Η μεταστροφή ενός ταπεινού ορθοδόξου εξ ανατολάς σε Ευρωπαίο τέντυ μπόυ

[Σενέκας]

[Σενέκας]

Ο Σταμάτης Πέτρου ήταν θεωρητικά ο επικεφαλής του παραρτήματος του εμπορικού οίκου του Στάθη Θωμά στο Άμστερνταμ, μέχρι που ο Θωμάς κόλλησε δίπλα στον Κο Πέτρου τον ανιψιό του, υποτίθεται ως παραγιό για να μάθει τη δουλειά. Τελικά το κωλόπαιδο του έκανε τη ζωή πατίνι, τίναξε ουσιαστικά το εμπορικό παράρτημα στον αέρα και υποχρέωσε τον Πέτρου σε παραίτηση, αλλά πριν παραιτηθεί, έστειλε στο αφεντικό στη Σμύρνη μια σειρά απο γράμματα, καταγράφοντας με κάθε λεπτομέρεια τα καμώματα του ανιψιού στο Άμστερνταμ, όπου ξεκίνησε ως νεαρός, πιστός χριστιανός απο τη Σμύρνη που δεν είχε βγει ποτέ απ'το χωριό του και νήστευε κάθε Τετάρτη με ψωμί σε νερό, σε ένα κανονική Ευρωπαίο τέντυ μπόυ, που είχε γκόμενα, φόραγε πουδραρισμένη περούκα, προσέλαβε δάσκαλο για να μάθει Γαλλικά και κιθάρα και πέταγε τα λεφτά του θείου του σε αφροδισιακά γεύματα

[Σενέκας]

[Σενέκας]

Επιθυμία του πατέρα του όμως αφού είχαν επιζήσει μόνο δύο παιδιά από τα οκτώ ήταν ο Αδαμάντιος να ασχοληθεί με το εμπόριο, γι' αυτό και το 1771 κατέληξαν στη συμβιβαστική λύση να μεταβεί στο Άμστερνταμ,[β] όπου, παράλληλα με τις οικογενειακές επιχειρήσεις, θα μπορούσε να διευρύνει τους ορίζοντές του και να αποκτήσει την καλλιέργεια που επιθυμούσε. Μετά από ταξίδι 26 ημερών σε δανικό πλοίο με στάση στο Λιβόρνο, φτάνει με συστατική επιστολή από τον Berhard Keun στην ακμάζουσα εμπορική πόλη της Ολλανδίας που φημιζόταν για την πολυπολιτισμικότητά της. Αρχικά εγκαθίσταται ως αντιπρόσωπος μιας εταιρείας ("συντροφίας") με έδρα τη Σμύρνη.[γ] Χάρη στη συστατική επιστολή του Keun, γίνεται ευμενώς δεκτός από τον Καλβινιστή Αδριανό Βύρτο και τη λογία σύζυγό του που τον βοήθησαν να μάθει γρήγορα την τοπική γλώσσα (ολλανδικά) και να εγκλιματιστεί[11]. Εκείνο που χαρακτηρίζει την παραμονή του εκεί είναι «το πολύπλευρο των δραστηριοτήτων του» και το ραγδαίο της μεταστροφής του μέσα σε λίγους μήνες.[7] Έτσι μαθαίνει γλώσσες, (ολλανδικά, εβραϊκά, ισπανικά) και μουσική (κιθάρα), δοκιμάζει την ξιφασκία, μα και θετικές επιστήμες (γεωμετρία).[12] Παράλληλα σταθεροποιεί και διευρύνει την αρχαιομάθειά του.[13] Γνωρίζει μια Λουθηρανή κοπέλα και δρομολογεί γάμο μαζί της, όμως ο θάνατός της μετά από σύντομη ασθένεια ανατρέπει την προοπτική του γάμου.[14] Οι εμπορικές του ενασχολήσεις επικεντρώνονται σε μεταπρατικές δραστηριότητες.

