Ο Τουρκος Σουλτανος, αγνοώντας τις κινήσεις των Αυτοκρατορικών, βρισκόταν στον νότο, πολιορκώντας το Χαλέπι στη Συρία. Μολις εμαθε οτι η γιγάντια Αυτοκρατορική στρατιά βρισκόταν 600χλμ(!) πίσω του, εγκατέλειψε "τροχηδόν" την πολιορκία και περασε με τοση βιασυνη τον Ευφρατη, ωστε εχασε εκατονταδες αλογα. Περνώντας απο τις περιοχές των Κούρδων, στρατολόγησε 10.000 απο αυτους ( κυριως ελαφρύ πεζικό) γιατί οι 4.000 Γκουλάμ ( Ιδιόκτητοι πολεμιστες-σκλαβοι) ιππεις που διεθετε σαν πυρήνα του στρατού του, ήταν ανεπαρκείς αριθμητικά.
Καθώς ο Σελτζούκος Σουλτάνος Alp- Arslan κινουταν σαν αστραπή προκειμενου να προλαβει δυσαρεστες καταστασεις, συναντηθηκε με 40.000 Τουρκομανους ιππεις, υπο την ηγεσια των εμιρηδων Sav-Tekin, Sundak, Tarang, Gevher-Aiyn, Ay-Tegin, Kultamisoglou Suleiman ( ο μετεπειτα κατακτητης της Νικαιας το 1081), Tutu-oglu, Devlet, Cavli, Mengusek, Dilmac-oglu, Ahmet-shah, και ο "δαιμονικος" Afsin ( ο σφαγεας του Αμορίου και του Ικονίου το 1068/9), οι οποιοι ειχαν ανταποκριθει αμεσα στις δραματικες εκκλησεις του Σουλτανου για βοηθεια.
Φαινεται λοιπον, οτι οι Τουρκικες δυναμεις ξεπερνουσαν τις 50.000 ανδρες.
Η Αυτοκρατορικη στρατια, που ηταν υπερδιπλασια σε μεγεθος, αποτελουταν απο το συνολο των Μικρασιατικων Θεματων ( Ανατολικων, Θρακησιων, Χαλδιας, Καππαδοκιας Παφλαγονιας, Κολωνειας, Χαρσιανου, Σεβαστειας, Αρμενιάκων, καθως και το Οψικίου) αλλα αν εξαιρεσει κανεις τους Καππαδοκες υπο τον εμπειρο Θεοδωρο Αλυάτη, τα στρατευματα απο την Κολωνεία και εν μερει απο την Παφλαγονια, ολοι οι υπολοιποι γηγενεις Ελληνες στρατιωτες "ηταν σε μαυρα χαλια", οντες οχι επαρκεις αριθμητικα, ανεκπαιδευτοι και παραμελημενοι, επειτα απο κακοδιοικηση δεκαετιων. Ολοι αυτοι συμπληρωνονταν απο λιγες χιλιαδες Αρμενιων, που ναι μεν ηταν καλοι στρατιωτες, αλλα ηταν παντελως αναξιοπιστοι, οπως απεδειξαν τα φρικτα γεγονοτα της Σεβαστειας το 1059.
Τα ανατολικα στρατευματα, ( περιπου 50.000 ανδρες) συμπληρωνονταν απο τα Βαλκανικα "Θεματα" ( Θρακης, Μακεδονιας και Βουλγαριας κατα βασιν) που αποτελουταν απο Ελληνες στρατιωτες καθως και λιγους Βουλγαρους. Αυτα τα στρατευματα ( περιπου 15.000 ανδρες) ηταν σε εμφανως καλυτερη κατασταση απο τους Μικρασιατες συναδελφους τους, ενω συμπληρωνονταν απο μισθοφορικα τμηματα Πετσενεγγων και Ουζων μισθοφορων ιπποτοξοτων, που ηταν μερικες χιλιαδες, ενω πολεμουσαν πανομοιοτυπα με τους Τουρκους.
Ο πυρηνας ομως της στρατιας αποτελουταν απο το τμημα των Βαραγγων που πηρε μαζι του ο Αυτοκρατορας ( περιπου η μιση φρουρα- 2-3.000 ανδρες) καθως και 5.000 Νορμανδοι ιππεις, που ειχαν συγκεντρωθει απο φρουρες του Ποντου, Αμασειας, καθως και της Αγκυρας, υπο την λαμπρη ηγεσια του εμπειρου Νορμανδου πολεμαρχου Ursel de Balleuil. Περιττο δε να ειπωθει, οτι ολοι αυτοι ηταν εξαιρετικα αξιομαχοι, ενω συνεπικουρουταν και απο "ταγματα" Ρωσων, που αφησαν τα φρουρια που φυλαγαν στον Ποντο και στον Ευφρατη.
