτικούς λόγους που έγινε αυτό ήταν η αποτροπή εξεγέρσεων στις περιοχές από όπου προέρχονταν οι οικογένειες αυτές.
- Το 1453 ζούσαν στην Πόλη 50.000 - 60.000 χριστιανοί. Το 1477 υπήρχαν 16.324 οικογένειες ( 65 % μουσουλμανικές , 22 % χριστιανικές ). Οι χριστιανοί ζούσαν στις συνοικίες Πέτρο Καπισί , Φανάρι , Αγιά καπί , Τοπ καπί , Τζιμπαλή και Υψωμαθεία.
- Έναν χρόνο μετά την Άλωση ο Μωάμεθ Β΄ κάλεσε τον Γεννάδιο Σχολάριο ( που ζούσε ως σκλάβος στην Αδριανούπολη επί ένα εξάμηνο ) και του ζήτησε να γίνει πατριάρχης :
Πατριάρχευε εν ειρήνη κι έχε την φιλίαν ημών εν οις αν χρήζοις κι ηθέλοις έχων πάντα τα προνόμια των προκατόχων σου. Του παραχώρησε τον ναό των Αγίων Αποστόλων για να τον κάνει έδρα του.
- Τους πρώτους μήνες μετά την Άλωση οι Ενετοί και οι Γενουάτες διατήρησαν κάποια από τα προνόμιά τους , σταδιακά όμως η ισχύς τους έφθινε και αντικαταστάθηκαν από Γάλλους , Ολλανδούς και Βρετανούς , οι οποίοι άρχισαν να εγκαθίστανται στην Πόλη. Το 1636 υπήρχαν μόνο 3 γαλλικοί εμπορικοί οίκοι. Το 1686 ήταν 175 ! Την ίδια εποχή οι Χριστιανοί και οι Εβραίοι της Πόλης υπολογίζονται σε 250.000 - 310.000 ( 42 % του πληθυσμού ).
- Στα τέλη του 18ου αι. η Πόλη είχε 900.000 κατοίκους : 630.000 μουσουλμάνους , 120.000 Ρωμιούς , 90.000 Αρμένιους , 50.000 Εβραίους και 2.000 Ευρωπαίους.
- Το 1453 οι Έλληνες υπολογίζονται σε 32.000.000 σε Βαλκανική και Μικρά Ασία. Με ετήσια αύξηση 1 % θα έπρεπε το 1821 να είναι 43.776.000. Εντούτοις ήταν μόνο 7.500.000 ! Απ' αυτούς μόνο οι 750.000 συμπεριελήφθησαν στον νέο ελληνικό κράτος το 1830. Ίσως 1.200.000 - 1.500.000 Έλληνες χάθηκαν κατά τις μάχες και τις σφαγές ( Πόλη , Σμύρνη , Κυδωνίες , Χίος , Ψαρά , Κρήτη κ.λπ. ) του '21. Οι υπόλοιποι 5.000.000 περίπου παρέμειναν σε οθωμανοκρατούμενα εδάφη.
- Το 1812 οι Υδραίοι έδωσαν σημαντικά χρηματικά ποσά για να ανεγερθεί στην Πόλη το
Σπιτάλιον του Γένους , έπειτα από έκκληση του Μεγάλου Διερμηνέα Παν. Μουρούζη. Στην Πόλη υπήρχαν άλλα 3 νοσοκομεία που ενισχύονταν απ' το Πατριαχείο : 1) Το
Νοσοκομείο των Επτά Πύργων που ιδρύθηκε το 1753 απ' την συντεχνία των μπακάληδων β) Το
Οσπιτάλιον των Γκεμετζήδων που ιδρύθηκε το 1762 για τους ναυτικούς στον Γαλατά. γ) Το
Γραικικόν Νοσοκομείον στο Σταυροδρόμι.
- Ο σουλτάνος Σελίμ Γ΄, ο αποκληθείς και
άπιστος σουλτάνος , προχώρησε στο nizam - i - cedid ( νέα οργάνωση/τάξη ). Εκπαιδεύτηκε και εξοπλίστηκε ο οθωμανικός στρατός κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα , ιδρύθηκε σχολή τοπογράφων μηχανικών και δημιουργήθηκαν μόνιμες οθωμανικές πρεσβείες στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Στις 29/5/1807 ο Σελίμ ανατράπηκε από τους επαρχιακούς μουσουλμάνους γαιοκτήμονες ( ayan ) και ο διάδοχός του Μουσταφά Δ΄αποφάσισε τον στραγγαλισμό του. Οι αγιάνηδες είχαν εκθρονίσει 6 σουλτάνους την περίοδο 1618 - 1730. Το 1826 όμως ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄τους επιβλήθηκε. Ο Μαχμούτ Β΄ υπήρξε μεταρρυθμιστής . Οι Έλληνες όμως τον θυμόμαστε για τις σφαγές σε Πόλη, Ψαρά , Χίο κ.λπ.
