Κύπρος 1974 - μία περίεργη ιστορία

[wooded glade]

Τα γεγονότα της Κύπρου του 1974 περιγράφονται εδώ:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF ... F%81%CE%BF

Κανένας δεν έχει δώσει όμως μία πλήρη ερμηνεία τους.
Είναι ο "φάκελος της Κύπρου" που δεν έχει ανοίξει ακούμε. Αλλά δεν πρόκειται βέβαια για κάποιο φάκελο που περιέχει κάτι και παραμένει κλειστός. Με τον όρο "φάκελος της Κύπρου" νοείται δικαστική
διερεύνηση και πόρισμα, που δεν υπάρχει και γι αυτό λέμε ότι "ο φάκελος παραμένει κλειστός".

Θα αποπειραθούμε σήμερα να ερμηνεύσουμε τα γεγονότα, λαμβάνοντας υπ' όψιν μας τις ιστορικές πηγές αλλά επειδή πολλοί κρατάνε ακόμα πολλά μυστικά, θα εξετάσουμε περισσότερο ποιός ωφελήθηκε ;
Όταν λέμε όμως ποιός ωφελήθηκε καλό είναι να μην προεκτείνουμε τα πράγματα πολύ στο μέλλον. Από το 1974 στο 1990 πχ. Διότι δεν υπάρχει καμία CIA η άλλη μυστική υπηρεσία που να βλέπει τόσο πολύ στο μέλλον. Αυτά είναι παραμύθια. Ποιός ωφελήθηκε άμεσα έχει σημασία.

Ένας που σίγουρα δεν ωφελήθηκε τόσο πολύ όσο νομίζουν κάποιοι είναι η Αμερική.
Η νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ αδυνάτισε και δεν πέτυχαν οι Αμερικάνοι να μπει ένα τέλος στις συγκρουσιακές σχέσεις Ελλάδος-Τουρκίας. Οι σχέσεις Ελλάδος-Τουρκίας παρέμειναν όσο συγκρουσιακές όσο ήταν πριν. Υπάρχει πάντα μία εύθραυστη ανακωχή.
Η Σοβιετική Ένωση μπορεί να ωφελήθηκε κάπως, αλλά οπωσδήποτε αυτή ήταν έξω από το παιχνίδι που παίχτηκε.
Η Τουρκία ωφελήθηκε σίγουρα. Πήρε τη μισή Κύπρο αλλά απέκτησε και έναν εχθρό στα δυτικά κάτι που απ' ότι φαίνεται μάλλον της αρέσει παρά δεν της αρέσει (βλέπε και Ίμια, Έβρος και τα λοιπά).
Οι Τούρκοι λένε ότι και η Ελλάδα ωφελήθηκε αφού έπεσε το στρατιωτικό καθεστώς, αλλά εμείς βέβαια δεν το παραδεχόμαστε αυτό παρά σαν συμπτωματική εξέλιξη.

Και η Αμερική μπορεί να ωφελήθηκε όχι εξαιρετικά αλλά κάπως.
Αν πίστευε ότι ο Μακάριος το 1974 ήταν όντως έτοιμος να φέρει τον Σοβιετικό στόλο και να δημιουργήσει την Κούβα της Μεσογείου, αυτό το σχέδιο ματαιώθηκε. Οι μεταδιχοτομικές κυβερνήσεις της Λευκωσίας δεν τόλμησαν να κάνουν ποτέ τέτοια κίνηση.

Τι λένε οι Αμερικάνοι για την ιστορία ;
Λένε ότι δεν ήθελαν τον Μακάριο, λόγω πιθανής "Κούβας", αλλά όταν ο Ιωαννίδης πρότεινε πραξικόπημα του είπαν "όχι". Αυτός όμως δεν τους άκουσε και το έκανε. Στη συνέχεια -λένε πάντα οι Αμερικάνοι- προσπάθησαν να ηρεμήσουν τα πράγματα με τον Σίσκο και όταν ο Σίσκο απέτυχε και ξεκίνησε ο Αττίλας Ι, τότε πιά αποφάσισαν να περιοριστεί η σύγκρουση στην Κύπρο. Δέχονται ότι πίεσαν την Ελλάδα να πει το γνωστό "η Κύπρος κείται μακράν". Αυτό το δέχτηκαν οι Γκιζίκης-Μπονάνος αρχικά και στη συνέχεια και ο Καρανμανλής.

Τι έλεγε ο Ιωαννίδης ;
Ο Ιωαννίδης όπως είναι φυσικό ποτέ δεν παραδέχτηκε επαφές με τη CIA πριν το πραξικόπημα. Υποτίθεται ότι το σχεδίασε και το εκτέλεσε ο ίδιος. Κατηγόρησε τους Αμερικάνους για προδοσία από τη φάση Σίσκο και μετά και κατηγόρησε και τους Μπονάνο κλπ για ολιγωρία.

Τι μπορεί να ισχύει όμως ;

Μπορεί να ισχύει αυτό που λένε οι Αμερικάνοι. Δεν είχαν ιδέα και όταν έγινε ότι έγινε αφ' ενός δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν τους πραξικοπηματίες διότι το διεθνές κλίμα είχε αλλάξει και ήταν πολύ εχθρικό στα πραξικοπήματα, αφ' ετέρου δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν την Τουρκία αλλά και δεν ήθελαν να γίνει Ελληνοτουρκικός πόλεμος.
Υπέρ αυτής της εκδοχής συνηγορεί (κάπως) και ο "Πορτογαλικός άνεμος" εκείνης της εποχής. Η μόδα των πραξικοπημάτων είχε αρχίσει να περνάει.