Η φρουρα των "ταγματων" της πρωτευουσας ( Σχολαι, Εξκουβιτορες, Αριθμοι, Εταιρειαι, Στρατηλαται) που αριθμουσαν και αυτοι πανω απο 5.000 ανδρες, συνεδραμαν και αυτοι την προσπαθεια του Αυτοκρατορα, ενω απο οτι φαινεται ( σταση στον Βαθυ Ρυακα) ενα σωμα Γερμανων πεζων μισθοφορων ηταν ενταγμενο και αυτο οργανικα στην στρατια.
Αν υπολογιστουν και το πασης φυσεως βοηθητικο προσωπικο ( υπηρετες, εργατες, οδηγοι, τεχνιτες, σιτιστες, οδηγοι για τις 5.000(!) αμαξες της στρατιας καθως και τεχνικο προσωπικο για τις πολιορκητικες μηχανες - μονο ενας καταπελτης που ειχε ο Ρωμανος εξυπηρετουταν απο 200(!) ανδρες) η στρατια φαινεται οτι εφθανε τις 120.000 ανδρες.
Παροτι φυσικα το στρατευμα του Ρωμανου δεν θυμιζε και πολυ τους ακαταμαχητους στρατους του Βουλγαροκτονου και του Νικηφορου Φωκα, εξακολουθουσε να ειναι μια εξαιρετικα ισχυρη δυναμη, ικανη να συντριψει οποιονδηποτε αντιπαλο της εποχης.
Τα πραγματα ομως δεν εξελιχθηκαν ετσι...
Ο Ρωμανος, αν και λαμπρος στρατιωτης και πατριωτης, ηταν πολυ μετριος στρατηγος, και διακρινοταν συνεχως για αναποφασιστικοτητα και λανθασμενες επιλογες, παρα τις εκαστοτε επιτυχιες, οπως ειχαν αποδειξει οι προηγουμενες εκστρατειες του κατα των Τουρκων (1068, 1069).
Ετσι και παλι, αγνοωντας που ακριβως βρισκοταν ο ογκος του Τουρκικου στρατου, και παρα τις εντονες διαμαρτυριες των στρατηγων του, που οι περισσοτεροι ηθελαν να δημιουργησουν αμυντικη γραμμη στον Ευφρατη, και μαλιστα στον αξονα Μελιτηνης-Σεβαστειας- Τεφρικης, ο Ρωμανος διεσχισε τον τεραστιο ποταμο στις 26 Ιουλιου 1071, και εισχωρησε στο αχανες Αρμενικο υψιπεδο, "ψαχνοντας" τους Τουρκους.
Η εκταση που ειχε αναλαβει να εκκαθαρισει η στρατια ηταν πολυ μεγαλη, και οι στρατιωτες ειχαν λαβει διαταγες ηδη απο το βραδυ της 25ης Ιουλιου, "να εχουν τροφες για δυο μηνες" κατι που οδηγησε πολλους να κυνηγανε τους σιτιστες για τα απαραιτητα μεχρι τα ξημερωματα, μεσα στους δρομους της Θεοδοσιουπολης, τελευταιος σταθμος πριν απο τα συνορα.
Αφου εισχωρησε στην Αρμενια, που ηταν τελειως κατεστραμμενη απο τις Τουρκικες επιδρομες των τελευταιων τριαντα ετων, ο Ρωμανος εστειλε 12.000 ανδρες του μεχρι τις...παρυφες του Καυκασου, την μακρινη Αμπχαζια, για τροφες, αφου η Αρμενια δεν μπορουσε να παρασχει τιποτα, ενω ηταν ολοφανερο οτι οι δυο μηνες δεν...εφταναν για την ολοκληρωση της επιχειρησης, αφου οι Τουρκοι ηταν αφαντοι.
Ο Ρωμανος ομως επηρεασμενος και απο υπερβολικη αυτοπεποιηθηση, λογω του μεγεθους της Στρατιας, αλλα και επειδη δεν γνωριζε καθολου που βρισκοταν ο κυριος στρατος των Τουρκων ( εν μερει λογω των λανθασμενων αναφορων του "Δουξ" Εδεσσης Λεοντα Διαβατηνου, που ειχε ενημερωσει τον Αυτοκρατορα οτι ο Σουλτανος βρισκοταν στα ανατολικα, ενω στην πραγματικοτητα ερχοταν απο τον νοτο) υπεπεσε σε αλλεπαλληλα λαθη τακτικης, που σε συνδυασμο με αυτα που εγιναν το απογευμα της 26ης Αυγουστου, του κοστισαν την εκστρατεια, και "εστειλαν το Ελληνικο Εθνος στα Ταρταρα" απο τα οποια αδυνατει να βγει μεχρι σημερα...