- Κατά την πανούκλα του 1812 χάθηκαν στην Πόλη μόλις 28.000 Έλληνες έναντι 220.000 μουσουλμάνων . Το 1821 όμως οι ελληνικές συνοικίες της Πόλης σχεδόν ερημώθηκαν εξαιτίας της Επανάστασης.
- Μετά τις οθωμανικές ήττες ( Ελληνική Επανάσταση '21 , Ρωσοτουρκικός Πόλεμος 1827 - 8 , Α΄Τουρκοαιγυπτιακός Πόλεμος * 1831- 33 ) η Υψηλή Πύλη προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις ( τανζιμάτ ). Μουσουλμάνοι και αλλόθρησκοι θα ήταν πλέον ίσοι. Όλοι ανεξαρτήτως θρησκείας θα ήταν Οθωμανοί υπήκοοι ( Διάταγμα 3/11/1839 - Χάττι Σερίφ του Γκιουλχανέ ). Λίγο πριν τον επίσημο τερματισμό του Κριμαϊκού Πόλεμου , κατ' απαίτηση των Αγγλογάλλων που δεν ήθελαν να αφήσουν στον τσάρο το μονοπώλιο της προστασίας των χριστιανών υπηκόων του σουλτάνου , εκδόθηκε το Χάττι - Χουμαγιούν ( 16/2/1856 ). Κατοχυρώνονταν ακόμη περισσότερο τα δικαιώματα ισότητας των χριστιανών υπηκόων. Μάλιστα το διάταγμα αυτό μπήκε ως άρθρο 9 στη Συνθήκη των Παρισίων , η οποία τερμάτισε τον Κριμαϊκό Πόλεμο. Πολλοί Έλληνες ανήλθαν σε ανώτατα αξιώματα. Ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρή ( Καραθεοδωρή Πάσάς ) έγινε πρεσβευτής του σουλτάνου στην Ρώμη ( 1874 ), αντιπρόσωπός του στο Συνέδριο του Βερολίνου ( 1878 ) , γενικός διοικητής της Σάμου ( 1885 - 1895 ) και κυβερνήτης της Κρήτης ( 1895 - 6 ).
* Έληξε με την Συνθήκη της Κιουτάχειας ( 14/5/1833 ). Ο Μεχμέτ Αλή αποκτούσε την Κρήτη και την Θάσο. Ο γιός του Ιμπραήμ γινόταν διοικητής Κιλικίας. Εντούτοις δεν ιδρύθηκε ανεξάρτητο αιγυπτιακό κράτος.
- Δεν έλειψαν και τα ευτράπελα. Ο Κωστάκης Μουσούρος , πρεσβευτής του σουλτάνου στην Αθήνα , αρνήθηκε τον χειμώνα του 1847 να χορηγήσει διαβατήριο στον υπασπιστή του Όθωνα Τσάμη Καρατάσσο , εξαιτίας της επαναστατικής δράσης του τελευταίου στην Μακεδονία το 1841. Σε δεξίωση που ακολούθησε ο Όθων επέπληξε δημοσίως τον Μουσούρο . Ο Μουσούρος προσεβλήθη και με παρότρυνση του Βρετανού πρεσβευτή Έντμουντ Λάιονς , αποχώρησε απ' την δεξίωση και την χώρα με ανάκληση απ' την Υψηλή Πύλη . Αντίστοιχα ανεκλήθη ο Έλληνας πρεσβευτής της Πόλης και οι σχέσεις των δύο χωρών ψυχράθηκαν. Ο σουλτάνος απειλούσε να λάβει σκληρά μέτρα εις βάρος των Ελλήνων της αυτοκρατορίας του. Με συμβουλή της Βιέννης και της Πετρούπολης η ελληνική κυβέρνηση υποχώρησε ( όχι ο Όθων ) και εξέφρασε την λύπη της για το περιστατικό. Ο Μουσούρος επανήλθε , αλλά σύντομα αποχώρησε , γιατί το κλίμα ήταν βαρύ γι' αυτόν στην Αθήνα.
