-3/10 για την απόπειρα του νηματοθέτη
(δεν το 'ξευρα οτι είναι ο Νερο)
Εγώ πάντως σε ένα τίμια διατυπωμένο ερώτημα, θα έψαχνα αναλυτικότερα-εκτός από τα ιστορικά ντοκουμέντα αυτά καθεαυτά-την ιστορία του χριστιανισμού στις χώρες αυτές, την γενικότερη ιστορική διαδρομή των χωρών καθώς βεβαίως και παράπλευρα κοινωνικά συστήματα κτλ (στο μυαλό επίσης μου έρχεται το μεγάλο ποσοστό αυτοκτονιών στις χώρες αυτές μέχρι και τις ημέρες μας καθώς και μια τάση νομίζω στο να υπερθεματίζουν για θέματα ευθανασίας)
Για το θέμα της κατανόησης και της αποδοχής του χριστιανικού μηνύματος στην Δύση και πώς αυτό σχετίζεται με το θέμα μας και διάφορα που ελέχθησαν (ή δεν ελέχθησαν-αναπτύχθηκαν όσο έπρεπε), παραθετω αποσπάσματα από ένα βιβλίο που τυγχάνει να διαβάζω αυτές τις ημέρες. Εϊναι του πατρός Τζέημς Μπερνστάην, ενός Εβραίου της Αμερικής που μετά από μια μεγάλη διαδρομή από τον Ιουδαισμό και διάφορες χριστιανικές ομολογίες στράφηκε στην Ορθοδοξία και έγινε και Ιερέας.
Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟΥΔΑΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ
BERNSTEIN JAMES
Τί δεν είναι σωτηρία:
Λύσεις σε προβλήματα που δεν υπάρχουν
Η ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ ΕΝΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ με πολλούς τρόπους την λύση του. Επειδή το πρόβλημα της πτώσης γίνεται αντιληπτό διαφορετικά στον δυτικό Χριστιανισμό από ό,τι στην Ορθοδοξία, οι προτεινόμενες λύσεις και στον Ρωμαιοκαθολικισμό και στον Προτεσταντισμό διαφέρουν από εκείνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στην Δύση, ένας αριθμός διδαγμάτων, που έχουν αναπτυχθεί, προσπαθούν να εξηγήσουν πώς η θέση του πεπτωκότος ανθρώπου, κ κατάστασή του ή η σχέση του με τον Θεό διορθώνεται. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ανατολής απορρίπτει ένα μεγάλο μέρος αυτών των απόψεων, όχι μόνο επειδή κάποια στοιχεία από αυτά δεν μπορούν να βρεθούν στις Γραφές και στα γραπτά ταων Πατέρων της Εκκλησίας, αλλά επειδή είναι ξένες προς ττην χριστιανική αντίληψη της αγ΄΄απης του ΘΕού και της σωτηρίας που πρσφέρει. Μερικές φορές, αυτές οι διδασκαλίες ονομάζονται θεωρίες εξιλέωσης.
Η έννοια της εξιλέωσης και η θέση της στην σωτηρία έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στην ζωή μου, εξαιτίας της έμφασης που δίδεται στην Παλαιά Διαθήκη και στην εβραική ιστορία. Τα πολλά ερωτήματα που είχα, σχετικά με αυτήν, καθώς και με το σύστημα των θυσιών, ήταν ζωτικής σημασίας στο πνευματικό μου ταξίδι. Καθώς ανέτρεξα σε αυτά τα θέματα, πείστηκα ακόμη περισότερο οτι η χριστιανική Οθροδοξία είναι η εκπλήρωση της εβραικής Ορθοδοξίας.
Θα πληρωθεί ο διάβολος?
Η ΠΡΩΤΗ ΣΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΙΛΕΩΣΗΣ που παρουσιάστηκε στην Δύση ονομάστηκε θεωρία των "λύτρων" ή της "διαπραγμάτευσης". Η θέση της είναι οτι στην πτώση, ο Αδάμ και η Εύα πούλησαν την ανθρωπότητα στον διάβολο. Εξαιτίας αυτού, όλοι είμαστε υπο την κατοχή του διαβόλου, και η δικαιοσύνη απαιτεί αυτός να πληρωθεί με λυτρα για την ελευθερίας μας. Από αυτήν την άποψη προέρχεται η έκφραση, "ο διάβολος θα πληρωθεί". Η λύση που παρουσιάστηκε σε αυτήν την θεωρία είναι οτι ο Θεός εξαπατά τον διάβολο με το ν αδεχθεί τον θάνατο του Ιησού ως πληρωμή. Ο Θάνατος και ο Άδης δεν μπορούσαν να κρατήσουν τον Ιησού, αλλά η θυσία Του και ο θάνατός Του, ικανοποίησαν την απαίτηση του διαβόλου για δικαιοσύνη. Προσφέροντας τον εαυτόν Του ως τον θυσιασθέντα Αμνό του Θεού, ο Ιησούς ελευθέρωσε την πεπτωκυία ανθρωπότητα από την απαίτηση του διαβόλου για αυτήν.