Επιχειρώντας όμως, στη συνέχεια, να ασκήσει με νέους όρους το εμπόριο, δηλαδή να παρακάμψει τους μεσάζοντες, επενδύοντας μέρος του κεφαλαίου της επιχείρησης σε βιοτεχνία η οποία ό,τι παρήγαγε θα το εμπορευόταν και η ίδια, και ταυτόχρονα, να επεκταθεί και στον τομέα του θαλάσσιου εμπορίου, αποτυγχάνει. Η αδυναμία συντονισμού της επιχειρηματικής στρατηγικής και της στρατηγικής των κεφαλαίων οδήγησε σε αποσύνθεση της επιχείρησης.[15] Σε γράμμα προς τον πατέρα του το 1774, ο Σταμάτης Πέτρου, ένας έμπειρος υπάλληλος του πατέρα του τον περιγράφει ως εξής "ένας νεαρός των δημοσίων σχέσεων ντυμένος με φράκο και καπέλο σα Γάλλος, πάει στην Όπερα, μερικές φορές στην κοπέλα του κι αναλώνεται σε συναναστροφές κι απολαύσεις. Δεν κάνει για εμπόριο![16]". Tο 1777 κι αφού είχε σπαταλήσει πολλά χρήματα κι όνειρα, αναγκάστηκε μετά λύπης να εγκαταλείψει οριστικά το Άμστερνταμ για να επιστρέψει μέσω Λειψίας, Βιέννης και Βενετίας στη Σμύρνη. Δε θέλει να γυρίσει στην καταπιεστική Οθωμανική αυτοκρατορία και παρατείνει το ταξίδι του ελπίζοντας ότι οι γονείς του θα βρουν πόρους να συνεχίσει αλλού τις σπουδές του. Στη Λειψία γνωρίζει τον ιατροφιλόσοφο Θωμά Μανδακάση που τον εισήγαγε στη διδασκαλία του Ευγένιου Βούλγαρη[7]. Στη Βιέννη έμεινε σαράντα μέρες στο θείο του επίσκοπο Σωφρόνιο ενώ το χειμώνα 1778-1779 πέρασε στη Βενετία διαβάζοντας σε δημόσιες βιβλιοθήκες

[https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE ... F%82/quote]

[Αρχέλαος]

Ενδιαφέρον. Στο μεταξύ κάποιες λέξεις όπως τα...αέρια και τα περί οπισθίων δεν ήξερα ότι χρησιμοποιούνταν από τόσο παλιά με αυτόν τον τρόπο σε κείμενα.
Το οποίο κείμενο είναι σε απλό ύφος και άμεσο.

[Σενέκας]

Ενδιαφέρον. Στο μεταξύ κάποιες λέξεις όπως τα...αέρια και τα περί οπισθίων δεν ήξερα ότι χρησιμοποιούνταν από τόσο παλιά με αυτόν τον τρόπο σε κείμενα.
Το οποίο κείμενο είναι σε απλό ύφος και άμεσο.

Ο Πέτρου ήταν απλός εμποροϋπάλληλος. Εγγράμματος, αλλά υπάλληλος του Θωμά. Τα πρώτα γράμματα είναι όλα επιστολές στον Θωμά, στη Σμύρνη, και του καρφώνει 1-1 τα καμώματα του ανηψιού. Το τελευταίο είναι στα καινούργια του αφεντικά, όπου πλέον μπορεί και θάβει και τον Θωμά, τον οποίο στα γράμματα που έστελνε στον ίδιο μάλλον προσπαθούσε να γλείψει λίγο.

Ο Πέτρου πάντως πρόκοψε στο νεγότσιο και γύρισε πίσω στην πατρίδα του την Πάτμο αρκετά φορτωμένος. Ο Κοραής, αφού τίναξε την επιχείρηση , πήρε χαμπάρι ότι δεν κάνει για μπίζνες, και έγινε ο Κοραής

[Αρχέλαος]

Ενδιαφέρον. Στο μεταξύ κάποιες λέξεις όπως τα...αέρια και τα περί οπισθίων δεν ήξερα ότι χρησιμοποιούνταν από τόσο παλιά με αυτόν τον τρόπο σε κείμενα.
Το οποίο κείμενο είναι σε απλό ύφος και άμεσο.

Ο Πέτρου ήταν απλός εμποροϋπάλληλος. Εγγράμματος, αλλά υπάλληλος του Θωμά. Τα πρώτα γράμματα είναι όλα επιστολές στον Θωμά, στη Σμύρνη, και του καρφώνει 1-1 τα καμώματα του ανηψιού. Το τελευταίο είναι στα καινούργια του αφεντικά, όπου πλέον μπορεί και θάβει και τον Θωμά, τον οποίο στα γράμματα που έστελνε στον ίδιο μάλλον προσπαθούσε να γλείψει λίγο.

