Θα νικούσε η Βουλγαρία στον Β΄Βαλκανικό πόλεμο αν δεν επέμβαιναν η Ρουμανία και η Τουρκία;

[Ζαποτέκος]

Η σφαγή της Δράμας και του Δοξάτου

Η πρώτη ένοπλη αντίδραση στον αφόρητο ζυγό της βουλγαρικής κατοχής, η εξέγερση της Δράμας και της γύρω περιοχής της (28-29 Σεπτεμβρίου 1941), παραμένει σκοτεινή υπόθεση σε πολλά σημεία της.

Η εσφαλμένη εκτίμηση της κομματικής οργάνωσης του ΚΚΕ Δράμας, που απέβλεπε σε γρήγορη νίκη του «Κόκκινου Στρατού» και στη λαϊκή δυσαρέσκεια, έδωσε πίστη σε φήμες για κομμουνιστική εξέγερση στη Βουλγαρία κατά των Γερμανών και για επικείμενη προσχώρηση του βουλγαρικού στρατού κατοχής σ’ αυτήν. Τούτο δεν αποκλείει και μια βουλγαρική προβοκάτσια με σκοπό την εξόντωση του ελληνικού στοιχείου. Όμως, το πρόωρο της εξέγερσης και η απουσία στρατιωτικών στελεχών και καταλλήλων μηχανισμών, αλλά και σχεδίου και στόχου, δεν επέτρεπαν προοπτική επιτυχίας και οδήγησαν σε τραγωδία.

Οι επαναστατημένοι Μακεδόνες εκτέλεσαν διορισμένους Βούλγαρους προέδρους, χτύπησαν αστυνομικά τμήματα και πυρπόλησαν το εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού της πόλης. Την επόμενη μέρα η εξέγερση καταπνίγεται στο αίμα λόγω του κακού συντονισμού και της ανεπάρκειας οπλισμού και ακολουθεί σφαγή. Με το πρόσχημα της καταστολής της εξέγερσης, οι βουλγαρικές Αρχές προχώρησαν σε σκληρά αντίποινα σε βάρος του άμαχου πληθυσμού στην ευρύτερη περιοχή της Δράμας: συλλήψεις, εκτελέσεις –μόνο 3.000 στην πόλη της Δράμας και στο χωριό Δοξάτο– ανακρίσεις, ξυλοδαρμοί, λεηλασίες, ενώ τα μέλη του ΚΚΕ που καθοδηγούσαν την εξέγερση σκοτώνονται όλα μαζί με δεκάδες οργανωτές και συμμετέχοντες κομμουνιστές. Πάνω από 10.000 Έλληνες εγκατέλειψαν την περιοχή. Η συστηματική καταδίωξη των ανταρτών συνεχίστηκε μέχρι τις 5 Νοεμβρίου 1941.

Τα γεγονότα της Δράμας συγκλόνισαν την κατεχόμενη Ελλάδα. Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη επικράτησε σύγχυση για τις συνθήκες εκδήλωσης «του κινήματος της Δράμας», το ΚΚΕ βρέθηκε χωρίς ηγεσία, ενώ ήταν εξαιρετικά δύσκολη η ανάπτυξη αξιόλογου μαζικού ανταρτικού κινήματος, διότι προέκυψε διστακτικότητα και φόβος του πληθυσμού για την ένοπλη δράση, αλλά και καχυποψία και εχθρότητα προς το ΚΚΕ, το οποίο χρεωνόταν τα τρομερά αντίποινα των Βουλγάρων, με αποτέλεσμα να ευνοηθεί η εμφάνιση και η δράση αυτόνομων, κυρίως εθνικιστικών, αντιστασιακών ομάδων.

Πέρα από τη φιλολογία που έχει αναπτυχθεί σχετικά με το αν αυτοί που πήραν τα όπλα είχαν ή όχι παρασυρθεί από την προβοκατόρικη δράση Βουλγάρων πρακτόρων, το βέβαιο είναι ότι ο υπόδουλος ελληνικός πληθυσμός αντιστάθηκε στον κατακτητή σε όλη τη διάρκεια της κατοχής, ματαιώνοντας τελικά τα σχέδια για προσάρτηση της περιοχής από τη Βουλγαρία. Η εξέγερση της Δράμας θα πρέπει επομένως να πάρει τη θέση που της αξίζει στην ιστορία του αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στο φασισμό και την καταπάτηση εθνικών ιστορικών δικαιωμάτων, ιδιαίτερα, μάλιστα, στην ευαίσθητη περιοχή της Μακεδονίας.

Όσον αφορά γενικότερα το ζήτημα της βουλγαρικής ιστοριογραφίας για το ζήτημα της κατοχής, δεν μπορούμε παρά να εκφράσουμε την ανησυχία μας για το πρίσμα μέσα από το οποίο οι Βούλγαροι ιστορικοί εξετάζουν τα γεγονότα της περιόδου. Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι εκείνες οι απόψεις που φτάνουν να δικαιολογούν φασιστικές πολιτικές επιλογές και πρακτικές στο όνομα της δήθεν επίλυσης «εθνικών προβλημάτων». Χρέος των Ελλήνων ιστορικών της περιόδου είναι να υπενθυμίζουν συνεχώς ότι αυτές οι επιλογές όχι μόνο δεν έλυσαν ποτέ κανένα πρόβλημα αλλά ότι αντίθετα ενίσχυσαν τους μικροεθνικισμούς, την υποτέλεια και τη δημιουργία μικρών, αδύναμων, αλληλοσπαρασσόμενων και εξαρτημένων κρατών στα Βαλκάνια.


ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ

http://www.iskiosiskiou.com/2016/11/581.html

[hades]

Για μένα από τα καλύτερα βιβλία για τον ΑΒΠ και ΒΒΠ είναι τα βιβλία εμπρός δια της λόγχης .Φοβερά μου αρέσει και ο τρόπος γραφής του Σαραντόπουλου και είναι βασισμένα σε πρωτογενείς πηγές .ΜΑρτυρίες ημερολόγια κτλ .Τα συστήνω .

Για τον ΑΒΠ ο συγγραφέας το έχει ανεβάσει σε pdf και μπορεί όποιος θέλει να το κατεβάσει

[Ζαποτέκος]

Συμπλήρωμα σε αυτό.Ζαποτέκος @ Θα νικούσε η Βουλγαρία στον Β΄Βαλκανικό πόλεμο αν δεν επέμβαιναν η Ρουμανία και η Τουρκία; Την πρώτη άρνηση στους Σέρβους την είχε κάνει ο ίδιος ο Βενιζέλος. Μετά άλλαξε γνώμη.

Τον Απρίλιο του 1915 οι Σύμμαχοι επιχειρούν να αποβιβαστούν στα Δαρδανέλια για να απομονώσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να βοηθήσουν τους Ρώσους. Τον Ιανουάριο του 1915 η Αγγλία εξ ονόματος της Αντάντ υποσχέθηκε στην Ελλάδα «σοβαρά ανταλλάγματα» στη Μικρά Ασία αν βοηθούσε τη Σερβία. Ο Βενιζέλος θεώρησε τότε απαραίτητη τη σύμπραξη της Ρουμανίας, αν όχι και της Βουλγαρίας, στην οποία ήταν μάλιστα διατεθειμένος να προσφέρει ως αντάλλαγμα την περιοχή της Καβάλας και της Δράμας. Αμέσως, όμως, η αρνητική απάντηση της Ρουμανίας και η οριστική πλέον πρόσδεση της Βουλγαρίας στις Κεντρικές Δυνάμεις ανάγκασαν τον Βενιζέλο να απαντήσει αρνητικά στην Αντάντ.

http://www.iskiosiskiou.com/2019/01/1915-1918-607.html

[Νταρνάκας]

Έλληνες σε βουλγαρικά τάγματα εργασίας.

«Ντουρντουβάκια»: έτσι χαρακτήριζαν τους Έλληνες υπηκόους υπό καθεστώς ομηρίας, επιστρατευμένους από τον βουλγαρικό στρατό, που μεταφέρθηκαν στη Βουλγαρία και σε περιοχές της βουλγαροκρατούμενης Γιουγκοσλαβίας για να εργαστούν σε καταναγκαστικά έργα, ώστε να θεμελιωθεί η «μεγάλη» Βουλγαρία. Επρόκειτο για μια τακτική που εφαρμόστηκε από το βουλγαρικό κράτος και κατά τη διάρκεια της δεύτερης βουλγαρικής κατοχής (1916-1918, η πρώτη ήταν το 1912-1913), η οποία συνέπεσε με την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατά την οποία 40.000 Έλληνες μεταφέρθηκαν στη Βουλγαρία για τον ίδιο σκοπό, και 12.000 εξ αυτών δεν επέστρεψαν ποτέ, καθώς απεβίωσαν από τις κακουχίες. Αυτή η τακτική έρχεται σαφώς σε αντίθεση με τις αναφορές της βουλγαρικής ιστοριογραφίας που τους θεωρεί «στρατιώτες υπηρετήσαντες στα ένδοξα στρατιωτικά σώματα εργασίας του βουλγαρικού στρατού».

Λίγες μέρες μετά την παράδοση της χώρας στους Γερμανούς τον Μάιο του 1941 εμφανίστηκαν στην ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη οι Βούλγαροι. Oι μεν Ιταλοί και οι Γερμανοί αναγνώριζαν ότι αποτελούσαν δύναμη κατοχής, οι Βούλγαροι όμως προπαγάνδιζαν ότι βρίσκονται σε «απελευθερωμένο βουλγαρικό έδαφος» και σκόπευαν να μείνουν οριστικά. Η Βουλγαρία ισχυριζόταν πως δεν κατέλαβε αλλά απελευθέρωσε περιοχές, οι οποίες ήταν βουλγαρικό εθνικό έδαφος με αραιό βουλγαρικό πληθυσμό, λόγω της προηγηθείσας πολιτικής εξελληνισμού που είχε εφαρμόσει το ελληνικό κράτος.

Σχεδόν αμέσως αποφασίστηκε η επιστράτευση Ελλήνων υπηκόων, προκειμένου να εργαστούν στην κατασκευή δρόμων, σιδηροδρόμων και σε άλλα έργα. Από το σιδηροδρομικό σταθμό Σιδηροκάστρου μέχρι τον Μάιο του 1942 μεταφέρθηκαν περίπου 35.000 Έλληνες.

Τα Τάγματα Εργασίας ήταν μονάδες πλήρους στρατιωτικής οργάνωσης, με τη διαφορά ότι οι στρατεύσιμοι σε αυτά δεν έπαιρναν όπλο. Οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης ήταν άθλιες. Οι αιχμάλωτοι πολέμου, μετά από σύντομη στρατιωτική εκπαίδευση (ατέλειωτες ώρες βήμα κάτω από τον καυτό ήλιο), άρχισαν να ανοίγουν περάσματα σε δύσβατες περιοχές για να περάσουν οι νέες βουλγαρικές σιδηροδρομικές γραμμές. Το φθινόπωρο επέστρεφαν στην Ελλάδα, όμως την άνοιξη τους ξανακαλούσαν στα Τάγματα Εργασίας, υπό συνθήκες ακόμη δυσμενέστερες, κατά παράβαση κάθε διεθνούς συνθήκης. Αυτά μέχρι το φθινόπωρο του 1943, οπότε επετράπη στους αιχμαλώτους πολέμου να γυρίσουν στην Ελλάδα.

Η ιστορία της βουλγαροκρατούμενης Μακεδονίας και Θράκης δεν έτυχε της δέουσας αντιμετώπισης από την ιστορική έρευνα, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι Έλληνες να την αγνοούν. Τα τραγικά συμβάντα στο Δοξάτο, τη Χωριστή, την Αδριανή, τα Κοκκινόγεια, τα Κύργια, τον Νικηφόρο, την Προσοτσάνη, τους Σιταγρούς, την Κορμίστα, τους Φιλίππους, τη Νέα Ζίχνη, τον Νέο Σκοπό και τόσα άλλα χωριά των νομών Δράμας, Σερρών και Καβάλας παραμένουν εν πολλοίς άγνωστα, μολονότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση του ερευνητικού ενδιαφέροντος για την τρίτη βουλγαρική κατοχή.

ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ

http://www.iskiosiskiou.com/2018/02/596.html

Η λέξη "ντουρντουβάκια" είναι ελληνική παραφθορά του βουλγαρικού όρου "τρούντοβ βόινικ" ("βοηθητικός στρατιώτης"), όπως αποκαλούσαν οι Βούλγαροι τους Έλληνες της Αν. Μακεδονίας και Θράκης που είχαν επιστρατεύσει και στείλει για καταναγκαστική εργασία στο Κάρναμπατ της Βουλγαρίας και το Κίτσεβο στα σημερινά Σκόπια. Αυτό έγινε δύο φορές, στον Α και Β παγκόσμιο πόλεμο αλλά τα περισσότερα θύματα υπήρξαν την πρώτη φορά, το 1916-18. Υπολογίζεται ότι αυτοί που εκτοπίστηκαν ήταν γύρω στις 200.000 κι όσοι πέθαναν περίπου 50.000. Ο αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός είχε στείλει το 1919 στην Ελλάδα επιτροπή για να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια, η οποία συνέταξε και σχετική έκθεση για το έργο της.











Απ' το χωριό μου πέθαναν 110 άτομα την περίοδο 1916-18 σ' αυτά τα βουλγαρικά τάγματα εργασίας.

[sman5]

Οι Βούλγαροι γιατί πήραν τη Θασο και τη Σαμοθρακη στον β παγκόσμιο;

[Ζαποτέκος]

Απ' το χωριό μου πέθαναν 110 άτομα την περίοδο 1916-18 σ' αυτά τα βουλγαρικά τάγματα εργασίας.