Αυτή η άποψη κυριάρχησε στην Δύση κατά την διάρκεια των πρώτων χιλίων χρόνων του Χριστιανισμού. Κατά τον ενδέκατο αιώνα, ο Άνσελμος, αρχιεπίσκοπος του Κατέρμπουρι, έγραψε το βιβλίο με τίτλο, "Γιατί ο Θεός έγινε Άνθρωπος;". Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε την κριτική της θεωρίας των λύτρων, και είχε ως αποτέλεσμα την πραγματική εγκατάλειψή της στην Δύση. Η κριτική του Άνσελμου υποστήριζε οτι ο διάβολος είναι ένας επικηρυγμένος και δεν δύναται να έχει καμμία απαίτηση από την ανθρωπότητα. Συνεπώς, ο Θεός δεν πρέπει να τον πληρώσει τίποτε για να μας απελευθερώσει.
[...]
Η πληρωμή που θα κατευνάσει έναν οργισμένο Θεό
ΕΝΩ ΖΟΥΣΑ ΣΤΟ ΜΠΕΡΚΛΕΙ ΤΗΣ ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑΣ, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970, πολλές φορές γέμιζα το τραπεζάκι με τα χριστιανικά βιβλία στην πανεπιστημιούπολη, στο Σπράουλ Πλάζα. Ήταν πάντοτε μία πρόκληση, καθώς ποτέ δεν γνώριζε κανείς ποιός θα σταματούσε, ή τί συζητήσεις θα ανέκυπταν. Μία συγκεκριμένη ημέρα, ένας παραδοσιακός Εβραίος από το Κέντρο Κάμπαντ, σταμάτησε για να συζητήσει θεολογία μαζί μου. Ήταν έναν καλός και πολύ ευγενής άνθρωπος. Καθώς συζητούσαμε με ρώτησε: "γιατί δεν μπορεί ο Θεός απλώς να συγχωρεί αμαρτίες? Γιατί χρειάζεται μία θυσία? Πράγματι, είναι αναγκαία μία προσφορά?"
Αυτό ήταν ένα θέμα που πίστευα οτι γνώριζα καλά, και εξήγησα στον ερωτώντα: "ο Θεός δεν μπορεί να συγχωρήσει τις αμαρτίες μας, διότι Αυτός είναι δίκαιος, και από την αρχή όρισε θυσίες για να εξιλώνουμε τις αμαρτίες μας". Έπειτα είπα για το πώς οι θυσίες ζώων στην Παλαιά Διαθήκη ήταν ένας τύπος της θυσίας του Ιησού, του Αμνού του Θεού, που είναι η όντως θυσία. Επιπλέον, του ανέφερα ένα κείμενο που είχα απομνημονεύσει από το Λευιτικόν, το οποίο για εμένα ήταν πάντα ένα αποστομωτικό επιχείρημα: "Γιατί η ζωή κάθε ζωντανού όντος υπάρχει στο αίμα του και εγώ σας έχω ορίσει αυτό για το θυσιαστήριο, ώστε να εξιλεώνονται οι ψυχές σας. με το αίμα της θυσίας του ζώου εξιλεώνεται ο άνθρωπος για τις αμαρτίες του". Επέκτεινα αυτό που εκφράζει το χωρίο με ένα ρητορικό ερώτημα: "δεν έχεις θυσιαστήριο? Πώς θα μπορέσει ο Θεός να συγχωρήσει τις αμαρτίες σου?"
Ο συνομιλητής μου εξήγησε οτι η εξιλέωση μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα, και οτι το χωρίο του Λευιτικού, δεν σήμαινε απαραίτητα οτι ο Θεός δεν μπορούσε να συγχωρήσει αμαρτίες δίχως αίμα. Αναφέρθηκε σε Γραφές, όπως του Ιερεμία:
Γιατί εγώ δεν μίλησα προς τους πατέρες σας και δεν τους έδωσα εντολή την ημέρα, κατά την οποία τους οδήγησα έξω από την χώρα της Αιγύπτου, για ολοκαυτώματα και θυσίες. Αλλά τους έδωσα αυτήν την εντολή, λέγοντας. Ακούστε τα λόγια μου, και θα είμαι ο Θεός σας και εσείς θα είστε ο λαός μου. Να πορεύεσθε σε όλες τις οδούς των εντολών μου, για να ευτυχήσετε
Μου πρότεινε να να διαβάσω ένα σχετικό απόσπασμα από τον προφήτη Ησαία. Η θέση του ήταν ο,τι, αν κάποιος είναι ειλικρινής και δίκαιος και προσεύχεται στον Θεό, αυτά είναι περισσότερο σημαντικά από το να κάνει θυσίες, και του ανοίγουν τον δρόμο της επικοινωνίας με τον Θεό.
