Ο εθνικός ήρωας που ετάφη ακήδευτος χωρίς στρατιωτικές τιμές και το πολιτικό σκάνδαλο

[Σενέκας]

Την Τρίτη 24 Σεπτεμβρίου 1846, στις έξι και μισή το πρωί ο Ανδρέας Λόντος βρέθηκε
νεκρός στο υπνοδωμάτιο τού σπιτιού του στην Αθήνα. Οι εφημερίδες της εποχής, απ᾿ όπου
αντλούμε τις πληροφορίες, χαρακτηρίζουν τον υποστράτηγο Λόντο, ως το τελευταίο λείψανο
τῶν ἐν Ἁγίᾳ Λαύρα συνελθόντων καὶ ὑψωσάντων τὴν σημαίαν τῆς Ἐθνεγερσίας. Μια πιστόλα
ήταν πεσμένη δίπλα του. Το άνω μέρος του κεφαλιού του, ο εγκέφαλος και τα μάτια, είχαν
διαλυθεί και εκσφενδονιστεί στους τοίχους και την οροφή του δωματίου. Από το κεφάλι του
παρέμενε μόνο το σαγόνι και η γλώσσα, ενώ το σώμα του ήταν πεσμένο απέναντι από έναν
επιτοίχιο καθρέφτη. Λένε, ότι προηγουμένως είχε στείλει τον υπηρέτη του να φέρει τον
κουρέα, γιατί σκόπευε να βγει έξω, ενώ την ίδια στιγμή εξέταζε ένα όπλο. Το συγκεκριμένο
όπλο το είχε ζητήσει την προηγούμενη μέρα από τον υπηρέτη του Χρήστο Σουλιώτη. Η
θλιβερή είδηση μεταδόθηκε στην πόλη αστραπιαία. Πλήθος κόσμου συνέρρευσε στην οικία
του. Για την τήρηση της τάξεως εστάλη στρατιωτική δύναμη.

Το προηγούμενο βράδυ όλα είχαν κυλήσει φυσιολογικά. Είχε δειπνήσει με τον Ηλία
Καλαμογδάρτη, ενώ για την ημέρα που έγινε το συμβάν, είχε προσκαλέσει στο σπίτι του
κάποιους γνωστούς του (Δ. Ζώτο, Ι. Καραγιαννόπουλο, Π. Καλλιγά, Ε. Κόκκινο). Αργότερα,
αφού πρώτα ρύθμιζε κάποιες υποχρεώσεις, σκόπευε να πάει σ᾿ ένα πανηγύρι σε κάποιο
μοναστήρι της Πεντέλης, όπου τον περίμενε ο αδελφός του Αναστάσιος με την οικογένειά του.
Την ίδια μέρα έστειλε τον υπηρέτη του να του βρει άμαξα.

....

Η ιατρική έκθεση δεν μπορούσε με βεβαιότητα να αποδείξει την αυτοχειρία:

Ἐξ ὅλων δὲ τούτων ἐξάγεται ὅτι ἡ θανατηφόρος αὕτη βλάβη τῆς κεφαλῆς ἐγένετο διὰ
πυροβόλου ὅπλου κατὰ τοῦ στόματος ἢ κατὰ τοῦ προσώπου ἐκπυρσοκροτηθέντος. Ἡ δὲ
εὑρεθεῖσα κατάστασις τῆς κεφαλῆς καὶ τοῦ προσώπου εἶναι τοιαύτῃ, ὥστε ἀφαιρεῖ μὲν πᾶσαν
πιθανότητα καὶ πᾶσαν ὑποψίαν, ὅτι ἡ ἐκπυρσοκρότησις τοῦ πυροβόλου ἐγένετο παρ᾿ ἄλλου
ἀνθρώπου, δὲν δύναται δὲ νὰ βεβαιώσῃ μετὰ θετικότητος ἂν αὕτη ἐγένετο ἑκουσίως παρ᾿ αὐτοῦ
τοῦ παθόντος ἢ ἀκουσίως, ἢ τυχαίως, διότι καὶ τὰ τρία ταῦτα ὡς ἐκ τῆς εὑρεθείσης καταστάσεως
εἶναι πιθανὰ δυνατά.

Ἐν Ἀθήναις τὴν 25 Σεπτεμβρίου 1846

Οἱ ἰατροὶ

(ὑπογρ.) Ἰωάννης Ὀλύμπιος Κλ. Βενιζέλος».

