Η «Τουρκοφιλία» στο Βυζάντιο!
Δημοσιεύτηκε: 11 Φεβ 2021, 04:58
Οι σχέσεις του Βυζαντίου με τους Τούρκους δεν ήταν πάντα εχθρικές. Στο νήμα παρουσιάζονται οι καλές σχέσεις των Βυζαντινών με τους Τούρκους τόσο σε επίπεδο κεντρικής εξουσίας όσο και σε λαϊκά στρώματα. Πρόκειται για περιπτώσεις συνεργασιών (κυρίως στρατιωτικών), εκούσιων προσχωρήσεων στα τουρκικά βασίλεια μέχρι και προδοσίες προς όφελος των Τούρκων. Τέτοιες περιπτώσεις δεν πολυδιαφημίζονται εδώ στην Ελλάδα και καλό είναι να τις γνωρίζουμε ώστε να αποκτήσουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Η στάση μου είναι κυρίως επικριτική αφού από τα κείμενα που θα ακολουθήσουν καθίστανται σαφείς οι δυσάρεστες συνέπειες που είχαν για το Βυζάντιο και την ιστορία του ελληνισμού ορισμένες από αυτές τις σχέσεις.
Ας ξεκινήσουμε...
Τα πρώιμα αλισβερίσια των Βυζαντινών με τους Χαζάρους
Στον κόσμο του Βυζαντίου οι Χάζαροι εμφανίζονται στα 626-627, όταν ο βασιλιάς Ηράκλειος δανείζεται απ’ αυτούς ένα επικουρικό σώμα ιππικού 40.000 ανδρών για να χτυπήσει τη σασσανιδική Περσία. Το κείμενο που εξιστορεί τη συνάντηση του Βυζαντινού αυτοκράτορα και των αρχηγών των Χαζάρων, κάτω από τα τείχη της Τιφλίδας, αποτελεί μια όμορφη εισαγωγή στην ιστορία τους. Βέβαια μια τέτοια συνάντηση δεν μπορεί να είναι παρά μόνο η συνέπεια της ανόδου τους στην εξουσία και της απόκτησης σπουδαίας φήμης. Και, πράγματι, έχουν καταλάβει τότε μια μεγάλη έκταση γύρω από την Κασπία, τη «θάλασσα των Χαζάρων», όπως θα την ονομάζουν για πολύ καιρό, και στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας.
Είναι περίπου η εποχή των αραβικών εισβολών, της κατάρρευσης της αυτοκρατορίας των Σασσανιδών, της οποίας την κληρονομιά δρέπουν οι μουσουλμάνοι και της υποχώρησης του Βυζαντίου. Έτσι η συμμαχία ανάμεσα στους Βυζαντινούς και στους Χαζάρους, που εγκαινιάστηκε το 626, θα ενισχυθεί, γιατί είναι ευεργετική και για τις δύο πλευρές. Στους μεν παρέχει έναν σύμμαχο με μεγάλη στρατιωτική αρετή, στους δε μια σημαντική εμπορική διέξοδο για τα προϊόντα της Άπω Ανατολής αλλά και την ακτινοβολία ενός μεγάλου πολιτισμού. Γι’ αυτούς τους λόγους η συμμαχία αυτή δεν υποφέρει από κρίσεις και μοιάζει να συντηρείται με περιοδικές σχέσεις-ανταλλαγές κατά τη διάρκεια των πρώτων αιώνων τουλάχιστον. Μια στενή φιλία συνδέει τους βασιλείς με τους χαγάνους, φιλία που θα εκδηλωθεί πολλές φορές τον 7ο και 8ο αιώνα. Ο Ιουστινιανός ΄Β αναγκασμένος να αυτοεξοριστεί καταφεύγει στην αυλή των Χαζάρων. Εκεί παντρεύεται την αδελφή του ηγεμόνα, την οποία φέρνει μαζί του στην Κωνσταντινούπολη όπου βασιλεύει με το όνομα Θεοδώρα. Το παράδειγμά του το ακολουθούν κι άλλοι. Ο Κωνσταντίνος Έ παντρεύεται κι αυτός μια πριγκίπισσα των Χαζάρων, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να ανέβει στον θρόνο ο γιος μιας βάρβαρης, ο Λέοντας ΄Δ ο Χάζαρος (775-780). Οι Βυζαντινοί επίσης έστειλαν στους Χαζάρους τον Κύριλλο να κηρύξει το Ευαγγέλιο (851-863) ο οποίος έγινε δεκτός με τιμές και σεβασμό όπως συνηθιζόταν στην κοινωνία των Χαζάρων προς τους μοναχούς.