Σε καθε περιπτωση, τα χαραματα της 23ης Αυγουστου, ο Ρωμανος εστειλε προς ανιχνευση των Τουρκων ενα ισχυρο αποσπασμα Πετσενεγγων ιπποτοξοτων. Περι τις 12.00, ο Αυτοκρατορας απεστειλε ολους τους Νορμανδους ιππεις και αρκετους Ουζους ιπποτοξοτες ( συνολικα πανω απο 7.000 ανδρες) υπο τον Ursel De Balleuil, ενω λιγο πριν νυκτωσει, περι τις 19.00, απεστειλε ενα νεο, ισχυροτατο σωμα, υπο τον Γεωργιανο "Μαγιστρο" Ιωσηφ Ταρχανειωτη ( πανω απο 15.000 ανδρες " στιφος πεζων ουκ ευκαταφρονητον, μαλλον δε των ιπποτων το εκκριτον δε και μαχιμωτατον'' οπως αναφερει ο εμβροντητος Ατταλειατης, ο οποιος παρακολουθουσε με εκδηλη ανησυχια τοσο μεγαλα τμηματα στρατου να φευγουν εκτος στρατοπεδου, στο ...αγνωστο.
Και τα τρια αυτα σωματα ( συνολικα 25.000 ανδρες) ειχαν εντολη να καταλαβουν το στρατηγικης σημασιας φρουριο Χλιατ, 45 χλμ Νοτιοδυτικα, να συλλεξουν τροφιμα, και να "σκουπισουν" ολη την περιοχη για να βρουν τους μισητους Τουρκους.
Φυσικα, αυτη η δουλεια μπορουσε να γινει και με αισθητα λιγοτερους ανδρες, ο παντα ομως ανησυχος, αναποφασιστος και μετριος στρατηγος Ρωμανος πιστευε οτι το καθε σωμα θα ηταν ανεπαρκες, οποτε εστελνε και αλλο ισχυροτερο, για να το ενισχυσει.
Με την εναπομεινασα Στρατια, οι Αυτοκρατορικοι κυκλωσαν απο παντου το Ματζικερτ, και τα χαραματα της Τεταρτης, 24ης Αυγουστου, το Αρμενικο πεζικο του Αυτοκρατορα με ξαφνικη επιθεση, δημιουργησε ρηγμα στα τειχη της πολεως.( που ηταν σε Τουρκικα χερια απο το 1064/5) και αφου εισχωρησε, κατεσφαξε εκατονταδες Τουρκους ενω οι υπολοιποι παραδοθηκαν.
Περι τις 11:00, ο Ρωμανος πληροφορηθηκε οτι τα τρια σωματα που ειχε αποστειλει την προηγουμενη, ειχαν ερθει σε επαφη με "αμετρητους" Τουρκους. Ακομα και τοτε, ο Ρωμανος δεν ηταν σιγουρος οτι αντιμετωπιζε πλεον το συνολο του Τουρκικου στρατευματος (55.000 ανδρες) που ειχε φτασει πλεον με ολο του τον ογκο, στα νοτια του Αυτοκρατορα.
Ανησυχος, απεστειλε αλλους 20.000 ανδρες ( Ρωσους και Πετσενεγγους μαζι με λιγους Ελληνες) υπο τον "Κατεπάνω" Θεοδοσιουπολεως Νικηφορο Βασιλακιο, ο οποιος ομως μη εξοικειωμενος με τις νομαδικες τακτικες, επεσε σε πολλαπλες ενεδρες και συνεληφθη αιχμαλωτος.
Ο Ρωμανος τοτε απεστειλε πεμπτο(!) σωμα, αποτελουμενο απο τα "Δυτικα Ταγματα" ( Θρακης, Μακεδονιας, Βουλγαριας, Δυρραχιου- περιπου 15.000 ανδρες) υπο τον Νικηφορο Βρυεννιο οπου συναντησε τοσο ισχυρη Τουρκικη πιεση, ωστε να αναγκαστει να υποχωρησει εντος στρατοπεδου, δεχομενος κιολας τρια(!) πληγματα απο λογχη, κεφαλοθραυστη και ξιφος, ενω οταν γυρισε η πανοπλια του ηταν "γεματη απο βελη".
Ηταν φανερο πλεον, οτι οι Τουρκοι ειχαν φτασει.
Το βραδυ της 24/25ης Αυγουστου, μάζες Τουρκομανων ιπποτοξοτων εξαπελυσαν συννεφα βελων κατα του Αυτοκρατορικου στρατοπεδου, γεγονος που που προκαλεσε συγχυση και αναταραχη, γιατι Ουζοι μισθοφοροι που ηταν στρατοπεδευμενοι σαν προφυλακη απεξω, αναζητησαν εντρομοι καταφυγιο σε αυτο, αλλα επειδη η εμφανιση και οπλισμος τους ηταν πανομοιοτυπος με των Τουρκων, ( με τη διαφορα οτι δεν ηταν Μουσουλμανοι) δημιουργησε φοβερη αναστατωση στους Αυτοκρατορικους.