Επομένως, δεν ήταν απολύτως ξεκάθαρο, αν αυτοκτόνησε ή αν χτυπήθηκε κατά λάθος
από το όπλο, που θα μπορούσε για κάποιον λόγο να εκπυρσοκροτήσει, ενώ το περιεργαζόταν.
Η δολοφονία είχε εξ αρχής αποκλειστεί. Η θέση από την οποία χτυπήθηκε ήταν εξ επαφής με
το πρόσωπο, στο στόμα. Πάντως, αν υποτεθεί ότι ήταν ατύχημα, γεννάται η απορία, πώς ένας
έμπειρος χειριστής όπλων έκανε ένα τόσο μοιραίο λάθος. Και αν σκόπευε να αυτοκτονήσει
γιατί δεν άφησε κάποιο σημείωμα ; Εκτός και αν το εξαφάνισαν.

Στις εφημερίδες γίνεται πολύς λόγος για την απόφαση της Εκκλησίας να απαγορεύσει την εκφορά και την ταφή. Όταν ανακοινώθηκε η απόφαση του Επισκόπου Δαμαλών Ιωνά (εκτελούσε χρέη του απόντος επισκόπου Αττικής), η αγανάκτηση φούντωσε. Οι Εκκλησιαστικές Αρχές επικαλούνταν τον ΙΔ΄ Κανόνα του Αλεξανδρείας Τιμοθέου, ενώ όσοι επιθυμούσαν να γίνει κηδεία (που δεν ήταν λίγοι) επικαλούνταν την ιατρική έκθεση, που δεν τεκμηρίωνε την εκδοχή της αυτοχειρίας, και παράλληλα τον κανόνα που όριζε ότι σε περίπτωση αβεβαιότητας πρέπει «τὸν κληρικὸν μετ᾿ ἀκριβείας ἐρευνῆσαι, ἵνα μὴ ὑπὸ κρίμα πέσῃ». Εξάλλου θεωρούσαν εθνικά και ηθικά ανεπίτρεπτη την άρνηση απόδοσης τιμής σε έναν από τους πρωτεργάτες της «Λαύρας» (έτσι τον αποκαλούσαν όλοι), όποιος και αν ήταν ο θάνατός του.

Στις αντιπολιτευτικές εφημερίδες οι τόνοι ανέβηκαν πολύ. Εξαπολύονταν βαρείς
χαρακτηρισμοί εναντίον μελών της κυβέρνησης, ότι έχουν τυφλωθεί από το πολιτικό μίσος,
αλλά και κατά της ιεραρχίας, ότι σέρνεται δουλικά πίσω από την εξουσία, ενώ η Κυβέρνηση,
από τη δικιά της μεριά, απαντούσε ότι απλώς σέβεται τους εκκλησιαστικούς κανόνες. Ο
Κωλέττης, άσχετα με την διαδεδομένη αντίληψη, δεν ήταν ο μόνος πολιτικός του αντίπαλος.
Υπήρχαν και άλλοι, σε νευραλγικές θέσεις της κυβέρνησης που τον εχθρεύονταν, όπως ο
Ιωάννης Πονηρόπουλος, ο Κίτσος Τζαβέλας, ο Κανάρης.

Επί μέρες οι εφημερίδες ήταν γεμάτες με δημοσιεύματα γύρω από το ζήτημα του Λόντου.
Στις 27 Σεπτεμβρίου μεγάλος αριθμός διακεκριμένων πολιτών, μεταξύ των οποίων
γερουσιαστές, βουλευτές, δημοσιογράφοι, καθηγητές τού Πανεπιστημίου, με αναφορά τους
προς το Υπουργικό Συμβούλιο, ζητούσαν να δοθεί επιτέλους η άδεια τέλεσης θρησκευτικής
κηδείας ή έστω στρατιωτικής .

Τελικά, στις 10 Οκτωβρίου, όταν πια είχε εκπνεύσει κάθε ελπίδα μεταστροφής της
κυβέρνησης, τα αδέλφια του, Λουκάς και Αναστάσιος, και ο γαμπρός του Λέων Μεσσηνέζης,
αποφασίζουν να μεταφέρουν τη σωρό του στον Πειραιά και από εκεί στο Αίγιον. Η όλη τελετή
προσέλαβε αντικυβερνητικό χαρακτήρα.