Οι Βούλγαροι γιατί πήραν τη Θασο και τη Σαμοθρακη στον β παγκόσμιο;

Πήγαιναν μαζί με την Καβάλα και την Αλεξανδρούπολη πακέτο. Αλλά οι Γερμανοί δεν τους άφησαν να συνορεύσουν με τους Τούρκους στον Έβρο για να μην δημιουργηθούν προστριβές.

[sman5]

Οι Βούλγαροι γιατί πήραν τη Θασο και τη Σαμοθρακη στον β παγκόσμιο;

Πήγαιναν μαζί με την Καβάλα και την Αλεξανδρούπολη πακέτο. Αλλά οι Γερμανοί δεν τους άφησαν να συνορεύσουν με τους Τούρκους στον Έβρο για να μην δημιουργηθούν προστριβές.

Και τους έδωσαν τα 2 νησιά ως αποζημίωση;

[Ζαποτέκος]

Οι Βούλγαροι γιατί πήραν τη Θασο και τη Σαμοθρακη στον β παγκόσμιο;

Πήγαιναν μαζί με την Καβάλα και την Αλεξανδρούπολη πακέτο. Αλλά οι Γερμανοί δεν τους άφησαν να συνορεύσουν με τους Τούρκους στον Έβρο για να μην δημιουργηθούν προστριβές.

Και τους έδωσαν τα 2 νησιά ως αποζημίωση;

Όχι. Είναι εξαρτήματα της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης. Πάνε μαζί , πακέτο.

[sport billy]

Θέλετε να δούμε τους Βαλκανικούς Πολέμους, με τα μάτια και τις σκέψεις ενός Βουλγάρου Αξιωματικού;
(Απόσπασμα από τα βιβλία "Εμπρός δια της λόγχης")


Η διήγηση του Rumen [1]