Η νυχτα περασε με τους περισσοτερους αγρυπνους, ενω περι τις 08:00 της 25ης, ενα μεγαλο Τουρκικο αποσπασμα αποπειραθηκε να καταλαβει την οχθη του ποταμου απεναντι απο το Αυτοκρατορικο στρατοπεδο, για να κοψει την προμηθεια νερου.
Ευθυς ομως, μεγαλη δυναμη πεζων τοξοτων βγηκε απο το στρατοπεδο, και με μαζικες και συντονισμενες ομοβροντιες προκαλεσε βαριες απωλειες στους Τουρκους.
Το μεσημερι ομως, μια μεγαλη ομαδα Ουζων με αρχηγο τον Φυλαρχο Ταμίς αυτομολησε στους Σελτζουκους ( Ηταν φανερο οτι σε αντιθεση με τους Πετσενεγγους, οι Ουζοι ηταν ασταθεις και εξαιρετικα αναξιοπιστοι). Οι Ουζοι που παρεμειναν, ορκιστηκαν απο τον ιδιο τον Ατταλειατη ενωπιον του Αυτοκρατορα, οτι θα παρεμεναν πιστοι, κατι που αποδειχθηκε αληθινο...
Το ιδιο βραδυ, κατεφθασε στο Αυτοκρατορικο στρατοπεδο Σουλτανικη πρεσβεια υπο τον Abu Ganaim bin al- Mahleban και τον Τουρκομανο εμιρη Sav- tekin, με πολυ "θολες" προτασεις ειρηνης, οι οποιες απορριφθηκαν ασυζητητι απο τον Αυτοκρατορα.
Ο κυβος ειχε ριφθεί.
Με περιπου πεντε σωματα στρατου ( περιπου 50.000 ανδρες) να λειπουν ομως, ο Ρωμανος μαλλον θα ηθελε να πολεμησει αλλη μερα, αλλα η πεποιηθηση του οτι το στρατευμα που ειχε επαρκουσε ( περιπου 55-60.000 ανδρες) καθως και θα του ηταν εξαιρετικα δυσκολο να συγκεντρωσει συντομα τοσο μεγαλη στρατια και το κυριοτερο, να πετυχει στο συνολο της την Τουρκικη στρατια, ο Ρωμανος αποφασισε να πολεμησει "με καθε κοστος".
Το ξημερωμα της 26ης Αυγουστου 1071, της πιο μαυρης μερας για τον Ελληνισμο μεχρι σημερα, ηταν ζεστο, κλασικο για καλοκαιρινο πρωινο.
Οπως αναφερει ο αυτοπτης μαρτυρας Μιχαηλ Ατταλειατης, ο Αυτοκρατορας ηταν ξυπνιος απο τα χαραματα, και με το πρωτο φως του ηλιου αρχισε να βγαζει ολο τον στρατο του απο το στρατοπεδο, ενω οι γυρω λοφοι "μαυρολογουσαν" απο τις μαζες των Τουρκομανων.
Με τοσες μοναδες ομως να λειπουν, ειναι αμφιβολο αν οι υπαρχουσες δυναμεις του Ρωμανου ( 55-60.000 ανδρες) ειχαν και μια στοιχειωδη αριθμητικη υπεροχη εναντι των Τουρκων (50-55.000 ανδρες μειον απωλειες των προηγουμενων ημερων).
Οπως και αν ειναι, ο Ρωμανος ηταν αποφασισμενος, διεθετε μια πολυπληθη στρατια και οι Τουρκοι ηταν επιτελους μπροστα του.
Εχοντας μεγαλη ομολογουμενως πειρα απο τις νομαδικες τακτικες των Τουρκων, παρεταξε τα στρατευματα του σε δυο γραμμες, αποστασης περιπου 600 μετρων η μια απο την αλλη συμφωνα και με τις Αυτοκρατορικες πρακτικες αλλα και με βαση της δικιας του εμπειριας.
Στα αριστερα της πρωτης γραμμης, παραταχτηκαν τα Δυτικα "Ταγματα" ( Θρακης, Μακεδονιας, Βουλγαριας, Δυρραχιου) υπο τον Νικηφορο Βρυεννιο, στο κεντρο ο ιδιος ο Αυτοκρατορας επικεφαλης των Βαραγγων, των ταγματων των "Σχολων" και αλλων επιλεκτων μοναδων, καθως και μιας μεγαλης μοναδας βαρεως Αρμενικου πεζικου, ενω στα δεξια, ο εμπιστος του Αυτοκρατορα, Καππαδοκης Θεοδωρος Αλυατης, με επιλεκτο πεζικο απο την Καππαδοκια καθως και το συνολο των διαθεσιμων ( υπηρχαν πολλοι που ειχαν αποσταλλει με τους Ursel de Balleuil και Ιωσηφ Ταρχανειωτη στο Χλιατ στις 24 Αυγουστου) Μικρασιατικων στρατευματων. Ολοι αυτοι, ηταν περιπου 30.000 ανδρες.