(Jean-Paul Roux: Ιστορία των Τούρκων, σελ. 84-85)
Ο «έρωτας» των Βυζαντινών για τους Τούρκους Μισθοφόρους (Σελτζούκοι, Οθωμανοί, Ούζοι, Πατζινάκες)
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χρησιμοποιούσε ανέκαθεν μεγάλους αριθμούς Τούρκων μισθοφόρων, αλλά από το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, η πρακτική αυτή κορυφώθηκε. Το 1262, ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος είχε στην υπηρεσία του 5.000 Σελτζούκους, οι οποίοι συγκροτούσαν το λεγόμενο «Περσικόν» σώμα. Το 1337, περίπου 2.000 ομοεθνείς τους συμμετείχαν στην εκστρατεία του Ανδρόνικου Γ΄ στην Αλβανία. Ο Ιωάννης ΣΤ΄ Καντακουζηνός μίσθωσε συνολικά 11.000 Σελτζούκους πολεμιστές, την περίοδο 1343-1345 και άλλους 6.000 η αυτοκράτειρα Άννα της Σαβοΐας (Παλαιολογίνα), το 1346. Οι Οθωμανοί δεν είχαν μικρότερο μερίδιο συμμετοχής στους βυζαντινούς στρατούς. Ειδικά ο Ιωάννης ΣΤ΄ φαίνεται ότι εκτιμούσε ιδιαίτερα τις υπηρεσίες τους, χρησιμοποιώντας συνολικά 16.000 από αυτούς, μεταξύ 1345 και 1348. Ήταν περιζήτητοι ως έφιπποι τοξότες κι αυτό τους έκανε αρκετά απείθαρχους στους εργοδότες τους. Το 1350, με 20.000 Οθωμανούς, ο Ιωάννης ΣΤ΄ ανακατέλαβε την Θεσσαλονίκη από το επαναστατικό κίνημα των Ζηλωτών, οι οποίοι σχεδίαζαν να παραδώσουν την πόλη στους Σέρβους. Σύντομα, ο συγκεκριμένος αυτοκράτορας θα πλήρωνε την υπερβολική εμπιστοσύνη που είχε στους μισθοφόρους του. Το 1354, οι Οθωμανοί στρατιώτες του, κατέλαβαν για λογαριασμό τους την περιοχή της Καλλίπολης, για να μην φύγουν ποτέ από εκεί. Παρόλα αυτά, οι Βυζαντινοί άρχοντες εξακολούθησαν να χρησιμοποιούν εκτεταμένα Τούρκους μισθοφόρους, κατά τους εμφυλίους πολέμους που ερήμωσαν την αυτοκρατορία, τον 14ο και 15ο αιώνα.