Στο τέλος ο χασιδιστής Εβραίος μου είπε δύο λόγους που θα με ακολουθούσαν για τα επόμενα χρόνια. Κατ'αρχάς μου ανέφερε ότι, επειδή ο Θεός είναι αγάπη, δεν καταλάβαινε γιατί η αγάπη του Θεού δεν μπορούσε να είναι άνευ όρων. Και στην συνέχεια συμπλήρωσε οτι είχα μία νομικίστικη άποψη του Θεού και της αγάπης του, διότι πίστευα οτι ο Θεός ήταν ανίκανος να μας συγχωρήσει ή να μας αγαπήσει χωρίς κάποια θυσία.
Χωριστήκαμε ειρηνικά, και δεν τον άφησα να καταλάβει οτι αιφνιδιάστηκα, όταν κατηγορήθηκα από έναν Εβραίο χασιδιστή οτι έχω μια νομικίστικη άποψη για τον Θεό και την αγάπη Του! Ανέκαθεν πίστευα οτι χαρακτήρας της πίστης των παραδοσιακών Εβραίων ήταν το νομικό πνεύμα. Και τώρα εγώ, ένας χριστιανός "που έχει σωθεί από την Χάρι", κατηγορούμουν οτι έχω μία νομική αντίληψη της σωτηρίας! Έκρυψα ό,τι είπε στο πίσω μέρος του μυαλού μου. Μόνο μετά από χρόνια, αφού έγινα ορθόδοξος χριστιανός, η διαπίστωσή του απέκτησε για εμένα κάποιο νόημα. Εκείνο που δεν κατάλαβα τότε, αλλά το κατανόησα μετά, ήταν πώς, ό,τι του είχα πει, αντανακλούσε μία άποψη εξιλεωσης, που ήταν δημοφιλής κατά τον ενδέκατο αιώνα από τον Άνσελμο, ο οποίος συχνά θεωρείται οτι είναι ο δημιουργός της Σχολής του Σχολαστικισμού στην θεολογία.
Η άποψη του Άνσελμου για την εξιλέωση έγινε γνωστή ως η δεύτερη μεγαλύτερη θεωρία της εξιλέωσης στην Δύση που αντικατέστησε αυτήν των λύτρων, και ονομάστηκε θεωρία της εξαγοράς του "χρέους" ή της "ικανοποίησης" της θείας δικαιοσύνης. Βασιζόταν εν μέρει στην έννοια της πλήρους εξαθλίωσης, η οποία φτάνει στην αρχή, οτι η αμαρτία του ανθρώπου, η οποία είναι μία πλήρης προσβολή έναντι του Θεού, πρέπει να τιμωρηθεί από τον Θεό απολύτως. Σύμφωνα με την θεωρία αυτήν, η τιμή του Θεού και η δικαιοσύνη Του απαιτούσαν , προκειμένου να αποφευχθεί η τιμωρία, να πληρωθεί το χρέος το οποίο οφείλετο σε Αυτόν από τους ανθρώπους, ή να ικανοποιηθεί η θεία δικαιοσύνη. Από μόνοι μας δεν μπορούσαμε να πληρώσουμε το χρέος που οφείλαμε στον Θεό, διότι είμαστε όλοι πεπτωκότες και αμαρτωλοί. Μόνο ο Ιησούς Χριστός μπορούσε να πληρώσει ό,τι οφείλαμε στον Θεό, διότι Αυτός είναι αναμάρτητος και τέλειος. Με τον θάνατό του στον Σταυρό, ο Χριστός πλήρωσε εντελώς αυτό το χρέος για καθέναν από εμάς. Εάν πιστεύουμε οτι ο Χριστός πέθανε για την δική μας εξιλέωση, τότε είμαστε συγχωρεμένοι, και ο Θεός δύναται να μας χορηγήσει την χάρι και το έλεός Του.