Μορεί να ισχύει και ότι οι Αμερικάνοι ενθάρρυναν το πραξικόπημα. Πέτυχε κατά το ήμισυ αφού ανετράπη ο Μακάριος, αλλά ενώ θα προτιμούσαν να ακολουθήσει μιά περίοδος προσαρμογής στη νέα κατάσταση τους προέκυψε η Τουρκία. Ή μπορεί αφού έπεσε ο Μακάριος να μην τους ένοιαζε πλέον τι θα ακολουθήσει μεταξύ Ιωαννιδικού καθεστώτος-Αττίλα.

Τι είναι πιό πιθανό εξαρτάται και από κατά πόσον ο Μακάριος ήταν όντως έτοιμος να κάνει την Κύπρο Σοβιετική βάση.

Πάντως και ο Ιωαννίδης χωρίς Αμερικάνους είχε λόγους να κάνει το πραξικόπημα.
Πρώτον κι αυτός δεν ήθελε Σοβιετική βάση, δεύτερον με τον Μακάριο δεν ήταν καθόλου φίλος και τρίτον ένα καθεστώς που θα πίεζε έντονα για την Ένωση θα τον βοηθούσε πολύ στο εσωτερικό μέτωπο, να δικαιολογήσει την παρουσία του σαν "επαναστατική κυβέρνηση".

Σίγουρα ο τρόπος για να αποφευχθεί ο Αττίλας ήταν ένας:
Να έστελνε ο Ιωαννίδης τη μεραρχία αμέσως μετά το πραξικόπημα. Είχε πέντε μέρες καιρό να το κάνει (από τις 15 Αυγούστου μέχρι τις 20) να Στείλει 30,000 στρατό.
Θα έλεγε προς τους Τούρκους ότι την έστειλε για τα Μακαριακά, να επιβάλει την τάξη.
Επίσης ότι δεν ξεφεύγει από το πνεύμα των συμφωνιών του Νοεμβρίου του 1967 (την αποστρατικοποίηση) και ότι μόλις ηρεμήσει η κατάσταση και μόλις η Τουρκία ειδικά αναγνωρίσει θα την αποσύρει.
Μετά από αυτό οι Τούρκοι θα φώναζαν στεντορίως αλλά δεν θα μπορούσαν να κάνουν τίποτα.
Μετά την αναγνώριση, θα απεσύρετο ο στρατός και ο κίνδυνος Τουρκικής εισβολής θα εξακολουθούσε μεν να ελοχεύει αλλά τώρα θα ήταν πλέον πολύ δύσκολο.
Αυτή ήταν η κουταμάρα του. Πίστεψε τον Σίσκο ή δεν υπελόγισε τον κίνδυνο ; Ποιός ξέρει.

Τι έγινε όμως με τους Άγγλους, την τρίτη εγγυήτρια δύναμη που είχε δυνάμεις στο νησί.
Αν είχαν επέμβει οι Άγγλοι εναντίον του πραξικοπήματος θα μπορούσαν να το είχαν καταστείλει. Δεν θα γινόταν Αττίλας αλλά και το οποιοδήποτε "σχέδιο Κούβας" εκ των πραγμάτων θα ματαιωνόταν.
Είναι μυστήριο.
Η Αγγλική κοινή γνώμη εκείνες τις μέρες ήταν σαφώς εναντίον τόσο του πραξικοπήματος όσο και του Αττίλα αλλά η κυβέρνηση τους (εργατικοί) στις παραμονές του Αττίλα Ι έλεγε κάτι χαζά πράγματα.
Το ένα ήταν ότι αν γινόταν Αγγλική επέμβαση οι Κύπριοι θα ... θυμόντουσαν τα παλιά της εποχής ΕΟΚΑ Α' και θα ξανάρχιζε ο παλιός πόλεμος !
Το άλλο -που το έλεγαν οι της άκρας δεξιάς περισσότερο- ήταν "αφού δεν τους άρεσε να είναι αποικία μας καλά να πάθουν τώρα".
Και στον Αττίλα ΙΙ οι Άγγλοι έλεγαν άλλες χαζομάρες (είπαν ... βλακεία των Τούρκων είναι ο ΙΙ, θα κουραστούν !).
Άρα γίνεται πολύ ύποπτο κάποιος να έριξε σύρμα στις κρίσιμες μέρες 17-18 Αυγούστου ότι "καλός είναι ο Αττίλας, άστε τον".
Μπορεί αυτός ο κάποιος να ήταν η Τουρκία ; Καθόλου απίθανο. Ούτως ή άλλως τις Ελληνικές θέσεις για την Κύπρο (για το γενικώτερο Κυπριακό ζήτημα - όχι τα Μακαριακά) πολύ λίγοι τις υποστήριζαν τότε.

[wooded glade]

Ο Ιωαννίδης πίστευε λοιπόν, για λίγο έστω, ότι με το πραξικόπημα που κάνει σώνει την Κύπρο από την κομμουνιστική απειλή αλλά και την Τουρκία και τον Ντενκτάς από την ίδια απειλή.
Δεν κατάλαβε τίποτα παρά κατόπιν εορτής.
Ένα καμπανάκι θα μπορούσε να ήταν ότι το καθεστώς του ήταν ελάχιστα έως καθόλου δημοφιλές. Άρα θα σου πει "μπράβο" η Τουρκία ;