Άλλα τουρκικά φύλα που συμμετείχαν στους βυζαντινούς στρατούς ήταν οι Ούζοι οι Πατζινάκες και οι Κουμάνοι. Οι τελευταίοι συγκροτούσαν το λεγόμενο «Σκυθικόν» σώμα και από τον 11ο αιώνα μέχρι τα μέσα του 14ου αποτελούσαν μια από τις σημαντικότερες μισθοφορικές δυνάμεις έφιππων τοξοτών. Το 1241, περίπου 10.000 Κουμάνοι στρατιώτες εγκαταστάθηκαν στην Ανατολία και με το πέρασμα του χρόνου εξελληνίστηκαν. Οι Ούζοι και οι Πατζινάκες προσέφεραν κι αυτοί μεγάλους αριθμούς έφιππων τοξοτών στους Βυζαντινούς, αλλά από τα μέσα περίπου του 12ου αιώνα παύουν να αναφέρονται στις πηγές.
Πηγή:
https://www.huffingtonpost.gr/entry/to- ... 117614f6c0
Ας ξεκινήσουμε...
Τα πρώιμα αλισβερίσια των Βυζαντινών με τους Χαζάρους
Στον κόσμο του Βυζαντίου οι Χάζαροι εμφανίζονται στα 626-627, όταν ο βασιλιάς Ηράκλειος δανείζεται απ’ αυτούς ένα επικουρικό σώμα ιππικού 40.000 ανδρών για να χτυπήσει τη σασσανιδική Περσία. Το κείμενο που εξιστορεί τη συνάντηση του Βυζαντινού αυτοκράτορα και των αρχηγών των Χαζάρων, κάτω από τα τείχη της Τιφλίδας, αποτελεί μια όμορφη εισαγωγή στην ιστορία τους. Βέβαια μια τέτοια συνάντηση δεν μπορεί να είναι παρά μόνο η συνέπεια της ανόδου τους στην εξουσία και της απόκτησης σπουδαίας φήμης. Και, πράγματι, έχουν καταλάβει τότε μια μεγάλη έκταση γύρω από την Κασπία, τη «θάλασσα των Χαζάρων», όπως θα την ονομάζουν για πολύ καιρό, και στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας.
Είναι περίπου η εποχή των αραβικών εισβολών, της κατάρρευσης της αυτοκρατορίας των Σασσανιδών, της οποίας την κληρονομιά δρέπουν οι μουσουλμάνοι και της υποχώρησης του Βυζαντίου. Έτσι η συμμαχία ανάμεσα στους Βυζαντινούς και στους Χαζάρους, που εγκαινιάστηκε το 626, θα ενισχυθεί, γιατί είναι ευεργετική και για τις δύο πλευρές. Στους μεν παρέχει έναν σύμμαχο με μεγάλη στρατιωτική αρετή, στους δε μια σημαντική εμπορική διέξοδο για τα προϊόντα της Άπω Ανατολής αλλά και την ακτινοβολία ενός μεγάλου πολιτισμού. Γι’ αυτούς τους λόγους η συμμαχία αυτή δεν υποφέρει από κρίσεις και μοιάζει να συντηρείται με περιοδικές σχέσεις-ανταλλαγές κατά τη διάρκεια των πρώτων αιώνων τουλάχιστον. Μια στενή φιλία συνδέει τους βασιλείς με τους χαγάνους, φιλία που θα εκδηλωθεί πολλές φορές τον 7ο και 8ο αιώνα. Ο Ιουστινιανός ΄Β αναγκασμένος να αυτοεξοριστεί καταφεύγει στην αυλή των Χαζάρων. Εκεί παντρεύεται την αδελφή του ηγεμόνα, την οποία φέρνει μαζί του στην Κωνσταντινούπολη όπου βασιλεύει με το όνομα Θεοδώρα. Το παράδειγμά του το ακολουθούν κι άλλοι. Ο Κωνσταντίνος Έ παντρεύεται κι αυτός μια πριγκίπισσα των Χαζάρων, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να ανέβει στον θρόνο ο γιος μιας βάρβαρης, ο Λέοντας ΄Δ ο Χάζαρος (775-780). Οι Βυζαντινοί επίσης έστειλαν στους Χαζάρους τον Κύριλλο να κηρύξει το Ευαγγέλιο (851-863) ο οποίος έγινε δεκτός με τιμές και σεβασμό όπως συνηθιζόταν στην κοινωνία των Χαζάρων προς τους μοναχούς.