...Στην θεωρία της εξιλέωσης με λύτρα, το χρέος οφείλετο στον διάβολο. Στην θεωρία της εξιλέωσης με εξαγορά του χρέους ή με ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης, το χρέος οφείλετο στον Θεό. Με αυτήν την αντίληψη, ακόμη και αν μετανοήσουμε , ο Θεός δεν μπορεί να συγχωρήσει τις αμαρτίες μας, διότι περιορίζεται από τις απαιτήσεις της καλούμενης θείας δικαιοσύνης. Η θεία δικαιοσύνη και η προσβληθείσα τιμή απαιτούν μία πληρωμή, μία θυσία και μία τιμωρία, οι οποίες θα εκπληρώσουν τις απαιτήσεις της δικαιοσύνης Του, πριν ο Θεός μπορέσει να μας συγχωρήσει. Μου φάνηκε οτι ο Θεός παρουσιάζετο ως φυλακισμένος από την δικαιοσύνη Του. Μολονότι ο Θεός είναι αγάπη, αν η ασυγκράτητη οργή του δεν κατευνάζετο, Αυτός δεν είχε άλλη επιλογή, σύμφωνα με την άποψη αυτήν, παρά να τιμωρήσει τους αμαρτωλούς.
Ο κεντρικός ισχυρισμός αυτής της μη ορθόδοξης νομικής αντίληψης του Θεού, είναι οτι Αυτός είναι αναγκασμένος να αποφασίσει την νομική καταδίκη σε θάνατο όλης της ανθρωπότητας, διότι όλοι έχουμε κληρονομήσει την ενοχή του προπατορικού αμαρτήματος. Από αυτήν την άποψη συνεπάγονται δύο θεωρήσεις για την θεία δικαιοσύνη: πρώτον, οτι είναι ουσιαστικά ποινική και κολαστήρια, και δεύτερον, αυτή η ποινική και κολαστήρια δικαιοσύνη είναι υπό μία έννοια αναγκαία. Συνεπώς, ο Θεός, όντας δίκαιος, πρέπει να τιμωρήσει τους αμετανόητους και άπιστους καταδικάζοντάς τους στην κόλαση, όπου η στέρηση της παρουσίας Του είναι αδιάλειπτο μαρτύριο.
Αυτή η έννοια της προσβεβλημένης τιμής, μου φάνηκε οτι έχει μεγαλύτερη σχέση με τον μεσαιωνικό κώδικα αβρότητας παρά με το ευαγγέλιο. Απουγχάνοντας να τιμωρήσει την ανθρώπινη αμετανοησία με αιώνια βασανιστήρια, ο Θεός θα ήταν σαν έναν ιππότη που αποτυγχάνει να τιμωρήσει με θάνατο μία προσβολή που έγινε στην μνηστή του. Ο Θεός πρέπει να ανατμείψει το κακό με κακό, γιατί διαφορετικά θα θεωρηθεί οτι αδιαφορεί για την κακή πράξη. Αυτή η θεωρία παρουσιάζει τον Θεό σαν την προσωποποίηση του άτεγκτου, του σχολαστικού και αυστηροτάτου δικαστή του δυτικού παρελθόντος. Κεντρική έννοια της θεωρίας της εξιλέωσης με εξαγορά του χρέους ή με ικανοποίηση της θείας δικαοσύνης είναι αυτή της "ανάγκης". Αυτή η ανάγκη είναι συναφής με την απρόσωπη Μοίρα που κυβερνούσε τους θεούς του παγανιστικού πανθέου. Το πρόβλημα με αυτήν την έννοια της ανάγκης είναι οτι δημιουργεί έναν Θεό επάνω από τον Θεό. Εάν ο Θεός είναι πραγματικά κυρίαρχος, τότε Αυτος δεν είναι κάτω από καμμία ανάγκη. Αυτός είναι αυτό που είναι, και θα πράξει αυτό που θέλει χωρίς κανέναν περιορισμό.
Ουσιαστικά, μία νομική θεώρηση της αμαρτίας οδηγεί αναπόφευκτα σε μία νομική θεώρηση της σωτηρίας. Εάν η σωτηρία μας εξαρτάται από τον πατέρα, ο οποίος τιμωρεί τον ενσαρκωθέντα Υιό Του στην θέση μας, τότε η αποτυχία μας να πιστέψουμε στον Ιησού δημιουργεί την νομική ανάγκη της τιμωρίας μας εκ μέρους του Θεού. Τέτοιου είδους θεολογίες βλέπουν τον Σταυρό ως σωτηρίας μας από την κολαστήρια, νόμιμα ανυποχώρητη οργή του Θεού-σαν ο Υιός του Θεού να μας σωσει από τον Θεό Πατέρα. Αυτή η άποψη, κατά την γνώμη μου γεννά δύο ερωτήματα: είναι ο Θεός πράγματι το εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί ή πρέπει Αυτός να ξεπεράσει τον εαυτόν Του για την σωτηρία μας? Αντιμετωπίζουμε τον Θεό ως μνησίκακο, και αυτό μπορεί να μας προκαλέσει μεγάλη πνευματική βλάβη, κυρίως αν πιστέψουμε οτι το φυσικό και πνευματικό κακό, το οποίο προκαλούμε στον εαυτόν μας μέσω της αμαρτίας, προέρχεται από τον Θεό. Αν συγχέουμε την ενοχή μας με τον θυμό του Θεού, αυτό μπορεί να μας προκαλέσει τον φόβο και την γρήγορη απομάκρυνση από Αυτόν, και να μας αποδυναμώσει ακόμη περισσότερο, συνεχίζοντας τον φαύλο κύκλο.