Ο Πέτρου πάντως πρόκοψε στο νεγότσιο και γύρισε πίσω στην πατρίδα του την Πάτμο αρκετά φορτωμένος. Ο Κοραής, αφού τίναξε την επιχείρηση , πήρε χαμπάρι ότι δεν κάνει για μπίζνες, και έγινε ο Κοραής

Είχε ενδιαφέρον και βρήκα κάποια περιγραφή κάπου.

Στο μεταξύ αν τυχόν βρεις άλλες τέτοιες εξιστορήσεις γενικότερα για παλαιότερες περιόδους έχει ενδιαφέρον ανεξάρτητα από τη θεματολογία τους.
Π.χ. περί οικογένειας, έρωτος και σεξ, κοινωνικών αντιλήψεων που άλλο να ξέρουμε τι ίσχυε περιγραφικά και άλλο να καταγράφονται ως απόψεις τότε σε πραγματικό χρόνο.

[Σενέκας]

έχει κανα δυο ακόμα επιστολές, που εξιστορεί πως ο Σιορ Διαμαντής ξεκίνησε μπαίνοντας στο καράβι απο τη Σμύρνη εντελώς άγουρος, όλο προσευχή και νηστεία, και λίγες βδομάδες αφού έφτασε σην Ολλανδία, ξεκίνησε το extreme makeover, που κορυφώθηκε μόλις έπιασε Ολλανδέζα γκόμινα, αλλά δεν τις έχω πρόχειρες

[Σενέκας]

α, και φυσικά, αν δεν ήταν ήδη φανερό για πόσο μεγάλο πασόκο πρόκειται: τα λεφτά που έδινε σε γούνες, περούκες, δασκάλους κιθάρα, ξιφασκίας, στρείδια, μύδια, ακριβά κρασιά και δώρα για τις γκόμενες, ήταν όλα της επιχείρησης. Δεν είχε προσωπικό ταμείο

[Σενέκας]

bump

[ΣΑΤΑΝΙΚΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ]

Οίκτο! Δώσε μας τρία μπούλετ πόιντς

[Σενέκας]

Οίκτο! Δώσε μας τρία μπούλετ πόιντς

τόσα tl/dr έδωσα ρε τεμπέλη. btw, Voorburgwal 65 έμενε. Αληθεύει ότι είναι δίπλα στα κόκκινα φωτάκια;

[ΣΑΤΑΝΙΚΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ]

Αληθεύει ότι είναι δίπλα στα κόκκινα φωτάκια;

ναι, κάργα ρεντ λάιτ ντίστρικτ https://www.google.com/maps/place/Nieuw ... d4.8928539

[Σενέκας]

Αληθεύει ότι είναι δίπλα στα κόκκινα φωτάκια;

ναι, κάργα ρεντ λάιτ ντίστρικτ https://www.google.com/maps/place/Nieuw ... d4.8928539

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι ήταν τόσο πουτανιάρης. Και αναρωτιέται ο σπιούνος που γύρναγε μέχρι τις 4 το πρωί....

[Σενέκας]

ΗΛΙΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΣ 1976 Από την παράδοση στο διαφωτισμό: η μαρτυρία ενός παραγιού». Στο Σταμάτης Πέτρου, Γράμματα από το Άμστερνταμ, α΄-οβ΄. Αθήνα: Ερμής.