- Ο Βενιζέλος ζήτησε την διεθνοποίηση της Πόλης και των Στενών. Το Πατριαρχείο κατήργησε τα τουρκικά απ' τα ελληνικά σχολεία στις 21/1/1919. Οι Έλληνες της Πόλης δήλωσαν με ψήφισμα την ένωση της Κωνσταντινούπολης με την Ελλάδα και υποδέχτηκαν θερμά τον Γάλλο στρατηγό Φρανσέ ντ' Εσπερέ , ανώτατο διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων. Οι ελληνικές εφημερίδες καλούσαν τους Συμμάχους να ελευθερώσουν τους Έλληνες απ' τους Παλαιότουρκους και τους Νεότουρκους. Ο πατριάρχης Δωρόθεος διατράνωνε την διαχρονική ελληνικότητα της Πόλης σε επιστολή του προς τον Βρετανό πρωθυπουργό Ντέηβιντ Λόιντ Τζωρτζ και τάχθηκε υπέρ της αποβίβασης των ελληνικών στρατευμάτων στην Σμύρνη.
- Εντούτοις οι καιροί δεν ήταν κατάλληλοι. Οι Σύμμαχοι δήλωσαν πως η παραμονή τους στην Πόλη ήταν προσωρινή ( 20/3/1920 ). Οι Γάλλοι είχαν μπλεξίματα με τους Μπολσεβίκους στην Ουκρανία και οι Άγγλοι είχαν να αντιμετωπίσουν τα κινήματα των Ιρλανδών. Το πατριαρχείο δραστηριοποιήθηκε , αλλά δυστυχώς η αντιπροσωπία που έστειλε στην Αγγλία και συναντήθηκε με τον βασιλιά , τον υπουργό εξωτερικών και τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι , δεν πέτυχε τίποτα. Το Νοέμβριο του 1920 ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές. Πολλοί βενιζελικοί αξιωματικοί , οι οποίοι δεν ήθελαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην πατρίδα υπό τη νέα αντιβενιζελική ηγεσία , εγκατέλειψαν το στράτευμα και εγκαταστάθηκαν στην Πόλη. Εκεί τους συντηρούσαν πλούσιοι Κωνσταντινουπολίτες και τους στήριζε ο νέος ( βενιζελικός ) πατριάρχης Μελέτιος Μεταξάκης , ο οποίος είχε εκλεγεί αντικανονικά. Οι αξιωματικοί αυτοί ήταν οι πρωτεργάτες της
Μικρασιατικής Άμυνας που επιθυμούσε την αυτονόμηση της Ιωνίας.
- Μετά την ανακωχή των Μουδανιών η Ανατολική Θράκη πέρασε στα χέρια των Τούρκων παρά τις διακηρύξεις των κινηματιών που επικράτησαν στην Αθήνα. Στις 19/10/1922 ο στρατηγός Ρεφέτ Μπέλε με 126 χωροφύλακες εγκαταστάθηκε στην Πόλη και ανέτρεψε τον σουλτάνο Μωάμεθ Στ΄Βαχιντεντίν. Για τους επόμενους 2 μήνες στην Πόλη είχαμε δύο καθεστώτα , αυτό των Συμμάχων και αυτό των Κεμαλικών.
Ρεφέτ Μπέλε ( 1881 - 1963 )
Μελέτιος Μεταξάκης και αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι
( 1935 )
- Το 1914 οι Έλληνες της Πόλης ήταν 300.000 , ενώ το 1922 ήταν 400.000. Με την Μικρασιατική Καταστροφή 50.000 από τους ευπορότερους κατέφυγαν στην Ελλάδα. Στις 12/12/1922 έκλεισε η ελληνική πρεσβεία της Πόλης και 85.000 Πολίτες με ελληνικό διαβατήριο ετέθησαν υπό την προστασία της Ισπανίας. Ο Νορβηγός αντιπρόσωπος της ΚτΕ Φρίντζοφ Νάνσεν επανέφερε το ζήτημα της ανταλλαγής πληθυσμών , το οποίο είχε για πρώτη φορά συζητηθεί απ' τον Βενιζέλο και τον Οθωμανό ομόλογό του μετά την λήξη των Βαλκανικών Πολέμων. Η ιδέα άρεσε στον Τούρκο υπουργό εξωτερικών Ισμέτ Ινονού. Ο Βενιζέλος αρχικά ήταν διστακτικός. Τελικά όμως , εξαιτίας και της παλαιάς θετικής του στάσης ως προς το σχετικό ζήτημα , υποχώρησε. Σχετικά με τους Έλληνες της Πόλης οι Τούρκοι επικαλέστηκαν την αρχή της αναλογικότητας με τους Τούρκους της Δυτικής Θράκης ( τότε 110.000 ). Για το Πατριαρχείο οι Τούρκοι πρότειναν να μεταφερθεί στο Άγιο Όρος. Οι Άγγλοι αντέδρασαν και οι Τούρκοι υποχώρησαν.