(Jean-Paul Roux: Ιστορία των Τούρκων, σελ. 84-85)
Ο «έρωτας» των Βυζαντινών για τους Τούρκους Μισθοφόρους (Σελτζούκοι, Οθωμανοί, Ούζοι, Πατζινάκες)
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χρησιμοποιούσε ανέκαθεν μεγάλους αριθμούς Τούρκων μισθοφόρων, αλλά από το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, η πρακτική αυτή κορυφώθηκε. Το 1262, ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος είχε στην υπηρεσία του 5.000 Σελτζούκους, οι οποίοι συγκροτούσαν το λεγόμενο «Περσικόν» σώμα. Το 1337, περίπου 2.000 ομοεθνείς τους συμμετείχαν στην εκστρατεία του Ανδρόνικου Γ΄ στην Αλβανία. Ο Ιωάννης ΣΤ΄ Καντακουζηνός μίσθωσε συνολικά 11.000 Σελτζούκους πολεμιστές, την περίοδο 1343-1345 και άλλους 6.000 η αυτοκράτειρα Άννα της Σαβοΐας (Παλαιολογίνα), το 1346. Οι Οθωμανοί δεν είχαν μικρότερο μερίδιο συμμετοχής στους βυζαντινούς στρατούς. Ειδικά ο Ιωάννης ΣΤ΄ φαίνεται ότι εκτιμούσε ιδιαίτερα τις υπηρεσίες τους, χρησιμοποιώντας συνολικά 16.000 από αυτούς, μεταξύ 1345 και 1348. Ήταν περιζήτητοι ως έφιπποι τοξότες κι αυτό τους έκανε αρκετά απείθαρχους στους εργοδότες τους. Το 1350, με 20.000 Οθωμανούς, ο Ιωάννης ΣΤ΄ ανακατέλαβε την Θεσσαλονίκη από το επαναστατικό κίνημα των Ζηλωτών, οι οποίοι σχεδίαζαν να παραδώσουν την πόλη στους Σέρβους. Σύντομα, ο συγκεκριμένος αυτοκράτορας θα πλήρωνε την υπερβολική εμπιστοσύνη που είχε στους μισθοφόρους του. Το 1354, οι Οθωμανοί στρατιώτες του, κατέλαβαν για λογαριασμό τους την περιοχή της Καλλίπολης, για να μην φύγουν ποτέ από εκεί. Παρόλα αυτά, οι Βυζαντινοί άρχοντες εξακολούθησαν να χρησιμοποιούν εκτεταμένα Τούρκους μισθοφόρους, κατά τους εμφυλίους πολέμους που ερήμωσαν την αυτοκρατορία, τον 14ο και 15ο αιώνα.
Άλλα τουρκικά φύλα που συμμετείχαν στους βυζαντινούς στρατούς ήταν οι Ούζοι οι Πατζινάκες και οι Κουμάνοι. Οι τελευταίοι συγκροτούσαν το λεγόμενο «Σκυθικόν» σώμα και από τον 11ο αιώνα μέχρι τα μέσα του 14ου αποτελούσαν μια από τις σημαντικότερες μισθοφορικές δυνάμεις έφιππων τοξοτών. Το 1241, περίπου 10.000 Κουμάνοι στρατιώτες εγκαταστάθηκαν στην Ανατολία και με το πέρασμα του χρόνου εξελληνίστηκαν. Οι Ούζοι και οι Πατζινάκες προσέφεραν κι αυτοί μεγάλους αριθμούς έφιππων τοξοτών στους Βυζαντινούς, αλλά από τα μέσα περίπου του 12ου αιώνα παύουν να αναφέρονται στις πηγές.
Πηγή:
https://www.huffingtonpost.gr/entry/to- ... 117614f6c0