Γεννήθηκα στη Σόφια, στις 19 Φεβρουαρίου 1878 [2], τη μέρα που υπογραφόταν η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου [3].
Η οικογένειά μου ήταν εύπορη. Η μητέρα μου καταγόταν από σόι τσιφλικάδων και ο πατέρας μου ήταν στρατιωτικός. Ήταν Αξιωματικός Ιππικού του Τσαρικού Στρατού, και είχε λάβει μέρος στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο, πριν έλθει στον νέο Στρατό μας, με τον βαθμό του Ταγματάρχη. Έτσι, το ότι, σαν έφτασα στα 17, πήγα να σπουδάσω στη Στρατιωτική Σχολή της Σόφιας και αργότερα στην περίφημη Ρωσική Ακαδημία Πολέμου, ήταν αναμενόμενο. Δεν ρωτήθηκα καν αν θα ήθελα να γίνω γιατρός, μηχανικός ή μαθηματικός … Άλλωστε, από μικρό παιδί, άκουγα τον πατέρα μου να διηγείται για τις μάχες με τους Τούρκους και τους Σέρβους, για την επέλαση του Ιππικού μας το 1885 στη μάχη της Slivnitsa. Τα πρώτα μου παιχνίδια ήταν ξύλινα σπαθιά και ξύλινα αλογάκια.
Έχοντας λοιπόν μεγαλώσει με το όραμα της «Μεγάλης Βουλγαρίας», όταν στις αρχές του 20ού αιώνα ξεκίνησε ο «Μακεδονικός Αγώνας», δήλωσα εθελοντής για να μεταβώ στη Μακεδονία, να αγωνιστώ για την ενσωμάτωσή της στη «μητέρα Βουλγαρία».
Το 1904, νεαρός Ανθυπολοχαγός, πέρασα μυστικά τα σύνορα, και για ένα σχεδόν χρόνο πολεμούσα μαζί με τους Κομιτατζήδες, στην περιοχή των Γιαννιτσών. Αλλά δεν θα σας πω περισσότερα για την εποχή εκείνη. Η μνήμη μου είναι γεμάτη από ενοχές για τα εγκλήματα που είδα. Ναι, ξέρω, ήταν σκληρές οι εποχές, και έκαναν πολλά και οι δυο πλευρές. Όμως η στρατιωτική μου τιμή δεν συμφωνούσε με τέτοιες πράξεις.
Επέστρεψα πάλι στη Σόφια και συνέχισα την καριέρα μου σαν Υπολοχαγός του Πεζικού. Λόγω του πατέρα μου, μπορούσα να είχα διαλέξει το Ιππικό, αλλά αισθανόμουν καλύτερα στο Πεζικό. Και πίστευα ότι αυτό ήταν το Όπλο, που θα έκρινε τις μάχες στους μεγάλους πολέμους, που σίγουρα θα έρχονταν.
Την εποχή εκείνη, στον Βουλγαρικό Στρατό, δίναμε μεγάλη έμφαση στην σωστή χρήση των πυροβόλων όπλων. Το βάρος στην εκπαίδευση δινόταν στο ταχύ πυρ και στην καλή στόχευση από μεγάλες αποστάσεις. Κάθε χρόνο, με διαταγή του Τσάρου, κάναμε αγώνες σκοποβολής σε ολόκληρο το στράτευμα.
Οι Στρατιώτες που νικούσαν έπαιρναν ένα ασημένιο ελβετικό ρολόι τσέπης, με το Αυτοκρατορικό μονόγραμμα και χρυσό κάλυμα. Και οι Αξιωματικοί, σπάθη με λαβή επίχρυση.
Είχα κι εγώ κερδίσει μία τέτοια σπάθη, στους αγώνες του 1907 και την έφερα πάντα με μεγάλη υπερηφάνεια. Ήταν μάρκας «Solingen» και έγραφε στην λάμα «ο Θεός μαζί μας». Ήταν οι πρώτες λέξεις από το ρητό: «Ο Θεός είναι μαζί μας. Ακούστε μας λαοί και υπακούστε, γιατί ο Θεός είναι μαζί μας.»
Και στη θήκη της ζώνης, είχα πάντα το αυτόματο πιστόλι «Luger P.08», με το οποίο είχα κερδίσει στους αγώνες.
Πρέπει πάντως να πω, ότι εμείς οι Αξιωματικοί της «Ρωσικής Σχολής», όπως μας λέγανε όσους είχαμε σπουδάσει στη Ρωσία, δίναμε μεγάλη σημασία και στις εφόδους με τη λόγχη και εκπαιδεύαμε τους Στρατιώτες μας ανάλογα. Αλλά ήμασταν πιο λίγοι και δείχναμε «λιγότερο μοντέρνοι». Και έτσι δεν είχαμε σπουδαία αποτελέσματα, όπως φάνηκε στις μάχες με τους Έλληνες, που μας κατατρόπωναν όταν πλησίαζαν κοντά και ορμούσαν με τις λόγχες.
Είχαμε φτιάξει τον 12ο σε μέγεθος Στρατό του κόσμου, μεγαλύτερο και από τον Αμερικάνικο Στρατό της εποχής που ήταν 13ος. Και σε συνδυασμό με την εντατική εκπαίδευση, είχαμε μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις ικανότητες του Στρατού μας, που είχε αποκτήσει τη φήμη των «Πρώσων των Βαλκανίων», για την πειθαρχία και την εκπαίδευσή του.
Λέγανε ότι το 25 ως 35 % του Προϋπολογισμού του κράτους μας πήγαινε τότε στην άμυνα, αλλά το είχαμε πάρει απόφαση ότι μόνο με την δύναμη του Στρατού μας θα πετυχαίναμε την ενοποίηση της Βουλγαρίας και την απελευθέρωση των σκλαβωμένων αδερφών μας. Ξοδεύαμε για τον Στρατό περισσότερα απ’ ότι για την Παιδεία ή για τα δημόσια έργα. Προετοιμαζόμασταν εντατικά, μελετώντας κάθε πόλεμο της εποχής και υιοθετώντας κάθε νέα τεχνολογία.
Η πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, ήταν για την πατρίδα μου μία «χρυσή δεκαετία». Η οικονομική ανάπτυξη ήταν ολοφάνερη. Και παρ’ όλο που 80-90% του πληθυσμού ήταν αγρότες, καταφέραμε να δημιουργήσαμε έναν Στρατό μοντέρνο και πανίσχυρο.
Είχαμε σύγχρονα ταχυβόλα Krupp και Schneider, πολυβόλα Maxim, τηλέφωνα και τηλεγράφους εκστρατείας, αυτοκίνητα, αεροπλάνα [4] και αερόστατα! Και οι Στρατηγοί μας, γεννημένοι στην δεκαετία 1850-1860, ήταν όλοι απόφοιτοι της πρώτης σειράς της Στρατιωτικής Σχολής, με μετεκπαιδεύσεις στη Ρωσία, την Ιταλία, την Αυστροουγγαρία και τη Γερμανία. Πολλοί από αυτούς είχαν συμμετάσχει στους Ρωσοτουρκικούς πολέμους και στον πόλεμο με τη Σερβία, και όλοι ήταν φλογεροί πατριώτες.
Αλλά, όπως αποδείχθηκε αργότερα, είτε δεν είχαν αφομοιώσει καλά τις τεχνικές του συγχρόνου πολέμου είτε είχαν πολλές αντιθέσεις μεταξύ τους και μερικοί έβαζαν τον εγωισμό τους πάνω από την πατρίδα.
Όταν τον Φεβρουάριο του ’12, υπογράφηκε η συμμαχία με τη Σερβία, ξέραμε τι θα ακολουθούσε. Στις 4 Οκτωβρίου κηρύχθηκε ο 1ος πόλεμος. Σαν διάβασα στους Στρατιώτες μου τη Διαταγή, άλλοι ξέσπασαν σε δάκρυα χαράς και άλλοι ζητωκραύγαζαν για την Βουλγαρία και τον Τσάρο μας, πετώντας τα πηλίκια ψηλά στον αέρα. Είχαμε στρατοπεδεύσει σε ένα χωριό κοντά στα σύνορα και σαν ξεκινήσαμε την επομένη για το μέτωπο, ο κόσμος μας χειροκροτούσε και οι γυναίκες μας ξεπροβόδιζαν τραγουδώντας:
«Μανλιχέρι πούκαγια, να γκαντάτσο πλάνινα …
Γιούριζ μπράκα κόμιτι, ντάγια οσποβόντιμε, μάικα Μακεντόνια …» [5]
Το Σύνταγμά μου, το 1ο Βασιλικό Σύνταγμα της Σόφιας, ήταν μία επίλεκτη μονάδα. Και στις επωμίδες, οι Στρατιώτες έφεραν με υπερηφάνεια το αρχικό γράμμα «Φ», του ονόματος του Τσάρου μας. Είχαμε 3 Τάγματα, το 1ο Σόφιας, το 5ο Teteven και το 6ο Pleven. Μαζί με το 6ο Σύνταγμα του Tarnovo ανήκαμε στην 1η Ταξιαρχία, της 1ης Μεραρχίας Πεζικού Σόφιας.
Πήραμε μέρος σε πολλές μάχες. Στο Gechkeneliy, στο Siliolu, στο Lyule Burgas, και συμμετείχαμε στις επιθέσεις κατά των τουρκικών οχυρών στο Araptepe, στο Kada Kyoy, στο Elbasan, στο Gyaurbair και την Chataldzha.
Αυτό που μου έκανε εντύπωση στον 1ο πόλεμο, ήταν η μεγάλη ευκολία με την οποία παραδίνονταν οι Τούρκοι Στρατιώτες, όταν οι γραμμές μας ήταν κοντά. Η εξήγηση ήταν απλή: Ο Στρατός τους είχε πολλούς Χριστιανούς, Βούλγαρους και Έλληνες, που είχαν στρατευθεί με το ζόρι. Και κάθε που εύρισκαν ευκαιρία, λιποτακτούσαν προς τις γραμμές μας. Καθώς πάντως το δικό μου Σύνταγμα ήταν επίλεκτο, οι μάχες ήταν συνήθως σκληρές, ιδίως όσο πλησιάζαμε προς την Κωνσταντινούπολη, και οι απώλειες σοβαρές. Χάσαμε πολλούς Στρατιώτες και Αξιωματικούς, όχι μόνο στις μάχες αλλά και από τη χολέρα που είχε ξεσπάσει. Σαν τελείωσε ο Πόλεμος, το Σύνταγμα επέστρεψε στη Σόφια, όπου μας υποδέχθηκε ο ίδιος ο Φερδινάνδος. Την ημέρα εκείνη, ένοιωθα τόσο πλήρης, τόσο υπερήφανος, που δεν θα με πείραζε αν άφηνα εκεί την τελευταία μου πνοή.
Η πατρίδα με αντάμοιψε, με την προαγωγή μου σε Λοχαγό, αλλά και με παράσημα για τις ανδραγαθείες μου στις μάχες. Και σε όλους τους άνδρες του Συντάγματος, απονεμήθηκε από τον Μέραρχο Nikola Zheljanski, ο Βασιλικός Σταυρός Ανδρείας, που τον έφεραν περήφανα στο στήθος.
Όμως, η αλήθεια είναι ότι οι απλοί Στρατιώτες, κουρασμένοι από τις μάχες, θα προτιμούσαν ένα απολυτήριο για να πάνε στα σπίτια τους, αντί για τα παράσημα. Και καθώς η επιστράτευση συνεχιζόταν, το ηθικό του Στρατού άρχισε να πέφτει. Οι Στρατιώτες υπέφεραν για πολύ καιρό από τις στερήσεις και τις ασθένειες και έπεφταν σε κατάθλιψη. Ήταν άλλωστε αγρότες οι περισσότεροι και, καθώς ερχόταν η άνοιξη, ανησυχούσαν για τις σοδειές και τα ζωντανά τους.
Η παράταση των πολιτικών διαπραγματεύσεων για την ειρήνη, δυσκόλευε τα πράγματα. Ένιωθαν όλοι νοσταλγία για τα σπίτια τους και εύχονταν να γυρίσουν πίσω το συντομώτερο δυνατόν.
Επί πλέον, η ιδέα της διεξαγωγής ενός πολέμου εναντίον των πρώην συμμάχων Ελλήνων και Σέρβων, δεν ήταν διόλου δημοφιλής στους Στρατιώτες και όλοι ήθελαν να αποφύγουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Σε πολλές μονάδες ξέσπασαν διαδηλώσεις και εξεγέρσεις ενάντια στον πόλεμο, και ο Υπαρχηγός απείλησε εμάς τους Αξιωματικούς ότι θα μας ξήλωνε, αν συνεχίζαμε να επιτρέπουμε την αταξία. Αναγκαστήκαμε να επιβάλουμε αυστηρές τιμωρίες και αποφεύγαμε κάθε συζήτηση για τα συχνά επεισόδια με τους Έλληνες και Σέρβους στα νέα σύνορα. Κανένας δεν έλεγε και δεν παραδεχόταν την αλήθεια. Κάποια ακραία αριστερά στοιχεία σπέρνανε ηττοπαθή προπαγάνδα, που όμως δεν ήταν τόσο επικίνδυνη όσο η εσωτερική πεποίθηση του κάθε Στρατιώτη, ότι αυτός ο αδελφοκτόνος πόλεμος δεν μπορούσε να φέρει κάτι καλό. Και ο σεισμός στο Βελίκο Τύρνοβο και τη Γκόρνα Οριάχοβιτσα συνέβαλε επί πλέον στην κατάθλιψη.
Τον Απρίλιο του 1913 μεταφερθήκαμε στη Slivnitsa, 22 χλμ ΒΔ της Σόφιας, στον δρόμο προς το Pirot και την Νις της Σερβίας [6], εκεί που το 1885 είχαμε συντρίψει τους Σέρβους. Όμως στα τέλη Απριλίου, αποσπάσθηκα στο Γενικό Επιτελείο, δίπλα στον Αρχιστράτηγο Σαβώφ. Καλύτερα να μην πήγαινα … Είδα πράγματα που με έβαλαν σε σκέψεις για το μέλλον.
Σας είπα ήδη πώς είχε η κατάσταση στα κατώτερα κλιμάκια. Θα σας πω και τι γινόταν στα ανώτερα. Εκεί η κατάσταση ήταν χειρότερη. Αρχιστράτηγος του Βουλγαρικού Στρατού ήταν, θεωρητικά, ο Τσάρος Φερδινανδος. Στην πράξη όμως, ο ρόλος αυτός ανήκε στον Αρχηγό του Επιτελείου, τον Αντιστράτηγο Mihail Savov. Τον είχα Διοικητή στην Στρατιωτική Σχολή. Σαραντάχρονος Αντισυνταγματάρχης τότε, και ήρωας του πολέμου του 1885, όπου διοικούσε το αριστερό της επίθεσης στη Slivnitsa, μορφωμένος, έμπειρος, ενεργητικός και με μεγάλη επιβολή, είχε τον θαυμασμό όλων μας. Το 1903 έγινε και πάλι [7] Υπουργός Στρατιωτικών στις κυβερνήσεις Danev, Petrov, Petkov, Stanchov και Gudev, ως το 1908 που αποστρατεύθηκε με το βαθμό του Αντιστρατήγου. Τον Μάρτιο του 1913 επανήλθε στο Στρατό, και τώρα πια εκτελούσε χρέη Αρχιστρατήγου, στη θέση του Fichev, που είχε παραιτηθεί για λόγους υγείας [8].
Σαν Υπουργός Στρατιωτικών σε τόσες Κυβερνήσεις, προσέφερε πολλά στην δημιουργία του πανίσχυρου Στρατού μας. Αλλά σαν στρατιωτικός και μάλιστα σαν Αρχιστράτηγος, ντρέπομαι που το λέω, ήταν ακατάλληλος. Οι Διαταγές του ήταν συνήθως ασαφείς ή αντιφατικές, και το μόνο που είχε πάντα στο μυαλό του ήταν ο αιφνιδιασμός. Όχι μόνο σε στρατηγικό επίπεδο, που νόμιζε ότι θα έπιανε στον ύπνο Έλληνες και Σέρβους, αλλά και σε τακτικό επίπεδο: Στον 20ό αιώνα, στην εποχή των ταχυβόλων πυροβόλων και των πολυβόλων, αυτός υποστήριζε ότι το Πεζικό πρέπει να επιτίθεται χωρίς προπαρασκευή Πυροβολικού, για να αιφνιδιάζει τον εχθρό!
Περιέβαλε με εύνοια κόλακες, όπως ο Στρατηγός Hesapsiev, που παρίστανε τον Φρούραρχο στη Θεσσαλονίκη και το μόνο που έκανε ήταν να οργανώνει κάθε μέρα παρελάσεις και να στέλνει αναφορές που υποτιμούσαν την αξία του Ελληνικού Στρατού. Ή τον βοηθό του, τον Συνταγματάρχη Nerezov, που ήταν Διευθυντής Επιχειρήσεων, αλλά δεν έκανε ούτε για να γιαλίζει τις μπότες του. Ήταν ένας Αξιωματικός με γνώσεις, αλλά χωρίς προσωπικότητα, σκυλάκι του αφεντικού του.
Όμως ο Σαβώφ ήξερε να κινεί τα πολιτικά νήματα και, απειλώντας ανοιχτά, κατάφερε να περάσει τα φιλοπόλεμα σχέδιά του, τόσο στον Πρωθυπουργό τον Γκέσωφ, όσο και στον ίδιο τον Τσάρο, που φοβόταν τη δύναμή του. Και αφού έπεισε τον Τσάρο, απειλώντας τον με εκθρόνιση, μετά, με φλογερά άρθρα του στις εφημερίδες, προσπαθούσε να πάρει με το μέρος του την κοινή γνώμη, πιέζοντας τον Γκέσωφ και τον Ντάνεφ που φοβόντουσαν τις συνέπειες ενός νέου πολέμου.
Αρκετά όμως σας κούρασα με τον Σαβώφ. Άλλωστε, μετά την ήττα στο Κιλκίς αντικαταστάθηκε από τον Ασγο Radko Dimitriev. Όχι βέβαια ότι λύθηκαν τα προβλήματα, χειρότερα γίνανε. Όσο κι αν φώναζε ο Ivanov, ο Διοικητής της 2ης Στρατιάς, ή ο Gobachev της 4ης ζητώντας ενισχύσεις, οι ήττες διαδέχονταν η μία την άλλη και 3 ολόκληρες Στρατιές μας παρέμεναν ουσιαστικά αδρανείς.
Στο Επιτελείο στη Σόφια, η σύγχυση είχε ξεπεράσει κάθε προηγούμενο.
Καλό το τηλέφωνο και ο τηλέγραφος, αλλά οι Αρχιστράτηγοι πρέπει να είναι κοντά στο μέτωπο, όπως ο δικός σας, και όχι στην πρωτεύουσα. Αλήθεια, θα πρέπει να σας πω ότι σας ζηλεύαμε που είχατε τον Κωνσταντίνο. Όχι μόνο γιατί ήταν ικανός και κοντά στο μέτωπο, αλλά και γιατί ολόκληρος Βασιλιάς, δεν δίστασε να τεθεί κάτω ιεραρχικά από τον Βενιζέλο, που αν και υφιστάμενός του ως Πρωθυπουργός, ήταν προϊστάμενός του ως Υπουργός Στρατιωτικών! Και όλα αυτά για να παραμείνει Αρχιστράτηγος. Όχι σαν τον δικό μας τον Τσάρο ή τον Σέρβο, που δεν ήξεραν πού είναι το μέτωπο.
Θα προσπεράσω τι έγινε ως το τέλος σχεδόν του πολέμου, άλλωστε τα έχει γράψει όλα ο Ivanov και άλλοι σε βιβλία. Και ότι έγραψαν, είναι η αλήθεια. Θα πάω κατ’ ευθείαν στο ότι μετά τις ήττες μας στην Κρέσνα και το Σιμιτλή, τότε που όλοι φοβόμασταν το χειρότερο, ζήτησα να φύγω από το Επιτελείο και να πάω να πολεμήσω με τη μονάδα μου, το 1ο Σύνταγμα.
Η κατάσταση ήταν πολύ άσχημη. Η ήττα στο Σιμιτλή ανάγκασε το Επιτελείο να αποσπάσει πολλές μονάδες από το σερβικό μέτωπο και να τις στείλει στο Κιουστεντίλ, και από εκεί στη Τζουμαγιά. Ολόκληρη σχεδόν η 1η Μεραρχία, με το δικό μου 1ο ΣΠ Sofiyski και το επίσης επίλεκτο 6ο ΣΠ Tarnovski, στάλθηκε για ενίσχυση της αποδεκατισμένης 2ης Στρατιάς, σε μία ύστατη προσπάθεια να ανατραπεί η δυσμενής κατάσταση, και να περάσουμε από την άμυνα στην επίθεση. Συγκεντρώθηκαν μεγάλες δυνάμεις στο δεξιό και το αριστερό της παράταξής μας, ενώ στο μέσο οχυρωθήκαμε ΝΑ της Τζουμαγιάς, στα φυσικώς οχυρά υψώματα Παπαβάσι και Αρισβανίτσα, ύφους 1079 και 1378 μέτρων. 0ι μάχες που ακολούθησαν ήταν πολύ σκληρές.
Η μονάδα μου συμμετείχε στον μεγάλο αγώνα για το 1378. Δεν ξέρω από πού να αρχίσω. Οι Εύζωνοί σας, αδύνατοι και ένα κεφάλι πιο κοντοί από τους δικούς μας οι περισσότεροι, ήταν σκυλιά μονάχα. Ούτε ήξερες από πού θα σου επιτεθούν, και το πείσμα τους ήταν κάτι άλλο. Το ίδιο και οι Κρητικοί σας. Θα σας πω μόνο ότι είδα Έλληνα στρατιώτη να δαγκώνει Αξιωματικό μας στον λαιμό, για να του κόψει το λαρύγγι. Και ότι είδα μάχες με τα χέρια, όταν και η λόγχη ακόμη αχρηστευόταν λόγω απόστασης. Αλλά και κεφάλια να σπάνε από πέτρες. Από τον Λόχο που διοικούσα, δεν έμειναν στο τέλος ούτε 20 γεροί. Και σε όλο το Τάγμα, ήμουν ο μόνος Αξιωματικός που δεν έτυχε να σκοτωθεί ή να τραυματιστεί.
Τρεις μέρες πολεμούσαμε ασταμάτητα και τελικά υποχωρήσαμε ηττημένοι και ντροπιασμένοι. Και όπως έμαθα μετά, και οι απώλειες των δικών σας ήταν τόσο μεγάλες, που νόμιζαν και αυτοί ότι είχαν ηττηθεί. Δεν ξέρω, ίσως και να είχαμε νικήσει, αν βαστούσαν τα πλευρά μας, που υποχώρησαν αφήνοντάς μας εκτεθιμένους, αλλά θα ήταν νίκη «Πύρρεια».
Σημασία πάντως έχει ότι νικήσατε εσείς και εμείς υποχωρήσαμε πέρα και από τη Τζουμαγιά, έτοιμοι για τον «υπέρ πάντων αγώνα», στη γραμμή Κιουστεντήλ - Δούπνιτσας. Εκεί, υπήρχαν αλεπάλληλα οχυρωματικά έργα, από τον καιρό που ήταν εκεί τα σύνορα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και η τοποθεσία προσφερόταν για άμυνα. Ήταν άλλωστε και η τελευταία κατάλληλη για άμυνα τοποθεσία, πριν την πεδιάδα της Σόφιας. Εκεί, λογικά, θα σας σταματούσαμε.
Ντρέπομαι να πω ότι κάποιες μονάδες μας έκαναν σφαγές και λεηλασίες στα ελληνικά και τούρκικα σπίτια της Τζουμαγιάς. Θέλω πάντως να καταλάβετε ότι αυτά δεν τα κάνουν άντρες και στρατιώτες. Τα κάνουν αυτοί που συνήθως υποχωρούν και εξαφανίζονται πρώτοι.
Δεν ξέρω τι άλλο να πω. Προσπαθώ να μην τα θυμούμαι. Τόσο αίμα. Τόσοι νέοι άνθρωποι, τόσοι άνδρες γεροί και ικανοί … Το αίμα γεννάει μίσος και το μίσος θέλει περισσότερο αίμα. Ευτυχώς που όλα αυτά τελείωσαν …