- Στην Πόλη θα έμεναν μόνο όσοι Έλληνες είχαν εγκατασταθεί σε αυτήν πριν τον Οκτώβριο του 1918. Έτσι 38.000 εκδιώχτηκαν . Οι μη μουσουλμάνοι απαλλάχτηκαν απ' την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία με αντίτιμο την καταβολή πολλών χρημάτων. Με βάση την Συνθήκη της Λοζάνης ( 24/7/1923 ) το Πατριαρχείο έχανε όλες τις μη θρησκευτικού χαρακτήρα αρμοδιότητές του και εξέλιπε τελείως το σύστημα των μιλετίων. Οι Σύμμαχοι αποχώρησαν απ' την Πόλη στις 2/10/1923. Αμέσως άρχισαν οι διακρίσεις εις βάρος των Ελλήνων και των Αρμενίων. Έτσι άλλοι 40.000 Έλληνες ( μη ανταλλάξιμοι ) εγκατέλειψαν την Πόλη.
- Οι φόροι που επέβαλαν οι Τούρκοι
μόνο σε μη μουσουλμάνους οδήγησαν στο κλείσιμο 110 ελληνικών εταιρειών και 21 αρμενικών. Συνολικά 188.681 Έλληνες εγκατέλειψαν την Πόλη και άλλοι 150.076 μη μουσουλμάνοι. Άλλοι 61.094 έφυγαν απ' τα προάστια. Όλοι αυτοί ( 399.851 ) άφησαν πίσω τους περιουσία 143.000.000 τουρκικών λιρών ( εφημερίδα
Economiste d' Orient ). Σκοπός των Τούρκων ήταν η αποχώρηση Ελλήνων Κωνσταντινουπολιτών και άλλων μη μουσουλμάνων της Πόλης ώστε να επέλθει αριθμητική ισορροπία με τους μουσουλμάνους της Δυτική Θράκης. Οι Τούρκοι έθεσαν υπό περιορισμό 4.452 Έλληνες ( Δεκέμβριος 1924 ) . Αυτοί δικαιώθηκαν απ' το Διαρκές Διεθνές Δικαστήριο ( Φεβρουάριος 1925 ). Έπειτα οι Τούρκοι απαγόρεψαν την επιστροφή στην Πόλη σε όσους Έλληνες την εγκατέλειψαν το δίμηνο Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου 1922, εκτός κι αν είχαν τουρκικό διαβατήριο. Οι περιουσίες τους δημεύτηκαν με τον Ισμέτ Πασά Ινονού να είναι μεταξύ των οικονομικά ωφελημένων.
- Στις 23/5/1927 η τουρκική εθνοσυνέλευση ψήφισε νόμο που αφαιρούσε την τουρκική υπηκοότητα και την περιουσία σε όσους Οθωμανούς υπηκόους δεν είχαν επιστρέψει στην Πόλη το διάστημα 1923 - 1927. Άλλος νόμος της ίδιας χρονιάς περιόριζε την εκτέλεση των θρησκευτικών καθηκόντων και παραδοσιακών εθίμων των Ελλήνων της Πόλης. Έτσι, ενώ το 1924 οι Έλληνες της Πόλης ήταν 298.000 , το 1927 ήταν μόλις 126.000 ( από αυτούς οι 26.000 ήταν Έλληνες πολίτες ).
- Το 1934 απαγορεύτηκε στους ιερείς να φορούν το ράσο τους εκτός των ιερών ναών. Το 1935 μπήκε φόρος 5 % στα μειονοτικά ιδρύματα ( νοσοκομεία , ορφανοτροφεία , σχολεία ). Πολλά έκλεισαν και η περιουσία τους δημεύθηκε. Την ίδια χρονιά διώχτηκαν 20.000 Έλληνες με νόμο του 1932 περί εξύβρισης του τουρκισμού. Ακολουθεί ηρεμία με την υπογραφή του Βαλκανικού Συμφώνου.