[...]
Η θεωρία της εξαγοράς του χρέους ή της ικανοποίησης της θείας δικαιοσύνης, έγινε ουσιαστικά η κυρίαρχη θεωρία εξιλέωσης σε όλες τις εκκλησίες της Δύσης. Αντανακλάται στα λόγια πολλών δυτικών ύμνων, συμπεριλαμβανομένων των στίχων ενός δημοφιλούς προτεσταντικού ύμνου: "πλήρωσε ένα χρέος που Αυτός δεν όφειλε, όφειλα ένα χρέος που δεν μπορούσα να πληρώσω".
Τα συγχωροχάρτια: ποινικά ή θεραπευτικά?
ΜΙΑ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΗ ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ της εξιλέωσης με εξαγορά του χρέους ή με ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης ήταν η ανάπτυξη των συγχωροχαρτίων στην ρωμαιοκαθολική εκκλησία.
Για χρόνια σκεφτόμουν οτι τα συγχωροχάρτια ήταν μία μεσαιωνική πρακτική, στην οποία γινόταν κατάχρηση και αυτή τελικά συνέβαλε στην Προτεσταντική Μεταρρύθμιση, κατά τον δέκατο έκτο αιώνα. Έσφαλλα! [...]
Αναπτύσσοντας την θεωρία της εξιλέωσης με εξαγορά του χρέους ή με ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης, η ρωμαιοκαθολική εκκλησία δημιούργησε την έννοια του "θησαυρού αρετών". Πιστεύουν οτι "το πλεόνασμα των αρετών" του Χριστού και των αγίων μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή να κατατεθεί σε αυτόν τον θησαυρό. [...]
Μία πλήρης άφεση είναι ένας ειδικός τύπος συγχωροχαρτίου που παραχωρεί την πλήρη συγχώρηση για τις αμαρτίες που διαπράχθησαν. Δηλαδή, αν και οι αμαρτίες ίσως έχουν ήδη συγχωρεθεί από τον Θεό, ωστόσο, ένα συγκεκριμένο τμήμα τιμωρίας οφείλεται ακόμη για εκείνες τις αμαρτίες και πρέπει να επιβληθεί είτε στην ζωή αυτήν ή στο καθαρτήριο πυρ. Η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια ορίζει την πλήρη άφεση με αυτόν τον τρόπο:
Με την πλήρη άφεση εννοείται η εξ ολοκλήρου συγχώρηση της ιστορικής τιμωρίας που οφείλεται στην αμαρτία, έτσι ώστε να μην χρειάζεται περαιτέρω εξιλέωση στο καθαρτήριο. Μία μερική άφεση μετατρέπει μόνο ένα συγκεκριμένο τμήμα της τιμωρίας. και αυτό το τμήμα καθορίζεται, σύμφωνα με την πειθαρχία στην μετάνοια της αρχαίας εκκλησίας. Το να πει κανείς οτι μία άφεση αμαρτιών τόσων πολλών ημερών ή ετών δωρίζεται, σημαίνει οτι ακυρώνει ένα μέρος της τιμωρίας στο καθαρτήριο ίσο με εκείνο που έχει συγχωρεθεί, υό το βλέμμα του Θεού, με την εκτέλεση τόσων πολλών ημερών ή ετών της αρχαίας κανονικ΄ς ποινής που επιβλήθηκε από τον εξομολογητή ιερέα. Σε αυτήν την ζωή, προφανώς η μέτρηση δεν γίνεται με απόλυτη ακρίβεια. Έχει μόνο σχετική αξία. Ο Θεός μόνο γνωρίζει πόση τιμωρία απομένει να πληρωθεί και ποιό είναι το ακριβώς τμήμα σε αυστηρότητα και διάρκεια.
Εδώ βλέπουμε πώς η μη ορθόδοξη χριστιανική ερμηνεία της πτώσης, συνδυάστηκε με την ξεωρία της εξιλέωσης, μέσω της εξαγοράς του χρέους ή ικανοποίησης της θείας δικαιοσύνης, προκειμένου να επινοήσει ένα σύνθετο νομικό σύστημα και μία νομική αντίληψη της πνευματικότητας και της σωτηρίας. [...]