Παναγιώτης Παντζαρέλας

Δεν έχουμε, είναι η αλήθεια, συχνά την τύχη να βλέπουμε ανόθευτα και από πρώτο χέρι την αλλαγή που συντελείται, τη στιγμή που συντελείται, σε ιδεολογίες και νοοτροπίες ανθρώπων άλλων εποχών, πόσο μάλλον σε μια αρκετά μπερδεμένη, τουλάχιστον στα δικά μας μάτια, αλλά και «κακοποιημένη» εποχή, όπως αυτή του ελληνικού διαφωτισμού˙ και επιπλέον δεν έχουμε καθόλου συχνά την τύχη να γινόμαστε μάρτυρες της αλλαγής αυτής μέσα από τα μάτια ενός ανθρώπου που δεν κρύβει υστεροβουλία σε όσα, σχεδόν ενστικτωδώς, καταγράφει και που δεν έχει τη δυνατότητα να φιλτράρει και να ζυγίσει τις μεταβολές που συντελούνται γύρω του. Είναι από τις σπάνιες φορές, όπως παρατηρεί ο Ηλιού στην αρχή του δοκιμίου του, που από έναν άνθρωπο που βρισκόταν στις κάτω βαθμίδες της κοινωνικής ιεραρχίας συλλαμβάνουμε «συνολικές κοινωνικές λειτουργίες, νόρμες, νοοτροπίες και συμπεριφορές, έτσι όπως τις ζούσαν και τις αντιλαμβάνονταν οι ίδιοι οι φορείς τους» (1976, στ΄). Το πράγμα είναι απλό: η γραφή ήταν κατεξοχήν «προνόμιο» των εγγράμματων και ο Σταμάτης Πέτρου, γιατί περί αυτού ο λόγος, ο παραγιός του Αδαμάντιου Κοραή, που γράφει «χωρίς κανένα πλέγμα λογιοσύνης», δεν ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία.

Από την παράδοση…

Ο Κοραής ψάχνεται και το 1771, είκοσι τριών μόλις ετών, θα φύγει στο Άμστερνταμ, ως αντιπρόσωπος μιας επιχείρησης που έχει στη Σμύρνη μαζί με τον Στάθη Θωμά. Τον νεαρό έμπορο Κοραή θα συνοδέψει στο ταξίδι και ο παραγιός Σταμάτης Πέτρου. Οι σχέσεις τους στην αρχή είναι καλές και εντάσεις δεν φαίνεται ακόμα να υπάρχουν. Ο Κοραής παρακολουθεί τακτικά τις λειτουργίες της ορθόδοξης εκκλησίας, νηστεύει όποτε το επιβάλλει η θρησκεία, η αμφίεσή του δεν παύει να είναι ανατολική και οι συναναστροφές του με τους ολλανδούς και τους άλλους ευρωπαίους περιορίζονται μόνο στα απαραίτητα για τη διεκπεραίωση των εμπορικών υποθέσεων.

Αυτά τον πρώτο χρόνο.

…στο διαφωτισμό

Από τον Οκτώβριο του 1772 έως τον Οκτώβριο του 1774 ο Σταμάτης Πέτρου θα στείλει δεκατέσσερα εκτενή γράμματα στον συνέταιρο του Κοραή στη Σμύρνη, Στάθη Θωμά. Κάτι παράξενο συμβαίνει με τον Κοραή και μόνο «ο σιορ Ευστάθιος» μπορεί να συνετίσει τον παραστρατημένο Διαμαντή: η παρουσία του στην εκκλησία είναι πλέον περιορισμένη, ο έρωτας για τις γυναίκες έχει καταλάβει τη θέση της νηστείας, «φέρνη κάθε ημέρα τον περουκιέρη να του φτιάνη τα μαλλιά μίαν ώραν» (λβ΄) ενώ κάποτε σιχαινόταν τις περούκες. Στη σκέψη του παραγιού η αλλαγή στο ντύσιμο και τη συμπεριφορά πηγαίνουν χέρι με χέρι. Τα βιβλία που προβάλλουν τις νέες ιδέες έχουν αντικαταστήσει τα θρησκευτικά και τα σχέδια για μετατροπή του μεταπρατικού μαγαζιού σε καπιταλιστική επιχείρηση μοιάζουν ξένα στη σκέψη του Σταμάτη. Όλα αυτά τα ακατανόητα, και πολλά ακόμα, απασχολούν τον παραγιό στα γράμματά του προς τη Σμύρνη. Όπως σχολιάζει ο Ηλιού, «η δυνατότητα που μας παρέχει ο Σταμάτης να συλλάβουμε ανάγλυφα τη μορφή του Κοραή πριν γίνει Κοραής, την ώρα ακριβώς που ένας νέος εμπορολογιώτατος αποκτά μερικές από τις ουσιωδέστερες προϋποθέσεις για να γίνει ο μεγάλος Κοραής του νεοελληνικού Διαφωτισμού, είναι μοναδική» (θ΄).

Βρισκόμαστε στο μεταίχμιο: από την παράδοση στο διαφωτισμό.