- Το '39 ξεσπά ο Β΄Π.Π. Ο Μουσολίνι δηλώνει
ουδέτερος, ψύχραιμος και ήρεμος παρατηρητής που επιφυλάσσεται για ώριμες μελλοντικές αποφάσεις. Στις 9/10/1939 οι Αγγλογάλλοι υπογράφουν συνθήκη αμοιβαίας βοήθειας με τους Τούρκους. Η ιταλική επίθση βρήκε την Ελλάδα μόνη. Αργότερα οι Άγγλοι έθεσαν στη διάθεσή μας λίγα αεροσκάφη. Στρατεύματά τους πολέμησαν μόνο μετά την γερμανική επίθεση . Ήταν ολιγάριθμα και τα αποτελέσματά τους φτωχά. Η Τουρκία δεν πρόσφερε καμία βοήθεια στην "σύμμαχό" της Ελλάδα. Προσφέρθηκε όμως να καταλάβει τη Χίο και τη Λέσβο για να μην πέσουν στα χέρια των Γερμανών ! Κατά τον πόλεμο τήρησε ουδετερότητα ( αρχικά ευμενή υπέρ των Γερμανών ). Μπήκε στον πόλεμο τους τελευταίους μήνες , όταν αυτός πλέον είχε κριθεί. Οι Σοβιετικοί είχαν στη μπούκα τους Τούρκους για την στάση τους.
- To 1941 στρατολογούνται 20 κλάσεις ομογενών , ηλικίας 25 - 45 ετών και στέλνονται σε τάγματα εργασίας ( amele taburlari ) για εκχιονισμούς , εκβραχισμούς και έργα οδοποιίας στην Ανατολία σε άθλιες καιρικές συνθήκες. Το 30 % αυτών δεν επιστρέφει. Το 1942 επιβλήθηκε ο φόρος μεγάλης ακίνητης περιουσίας ( βλ.
εδώ , βαρλίκι / Varlik Vergisi ) σε μη μουσουλμάνους. Ο φόρος έπρεπε να καταβληθεί εντός 15 - 30 ημέρων , αλλιώς η περιουσία κατασχόταν και ο φορολογούμενος στελνόταν σε στρατόπεδα καταναγκαστικών έργων. Ο νόμος ίσχυσε ως το 1944. Πολλές περιουσίες δημεύθηκαν ή πουλήθηκαν αναγκαστικά σε Τούρκους με ευτελές αντίτιμο . 2000 οικογενειάρχες στάλθηκαν σε στρατόπεδα της Ανατολίας. 21 πέθαναν εκεί και οι υπόλοιποι επέστρεψαν σε άθλια κατάσταση.
- Το 1947 έκλεισαν πολλά ελληνικά σχολεία. Από 65 μειώθηκαν σε 47.
- Άρχισε η λειτουργία και νέου κόμματος , πέραν του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού που είχε ιδρύσει ο Κεμάλ. Ήταν το Δημοκρατικό Κόμμα του Τζελάλ Μπαγιάρ και του Αλί Αντνάν Ερτεκί Μεντερές. Στις εκλογές του '46 οι Έλληνες ( και όλοι οι μη μουσουλμάνοι ) τάχθηκαν με αυτό το κόμμα. Εξελέγησαν δύο Έλληνες βουλευτές στην τουρκική εθνοσυνέλευση , όπως και το 1950 και το 1954. Στις 14/5/1950 το Δημοκρατικό Κόμμα κέρδισε για πρώτη φορά τις εκλογές με 53 % ( 83 % των βουλευτικών ερδών ! ) έναντι 40 % των Κεμαλικών. Σχημάτισε κυβέρνηση ο Μεντερές και ο Μπαγιάρ έγινε Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Τον Φεβρουάριο του '52 Ελλάδα και Τουρκία μπήκαν στο ΝΑΤΟ. Στις 28/2/1953 υπεγράφη το Σύμφωνο της Άγκυρας και στις 9/8/1954 η Συνθήκη του Μπλεντ μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Γιουγοσλαβίας. Οι 106 ελληνικές κοινότητες ( Σταυροδρόμι, Γαλατάς, Χαλκηδόνα κ.α. ) ησυχάζουν. Το 1952 φοιτούν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης 70 φοιτητές από 10 διαφορετικές χώρες και διδάσκουν σε αυτή 25 καθηγητές. Τον Μάιο του 1952 επικυρώθηκε η ελληνοτουρκική σύμβαση περί ανταλλαγής εκπαιδευτικών και διδακτικού υλικού στα μειονοτικά σχολεία των δύο χωρών. Τα ελληνικά σχολεία απαλλάχτηκαν απ' την καταβολή φόρου εισοδήματος. Ο πατριάρχης Αθηναγόρας διατάσσει την ανάρτηση των φωτογραφιών του Κεμάλ και του Ινονού στα γραφεία του Πατριαρχείου. Η ομογένεια ανακάμπτει οικονομικά , οι πιο φτωχοί Τούρκοι όμως αρχίζουν τις αντιδράσεις και ο Μεντερές αρχίζει να αλλάζει την πολιτική του...