Η θεωρία της ποινικής αντικατάστασης της εξιλέωσης
ΟΙ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΑΝ και ανέπτυξαν επάνω στην θεωρία της εξιλέωσης με ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης, μία τρίτη θεωρία της εξιλέωσης, ονομαζόμενη θεωρία της "ποινικής αντικατάστασης". Ενώ η θεωρία της εξιλέωσης, μέσω της εξαγοράς του χρέους ή της ικανοποίσης της θείας δικαιοσύνης, δίνει έμφαση στο γεγονός οτι ο Χριστός πλήρωσε το χρέος που εμείς οφείλαμε στον Θεό, η θεωρία της ποινικής αντικατάστασης δίνει έμφαση στο ότι ο Χριστός δέχτηκε την τιμωρίαπου άξιζε σε εμάς. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, η δικαιοσύνη απαιτεί να τιμωρηθούν οι αμαρτίες μας. Υποφέροντας και πεθαίνοντας στον Σταυρό, ο Χριστός δέχτηκε την τιμωρία του Θεού για εμάς, έτσι ώστε εμείς πλέον δεν χρειάζεται να τιμωρηθούμε. [...]
Επίσης, μεγάλη απήχηση είχε ο συνδυασμός των τριών θεωριών, της εξιλέωσης με λύτρα, με εξαγορά του χρέους ή ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης και με ποινική αντικατάσταση. Ο συνδυασμός αυτός οδηγούσε στην αντίληψη οτι με τον θάνατο του Χριστού η πληρωμή καταβάλλεται και στον διάβολο και στον Θεό Πατέρα και επιπλέον ο Υιός του Θεού τιμωρείται για τις αμαρτίες μας.
[...]
Οι αμαρτωλοί στα χέρια του οργισμένου Θεού
ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΟ ΓΙΑ ΕΜΕΝΑ, ΖΩΝΤΑΣ ΣΕ ΕΝΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ τόσο κοσμικό και ελεύθερο, να καταλάβω πλήρως την τεράστια επίδραση που είχε στην Δύση η νομική αντίληψη της εξιλέωσης. Η αντίληψη του Θεού ως δριμύτατου δικαστού, θυμωμένου και εκδικητικού, ο οποίος ξεχύνει την θεική Του οργή στον Υιό Του, εξαιτίας της "αγάπης" Του για εμάς τους αμαρτωλούς, φαίνεται γελοία σε πολλούς μη χριστιανούς [...]
....................................................
Διαβάζοντας την συνέχεια του βιβλίου όπου κάνει λόγο για τον "σκοπό του συστήματος της θυσίας", μπορεί να αντιληφθεί κανείς καλύτερα και πιο ολοκληρωτικά ένα πριμιτίβ, παγανιστικό μπακγκραουντ στον νομικίστικο τρόπο με τον οποίο η Δύση αντιλήφθηκε την σχέση του ανθρώπου με τον Θεό
Καθώς ερευνούσα το θέμα (εννοεί αυτό των θυσιών), ανακάλυψα μία ουσιώδη πλευρά του θυσιαστικού συστήματος που περιγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη: η εξωτερική πράξη της θυσίας θα πρέπει να αντικατοπτρίζει την εσωτερική κατάσταση του προσφέροντος, ο οποίος αναζητεί την προσωπική συμφιλίωση με τον Θεό. Ο σκοπός της θυσίας ήταν να επιφέρει εσωτερική καθαρότητα και αλλαγή στην καρδιά, όχι να μεταβάλλει τον Θεό. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την παγανιστική άποψη, κατά την οποία η αποτελεσματικότητα της θυσίας δεν εξαρτάται διόλου από την κατάσταση του ατόμου που την προσφέρει. Ο σκοπός της δεν είναι να αλλάξει την κατάσταση αυτού που προσφέρει, αλλά να κατευνάσει και να αλλάξει την θεότητα. Ο σκοπός των αρχαίων παγανιστικών θυσιών ήταν να τραβήξουν την προσοχή και την εύνοια των θεοτήτων.
Η θυσία ήταν μία μορφή μαγείας, επικεντρωμένη στο να κερδίσουν την επιρροή, τον έλεγχο ή την δύναμη πάνω στα στοιχεία της φύσης, στα ζώα, στους ανθρώπους και πολύ περισσότερο στις θεότητες. Επειδή η μαγεία ενέχει το αόρατο βασίλειο, κάποιοι θεωρούν οτι εμπεριέχει σε κάποιο βαθμό πνευματικότητα. Αλλά στν πραγματικότητα το κίνητρο των ανθρώπων που επιδίδονται σε αυτήν είναι υλιστικό και ωφελιμιστικό. Ο στόχος τους δεν είναι να αλλάξουν εσωτερικά, να θεραπευτούν ή να αγαπήσουν, αλλά αντίθετα να κερδίσουν τον έλεγχο πάνω σε άλλους ανθρώπους και αντικείμενα. Η μαγεία ασχολείται με το να κερδίζει δύναμη πάνω σε αυτά που είναι έξω από την ανθρώπινη καρδιά, παρά σε όσα βρίσκονται μέσα της.