Η έκδοση

Προτού όμως προχωρήσουμε στον σχολιασμό των δύο κόσμων που αναπαράγουν τα γράμματα αυτά, ας δούμε πρώτα πως «ανακαλύφθηκαν» και ποια ήταν η τύχη τους από τους πρώτους εκδότες και σχολιαστές τους.

Οι πρωτότυπες επιστολές που έστειλε ο παραγιός στο αφεντικό του στη Σμύρνη, Στάθη Θωμά, λανθάνουν. Όλες οι εκδόσεις των γραμμάτων στηρίζονται στα αντίγραφα που κρατούσε ο ίδιος ο Σταμάτης Πέτρου, συνήθεια αρκετά διαδεδομένη στην εποχή του. Το τετράδιο με τα αντίγραφα ήρθε στην επιφάνεια περισσότερο από έναν αιώνα αργότερα, περίπου το 1885 και ο Δ. Καμπούρογλου, αφού πρώτα δημοσίευσε στο περιοδικό Εβδομάς ένα απόσπασμα από το γράμμα της 22 Απριλίου 1773 (νούμερο 7 στην έκδοση του Ηλιού), το 1891 θα παρουσιάσει όλα τα γράμματα ασχολίαστα στο περιοδικό Παρνασσός. Μερικά αποσπάσματα από το τετράδιο των επιστολών που θα αντιγράψει και ο Θ. Βενετσάνος στα 1894, θα δημοσιευτούν στα Παναθήναια το 1912.

Κάπου εδώ ξεκινούν και τα προβλήματα. Γιατί, καθώς σήμερα η τύχη των αυτογράφων αγνοείται, είμαστε αναγκασμένοι να στηριχτούμε στις εκδόσεις των Καμπούρογλου και Βενετσάνου. Οι δύο όμως πρώτοι αυτοί εκδότες θεώρησαν σκόπιμο να παρέμβουν ποικιλοτρόπως στα γράμματα του παραγιού και να τα αποκαθάρουν από οτιδήποτε «στρεβλό». Οι αλλαγές, ως συνήθως, γίνονται με γνώμονα την εποχή αυτών που επεμβαίνουν και αλλάζουν ένα γραπτό κείμενο και επομένως, στην περίπτωση που συζητάμε, αυτό που διαβάζουμε δεν μοιάζει με γλώσσα ενός ανθρώπου της λαϊκής τάξης στα τέλη του 18ου αιώνα αλλά με κάποιου, μάλλον μορφωμένου, έναν αιώνα αργότερα. Έτσι έχουμε αλλαγές στη στίξη, στην ορθογραφία και πολλές φορές και στη σύνταξη. Όπως σχολιάζει ο Ηλιού, « η προσαρμογή αυτή της λαϊκής γραφής του Σταμάτη (που θα πρέπει να τη φανταστούμε γεμάτη παρατονισμούς, ανορθογραφίες, ασυνταξίες, ακυρολεξίες κλπ.) σε μια άλλη ορθογραφία, στίξη και μορφολογία μας έδοσε, τελικά, ένα κείμενο γεμάτο υπογεγραμμένες, υφέν, αποστρόφους, θαυμαστικά, τελικά ν, σωστούς τονισμούς και υποδειγματικές χρήσεις των ευκτικών και των τελικών προτάσεων… Και, φυσικά, το αποτέλεσμα είναι ελαφρώς κωμικό και πάντως παραπλανητικό: γιατί μας εμφανίζει ένα λόγιο και όχι ένα ημιαναλφάβητο που παλέβει με το κοντύλι του για να διατυπώσει, γραπτά, τη σκέψη του˙ και μάλιστα ένα λόγιο του τέλους του 19ου αιώνα» (ιγ΄-ιδ΄).[5]