Σχόλια και Παραπομπές
[1] Rumen Tsonchev, Λοχαγός στο 1ο (Βασιλικό) Σύνταγμα Σόφιας, της 1ης Μεραρχίας Πεζικού Σόφιας του Βουλγαρικού Στρατού. Μυθιστορηματικό πρόσωπο.
[2] (με το παλαιό ημερολόγιο)
[3] Με τη συνθήκη αυτή ανατρεπόταν η συνθήκη των Παρισίων (1856), με στόχο την επίλυση του «Ανατολικού Ζητήματος» κατά τα ρωσικά συμφέροντα. Κερδισμένη ήταν η Βουλγαρία, που ανακηρύχθηκε σε «μεγάλη αυτόνομη Ηγεμονία» συνολικής έκτασης 163.000 τετρ. χλμ. περιλαμβάνοντας την περιοχή από τον Δούναβη μέχρι το Αιγαίο, και από Μαύρη θάλασσα μέχρι τον Δρίνο ποταμό (δηλαδή, όπως φαίνεται και στον χάρτη παραπάνω, εκτός από τη σημερινή Βουλγαρία, περιείχε τμήμα της Ανατολικής Θράκης, την περιοχή της Ξάνθης, την μετέπειτα ελληνική Μακεδονία ως τον Αλιάκμονα, πλην Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής, τη σημερινή FYROM, τις λίμνες Πρέσπες και Αχρίδα, μέχρι και εδάφη της σημερινής Αλβανίας, όπως η Κορυτσά). Η συνθήκη αυτή, που δεν εφαρμόστηκε ποτέ στην πράξη και ανατράπηκε μετά από λίγους μήνες στο «Συνέδριο του Βερολίνου», αποτέλεσε την βάση του Βουλγαρικού «μεγαλοϊδεατισμού».
[4] Οι Βούλγαροι ισχυρίζονται ότι το εικονιζόμενο στη φωτογραφία αεροπλάνο, τύπου Albatros F.II, εξετέλεσε την πρώτη στον κόσμο πολεμική αποστολή στις 16/10/1912, με πλήρωμα τον Υπγό Radul Milkov (πιλότο) και τον Ανθγό Prodan Tarakchiev (παρατηρητή), που έριξαν δύο χειροβομβίδες στον σιδηροδρομικό σταθμό της Αδριανούπολης, στη διάρκεια αναγνωριστικής πτήσης.
Βεβαίως, η αναγνωριστική πτήση του Καμπέρου στις 5/10/1912 και οι βομβαρδισμοί του κατά τις επόμενες ημέρες, προηγήθηκαν. Όσο για τους προανεφερθέντες, στο μόνο που προηγήθηκαν, ήταν στο πρώτο ατύχημα με στρατιωτικό αεροπλάνο στα Βαλκάνια, όταν στις 13/4/1912, κατέστρεψαν το αεροπλάνο τους τύπου Albatros F.II, μετά από αναγκαστική προσγείωση λόγω κακοκαιρίας.
[5] (Τα μάνλιχερ πυροβολούσαν στο βουνό … Γιούργια αδέρφια κομιτατζήδες, πάμε να ελευθερώσουμε τη μάνα Μακεδονία – παλιό κομιτατζίδικο τραγούδι)
[6] Η 1η Μεραρχία ανήκε στην 3η Στρατιά. Ήταν μία πανίσχυρη, καλά εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη Μεραρχία, που στις παραμονές του 2ου Βαλκανικού Πολέμου διέθετε δύναμη 493 Αξιωματικών και 26.438 Οπλιτών, με 30 ταχυβόλα και 30 τοπομαχικά πυροβόλα, καθώς και 7.600 άλογα.
[7] Ήταν Υπουργός Στρατιωτικών και στην Κυβέρνηση του Stefan Stambolov, από το 1887 ως το 1894, οπότε και αποστρατεύθηκε. Επανήλθε στο στράτευμα το 1897 και ανέλαβε Διοικητής της Στρατιωτικής Σχολής Σόφιας ως το 1903 (προαχθείς το 1899 σε Συνταγματάρχη).
[8] Οι λόγοι υγείας ήταν προσχηματικοί, ο Fichev παραιτήθηκε επειδή διαφωνούσε με το να γίνει νέος πόλεμος.
86

[sport billy]

Πολλοί αγνοούν τι συνέβη στον 2ο Βαλκανικό Πόλεμο και ιδίως κατά την τελευταία εβδομάδα. Και δυσκολεύονται να εξηγήσουν γιατί δεν βαδίσαμε προς τη Σόφια ή γιατί δεχθήκαμε να παραδώσουμε εδάφη που είχαμε καταλάβει και περιοχές που είχαν ελληνικούς πληθυσμούς.
Το παρακάτω είναι μία προσπάθεια να δοθούν εξηγήσεις.
Εξηγήσεις που θα βρείτε και μόνοι σας, αν "μπείτε στα παπούτσια" των τότε ηγετών. Εγώ, από την πλευρά μου, θα προσπαθήσω να μεταφέρω το κλίμα (αλλά και το χάος) που επικρατούσε στο μέτωπο και στα διάφορα κλιμάκια της Διοίκησης, ιδίως στα ανώτερα.
Να θυμάστε ότι το 1913 δεν υπήρχαν οι σημερινές επικοινωνίες, ούτε καν αυτές του 1940.
Για να σταλεί ένα μήνυμα από τον Κωνσταντίνο που ήταν στο Στρατηγείο στο Λιβούνοβο προς τον Βενιζέλο που ήταν στο Βουκουρέστι, θα έπρεπε:
1. Αφού πρώτα κρυπτογραφηθεί, το μήνυμα θα έπρεπε να μεταφερθεί με αγγελιοφόρο Ιππέα από το Στρατηγείο ως το πλησιέστερο Τηλεγραφείο (πχ σε κοντινό Σιδηροδρομικό Σταθμό).
2. Από εκεί το τηλεγράφημα να σταλεί στη θεσσαλονίκη ή στην Αθήνα.
3. Στη συνέχεια να σταλεί σε τηλεγραφείο της Βιέννης.
4. Από εκεί να σταλεί στην Πρεσβεία μας στο Βουκουρέστι.
5. Και αφού αποκρυπτογραφηθεί, να σταλεί με αγγελιοφόρο στον Βενιζέλο.

12-17 Ιουλίου 1913
Τελευταίες και πιο σκληρές μάχες του 2ου Βαλκανικού Πολέμου
Η μάχη Κιλκίς - Λαχανά υπήρξε η πιο αποφασιστική μάχη του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, αυτή που έκρινε την παραπέρα πορεία του.
Οι επόμενες μάχες που ακολούθησαν, στη Δοϊράνη, το Δεμίρ Ισσάρ, την Κρέσνα, χαρακτηρίζονται από το «momentum» που είχε αποκτηθεί, μετά το Κιλκίς - Λαχανά.
Ο Ελληνικός Στρατός καταδίωκε τον Βουλγαρικό, που χωρίς ηθικό υποχωρούσε συνεχώς.
Όμως, όσο οι μάχες πλησίαζαν στην βουλγαρική πρωτεύουσα, σε συνδυασμό με την ξεκάθαρη έλλειψη θέλησης από σερβικής πλευράς για την συντριβή του άλλου σλαβικού λαού της Βαλκανικής, και καθώς οι διπλωματικές μάχες στο Βουκουρέστι θα κρίνονταν από τα αποτελέσματα των μαχών «στο πεδίο της τιμής», οι στρατιωτικές ηγεσίες Ελλάδας και Βουλγαρίας αποφάσισαν «να τα παίξουν όλα για όλα», επιδιώκοντας την συντριβή του αντιπάλου.
Το σκηνικό για τις φοβερές μάχες που ακολούθησαν, στην τελευταία αυτή φάση του πολέμου, είχε στηθεί.
Από τη μια, ήταν ο Ελληνικός Στρατός, εξαντλημένος από τη συνεχή προέλαση και με μεγάλα προβλήματα ανεφοδιασμού, καθώς απομακρυνόταν συνεχώς από την βάση ανεφοδιασμού του, τη Θεσσαλονίκη, αλλά με εξαίρετο ηθικό, ηθικό νικητών.
Από την άλλη, ο Βουλγαρικός Στρατός, πολυάριθμος και ισχυρός ακόμη, παρά τα συντριπτικά χτυπήματα που είχε δεχτεί, με πεσμένο το ηθικό, που όμως το εξύψωνε η ιδέα της μάχης «υπέρ βωμών και εστιών», καθώς απειλείτο η ίδια η πρωτεύουσα η Σόφια, από έναν εχθρό μισητό.
Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε την αγωνία και την έξαψη που επικρατούσε, ιδίως στα υψηλά κλιμάκια της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας μας, μέσα από τα τηλεγραφήματα, τις αναφορές και τις διαταγές. Με σκοπό, να ανιχνεύσουμε τις σκέψεις που επικρατούσαν στην ηγεσία, καθώς αυτή έδινε την διπλωματική μάχη στο Βουκουρέστι. Σκέψεις που ασφαλώς επηρεάζονταν από την ρευστή κατάσταση που επικρατούσε στα πεδία των τελευταίων μαχών, από την αβεβαιότητα για τις εξελίξεις και την «ομίχλη της μάχης».