Καθώς ο κύριος σκοπός εκείνων που κάνουν μάγια είναι ο έλεγχος των ανθρώπων, παρόμοια η παγανιστική θυσία ήταν ένας τρόπος να κάνουν μάγια στην θεότητα, έτσι ώστε να την επηρεάζουν ακόμη και να την ελέγχουν. [...]
Οι παγανιστικές θυσίες μπορούσαν να προσφερθούν για να καταπραύνουν και να αναζητήσουν την γενική εύνοια της θεότητας, ώστε να εκπληρωθεί ένα αίτημά τους ή να αλλάξουν την πορεία της φύσης αλλά δεν γίνονταν με σκοπό την αλλαγή της εσωτερικής ζωής του θυσιαστή ή για να κερδίσουν την αγάπη.
Ενώ ερευνούσα πώς η θυσία γίνεται αντιληπτή στην Βίβλο, αντιλήφθηκα οτι ήταν αρκετά διαφορετική από ό,τι είχα σκεφθεί. Ανακάλυψα τουλάχιστον τρεις σκοπούς της θυσίας. Κατ' αρχάς η θυσία εθεωρείτο ως ένα δώρο: επιστρέφεται στον Θεό αυτό που είναι ήδη δικό Του, με την αντίληψη πως, ό,τι είμαστε και ό,τι έχουμε, δημιουργήθηκε από Αυτόν και όλοι ανήκουμε σε Εκείνον. Εκτός από τις θυσίες ζώων, οι αρχαίοι Εβραίοι προσέφεραν φρούτα, σιτάρι, κρασί και λιβάνι. Αυτές οι προσφορές, σε συνδυασμό με την μεταμέλεια για συγκεκριμένες παραβάσεις των μωσαικών διαταγμάτων, εξέφραζαν την εξάρτηση του προσφέροντος από τον Θεό και την αγάπη Του.
Εξετάζοντας το θυσιαστικό σύστημα, ανακάλυψα πολλά είδη θυσιών. Η σφαγή του ζώου πριν από την ώρα της προσφοράς, συχνά γινόταν από τον προσφέροντα την θυσία, όχι από τον ιερέα. Επίσης, συχνά την θυσία την ακολουθούσε μία λεκτική εξομολόγηση συγκεκριμένων αμαρτιών. [...] Η θυσία δεν ήταν αποδεκτή, παρά μόνο αν ακολουθείτο από έκφραση λύπης για τις αμαρτίες που είχαν διαπραχθεί [...]
Έμαθα οτι η έννοια της λέξης "θυσία" δεν είναι "υποκατάστατο θύμα" αλλά "ιερό δώρο". Στα εβραικά η "θυσία" ονομάζεται korban από την ρίζα katov, που σημαίνει "έλα κοντά στον Θεό ή επικοινώνησε με τον Θεό". [...]
Οι θυσίες στην Παλαιά Διαθήκη δεν ήταν στην ουσία υποκαταστατικές, στις οποίες τα ζώα έπαιρναν την θέση εκείνων που επιθυμούσαν να συγχωρεθούν, προκειμένου να καταπραύνουν έναν θυμωμένο Θεό. Εάν κάποιοι είχαν τέτοιο σκοπό, αυτό εν μέρει οφείλετο στην διάχυτη επιρροή από τις παγανιστικές κουλτούρες, που τους περιέβαλλαν. Στην πραγματικότητα όλες αυτές οι κουλτούρες είχαν ένα πάνθεο του οποίου οι θεοί ήταν θυμωμένοι, εκδικητικοί, ευμετάβλητοι, ακόμη και κακόβουλοι. Για να κατευναστεί μία θυμωμένη θεότητα, δεν προσφέρονταν τελετουργικά μόνο ζώα αλλά και άνθρωποι. Η Αγία Γραφή περιγράφει την ιδιάζουσα κουλτούρα των γηγενών Χαναανιτών, να έχει ως χαρακτηριστικό της την θυσιαστική προσφορά βρεφών στην θεότητα Μολόχ. Αντίθετα, οι Εβραίοι απαγόρευαν αυστηρά την ανθρώπινη θυσία. Πράγματι, τέτοιες θυσίες, μαζί με άλλες δαιμονιώδεις πράξεις, ήταν ένας από τους κύριους λόγους που ο Θεός ήθελε να διαφοροποιηθεί ο λαός του από τους παγανιστές. [...]