Αριστερα και δεξια, κινουταν "σαν σβουρες" οσοι Πετσενεγγοι και Ουζοι τοξοτες ειχαν απομεινει.
Στη δευτερη γραμμη, βρισκοταν ο φανατικος αντιπαλος του Ρωμανου, Ανδρονικος Δουκας, ο οποιος ειχε τεθει διοικητης ολης της δευτερης γραμμης, που αποτελουταν απο ταγματα της Αυτοκρατορικης φρουρας, τις "Εταιρειες", τους "Οικειους" ( ενοπλα σωματα ακολουθων μεγαλογαιοκτημονων) καθως και μοναδες Πετσενεγγων και το επιφοβο ( και αλλοπροσαλλο) Γερμανικο πεζικο που ειχε στασιασει στον σταθμο του Βαθυ Ρυακα, στη Σεβαστεια. Ολοι αυτοι, ξεπερνουσαν τις 25.000 ανδρες.
Ο Ρωμανος γνωριζε τις διαθεσεις του Ανδρονικου Δουκα απεναντι του, για αυτο και τον πηρε μαζι του στην εκστρατεια, ωστε να μην συνομωτει στην Κων/πολη, που ηταν σωστη κινηση, θα ηταν πιο σωστη κινηση αν τον ειχε διπλα του, και οχι 600 μετρα πισω του, κατι που θα ειχε τραγικες συνεπειες οπως θα δουμε...
Οι Τουρκοι ειχαν παραταχθει σε τρια μεγαλα αυτοδιοικουμενα τμηματα, που το καθενα διαιρουταν σε επιμερους υπομοναδες, παλι με αυτονομη διοικηση, με τον Αλπ Αρσλαν να εχει το γενικο προσταγμα οχι απο την πρωτη γραμμη, αλλα απο ενα υψωμα στα μετοπισθεν, με καλη οπτικη επαφη του πεδιου ομως. Το γεγονος δε, οτι πανω απο το 80% των 50.000 Τουρκων ηταν εφιπποι, διευκολυνε τις επιλογες του Σουλτανου ως προς τις συνεχες εναλλαγες κινησεων αναλογα με την περισταση.
Περιττο δε, να ειπωθει, οτι η μη αποδοχη των ορων του Σουλτανου απο τον Αυτοκρατορα ειχε φανατισει τους Τουρκους, οι οποιοι ολο το βραδυ προετοιμαζοταν πυρετωδως, ουρλιαζαν σαν λυκοι ενω πολλοι Σαμάνοι και Φυλαρχοι τους εκαναν "μαγικες τελετες" με βελη, την στιγμη που ο Σελτζουκος Σουλτανος σαν γνησιος Μουσουλμανος, προσευχοταν στον Προφητη.
Περι τις 10:00, και ενω ο Ηλιος αρχιζε να ανεβαινει, οι Αυτοκρατορικοι σε συμπαγεις σχηματισμους αρχιζαν να προχωρουν, υφισταμενοι συνεχως ακαταπαυστες ομοβροντιες βελων απο χιλιαδες Τουρκομανων, που σε διαδοχικα κυματα 2-3.000 ανδρων επελαυναν, τοξευαν, και υποχωρουσαν, μονο και μονο για να αντικατασταθουν απο νεα κυματα.
Η κατασταση αυτη, κρατησε ωρες, ηταν φανερο ομως οτι οι Τουρκοι δεν θα μπορουσαν να συνεχισουν για πολυ την τακτικη αυτη, αφου τα αυτοκρατορικα στρατευματα πλησιαζαν επικινδυνα τις παρυφες των λοφων, οπου βρισκοταν το Τουρκικο στρατοπεδο, και αν το καταλαμβαναν, δεν θα υπηρχε πια χωρος για τετοιες ευελικτες κινησεις.
Περι τις 20:00, και αφου σουρουπωνε, τα πρωτα Αυτοκρατορικα στρατευματα κατορθωσαν και εφτασαν στο Τουρκικο στρατοπεδο που ηταν..αδειο. Οι Τουρκοι ειχαν συμπτυχθει πλεον στα υψωματα, μην εχοντας πουθενα αλλο χωρο για αναπτυξη.