Ήδη, από τα τέλη Ιουνίου, Κωνσταντίνος και Βενιζέλος, είχαν προσπαθήσει να ξεκαθαρίσουν τους στόχους και τις επιδιώξεις της Ελλάδας από τον πόλεμο.
Στις 27 Ιουνίου, ο Κωνσταντίνος είχε εκθέσει τις απόψεις του στον Βενιζέλο:
«Αριθ. 1146/Γ' Πρωθυπουργόν Βενιζέλον. Αθήνας.
Πολέμου λαμβάνοντος ευνοϊκήν υπέρ των όπλων ημών τροπήν, παρακαλώ υμάς, όπως μοι καταστήσητε γνωστάς τας σκέψεις της Κυβερνήσεως επί απαιτήσεων, ας θα προβάλn το Κράτος προς την Βουλγαρίαν, ως εκ των μεγάλων θυσιών, ας υπέστη κατά τον παρόντα πόλεμον.
Θεωρώ απαραίτητον επιβολήν αυτή τριών όρων.
Πρώτον: Εγκατάλειψις εις Ελλάδα χωρών καταληφθεισών υπό Στρατού της, μέχρι Ξάνθης συμπεριλαμβανομένης. Ευνόητον ότι δεν δύναται πλέον να γίνη οποιοσδήποτε λόγος περί παραχωρήσεως εις Βουλγαρίαν νήσων Θάσου και Σαμοθράκης.
Δεύτερον: Αποκλεισμός Βουλγαρίας να κατέλθη εις Αιγαίον Πέλαγος και κατάληψις υφ’ ημών Θράκης, ή αν τούτο δεν καταστή δυνατόν, Αυτονομία αυτής τουλάχιστον, μετ’ επισήμου αναγνωρίσεως δικαιωμάτων Ελλάδος εν τη Διοικήσει αυτής.
Τρίτον: Μεγάλη πολεμική αποζημίωσις. Αύτη έσται εκ των μάλλον συντελεστικών μέσων, όπως επί έτη η Ελλάς, εν ειρηνική ασφαλεία επιδιώξη ανάπτυξίν της.
Όροι ειρήνης πρέπει να επιβληθώσι τη Βουλγαρία υπό πίεσιν όπλων, αποκλειομένης επεμβάσεως Μεγάλων Δυνάμεων, ήτις και εις μακράς αναβολάς και εις ελάττωσιν ωφελημάτων ημών θέλει αγάγη.
Σιδηροδρ. Σταθμός Δοϊράνης 27.6.1913. Ώρα 8 μ.μ. Κωνσταντίνος Β.»
Ο Βενιζέλος του απάντησε μετά από δύο εβδομάδες, στις 9 Ιουλίου.
Δεν ήταν ικανοποιημένος από τις συνεχείς νίκες του Στρατού μας; Ή μήπως διέβλεπε ότι οι ισορροπίες και οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα επέτρεπαν την επιβολή των όρων που πρότεινε ο Βασιλιάς; Δεν πρόκειται να το μάθουμε ποτέ αυτό, αν και πολλά έχουν γραφεί, γι’ αυτό και θα προσπαθήσουμε να εξάγουμε τα δικά μας συμπεράσματα, παρακολουθώντας τα ίδια τα γεγονότα.
«Αριθ. 1480/Γ' Α. Μ. Βασιλέα
Λαμβάνω την τιμήν να επικαλεσθώ ευλαβώς την προσοχήν της Υμετέρας Μεγαλειότητος επί της ανάγκης να μη εμφανισθώμεν ως υπεράγαν απαιτητικοί κατά τας διαπραγματεύσεις προκαταρκτικής ειρήνης.
Θα εθεωρούμεθα δε υπεράγαν απαιτητικοί, ζητούντες σήμερον και το Δεδεαγάτς. Η μετριοπάθεια εν ταις απαιτήσεσιν ημών επιβάλλεται, όχι μόνον ίνα μη προκαλέσωμεν συμπαθείας υπέρ των Βουλγάρων, παρέχοντες την εντύπωσιν ότι καταχρώμεθα τας νίκας ημών, αλλά και δια να μη εγείρωμεν την καθ’ ημών δυσπιστίαν των Συμμάχων μας, (εννοεί τους Σέρβους και ους Ρουμάνους) δίδοντες αυτοίς αφορμήν εις την υπόνοιαν ότι δεν εργαζόμεθα υπέρ της ισορροπίας των Βαλκανικών Κρατών, ην διεκηρύξαμεν, αλλ’ υπέρ Ελληνικής επικρατήσεως.
Το τοιούτον δε, θα διεσάλευε την στερεότητα του Συμμαχικού ημών δεσμού μετά της Σερβίας και θα καθίστα μάλλον δυσχερή τον στενόν ημών σύνδεσμον προς την Ρουμανίαν.
Νομίζω επομένως επιβεβλημένον να μη υπερβώμεν τα όρια, τα οποία κατόπιν εγκρίσεως Υμετέρας Μεγαλειότητος ανεκοινώσαμεν προς την Σερβίαν.
Αθήναι 9.7.1913. Πρωθυπουργός Βενιζέλος»
Ο Βασιλέας απάντησε αυθημερόν, σε πλαίσια συγκαταβατικότητας αλλά και επιμονής ως προς την επίτευξη minimum στόχων:
«Αριθ. 1490/Γ' Πρωθυπουργόν Βενιζέλον, Αθήνας
Παραδέχομαι τα επιχειρήματά σας και τον ειρμόν των σκέψεών σας. Σας αποστέλλω σχεδιάγραμμα, εμφαίνον την γραμμήν των συνόρων, την οποίαν πρέπει να διεκδικήσωμεν ως “Μίνιμουμ”. Εν γενικαίς γραμμαίς, η γραμμή συνόρων δέον να είναι η εξής:
Εκ της υψηλοτέρας κορυφής του Μπέλες ακολουθεί την Ανατολικήν κορυφογραμμήν αυτού και είτα … φθάνει εις Υψοδ. 1152, κατέρχεται εις Νέστον … αν δεν καταστή δυνατόν να κρατήσωμεν την γραμμήν Περελίκ, Άρδας, Μάκρης, να ζητήσωμεν να ακολουθήση η γραμμή συνόρων την κορυφογραμμήν μέχρι του βορείου άκρου της λίμνης Μπούρου - Γκιολού και εκείθεν εις Πόρτο - Λάγο. Εννοείται, ότι επί της γραμμής της Μάκρης δέον να επιμείνωμεν αγρίως και μόνον εν εσχάτη και υποχρεωτική ανάγκη να παραιτηθώμεν ταύτης.
Επίσης επιβάλλεται να περιληφθώσιν εις την προκαταρκτικήν ειρήνην αι εγγυήσεις της Βουλγαρίας υπέρ των ελληνικών πληθυσμών, οι οποίοι θα επανέλθωσι πάλιν υπό την κυριότητά της ...
Λιβούνοδον 9. 7.1913. Ώρα 1 μετά μεσημβρίαν. Κωνσταντίνος Β.»
Η ανταλλαγή τηλεγραφημάτων συνεχίστηκε την επομένη:
«Αριθ. 1524/Γ' Α. Μ. Βασιλέα
Πρέσβυς Ρωσσίας Δεμίδωφ μοι ανεκοίνωσε τηλεγράφημα Υπουργού Εξωτερικών Ρωσσίας, εκφράζοντος ζωηράν επιθυμίαν, όπως σuνομολογηθή ανακωχή. Moι ανεκοίνωσε συγχρόνως τηλεγράφημα Βασιλέως Βουλγαρίας Φερδινάνδου προς Βασιλέα Ρουμανίας Κάρολον, παρακαλούντος αυτόν μεσολαβήση και παύση προέλασις Ελληνο-Σερβικών Στρατών διότι άλλως απειλείται εν Σόφια Δυναστική ανατροπή ... Δεν γνωρίζω, αν Σερβία θα αντέξη μέχρι τέλους εις την Ρωσσικήν πίεσιν.
Εν τοιαύτη περιπτώσει, σκέπτομαι αν, λαμβανομένων υπ’ όψι των θυσιών ας προκαλεί η βήμα προς βήμα διαμφισβήτησις του εδάφους και των εκ της χολέρας κινδύνων, δεν θα ήτο ίσως σκόπιμον να δηλώσωμεν, ότι δεχόμεθα την ανακωχήν, εάν Ρουμανία αναλαμβάνη υποστηρίξη εδαφικάς αξιώσεις ημών …
Αθήναι 10.7.1913. Πρωθυπουργός Βενιζέλος»
Η απάντηση ήταν γεμάτη δυσπιστία, αλλά και επιμονή:
«Αριθ. 1525/Γ' Πρωθυπουργόν Βενιζέλον
Απορώ πώς ο Πρέσβυς της Ρωσσίας ανεκοίνωσε τηλεγράφημα του Βασιλέως της Βουλγαρίας προς τον Βασιλέα της Ρουμανίας, εκλιπαρούντος αυτόν να μεσολαβήση να παύση η προέλασις του Ελληνικού και του Σερβικού Στρατού.
Ούτε με τον Βασιλέα της Ρουμανίας, ούτε με την Ρωσσίαν με συνδέει οιαδήποτε σχέσις. Εάν ο Βασιλεύς της Βουλγαρίας απειλείται δια καταστροφής, ένεκα της προχωρήσεως των Στρατών ημών και της Σερβίας, ας τηλεγραφήση προς εμέ και προς τον Βασιλέα της Σερβίας.
Την κακοπιστίαν των Βουλγάρων γνωρίζω εκ πικρής πείρας …
Η Σερβία, χωρίς να φανή άπιστος προς την Ελλάδα, δεν δύναται να συνάψn ανακωχήν μετά της Βουλγαρίας, άνευ της εγκρίσεως ημών. Αι θυσίαι, ας προκαλεί η προχώρησις του Στρατού μας, δεν είναι υπερβολικαί, άλλως είναι αντάξιαι του σκοπού, ον επιδιώκομεν, η δε χολέρα προκαλεί θύματα μη υπερβαίνοντα το 1 % επί της δυνάμεως του Στρατού ημών.
Εν τέλει, παρακαλώ να είπητε εις τον Πρέσβυν της Ρωσσίας, ότι κατ’ ουδένα λόγον δέχομαι ανακωχή. Η Βουλγαρία ας στέρξη να υπογράψn επί του πεδίου της μάχης την προκαταρκτικήν ειρήνην, δεχομένη τους όρους μου, και τότε δέχομαι ανακωχήν αμέσως.
Λιβούνοβον 10.7.1913. Ώρα 3 μετά μεσημβρίαν. Κωνσταντίνος Β.»
Στις 11 Ιουλίου, ο Κωνσταντίνος ενημέρωσε τον Βενιζέλο [1] ότι ο Κάρολος της Ρουμανίας του έστειλε τηλεγράφημα, στο οποίο του πρότεινε να δεχθεί την βουλγαρική πρόταση, τονίζοντας ότι η Ελλάς «οφείλει να μας διευκολύνη, όπως η εν τη Βαλκανική Χερσονήσω ισορροπία, την οποίαν απαιτεί ολόκληρος η Ευρώπη, μη κλονισθή σοβαρώς».
Ο Κωνσταντίνος ενημέρωσε επίσης ότι απάντησε στον Κάρολο πως:
«Εις ην περίπτωσιν συγκατετιθέμην εις μίαν ανακωχήν, άνευ πραγματικών εγγυήσεων δια την υπογραφήν της Συνθήκης Ειρήνης, με τα οφειλόμενα πλεονεκτήματα, τόσον εις τους Συμμάχους μου, όσον και εις εμέ, κατόπιν του αιματηρού και φονικού τούτου πολέμου, όστις μας επεβλήθη υπό της Βουλγαρίας, θα διέπραττον έγκλημα κατά της Χώρας μου [2].
Είμαι έτοιμος να αποστείλω πληρεξουσίους μου δια την άμεσον διαπραγμάτευσιν τών προκαταρκτικών όρων ειρήνης. Εάν η Βουλγαρία δέχεται τους αιτηθέντας δικούς μου δια τα προκαταρκτικά ταύτα, η ανακωχή θα επακολουθήση αμέσως. Έχω πικράν πείραν της βουλγαρικής κακοπιστίας και δεν αγνοώ ως εκ τούτου, ότι η ανακωχή, άνευ προηγουμένου επακριβούς καθορισμού των όρων της Συνθήκης ειρήνης θα μας στερήση του μεγαλυτέρου μέρους των καρπών των νικών μας.»
Ενώ στον Σέρβο Βασιλέα, έγραψε ότι:
«Έχω την βαθείαν πεποίθησιν ότι, εάν δεν επιβάλωμεν τους όρους ημών εις την Βουλγαρίαν επί του πεδίου της μάχης, θα απολέσωμεν, αν μη άπαν, το μεγαλύτερον τουλάχιστον μέρος των καρπών των νικών μας.»
Στις 12 Ιουλίου, ο Βενιζέλος ανέφερε στον Κωνσταντίνο, ότι ο Πρέσβυς της Αυστρίας πίεζε για την αποστολή αντιπροσώπων των εμπολέμων στην Νύσσα της Σερβίας, για συνομολόγηση ανακωχής:
«Αριθ. 1563/Γ' Α. Μ. Βασιλέα
Ο Πρέσβυς της Αυστρίας μοι ανεκοίνωσε τηλεγράφημα του Υπουργού των Εξωτερικών Αυστρίας, Βέρχτολ, εις ο (του) λέγει:
“Ευαρεστηθήτε να επιμείνετε, όπως γίνn δεκτή η Ρουμανική πρότασις περί αμέσου ανακωχής και κάμετε την παρατήρησιν, ότι η άρνησις δεν θα ηδύνατο να βελτιώση την θέσιν των δύο Συμμάχων Κρατών.
Θα είμεθα υποχρεωμένοι να ίδωμεν, εν ενδεχομένη αρνήσει, την απόδειξιν, ότι η Σερβία και η Ελλάς αποβλέπουσι να στραγγαλίσωσι την Βουλγαρίαν, πράγμα το οποίον δεν δυνάμεθα να επιτρέψωμεν”.
Εις τον Πρέσβυν της Αυστρίας είπον, ότι το διάβημά του είναι τόσον σοβαρόν, ώστε δεν δύναμαι να τω δώσω επίσημον απάντησιν, πριν συνεννοηθώ μετά του Υπουργικού Συμβουλίου και λάβω την έγκρισιν της Υμετέρας Μεγαλειότητος. Και προσέθηκα αυτώ ότι ουδέν ήττον δεν δύναμαι, ειμή να διαμαρτυρηθώ κατά της αντιλήψεώς του, ότι αποβλέπομεν εις στραγγαλισμόν της Βουλγαρίας, ενώ ουδέν άλλο επιδιώκομεν, ειμή να ασφαλίσωμεν την ισορροπίαν εν τη Βαλκανική, αρνούμεθα δε μόνον να εμπαιχθώμεν από την Βουλγαρίαν.
Τας σκέψεις Υπουργικού Συμβουλίου θα αναφέρη εις Υμετέραν Μεγαλειότητα Υπουργός Εξωτερικών.
Αθήναι 11.7.1913. Πρωθυπουργός Βενιζέλος»
Στην απάντησή του, ο Βασιλιάς εξορκίζει τον Βενιζέλο να μην δεχθεί ανάμιξη των Μεγάλων Δυνάμεων:
«Αριθ. 1564/Γ' Πρωθυπουργόν Βενιζέλον. Αθήνας
Ουδόλως με θορυβεί το διάβημα του Πρέσβεως της Αυστρίας. Παρακαλώ να δηλώσητε αυτώ σταθερώς ότι ο Υπουργός των Εξωτερικών είχεν ήδη απαντήσει εις τον Πρέσβυν της Ρουμανίας, επιδώσαντα ημίν την πρόσκλησιν της Κυβερνήσεώς του, να αποστείλωμεν εις Βουκουρέστιον τους Αντιπροσώπους ημών δια διαπραγματεύσεις της προκατακτικής ειρήνης … Αι εχθροπραξίαι, μέχρι της υπογραφής της προκαταρκτικής ειρήνης, θa εξακολουθήσουν.
.... Ουδόλως σκέπτομαι να στραγγαλίσω την Βουλγαρίαν, γνωρίζων όμως εκ πικράς πείρας την κακήν πίστιν αυτής, έχω καθήκον προς την Πατρίδα να λάβω εγγυήσεις …
Δι’ όνομα του Θεού φροντίσατε να αποφύγητε την ανάμιξιν τών ξένων δυνάμεων.
Θέλω να υπογράψωμεν την προκαταρκτικήν ειρήνην επί του πεδίου της μάχης, οπότε θα επιβάλωμεν τους όρους ημών εις την Βουλγαρίαν. Πάσα αντίθετος ενέργεια ισοδυναμεί προς αυτοκτονίαν Ελλάδος.
Λιβούνοβον 11.7.1913. Ώρα 7.45 μετά μεσημβρίαν. Κωνσταντίνος Β.»
Η συνέχεια δόθηκε στα όπλα.