Ο παραγιός

Ο Σταμάτης Πέτρου δεν πρέπει να διαφέρει και πολύ από τον μέσο όρο των ανθρώπων της λαϊκής τάξης της εποχής του. Ο κόσμος του είναι κλειστός και στατικός. Οι όποιοι νεωτερισμοί συνήθως «σκανδαλίζουν», μια λέξη που επανέρχεται στα γράμματα του Σταμάτη Πέτρου. Η συναναστροφή με «λουθηροκαλβίνους» πρέπει να αποφεύγεται, όπως και με τους ευρωπαίους φιλοσόφους που προσβάλλουν τη δομημένη, πάνω στον χριστιανικό Θεό, ανθρώπινη τάξη και αρμονία. Οι απόψεις και οι φόβοι που εκφράζει ο Σταμάτης Πέτρου δεν είναι έξω από την εποχή του. Φόβοι απέναντι στην Ευρώπη και τα ήθη της, τα βιβλία που εκδίδει, τα ρούχα που φοράει, τα δόγματα στα οποία πιστεύει. Όλα αυτά, που εντάσσονται σε ένα οικείο κλίμα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, και ακόμα περισσότερα στιγματίζει στο πρόσωπο του Κοραή και με αφορμή τη συμπεριφορά του ο Σταμάτης Πέτρου. Τα παραπάνω, όπως σημειώνει και ο Ηλιού εκφράζουν «τους μέσους όρους της εποχής του» (κα΄)˙ και συνεχίζει: «στη συνείδηση του Σταμάτη Πέτρου… δεν υπάρχει εξέλιξη ―υπάρχει επανάληψη (εμείς, σήμερα, θα μιλούσαμε για αναπαραγωγή) που εξασφαλίζει και τις ισορροπίες και τις ιεραρχίες. Όλα γίνονται ή πρέπει να γίνονται, κατά την παράδοση, κατά την παλιά τάξη: «να περνούμεν ωσάν και πρώτα»˙ «να βαστούμεν την τάξιν όπου είχαμεν»» (ιη΄). Γι’ αυτό και ο παραγιός δεν διεκδικεί τίποτα περισσότερο από την θέση «εφ ῳ ετάχθη». Θα παραμένει πάντοτε ένας «δούλος» όπως συνηθίζει να αποκαλεί τον εαυτό του. Δεν πρόκειται ο ίδιος να διασαλεύσει την τάξη του κόσμου.

Οι επιστολές

Ας αφήσουμε όμως τα ίδια τα γράμματα να μας δείξουν το δρόμο˙ αυτόν που πήρε ο Κοραής και που τόσο αναστατώσε τον παραγιό του. Γράμμα πρώτο: «ερχόμενος εις τον δρόμον έφθασε το Δεκαπενταύγουστον˙ όλη μέρα επάνω εις την πόστα και να νηστεύωμεν. Του είπα να καταλύσωμε κρέας δια να μη μας ακολουθήση καμμία ασθένεια, επειδή εις τον δρόμον δεν ευρίσκαμεν τίποτες από σαρακοστινά. Αυτός δεν ήθελε να το ακούση, έλεγα και εγώ: και όντως χριστιανός ορθόδοξος!». Αλλά μια παράγραφο πιο κάτω: «την Εκκλησίαν την έχει ωσάν πάρεργον˙ ο ύστερος που θα να έλθη είνε αυτός˙ μάλιστα οι εδώ χριστιανοί όλοι συγχίζουνται με αυτόν… Εις κοντολογίαν εδόθηκεν εις ματαιότητες και ηδοναίς˙ η συναναστροφή του είνε με Φραντζέζους και Καλβίνους» (1976, 5-6).

Γράμμα δεύτερο: «Όλαις του η μεταχείρισαις σχεδόν είνε παιδιακίστικες˙ και σε πράγματα που πρέπη να έχει πόθον να ρωτά τι γίνεται εις την πιάτσα, τι πουλούν, τι αγοράζουν, δεν τόνε μέλει.

Εδόθηκεν να φέρνη όλη μέρα τον τυπογράφον˙ πότε τυπώνει γραφαίς, πότε φατούραις[6], πότε κονίσματα. Και αυτά όλα δεν τα κάνει δια όφελος, αλλά δια να τον επαινούν πως είνε άξιος. Αυτά ‘ναι που του σήκωσαν τον νουν και όσον πάει αυξάνει με περηφάνια και φιλαυτία» (11-12).

Γράμμα τέταρτο: «Στης αρχαίς όπου ήλθαμε, εφάνηκε στην Μπούρσα ταπεινά, ομοίως και τα φορέματά του˙ τώρα βλέπουν οι φίλοι τόσην μεταλλαγήν τόσον εις τα ρούχα ωσάν και εις την έπαρσιν. Αντίς μιαν γούνα, έφτιασε δύο και αν της εκαπλάντιζε απάνω εις τα μπινίσα[7] του, δεν ήταν τόσο βαρύ, μα της έκαμε καθώς εδώ της ζάρουν[8]» (21).