Ο Ρωμανος, βλεποντας οτι αρχισε να πεφτει το σκοταδι, τις δυο πτερυγες του να εχουν υπερεπεκταθει ( ειδικα η δεξια) σε δυσβατο πλεον εδαφος, και στην ουσια να μην εχει εμπλακει με τους Τουρκους, αποφασισε ανακοπη της προελασεως, συντεταγμενη συμπτυξη, και επιστροφη στο οχυρωμενο στρατοπεδο του, που απειχε πανω απο εφτα χιλιομετρα(!).
Το υψωμα ομως του Αυτοκρατορικου λαβαρου, τα σαλπισματα, οι προφορικες διαταγες, ο εκνευρισμος, η σκονη απο τις κινησεις τοσων χιλιαδων ανδρων και αλογων καθως και η αποσταση που ειχαν μεταξυ τους τα διαφορα τμηματα της γραμμης του Διογενη ( ειδικα η δεξια πτερυγα του Αλυατη) συνετελεσαν ωστε οι διαταγες να μην γινουν αντιληπτες απο ολους.
Ο Θεοδωρος Αλυατης με τους Καππαδοκες του και μερικους Μικρασιατες εμειναν στασιμοι μην γνωριζοντας τι να κανουν, αλλοι Μικρασιατες αρχισαν να υποχωρουν ατακτα, εως πολυ...ατακτα, οι Πετσενεγγοι εμειναν στις θεσεις τους, οι Ουζοι παραδοξως, δεν το εσκασαν, στην αριστερη πτερυγα οι Μακεδονες, Θρακες και Βουλγαροι του Βρυεννιου αρχισαν πλεον να εμπλεκονται βαρια με μαζες Τουρκομανων, ενω στο κεντρο ο ανυποπτος Ρωμανος αρχιζε να υποχωρει συντεταγμενα με τους Βαραγγους, τα "Ταγματα" και το βαρυ Αρμενικο πεζικο.
600 μετρα μακρια ομως, ο παμπονηρος νεαρος, Ανδρονικος Δουκας, ειχε καταλαβει οτι "κατι δεν πηγαινε καλα", ανεκοψε αμεσως την προελαση, και οταν ειδε την υποχωρηση του Ρωμανου, αρχισε να διαδιδει οτι...ο Αυτοκρατορας σκοτωθηκε και ο "καθενας ας σωθει οπως μπορει".
Ηταν η αρχη του τελους...
Βλεποντας ο Τουρκος Σουλτανος το χαος που επικρατουσε στην πεδιαδα μπροστα του, διεταξε τον υπαρχηγο του, Tarang, "και αλλους δεκα εμιρηδες" να γυμνωσουν τα ξιφη τους και να οδηγησουν τους ανδρες τους κατα των απιστων γιατι ειχε ερθει η ωρα"..
Και ετσι εγινε..
Αφου κυκλωσαν οι Τουρκοι την δεξια πτερυγα, επειτα απο σφοδροτατη συγκρουση καταφεραν να τη διαλυσουν, με τους Καππαδοκες και οσους Μικρασιατες ειχαν απομεινει να πουλουν ακριβα το τομαρι τους, ενω ο Θεοδωρος Αλυατης συνεληφθη αιχμαλωτος.
Η αριστερη πτερυγα, υπο τον Νικηφορο Βρυεννιο, υπερφαλαγγιστηκε απο ασυλληπτες μαζες Τουρκων, παρολα αυτα διατηρησε την συνοχη της και υποχωρησε μεσα στο σκοταδι της νυχτας γενικα αλωβητη.
Το κεντρο ομως υπο τον Αυτοκρατορα, η μαλλον οτι ειχε μεινει απο αυτο, αφου οι περισσοτεροι ειχαν φυγει τρεχοντας η υποχωρουσαν ατακτα, εμεινε στη θεση του και πολεμησε μανιασμενα, ειδικα οι Βαραγγοι, οι οποιοι δημιουργησαν ενα τειχος με τα σωματα τους γυρω απο τον Αυτοκρατορα, λιγοι "Σχολαριοι" και καποιοι Αρμενιοι πεζοι, "που επεσαν μεχρι τον τελευταιο".
Για την δε, παραταξη του Ανδρονικου Δουκα, ουτε..λογος, ειχε ηδη φθασει στο Αυτοκρατορικο στρατοπεδο σε χρονο ρεκορ, και ειχε αρχισει να το... εκκενωνει κιολας, διαδιδοντας απιστευτα ψευδη για την τυχη του Ρωμανου και των ανδρων του.
Ειχε αρχισει ομως ηδη να πεφτει σκοταδι, και οταν τα πρωτα τμηματα της γραμμης του Αυτοκρατορα αρχισαν να μπαινουν ατακτα στο στρατοπεδο ουρλιαζοντας, "τρομος βασιλεψε παντου" οπως λεει ο αυτοπτης μαρτυρας, Μιχαηλ Ατταλειατης, που ειχε μεινει στο στρατοπεδο..