Και ενώ η μόλις αφιχθείσα [3] από την Ήπειρο 8η Μεραρχία ανήγγειλε την απελευθέρωση της Ξάνθης, άρχισε η γενική ελληνική επίθεση για την κατάληψη του Σιμιτλή.
Ας παρακολουθήσουμε την εξέλιξη των επιχειρήσεων, μέσα από τις αναφορές και τις Διαταγές. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα της 11/12 Ιουλίου, ο Κωνσταντίνος γνωστοποίησε στους Σέρβους την πρόθεσή του για συνέχιση της επίθεσης:
«Αριθ. 1536/Γ' Λγόν Ραγκαβήν, Σύνδεσμον παρά Γενικώ Σερβικώ Στρατηγείω
Αναφέρατε Σέρβω Αρχιστρατήγω κάτωθι:
Δεξιόν στρατού ημών έφθασε Μαχομίαν, κέντρον διαπεραιοί νύκτωρ Πυροβολικόν του δια στενωπού Κρέσνας και αύριον επιτίθεται κατά Σιμιτλή.
Εχθρός συγκεντρώνει κατά Τμήματος Στρατιάς Δαμιανού, επί γραμμής Ζανόγκας-Ρούγεν δυνάμεις, αίτινες εμποδίζουσι μέχρι τούδε αυτό να προχωρήση, μεθ’ όλας τας κατ’ αυτών επιθέσεις νυκτός και ημέρας των Χ και ΙΙΙ Μεραρχιών ημών.
Αγνοούμεν, αν ΙΙΙ Σερβική Στρατιά επετέθη.
Φρονούμεν ότι, Τμήμα Στρατιάς Δαμιανού, επισύραν επ’ αυτού εχθρικάς δυνάμεις, θα διηυκόλυνε πρόοδον ΙΙΙ Σερβικής Στρατιάς.
Λιβούνοβον 11.7.1913, ώρα 11 νυκτός.
Αρχηγός Επιτελείου Δούσμανης»
Στο δεξιό, η 7η Μεραρχία συνέχισε την προέλασή της προς το Πρεντέλ Χαν. Στο κέντρο, άρχιζε η εποποιία του 1ου Συντάγματος Ευζώνων της 6ης Μεραρχίας, ενώ και οι λοιπές Μεραρχίες του κέντρου προχωρούσαν προς Σιμιτλή.
«Αριθ. 1574α/Γ'
Απόσπασμα εκ της Εκθέσεως της VI Μεραρχίας
… Ο Διοικητής του Συντάγματος (1ου ΣΕ) Παπαδόπουλος, μετά την ενίσχυσίν του δια των 2 Λόχων, ίνα ανυψώση το προς στιγμήν κλονισθέν ηθικόν των ανδρών του, ενήργησεν επίθεσιν, ήτις εγένετο μετά τοσαύτης ορμής, ώστε δύο ήρωες μυθικοί του Συντάγματός του, ο Λοχίας Τόλιας Γ. και ο Στρατιώτης Μάκρητας, ανελθόντες εν τη μέθη της πάλης μέχρι του οχυρού 1378, εύρον εκεί τον ευκλεέστερον τών θανάτων. Ούτοι ανευρέθησαν, ότε γενόμεθα κύριοι του υψοδ. 1378. Ουχ ήττον, το Ευζωνικόν Σύνταγμα δεν ηδυνήθη να γίνη κύριον την εσπέραν εκείνην του 1378, διότι αφ' ενός μεν επήλθε το σκότος και αφ’ ετέρου διότι ο εχθρός είχεν επ’ αυτού σημαντικάς δυνάμεις, με τελείαν αμυντικήν οργάνωσιν …
VI Μεραρχία, Δελαγραμμάτικας»
Στις 13 Ιουλίου, η 8η Μεραρχία κατέλαβε το Οξιλάρ (Τοξόται). Η 7η προέλασε από το Πρεντέλ Χαν προς τα δυτικά, για να βοηθήσει την 6η Μεραρχία, η οποία συνέχιζε τις επιθέσεις της προς το 1378.
Η Μεραρχία υπέβαλε στο ΓΣ την παρακάτω αναφορά:
«Αριθ. 1604 - 1606/Γ' Γενικόν Στρατηγείον
Εχθρός ενισχύσας σημαντικώς τας προ ημών δυνάμεις του, ενήργησε σήμερον επανειλημμένας επιθέσεις, αποκρουσθείς μετά πολλών δυστυχώς απωλειών επιλέκτων στελεχών Μεραρχίας.
Πολύ φοβούμαι απευκταίον.
Ονιάρ Μαχαλά 13.7.1913. Ώρα 8.30 μ.μ.
VI Μεραρχία Δελαγραμμάτικας»
Το ΓΣ ήξερε ότι ο Μέραρχος δεν υπερέβαλλε.
Έχοντας μόνο 2 Συντάγματα στη διάθεσή του, το 1ο ΣΕ και το 17ο ΣΠ, και έχοντας ήδη χάσει Διοικητές όπως ο Βελισσαρίου και ο Κολοκοτρώνης, εξέφραζε ειλικρινείς φόβους, σημαίνοντας συναγερμό στο ΓΣ. Το οποίο όμως δεν έδινε μόνο αυτή τη μάχη.
Το υπόλοιπο Τμήμα Στρατιάς Μανουσογιαννάκη (1η και 5η ΜΠ), κατέλαβε το Σιμιτλή μετά από σκληρό αγώνα και μεγάλες απώλειες και δεν μπορούσε να βοηθήσει τις άλλες Μεραρχίες, καθώς, από τη διήμερη μάχη, το δύσβατο έδαφος και τη βροχή, oι άνδρες είχαν καταπονηθεί εξαιρετικά.
Η 2α Μεραρχία κατάφερε να φτάσει στα δεξιά της 4ης, αλλά η επίθεσή της στο Τρέσκοβο, εναντίον εχθρού οχυρωμένου σε 4 γραμμές χαρακωμάτων επί θέσεων δυσπροσίτων, δεν είχε επιτυχία.
Η 4η Μεραρχία, μετά από ολοήμερο σκληρό αγώνα κατέλαβε τις κορυφές του Βίντρεν, με τη βοήθεια τμημάτων της 2ης.
Το Τμήμα Στρατιάς Δαμιανού (3η και 10η Μεραρχία) παρέμεινε στις θέσεις του, έχοντας ισχυρές δυνάμεις απέναντί του.
Την ίδια ημέρα, 13 Ιουλίου, ο Βενιζέλος ανεχώρησε για το Βουκουρέστι.
Στις 14 Ιουλίου, ενώ η 8η Μεραρχία ελευθέρωνε την Κομοτηνή, το ΓΣ διέταξε την 5η ΜΠ να ενισχύσει επειγόντως την κινδυνεύουσα 6η:
«Υποστράτηγον Μανουσογιαννάκην
Η VI Μεραρχία αναφέρει, ότι αρξαμένη από πρωίας μάχη εξακολουθεί.
Έχει πολλάς απωλείας. Εχθρός αντεπιτίθεται. Ζητεί ενίσχυσιν. Ταχεία προέλασις V Μεραρχίας καθίσταται απαραίτητος, όπως απαλλαγή Vl.
Λιβούνοβον 14.7.1913. Ώρα 1 μετά μεσημβρίαν. Κωνσταντίνος Β.»
Την κρισιμότητα της κατάστασης επιβεβαίωνε η αναφορά της 7ης Μεραρχίας:
«Αριθ. 1641/Γ' Γενικόν Στρατηγείον
α) Ώρα 2.30 μ.μ. Προσβάλλω από πρωίας το αριστερόν του βορείως του Ουρανόβου εχθρού. Αντιλαμβάνομαι ότι δεξιόν VI Μεραρχίας κλονίζεται. Ενέργεια Πεζικού Μεραρχίας μου βραδύνει, λόγω εδάφους.
β) Ώρα 6.30 μ.μ. VI Μεραρχία ειδοποιεί, ότι ευρίσκεται εις κρίσιμον θέσιν.
γ) Ώρα 11 μ.μ. Το 20ον Σύνταγμα, διατεθέν δι’ ενίσχυσιν δεξιού VI Μεραρχίας, κατέλαβε, κατόπιν σφοδρών αγώνων, τρις, την απέναντι αυτού ωχυρωμένην κορυφογραμμήν, ης ημύνετο πεισμόνως ο εχθρός, ην τελικώς ηναγκάσθη να εγκαταλείψη. Κατόπιν τούτου, επετέθην δι’ όλων διαθεσίμων δυνάμεων Μεραρχίας μου. Επελθούσης νυκτός, μάχη διεκόπη.
Γκράντεβο 14.7.1913. Διοικητής VII Μεραρχίας Σωτήλης»
Την ανησυχία για την τύχη της 6ης Μεραρχίας, επέτειναν και οι δραματικές αναφορές της προς το ΓΣ και προς τον Μανουσογιαννάκη και τον Σωτήλη:
«Αριθ. 1651/Γ' Γενικόν Στρατηγείον
Έχω μεγάλας απωλείας εις Αξιωματικούς και οπλίτας. Ουδεμίαν εφεδρείαν διαθέτω. 1ον Σύνταγμα Ευζώνων αναφέρει, ότι ελλείψει στελεχών και Οπλιτών συνεπτύχθη εις Τάγμα. Μετά θάνατον Αν/χου Βασακάρη, Τ/χών Ιατρίδη, Κολοκοτρώνη και Βελισσαρίου και αρκετών άλλων επιλέκτων κατωτέρων Αξ/κών και τραυματισμόν Αν/χου Τερτίπη, όλων σχεδόν των Λοχαγών και πλήθους άλλων κατωτέρων Αξιωματικών, οίτινες απετέλουν το άνθος των στελεχών Μεραρχίας μου και, τέλος, ως εκ της από των αρχών του Ελληνο - Βουλγαρικού πολέμου ελαττώσεως της δυνάμεως αυτής κατά 1.500 Οπλίτας, οίτινες απήρτιζον την κινητήριον και ωστικήν δύναμίν της, αμφιβάλλω λίαν, αν δύναταί τις υπολογίζη επί σοβαράς επιχειρήσεως αυτής, προ επαρκούς ενισχύσεώς της.
Ονιάρ Μαχαλά 14.7.1913. Ώρα 6 μ.μ., VI Μεραρχία, Δελαγραμμάτικας»
«Αριθ. 1652/Γ' Τμήμα Στρατιάς Μανουσογιαννάκη
16ον Σύνταγμα δεν αφίχθη εισέτι. Υφιστάμεθα λυσσώδεις επιθέσεις εχθρού. Θέσις ημών κρίσιμος. Εγκαταλείφθημεν τελείως.
Ονιάρ Μαχαλά 14.7.1913. VI Μεραρχία, Δελαγραμμάτικας»
«Αριθ. 1640/Γ' VII Μεραρχίαν
Μεραρχία, αγωνιζομένη καθ’ υπερτέρων δυνάμεων και απολέσασα πλείστον των στελεχών της, ευρίσκεται εν κρισίμω θέσει. Επιτεθήτε δια του Πεζικού σας τάχιστα, συμφώνως προς διαταγήν Βασιλέως.
Ονιάρ Μαχαλά 14.7.1913. Ώρα 5.10 μ.μ. VI Μεραρχία, Δελαγραμμάτικας»
Στο μεταξύ:
Το υπόλοιπο Τμήμα Στρατιάς Μανουσογιαννάκη (1η και 4η ΜΠ) πολεμούσε όλη την ημέρα βόρεια του Σιμητλή, χωρίς να σημειώνει αξιόλογη πρόοδο.
Η 2η ΜΠ κατέλαβε την ακρότατη βόρεια κορυφή του Τρεσκόβου.
Η 4η ΜΠ επιτέθηκε κατά των υψωμάτων Χασάν Πασσά, απώθησε τον εχθρό από τις προφυλακές του, αλλά δεν μπόρεσε να συνεχίσει, ελλείψει πυρομαχικών.
Το Τμήμα Στρατιάς Δαμιανού (3η και 10η ΜΠ) έμεινε στις θέσεις του άπρακτο, περιμένοντας να ευθυγραμμιστούν δεξιά του η 2η και 4η ΜΠ. Στο ΓΣ υπέβαλε την παρακάτω ανησυχητική αναφορά:
«Αριθ. 1667/Γ' Γενικόν Στρατηγείον
Εχθρός περί Πατζάρεβο διαρκώς ενισχύεται. Εκ σοβαρών ενισχύσεων εχθρού εις μέτωπον και πλευρά 3ης Μεραρχίας, υποθέτω ότι παρασκευάζει επίθεσιν κατ’ αυτής κατά μέτωπον και εξ αμφοτέρων πλευρών της. Παρακαλώ, όπως 4ηΜεραρχία, ενισχυομένη ταχέως, δυνηθή να βοηθήση 10ην προς ανάκτησιν απωλεσθεισών θέσεών της, ότε 3η Μεραρχία θα δεχθή επίθεσιν εκ δύο μόνον διευθύνσεων.
Υψοδείκτης 1450, 14.7.1913, ώρα 2 μ.μ., Τμήμα Στρατάς Δαμιανός»
Το Πεδιvό Πυροβολικό του Τμήματος Στρατάς Μανουσογιαννάκη (1η, 5η, 6η ΜΠ), καθώς και αυτό της 2ης, 3ης, 4ης και 10ης ΜΠ, ελλείψει εναλλακτικών δρόμων, έμενε άπρακτο στην βόρεια έξοδο της στενωπού της Κρέσνας, απ’ όπου δεν μπορούσε να προχωρήσει, καθώς ο μοναδικός δρόμος ελεγχόταν από το κατάλληλα τοποθετημένο εχθρικό Πυροβολικό.
Κάτω από την μεγάλη πίεση των πραγμάτων, ο Κωνσταντίνος εξέδωσε τις παρακάτω Διαταγές:
α) Αριθ. 1657/Γ' Υποστράτηγον Μανουσογιαννάκην
Είναι ανάγκη κατανοηθή από το Πεδινόν Πυροβολικόν, ότι καθίσταται ζήτημα τιμής δι’ αυτό να δυνηθή να παραταχθή και να λάβη μέρος εις την αυριανή μάχην. Αναγνωρίζω τας εδαφικάς δυσχερείας. Αύται δέον να υπερβληθώσιν. Εν ανάγκη τα πυροβόλα να συρθώσιν υπό του Πεζικού μέχρι των θέσεών των.
Να μη γίνη φειδώ ούτε κόπων, ούτε θυσιών.
Να κατανοήσωσι τούτο πάντες από του πρώτου μέχρι του τελευταίου, ιδία δε οι Αξιωματικοί του Πυροβολικού και ιδιαίτατα oι Διοικηταί αυτού και πάντες να εντείνωσι τας δυνάμεις των μέχρι του ακροτάτου ορίου.
Λιβούνοβον 14.7.1913. Ώρα 10 νυκτός. Κωνσταντίνος Β.
β) Αριθ. 1680/Γ' Υποστράτηγον Μανουσογιαννάκην
Παρ’ όλας τας δυσκολίας, ας αναγνωρίζω, αξιώ, όπως δια παντός τρόπου ταχθή Τμήμα Πεδινού Πυροβολικού επί της αριστεράς όχθης του ποταμού, προς υποστήριξιν του αυριανού αγώνος του Πεζικού.
Επαφίεμαι εις την ημετέραν δραστηριότητα και δύναμιν θελήσεως.
Λιβούνοβον 14.7.1913. Ώρα 11 νυκτός. Κωνσταντίνος Β.
Στις 15 Ιουλίου, απόσπασμα της 8ης Μεραρχίας κατέλαβε τον Εχίνο. Από τότε και έπειτα, η 8η Μεραρχία παρέμεινε στην Δυτική Θράκη ως Στρατός Κατοχής.
Η 6η και 7η ΜΠ, κατέλαβαν τα υψώματα 1378 και 1079 που είχε εγκαταλείψει ο εχθρός κατά τη διάρκεια της νύχτας. Οι δυνάμεις τους ήταν εξαντλημένες και είχαν μεγάλες ελλείψεις και σε τροφές και πυρομαχικά.
Το υπόλοιπο Τμήμα Στρατιάς Μανουσογιαννάκη (1η και 5η ΜΠ), συνεχίζοντας τους σκληρούς αγώνες βόρεια του Σιμητλή, ανέτρεψε τις εχθρικές δυνάμεις και τις καταδίωξε προς το Τσέροβο και την Άνω Τζουμαγιά.
Η 5η Μεραρχία κατέλαβε το μεσημέρι το Τσέροβο.
Η 2η Μεραρχία, που είχε διαταχθεί να κατευθυνθεί προς Μοστάντζα, για να καλύψει το δεξιό της 4ης που προέλαυνε προς την κορυφογραμμή του Χασάν Πασσά, καθυστέρησε λόγω εδαφικών δυσχερειών.
Η 4η Μεραρχία απηύθηνε προς αυτήν επανειλημμένες εκκλήσεις:
α) Αριθ. 1722/Γ' II Μεραρχίαν
Εχθρικόν πυροβολικόν βάλλει κατά του δεξιού πλευρού και των νώτων των εφεδρειών μου. Τούτο τείνει να παραλύση ενέργειαν Μεραρχίας μου. Απόλυτος ανάγκη βληθεί παρ’ υμών, διότι παρακωλύει προχώρησιν Μεραρχίας μου προς συνδρομήν 10ης, προσβαλλομένης υπό ισχυρών εχθρικών δυνάμεων.
Κλιτύες Χασάν Πασσά 15.7.1913. Ώρα 2 μ.μ.
IV Μεραρχία, Μοσχόπουλος
β) Αριθ. 1724/Γ' Il Μεραρχίαν
Απειλείται σοβαρώς αριστερόν μου και συγκοινωνία μου. Ωθήσατε επίθεσιν και πέμψατε δυνάμεις προς δεξιά μου, όπως δυνηθώ αποσύρω εκείθεν ιδικάς μου, ίνα σπεύσω προς το απειλούμενον αριστερόν μου.