Γράμμα έβδομο: «κατά την ζωήν όπου περνά την σήμερον, με κάνει να πιστεύω πως βέβαια ήθελε να καλβινίση. Δεν φτάνει που τρώει κρέας την Μεγάλη Σαρακοστή… κάθε Σάββατο βράδυ αντίς να έλθη στην εκκλησία, πηγαίνει στην όπερα˙ μάλιστα του Μεγάλου Κανόνος την βραδειά και την παραμονήν βράδυ των Βαΐων ν’ αφήση την ακουλουθία του να πάη στην όπερα» (31).

Ο σιορ Διαμαντής

Ο Κοραής θα στείλει και αυτός μια επιστολή στους συνεργάτες του στην Χίο και την Κωνσταντινούπολη συγχρόνως με το δέκατο τρίτο γράμμα (δωδέκατο στην έκδοση του Ηλιού) του Σταμάτη Πέτρου. Σ’ αυτό θα προσπαθήσει να απολογηθεί περισσότερο για τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες και για όσα του καταμαρτυρεί ο Σταμάτης Πέτρου γι’ αυτές. Εκείνο που δεν φαίνεται ποτέ να κατάλαβε ο παραγιός ήταν πως ο Κοραής θέλησε να αλλάξει ολοκληρωτικά της μορφή της επιχείρησής τους. Με τα λόγια του Ηλιού: «από μεταπωλητής θέλει να γίνει εκσυγχρονισμένος καπιταλιστής επιχειρηματίας» (μζ΄). Ο Κοραής θα επιδιώξει να καταργήσει τους μεσάζοντες, να ναυλώσει καράβι με το οποίο θα στέλνει τα δικά του εμπορεύματά, αλλά και τρίτων, στη Μεσόγειο εισπράττοντας προμήθεια. Τέλος θα προσπαθήσει να επενδύσει τα κέρδη που αποκομίζει από το εμπόριο και δημιουργώντας «μια ιδιόκτητη βιοτεχνική μονάδα στην οποία θα πραγματοποιείται η μεταποίηση των πρώτων υλών που εμπορεύεται ο ίδιος, προσπαθεί να σπάσει το πλέγμα της εξάρτησης της επιχείρησής του από το ξένο εμπόριο και την ξένη βιομηχανία» (νζ΄). Όλα αυτά φυσικά εντάσσονται στη νέα οικονομική σκέψη που γεννήθηκε στα πλαίσια του διαφωτισμού και προέρχονται από την ανάγνωση των μεγάλων ευρωπαίων θεωρητικών της οικονομίας την εποχή εκείνη, Smith, Malthus κτλ.[9]

Νομίζω, πως τα γράμματα του Πέτρου είναι από τα μεταίχμια της γραμματείας μας και σίγουρα το κατεξοχήν για την περίοδο του νεοελληνικού διαφωτισμού. Φανερώνουν με ενάργεια το πριν και το μετά, τον μανιχαϊσμό του παλιού κόσμου που αντιστέκεται και τον πλουραλισμό του καινούριου που έρχεται (για να δημιουργήσει ίσως νέους μανιχαϊσμούς)˙ και αν είναι ή δεν είναι αλήθεια τα όσα καταμαρτυρεί ο παραγιός στο αφεντικό του μικρή σημασία έχει. Γιατί όπως επισημαίνει και ο Ηλιού, «για το σύγχρονο ιστορικό των κοινωνικών συμπεριφορών, που χάρη στη (νεογέννητη) ιστορία των συλλογικών νοοτροπιών, χάρη στην κοινωνική ψυχολογία και, κυρίως, χάρη στη μαρξιστική θεωρία της ιδεολογίας, αρχίζει να καταλαβαίνει πως εκείνο που ενδιαφέρει, γιατί έχει ουσιαστική σημασία, δεν είναι μόνο, και δεν είναι τόσο, αν κάτι συνέβη πραγματικά, όσο οι παραστάσεις (και κυρίως: οι παραμορφωτικές παραστάσεις) που έχουν τα συλλογικά σώματα και οι κοινωνικές ομάδες, για τα πρόσωπα και για τα πράγματα, εκδηλώσεις σαν αυτές που σχολιάζουμε εδώ, αποκτούν μιαν άλλη διάσταση» (ξστ΄).

https://koutalianossimos.wordpress.com/ ... BF-%CE%B4/