Ηδη, οι πρωτοι εφιπποι Τουρκομανοι ειχαν αρχισει να καταφθανουν, "καταπατωντας πεζους και εφιππους, τοξευοντας σαν δαιμονες" και ειχαν αρχισει να μπαινουν στο γιγαντιο στρατοπεδο.
Εφτα χιλιομετρα μακρια, περι τις 23:00, ο Ρωμανος, ειχε κυκλωθει απο παντου, σκοτωνε οποιον Τουρκο τον πλησιαζε, αλλα οταν το αλογο του δεχτηκε ενα τσουρμο βελη και κατερρευσε, ο ηδη τραυματισμενος Ρωμανος καταπλακωθηκε κατω απο το αλογο του, και εμεινε εκει, ολη τη νυχτα, ακουγοντας πλεον μονο οιμωγες τραυματισμενων, μουγκρητα απο ετοιμοθανατους ανδρες και αλογα, και τιποτα αλλο...
Κατα την διαρκεια της νυχτας οι Τουρκοι μπηκαν μεσα στο Αυτοκρατορικο στρατοπεδο, λεηλατωντας το φρικτα, σφαζοντας τραυματιες και συλλαμβανοντας αιχμαλωτους διασπαρτους στρατιωτες, που ειχαν χασει παντελως το προσανατολισμο τους μεσα στο σκοταδι.
Γεγονος ομως ηταν, οπως και διαπιστωσαν οι ιδιοι οι Τουρκοι το πρωι, οτι ο κυριος ογκος του Αυτοκρατορικου στρατου ειχε διαφυγει.
Διεφυγε ολη η παραταξη που οδηγουσε ο Ανδρονικος Δουκας (25.000 ανδρες) και που μονο η προελαση της θα αλλαζε το αποτελεσμα της μαχης, διεφυγε σχετικα αλωβητη η αριστερα πτερυγα του Νικηφορου Βρυεννιου, ο οποιος φυσικα δεν φερει ευθυνη, αφου πολεμησε καλα, ενω διεφυγαν και οι περισσοτεροι απο το κεντρο του Ρωμανου, καθως και αρκετοι απο την δεξια πτερυγα υπο τον Θεοδωρο Αλυατη. Αν υπολογιστουν και οι απωλειες των προηγουμενων ημερων, φαινεται οτι οι Αυτοκρατορικοι εχασαν συνολικα περι τους 10.000 ανδρες, ενω μερικες χιλιαδες πιαστηκαν αιχμαλωτοι, ητοι το 10-12% της αρχικης στρατιας, αλλα ειναι σιγουρο οτι θα ηταν αισθητα μεγαλυτερες αν δεν επεφτε το σκοταδι, που καλυψε την υποχωρηση, ατακτη και μη. Οι απωλειες δε των Τουρκων ( μαζι με αυτες της 25η Αυγουστου) δεν φαινεται να ξεπερνουσαν τις 5.000 ανδρες.
Οι απωλειες δεν ηταν μεγαλες, η Αυτοκρατορια ειχε υποστει στο παρελθον πολυ μεγαλυτερες καταστροφες ( Γιαρμουκ 636 -25.000 νεκροι, Πλισκα 811- 50.000 νεκροι, Βουλγαροφυγον 896 20.000 νεκροι, Αγχιαλος 927-30.000 νεκροι) αλλα το προβλημα τωρα ηταν οτι ο Αυτοκρατορας συνεληφθη...αιχμαλωτος απο τουα Τουρκους, ευθυς μολις ξημερωσε, απο εναν ιδιοκτητο δουλο (Gulam), ελληνικης(!) μαλλον καταγωγης, του Τουρκομανου εμιρη Saduddevle Gevherayin.
Το πιο ιερο προσωπο της Αυτοκρατοριας, ο πανσεπτος "Αυγουστος Ρωμαιων" ειχε οχι απλα συλληφθει απο εχθρους, αλλα απο ...Μουσουλμανους κιολας.
Μαζι με τον Ρωμανο, ειχαν πιαστει αιχμαλωτοι και αλλοι επιφανεις αξιωματουχοι, οπως οι Θεοδωρος Αλυατης, Νικηφορος Βασιλακης ( απο τις 24 Αυγουστου), Λέων Χοιροσφάκτης, ο "Επι των Δεησεων" Βασιλειος Μαλέσης και αλλοι.
Βεβαια οπως εξελιχθηκαν τα πραγματα αργοτερα για την Αυτοκρατορια και τον ιδιο θα ηταν καλυτερα να ειχε σκοτωθει, αλλα δεν ηταν γραφτο...