Κλιτύες Χασάν Πασσά 15.7.1913. Ώρα 3 μ.μ.
IV Μεραρχία, Μοσχόπουλος
γ) Αριθ. 1726/Γ' ll Μεραρχίαν
Ανάγκη μεγίστη αποστολής ενός Τάγματος υμών προς Ρούγεν (Υψοδ. 1257), ίνα κρατήσω αριστερόν μου, λόγω παραχθέντος κενού μεταξύ 4ης και 10ης.
Κλιτύες Χασάν Πασσά 15.7.1913. Ώρα 4.10 μ.μ.
IV Μεραρχία, Μοσχόπουλος
Στην σκακιέρα της σύνθετης μάχης, η κατάσταση γινόταν όλο και πιο χαώδης, καθώς οι Βούλγαροι τα «έπαιζαν όλα για όλα».
Η 3η Μεραρχία, από τις 5 πμ δεχόταν ισχυρές επιθέσεις μετωπικά και πλευρικά και από τις 10.30 άρχισε με τάξη να διεξάγει υποχωρητικό αγώνα, μέχρι τα υψώματα ανατολικά του Πετσόβου, όπου εγκαταστάθηκε αμυντικά.
Η μεραρχία υπέβαλε προς το ΓΣ τις παρακάτω αναφορές:
Αριθ. 1739/Γ' Γενικόν Στρατηγείον
α) Μάχη ήρξατο από 5ης πρωίας ώρας.
Υψοδ. 1450. 15.7.1913. Ώρα 6.30 πρωίας
ΙΙΙ Μεραρχία Δαμιανός
β) Προσβάλλομαι κατά Μέτωπον και εκ του αριστερού πλευρού υπό μεγάλων εχθρικών δυνάμεων.
Υψοδ. 1450. 15.7.1913. Ώρα 7.30 πρωίας
ΙΙΙ Μεραρχία Δαμιανός
γ) Κατόπιν ισχυράς επιθέσεως εχθρού κατά μέτωπον και αριστερόν πλευρόν, απέσυρα προκεχωρημένα τμήματα και έλαβον μέτωπον προς Δυσμάς.
δ) Προσβληθείς υπό πολύ ανωτέρων δυνάμεων κατά μέτωπον και εξ αμφοτέρων των πλευρών, ηναγκάσθην 10.30 ώραν διατάξω υποχώρησιν Μεραρχίας Ανατολικώς Πετσόβου, τασσόμενος αριστερόθεν 10ης Μεραρχίας.
15.7 .1913. Ώρα 12 μεσημβρίας.
Διοικητής ΙΙΙ Μεραρχίας Δαμιανός
ε) Εχθρός καταδιώκει κατά πόδας. Εξ Αξιωματικού Σέρβου Περιπολάρχου μανθάνω ότι εχθρός απέσυρε μεγάλας δυνάμεις εκ Σερβικού Μετώπου Τσούκα -Γκολέχ, ίνα επιτεθή καθ’ ημών.
15.7 .1913. Ώρα 1.15 μετά μεσημβρίαν.
ΙΙΙ Μεραρχία Δαμιανός
Η 4η Μεραρχία συνέχισε κατά την 15η Ιουλίου τους σφοδρούς και αιματηρούς αγώνες, για την κατάληψη της κορυφογραμμής Χασσάν Πασσά, παρά την έλλειψη πυρομαχικών Πυροβολικού.
Με επιβεβαιωμένη πλέον και την Σερβική αδράνεια, η κατάσταση άρχισε να γίνεται κρίσιμη, με αποτέλεσμα ο Κωνσταντίνος να στείλει στον Βενιζέλο, που ήταν στο Βουκουρέστι, το παρακάτω αγωνιώδες τηλεγράφημα:
«Αριθ. 1754/Γ' Πρωθυπουργόν Βενιζέλον. Βουκουρέστιον
Ένεκεν ανεξηγήτου αδρανείας Σερβικού Στρατού, επεσύραμεν, δια της ταχείας προχωρήσεως ημών, το μεγαλύτερο μέρος του Βουλγαρικού Στρατού εναντίον μας. Εις το κέντρον και την δεξιάν πτέρυγα ενικήσαμεν λαμπρώς τον εχθρόν χθες, παρά τας σοβαράς ενισχύσεις του. Υπεχώρησε πέραν της Τζουμαγιάς. Αλλά η νίκη μας αυτή μας εστοίχισε πολύ ακριβά.
Σοβαραί δυνάμεις Βουλγαρικού Στρατού προσέβαλον σήμερον εις την αριστεράν ημών πτέρυγα το Τμήμα Στρατιάς Δαμιανού.
ΙΙΙ και Χ Μεραρχίαι ηναγκάσθησαν υποχωρήσουν προς Τζαμί Τεπέ. Αγνοώ ακόμη εις ποίαν κατάστασιν ευρίσκονται.
Η IV Μεραρχία εν κρισίμω καταστάσει.
Κατόπιν 4 τηλεγραφημάτων μου, λίαν πιεστικών, το Σερβικόν Γενικόν Στρατηγείον έδωκεν επί τέλους διαταγήν εις την 3ην Στρατιάν αυτού να επιτεθή αύριον. Αι ενισχύσεις των τελευταίων ημερών του έναντι ημών Βουλγαρικού Στρατού προέρχονται εκ των εις Τσάρεβο - Σέλο, Τσούκα - Γκολέκ, έναντι της 3ης Σερβικής Στρατιάς, δυνάμεών του. Ο Στρατός ημών ήχθη εις τα φυσικά και ηθικά όρια. Κατόπιν των συνθηκών τούτων, δεν δύναμαι πλέον να αρνούμαι την ανακωχήν ή την αναστολή των εχθροπραξιών.
Προσπαθήσατε να εύρητε τρόπον να επιτύχητε αναστολήν εχθροπραξιών, ει δυνατόν από αύριον.
Λιβούνοβον 15.7.1913. Κωνσταντίνος Β.»
Οι ανησυχίες του Κωνσταντίνου, οφειλόμενες στις αναφορές των Μεράρχων, ήταν στην πραγματικότητα υπερβολικές, αλλά δεν το γνώριζε. Η κατάσταση μπορεί να ήταν σοβαρή, απείχε όμως πολύ από το να είναι κρίσιμη.
- Η 3η και η 10η Μεραρχία είχαν υποχωρήσει, αλλά συντεταγμένα και με αξιοθαύμαστη συνοχή, και το ηθικό των ανδρών παρέμενε υψηλό. Από το μεσημέρι μέχρις ότου νύχτωσε, η κατάσταση όχι μόνο δεν χειροτέρευσε, αλλά βελτιώθηκε, καθώς οι εχθρικές επιθέσεις σταμάτησαν.
- Η 4η Μεραρχία απωθούσε συνεχώς τον εχθρό στο Χασσάν Πασσά, χωρίς να διατρέχει κάποιο σοβαρό κίνδυνο [4]. Η ανησυχία που δημιουργήθηκε προς στιγμή, για υποτιθέμενο κίνδυνο του αριστερού της, εξ αιτίας του κενού που δημιουργήθηκε από τη σύμπτυξη της 10ης ΜΠ, αντιμετωπίστηκε πολύ εύκολα από ένα Τάγμα του 9ου Συντάγματος. Και ο εχθρός δεν εκδήλωσε καμία ενέργεια κατά του αριστερού της.
Στις 16 και 17 Ιουλίου, η κατάσταση της 3ης, 4ης και 10ης Μεραρχίας ήταν ακόμη καλύτερη, όπως μαρτυρούν οι αναφορές τους προς το ΓΣ.
Η άνοδος στο Τζαμί Τεπέ και ενός Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού, το βράδυ της 17ης, επέτρεπε κάθε αισιόδοξη πρόβλεψη για τις επιχειρήσεις της επομένης ημέρας.
Το ίδιο και η ανακατάληψη του Πετσόβου, αλλά και του Πρεντέλ Χαν στο δεξιό, ενώ και οι Βούλγαροι είχαν εγκαταλείψει και την Άνω Τζουμαγιά, αφού πρώτα την πυρπόλησαν.
Η αναφορά που έστειλε στις 17 Ιουλίου ο Κωνσταντίνος στον Βενιζέλο, ανατρέπει πλήρως κάθε προηγούμενη αγωνία και αμφιβολία.
«Αριθ. 1865/Γ'
Πρωθυπουργόν Βενιζέλον. Βουκουρέστιον
α) Ώρα 4.30 μ.μ.: ΙΙΙ και Χ Μεραρχίαι κατέχουσι θέσεις Μπούκοβικ, Καδίτσα, Τζαμί Τεπέ. Επιτεθείς εχθρός νύκτα απεκρούσθη. ΙΙ και IV Μεραρχίαι επιτίθενται κατά Χασάν Πασσά. Στρατιά Ιβάνωφ, κατά μάχας 13ης και 14ης, υπέστη αληθή πανωλεθρίαν. Τζουμαγιά εκάη υπό του υποχωρούντος εχθρού.
β) Ώρα 10η νυκτός: Εχθρός επεχείρησε και σήμερον καθ’ όλην την ημέραν σφοδράς επιθέσεις κατά ΙΙΙ και Χ Μεραρχιών. Άπασαι επιθέσεις απεκρούσθησαν. Περί εσπέρας εχθρός απεσύρθη μετά μεγίστων απωλειώv.
Λιβούνοβον 17.7.1913. Αρχηγός Επιτελείου Δούσμανης»
Αλλά και στο μέτωπο της διπλωματίας, ήταν πλέον ευνοϊκές οι εξελίξεις. Στις 16 Ιουλίου, ο Βενιζέλος έστειλε προς τον Βασιλέα το παρακάτω τηλεγράφημα:
«Α. Μ. Βασιλέα Θεσσαλονίκην
Χωρίς καθόλου να εκτεθώμεν, επετύχομεν, ώστε ο Πρωθυπουργός Ρουμανίας Μαγιορέσκο να αναλάβη να προτείνη κατά την αυριανήν Συνεδρίασιν, συνομολόγησιν πενθημέρου αναστολής εχθροπραξιών.
Βουκουρέστιον 16.7.1913. Βενιζέλος»
Τι είχε συμβεί λοιπόν;
Θα το καταλάβουμε αν πάμε πίσω, να δούμε ξανά, από μία άλλη πλευρά, τα όσα συνέβησαν κατά τις προηγούμενες ημέρες.
Ως την τελευταία επίθεση των Βουλγάρων κατά των πλευρών της Στρατιάς, η γνώμη που επικρατούσε στο ΓΣ ήταν ότι ο πόλεμος έπρεπε να συνεχιστεί μέχρι την πλήρη εκμηδένιση της Βουλγαρίας. Επίσης, κατά τη μετάβαση του Βενιζέλου στο Βουκουρέστι, αυτός πέρασε πρώτα από το Στρατηγείο του Κωνσταντίνου, σε μία προσπάθεια να τον πείσει να συμφωνήσουν στην ανακωχή:
«Θα είναι πολύ δύσκολη η θέσις μου στο Βουκουρέστι, Μεγαλειότατε, να διαπραγματεύωμαι ειρήνην και όμως να αρνούμαι την ανακωχήν που τόσο επιθυμεί ο Βασιλεύς της Ρουμανίας.»
«Το στρατιωτικό συμφέρον απαιτεί να τελειώση ο πόλεμος με πλήρη ήτταν της Βουλγαρίας» επέμενε ο Κωνσταντίνος.
Στη συζήτηση ήταν παρόντες και ο Δούσμανης με τον Μεταξά. Ο Βενιζέλος ρώτησε:
«Εις τι αποβλέπει η περαιτέρω προέλασις του Στρατού μας; Κατέχομεν περισσότερα εδάφη απ’ όσα διεκδικούμεν. Να καταλάβωμεν την Σόφιαν;
Δεν το ευρίσκω σκόπιμον και εύκολον, απέναντι των θυσιών εις τας οποίας θα υποβληθώμεν.»
Ο Κωνσταντίνος και οι Επιτελείς απάντησαν ότι αν αποφάσιζαν να επιτεθούν μαζί Έλληνες και Σέρβοι, ο Βουλγαρικός Στρατός θα αιχμαλωτιζόταν είτε θα διαλυόταν, και η Βουλγαρία θα γινόταν ακίνδυνη για πολλά χρόνια. Όμως δεν έπεισαν τον Βενιζέλο, που πήγε στο Βουκουρέστι αποφασισμένος να χειριστεί την υπόθεση όσο πιο μαεστρικά μπορούσε. Όταν ο Ρουμάνος Πρωθυπουργός Μαγιορέσκο του είπε ότι ο Κάρολος επέμενε για ανακωχή, ο Βενιζέλος του εξήγησε ότι το Επιτελείο δεν την ήθελε για λόγους «καθαρώς τεχνικούς».
Στις 13-14 Ιουλίου, παρ’ όλο που τα πράγματα στριμώχτηκαν από την βουλγαρική επίθεση, το κυρίαρχο ερώτημα στο Επιτελείο ήταν ακόμη αν πρέπει να συνεχιστεί ή να διακοπεί η προέλαση. Ο Αρχηγός του Επιτελείου Δούσμανης ήταν αισιόδοξος, οι άλλοι (Μεταξάς κλπ) ήταν επιφυλακτικοί.
Ο Κωνσταντίνος ζήτησε τηλεγραφικά τη γνώμη του Υπτγου Μανουσσογιανάκη, στον χαρακτήρα του οποίου είχε εμπιστοσύνη. Αυτός του απάντησε με «λόγια σταράτα»:
«Μεγαλειότατε, ο Στρατός εκουράσθη.
Ένεκα της απωλείας μεγίστου μέρους των αρίστων στελεχών του, η μαχητικότητης του έχει ελαττωθή σημαντικώς. Είναι ανάγκη να επιδιωχθή πάση θυσία η σύναψις ανακωχής.»
Ο Κωνσταντίνος του απάντησε:
«Κι εσύ διστακτικός; Δεν το περίμενα από σένα, Μανουσογιαννάκη. Πρέπει να υπογράψωμεν την ειρήνην εις την Σόφιαν.»
Και ο γενναίος Στρατηγός είχε το θάρρος να αποκριθεί ευθέως:
«Όχι Μεγαλειότατε. Ας μη μας παρασύρουν ο πατριωτισμός και οι επιπόλαιοι ενθουσιασμοί.
Εγώ τουλάχιστον, δεν έχω όρεξιν να υπάγω εις την Σόφιαν με κουδούνια στο λαιμό.»
Η απάντηση έκανε μεγάλη εντύπωση στον Κωνσταντίνο, που απογοητευμένος και από την αδράνεια των Σέρβων, αποφάσισε να στείλει τη νύχτα της 15ης το προαναφερθέν τηλεγράφημα στον Βενιζέλο, ο οποίος, απάντησε αμέσως:
«Θα κάμω ό, τι δυνατόν όπως επιτύχω τουλάχιστον αναστολήν εχθροπραξιών, καίτοι είναι ευνόητον ποίας παρουσιάζει το πράγμα δυσκολίας, όταν χθες ακόμη απεκρούσαμεν ταύτην προσφερομένην.»
Ο Βενιζέλος ενήργησε πονηρά. Πήγε αμέσως στον Μαγιορέσκο. Του είπε ότι σκέφτηκε ωριμότερα πάνω σε όσα είχαν κουβεντιάσει. Και ότι από ευλάβεια προς την επιθυμία του Βασιλέα Καρόλου αναλαμβάνει, με δική του ευθύνη, να δεχθεί για λογαριασμό και του Κωνσταντίνου.
Ο Μαγιορέσκο, ανυποψίαστος, διαβίβασε την ελληνική πρόταση στους Βουλγάρους, που όμως έκαναν τους δύσκολους. Ενθαρρυμένοι από τις προσωρινές επιτυχίες του Στρατού τους, απαιτούσαν να τους δοθεί η Καβάλα και το Σαρή Σαμπάν (η Χρυσούπολη).
Την ίδια νύχτα ο Βενιζέλος έτρεξε στον Τάκε Ιονέσκο, μέλος της αντιπροσωπείας της Ρουμανίας στη διάσκεψη και φίλο του. Και τον παρακάλεσε να αναλάβει αυτός πρωτοβουλία, συγκαλώντας αυθημερόν το Συμβούλιο για άμεση αναστολή των εχθροπραξιών. Ως αντάλλαγμα, δέχθηκε τις παραχωρήσεις που ζήτησε αυτός, για τις ρουμανικές μειονότητες στην Ελλάδα.
Την επομένη, ο Ρουμάνος Πρωθυπουργός δήλωσε ρητά ότι «η Ρουμανία θεωρεί θέμα αξιοπρεπείας και γοήτρου τον άμεσο και αίσιο τερματισμό των διαπραγματεύσεων. Και ότι αξιώνει την άμεσον διακοπήν των εχθροπραξιών.»
Οι Βούλγαροι αντέδρασαν και τότε ο Μαγιορέσκο απάντησε κοφτά ότι:
«Εν τοιαύτη περιπτώσει η Ρουμανική Κυβέρνησις θα διατάξη εντός της ημέρας, το Ρουμανικό Ιππικό να προελάση και να καταλάβη την Σόφια!»
Το Ρουμανικό Ιππικό απείχε μόλις 50 χλμ από την Σόφια. Η απειλή ήταν πειστική …