Πολλά χωρία της Παλαιάς Διαθήκης καταδεικνύουν οτι μόνο οι θυσίες δεν μπορούσαν να άρουν τις αμαρτίες. Ήταν επίσης απαραίτητη η συντετριμμένη και μετανοιωμένη καρδιά. Ο προφήτης Μιχαίας είπε αναφορικά με τις ανεπάρκειες της θυσίας:
Πώς να πλησιάσουμε τον Κύριο, τί μπορούμε να προσφέρουμε ως ανταπόδοση στον Θεό μας, τον Ύψιστο? Μήπως να προσέλθουμε σε αυτόν με θυσίες ολοκαυτωμάτων, με μόσχους ενός έτους? Θα μας δεχθεί ο Κύριος με χίλια κριάρια ή μυριάδες παχέων τράγων? Αν προσφέρω τα πρωτότοκα των ζώων μου για να συγχωρεθεί η ασέβειά μου, ή τα τέκνα μου για άφεση των αμαρτιών της ψυχής μου? Απαντά ο προφήτης: Δεν αναγγέλθηκε σε εσένα, άνθρωπε, τί είναι καλό? ή τί ζητεί ο Κύριος από εσένα, παρά μόνο να είσαι δίκαιος, ευσπλαγχνικός και πρόθυμος να πορεύσαι σύμφωνα με τις εντολές του Κυρίου, του Θεού σου?
Παρόμοια[...]
"Γιατί, αν ήθελες θυσία θα σου την προσέφερα. Αλλά εσύ δεν ευχαριστείσαι με θυσίες ολοκαυτωμάτων. Θυσία για τον Θεό είναι η συντετριμμένη ψυχή, την ταπεινωμένη και συντετριμμένη καρδιά ο Θεός δεν θα την εξουθενώσει"
Εξευμενισμός ή εξιλέωση?
ΕΠΙΠΛΕΟΝ, ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΘΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ήταν να προσφέρει εξιλέωση. Ενώ εξιλασμός σημαίνει οτι κατά την θυσία ο θυμός του Θεού κατευνάζεται, στην εξιλέωση η έμφαση είναι στην αλλαγή που λαμβάνει χώρα στον προσφέροντα την θυσία. [...]
... ο σκοπός τους (των θυσιών και προσφορών στην εβραική θρησκεία) ήταν μάλλον η εξιλέωση παρά ο εξιλασμός. Ως προτεστάντης χριστιανός είχα πιστέψει οτι η εβραική άποψη των ραββίνων διέστρεφε την Παλαιά Διαθήκη, για να μην δεχτεί την εξιλαστική θυσία του Χριστού. Ως ορθόδοξος χριστιανός άρχισα να αντιλαμβάνομαι οτι η βιβλική άποψη της θυσίας είναι ουσιαστικά εξιλεωτική μάλλον παρά εξιλαστική, και από αυτήν την άποψη ο Ιουδαισμός έχει κάτι κοινό με τον ορθόδοξο Χριστιανισμό.
Για τους Εβραίους, η προσφορά μιας θυσίας στον Θεό ήταν μια πράξη αυταπάρνησης και εξαγνισμού. Η Ορθοδοξία με δίδαξε μία νέα αντίληψη της θυσίας: η αγιότητα του αίματος και η αποτελεσματικότητά της συνίστατο όχι σε αυτό που το προσφερόμενο αίμα έκανε στον Θεό, δηλαδή να τον επηρεάσει ή να τον αλλα΄ξει αλλά στ πώς επηρέαζε τον προσφέροντα. όταν ο προσφέρων την θυσία τοποθετούσε τα χέρια του στο κεφάλι του προσφερόμενου ζώου, έδειχνε οτι η προσφορά δίδεται στο όνομά του και για την ωφέλειά του. Δεν υποδήλωνε μία μαγική μεταφορά των αμαρτιών του προσφέροντος στο ζώο που θυσιαζόταν. Μόνο αν αφαιρούσε την αμαρτία από την καρδιά του, θα άλλαζε πραγματικά η ζωή του. [...]
Η εξιλέωση κατευθύνεται προς εμάς, ή πιο ειδικά προς κάτι που βρίσκεται μέσα μας, και το οποίο εμποδίζει την προσφορά της τέλειας λατρείας. Αλλάζει την παρούσα κατάσταση του ανθρώπου με τον ίδιο τρόπο που η λεύκανση αλλάζει μία κηλίδα που αντιστέκεται. Έτσι αντιστέκεται και η καρδιά μας στο να αλλάξει και να προσφερθεί ταπεινωμένη ως θυσία στον Θεό. Αντιθέτως, ο εξιλασμός αναζητά να αλλάξει την προσβεβλημένη θέληση του Θεού και να αποσπάσει μία συγχωρηση, την οποία Αυτός δεν μπορεί να χορηγήσει χωρίς αυτον τον κατευνασμό. Επομένως, ο εξιλασμός αναζητά να καταπραύνει την οργή του Θεού, θεωρώντας οτι υφίσταται. Δεν απαιτεί να διορθώσουμε την κατάστασή μας.