Στον Αυτοκρατορα, οπως και σε ολους τους επισημους αιχμαλωτους, ο Αλπ Αρσλαν τους συμπεριφερθηκε ανελπιστα καλα, αφου βεβαια βασικος του στοχος (τοτε) δεν ηταν να καταστρεψει την Αυτοκρατορια ( δεν ηταν εφικτο αλλωστε) αλλα να αποκομισει εδαφικα οφελη στο Ανατολικο συνορο ( οπως και εγινε) μια γενναια αποζημιωση 1.000.000 χρυσων νομισματων, ωστε να μπορει να κινηθει απερισπαστος κατα του "μεγαλου φρουτου" που ηταν η Φατιμιδικη Αιγυπτος.
Φυσικα οι αιμοβοροι Τουρκομανοι εμιρηδες ειχαν διαφορετικη αποψη, αλλα προσωρινα χαλιναγωγουνταν απο την ατσαλενια θεληση του 44χρονου Σελτζουκου Σουλτανου, τοσο, ωστε σταματησαν καθε επιδρομη μεχρι τις αρχες Αυγουστου του 1072.
Οσο αφορα τους επιζωντες, ο Ανδρονικος Δουκας ειχε ηδη φθασει ασφαλης στην Κωνσταντινουπολη στα μεσα Σεπτεμβριου 1071, ενω οι Ατταλειατης και αλλοι αξιωματουχοι δια θαλασσης μεσω Τραπεζουντας ( η οποια κατακλυστηκε απο στρατιωτες διαφορων σχηματισμων) περιπου την ιδια εποχη.
Οσο αφορα δε, τους δυο "μυστηριωδεις" αποντες, Νορμανδο Ursel de Balleuil και Γεωργιανο Ιωσηφ Ταρχανειωτη, με τους 30.000 και πλεον ανδρες τους, που αν βρισκοταν στη μαχη μαλλον θα ηταν απιθανο να γινουν τα πραγματα οπως εγιναν, πολλα εχουν λεχθει. Οι Ελληνικες πηγες ( Ατταλειατης, Βρυεννιος) τους βριζουν και τους θεωρουν προδοτες, οι Μουσουλμανικες ομως (Kamal al-Din) που μαλλον ηταν "πιο μεσα" στα πραγματα, αναφερουν ρητα οτι οι συγκεκριμενες Αυτοκρατορικες δυναμεις ηταν ηδη 45(!) χλμ μακρια απο τον Ρωμανο τις παραμονες της μαχης, ειχαν ηδη εμπλακει με μεγαλες δυναμεις Τουρκων, δεν ειχαν ΚΑΝΕΝΑ νεο του Αυτοκρατορα στις 25, και καθολη τη διαρκεια της 26ης Αυγουστου, και οταν το απογευμα της 27ης εμαθαν απο φυγαδες τι εγινε, υποχωρησαν συντεταγμενα προς την Μελιτηνη, 400 χλμ δυτικα.
Ο Ιωσηφ Ταρχανειωτης ηταν δυστροπος ανθρωπος, ηταν ομως καλος στρατιωτικος και εμπιστος του Αυτοκρατορα. Ο Νορμανδος πολεμαρχος Ursel de Balleuil, μπορει να ηταν πολλα ( οπως απεδειξε η μετεπειτα πορεια του) αλλα ηταν εκπληκτικος πολεμιστης, και εφοσον πληρωνοταν τακτικα και σε σκληρο νομισμα ( 400 χρυσα νομισματα τον χρονο) δεν ειχε κανενα λογο να προδωσει τον Αυτοκρατορα.
Οπως και αν ειναι, δυσκολα στην Ιστορια βλεπουμε εναν τετοιο συνδυασμο τακτικων λαθων ( Ρωμανος), προδοσιας ( Ανδρονικος Δουκας) και καθαρης ατυχιας να εχουν τετοια επιπτωση σε μια μαχη, η οποια αποτελεσε την ",Κερκοπορτα" για να εισβαλλουν οι Τουρκοι στην Μικρα Ασια, σταδιακα να την κατακτησουν, να περασουν στα Βαλκανια, να κατακτησουν και τηνκυριως Ελλαδα, να προκαλεσουν ασυλληπτες εκατομβες θυματων και αμετρητους εξισλαμισμους και καταστροφες και να μπαστακωθουν για παντα στην Ανατολικη Μεσογειο, αποτελωντας τον πιο αιμοσταγη, ταραχοποιο και επικινδυνο γειτονα χωρας που εχει υπαρξει ποτε στην ανθρωπινη Ιστορια...
Η 26η Αυγουστου 1071 ειναι μακραν η πιο μαυρη μερα του Ελληνικου Εθνους και δεν ειναι τυχαιο οτι οι Τουρκοι επελεξαν να.κανουν την τελικη επιθεση τους στον Ελληνικο στρατο στη Μικρα Ασια στις ....26 Αυγουστου 1922...
απο το facebook του Ηλια Αναγνωστακη
https://www.facebook.com/profile.php?id=100069715671969