Σχόλια και παραπομπές
[1] (Αρχείο ΓΕΣ, αριθ. 1527/Γ’)
[2] (Τα λέει στη νύφη να τ’ ακούει κι η πεθερά …)
[3] Η μεταφορά της 8ης ΜΠ από την Ήπειρο έγινε με σκοπό να ολοκληρώσει την απελευθέρωση της ανατολικής Μακεδονίας και Δυτικής Θράκης, έτσι ώστε η 7η ΜΠ να προελάσει προς τα βόρεια, καλύπτοντας το δεξιό της Στρατιάς.
[4] Όπως αναφέρει και ο Π. Παναγάκος («Συμβολή εις την Ιστορίαν της δεκατίας 1912-1922», Αθήνα 1961, σελ. 186), ο οποίος υπηρετούσε τότε ως Υπασπιστής του 11ου ΣΠ «και τότε εφρόνει και έκτοτε και μέχρι σήμερον πιστεύει, ότι η κατάστασις της 4ης Μεραρχίας κατά την 15η Ιουλίου, παν τι άλλο ή κρίσιμος ήτο».


ΦΩΤΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ "ΕΜΠΡΟΣ ΔΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΧΗΣ"

[Ζαποτέκος]

Πολύ ωραία !

[Chainis]

Η Βουλγαρία από τους βαλκανικούς πολέμους και μετά, την έχει πάρει η κάτω βόλτα, από το κακό στο χειρότερο πάει συνέχεια.

Μέχρι την εποχή του κομμουνισμού ήταν μπροστά από την Ελλάδα σε κάποιους τομείς, μετά έμεινε πίσω

Σε ποιους;

[Chainis]

Σε ντοκυμανταίρ για τους βαλκανικούς πολέμους είδα ότι αρχικά η Βουλγαρία παρέταξε 600.000 άνδρες,η Σερβία 250.000 και η Ελλάδα 120.000.Συνεπώς είχε περισσότερους από το άθροισμα των δύο άλλων.
Ο Φερδινάνδος όμως ήθελε να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη (όλοι τότε αυτό ήθελαν) και έριξε το μεγαλυτερο μέρος του στρατου προς τα εκεί.Οι Τούρκοι για να σώσουν την πόλη επίσης έκαναν το ίδιο και με μεγάλη προσπάθεια τους σταμάτησαν στη Τσαταλτζα.
Εν τω μεταξυ Σέρβοι και Έλληνες προήλασαν στη Μακεδονία και κατέλαβαν εδάφη που εποφθαλμιούσαν οι Βούλγαροι,εξ ου και η αιτία του β΄πολέμου.

Είχε επιστρατεύει τους πάντες για να μαζέψει τόσο στρατό από 4-5 εκ κατοίκους τότε δηλαδή και μεσήλικες.
Εξ αιτίας αυτού δεν είχε όπλα για όλους, κάποιες ειδικότητες υποστήριξης υπηρετούσαν αοπλοι.
Επίσης λόγω αυτού είχε έλλειψη αξιωματικών και υπαξιωματικων με αποτέλεσμα να εφαρμόσει τετραδικη πυραμίδα διοίκησης, οι μεραρχιας τους να έχουν πάνω από 40.000 άνδρες και άρα κακοδιοίκηση και η μαχητική ικανότητα σαν μέσος όρος να έχει πέσει.

[Chainis]

Στασιμότητα. Η Ελλάδα θα αδυνατούσε να προχωρήσει πέρα από εκεί όπου έφτασε. Αλλά και οι Βούλγαροι δεν θα μπορούσαν να ξαναπάρουν τα χαμένα.

Αν συνθηκολογούσε με Σερβία και συνέχιζε μόνο εναντίον της Ελλάδας (η το αντίστροφο);

Δεν θα μπορούσε να γίνει αυτό με τίποτα. Θα έμοιαζε με την ειρήνη που πρόσφερε ο Χίτλερ στην Αγγλία, γιά να τελειώνει με τους άλλους και μετά να ασχοληθεί με τους Βρετανούς. Ούτε οι Βούλγαροι δεν το πίστευαν αυτό, γι'αυτό επιτέθηκαν ταυτοχρόνως και στους δύο. Το βασικό λάθος είναι ότι δεν είχαν τις δυνάμεις να υπερισχύσουν Σερβίας και Ελλάδας συγχρόνως και επιπλέον έπρεπε να διατηρούν δυνάμεις στα σύνορα με την Τουρκία, ενώ Ελλάδα και Σερβία δεν είχαν απειλή στα υπόλοιπα σύνορά τους. Επρεπε πριν από το 1912 να συμφωνήσουν με Ελλάδα και Σερβία γιά το τι θα κερδίσει ο καθ'ένας μετά την τελική νίκη και να συγκεντρώσουν τις δυνάμεις τους στην Αδριανούπολη. Με την Ελλάδα να κυριαρχεί στο Αιγαίο, οι Τουρκικές δυνάμεις στα Βαλκάνια ήταν αποκλεισμένες. Μη έχοντας εμπιστοσύνη σε Ελληνες και Σέρβους είχαν διασπάσει τις δυνάμεις τους, με αποτέλεσμα να κερδίσουν λιγότερα απ'όσα θα είχαν επιτύχει με διαπραγματεύσεις, ενώ οι Σέρβοι έκαναν παρέλαση στον Α' Βαλκανικό πόλεμο, δίνοντας ουσιαστικά μόνο μία σοβαρή μάχη, του Κουμάνοβο.

Είχαν κάνει συμφωνία ότι η Σερβία που θα καταλάμβανε εύκολα την Μακεδονία θα την παραχωρουσε στην Βουλγαρία εφόσον θα ειχε καταλάβει και θα ενσωματωνε στο Σερβικό κράτος και την Αλβανία.

Την συμφωνία την ακύρωσε η Σερβία γιατί αφενός η Ελλάδα κατέλαβε μεγάλο μέρος της Μακεδονίας χωρίς να το έχουν υπολογίσει κι αφετέρου η Αυστρία επαιτησε ανεξάρτητη Αλβανία, άρα η Σερ ία δεν θα έπαιρνε τίποτα αν έδινε την Β. Μακεδονία στην Βουλγαρία, μόνο το Κόσοβο και το Σατζακ.
Ηταν και αυτό μια αιτία πολέμου για την Βουλγαρία, η άλλη ήταν η Θεσσαλονίκη και η κεντρική Μακεδονία.

[Chainis]

Οι Βούλγαροι έκαναν τραγικές εκτιμήσεις πριν τον α' βαλκανικό και στο τέλος κάθισαν στο παγωτό.
Υποτίμησαν πολύ τους Έλληνες (είχαν μείνει στο ...1897) και δεν πίστευαν ότι αυτοί θα μπορούσαν να φτάσουν εύκολα και γρήγορα στη Θεσσαλονίκη. Δεν ήταν καν σίγουροι ότι είχε ιδιαίτερη αξία να συναφθεί συμμαχία με τους Έλληνες πριν τον πόλεμο, τελικά το έκαναν για να έχουν οι Τούρκοι έναν κάποιον αντιπερισπασμό στα σύνορα της τότε Ελλάδας και για να έχουν μπόνους τυχόν επιτυχίες του ελληνικού ναυτικού που θα εμπόδιζε τον ανεφοδιασμό των Τούρκων. Θεωρώντας ότι από νότο είναι εξασφαλισμένοι και ότι η έξοδος στη θάλασσα ήταν δεδομένη, έριξαν όλο το βάρος στο μέτωπο της σημερινής ευρωπαϊκής Τουρκίας στοχεύοντας απευθείας στην Κωνσταντινούπολη ή τουλάχιστον σε μια μεγάλη πίεση προς τους Τούρκους να τους παραχωρήσουν όλην τη Μακεδονία και τη Θράκη (δυτική και ανατολική). Στην Ελλάδα θα άφηναν το πολύ τη Θεσσαλία.

Την είχαμε την Θεσσαλία ρε.
Μας υπολόγιζαν στη καλύτερη για εμάς να πάμε τα σύνορα στον Αλιάκμονα και να επεκταθούμε στην Ηπείρου αλλά και γι αυτό μάλλον δεν μας είχαν ικανούς.