«Ληφθέντος τοῦ μέτρου νὰ μετακομίσωμεν τὸν νεκρὸν τοῦ φιλτάτου ἡμῶν ἀδελφοῦ εἰς τὴν
πατρίδα του, τὸ Αἴγιον, ἐκρίναμεν χρέος μας νὰ εἰδοποιήσωμεν περὶ τούτου τοὺς φίλους του...
Ἔργον ἡμῶν τῶν τεθλιμμένων ἀδελφῶν δὲν εἶναι νὰ ἐπικαλεσθῶμεν τὴν συμπάθειαν τῶν
Ἑλλήνων ὑπὲρ τοῦ ἀνδρὸς τῆς Ἁγίας Λαύρας καὶ τῆς Τρίτης Σεπτεμβρίου. Οὔτε ἀπὸ τὰς καρδίας
τῶν χρηστῶν πολιτῶν, οὔτε ἀπὸ τὰς σελίδας τῆς ἱστορίας εἶναι ποτὲ δυνατὸν νὰ ἐξαλειφθῇ ἡ
μνήμη του καὶ τὸ ὄνομά του. Κατεφύγαμεν εἰς τὴν πρόσκλησιν ταύτην ὡς εἰς τὸ μόνον μέσον, τὸ
ὁποῖον δυστυχῶς μᾶς ἔμεινε ν᾿ ἀποδώσωμεν τὸν τελευταῖον φόρον τῆς ἀδελφικῆς ἀγάπης εἰς τὸν
τεθνεῶτα, ὡς εἰς τὴν μόνην παραμυθίαν, μὲ τὴν ὁποίαν ἐπέπρωτο νὰ εὐχαριστηθῶμεν κατὰ τὴν
μεγάλην ταύτην καὶ ἀθεράπευτον δυστυχίαν μας.

Ἡ συνάθροισις περὶ τὴν 1 ½ μ.μ

Οἱ ἀδελφοὶ τοῦ Μακαρίτου
ΛΟΥΚΑΣ ΛΟΝΤΟΣ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΛΟΝΤΟΣ
ΛΕΩΝ ΜΕΣΣΗΝΕΖΗΣ»

Από νωρίς έχει αρχίσει να συρρέει στο σπίτι του Λόντου κόσμος για να τον
αποχαιρετήσει. Ο νεκρός έχει τοποθετηθεί σε λάρνακα. Φορά τη στολή του στρατηγού και το
ξίφος του. Φέρει τα τρία εθνόσημα του Αγώνος, της Επιδαύρου και της 3ης Σεπτεμβρίου, τα
Βασιλικά Παράσημα των Ταξιαρχών και της Λεγεώνος της Τιμής. Γύρω του έχουν τοποθετηθεί
εικόνες και προτομές: του Παλαιών Πατρών Γερμανού πάνω από το κεφάλι του, του Ρήγα
Φεραίου και του Ανδρέα Ζαΐμη στα δεξιά, του Δημητρίου Καλλέργη αριστερά. Ο πρόεδρος της
Βουλής Ρήγας Παλαμίδης αφήνει πάνω στο λείψανό του έναν επιτάφιο λόγο. Στη μία και μισή
η πομπή ξεκινάει. Κάποιοι από το συγκεντρωμένο πλήθος παίρνουν τα παράσημά του στα
χέρια. Η λάρνακα μεταφέρεται με εξάϊππη άμαξα. Ο Δήμος των Αθηναίων προσφέρει εις
μνήμην του στεφάνι με την παρακάτω επιγραφή:

Τῼ ΠΟΛΙΤΗ
ΑΝΔΡΕᾼ ΛΟΝΤῼ
ΣΤΡΑΤΗΓῼ ΚΑΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤῌ ΤῌΣ
ΛΑΥΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
Η ΠΟΛΙΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ
ΤΙΜΗΣ ΚΑΙ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ ΕΝΕΚΕΝ
ΕΤΕΙ ΕΙΚΟΣΤῼ ΕΚΤῼ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
ΚΑΙ ΤΕΤΑΡΤῼ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΕΩΣ.

Γύρω στις εβδομήντα άμαξες συνόδευσαν τον νεκρό ως τον Πειραιά, μαζί τους πολλοί
έφιπποι και πεζοί. Εκεί, πριν η λάρνακα επιβιβαστεί σε λέμβο, ο νομικός Περικλής
Αργυρόπουλος, ανεβασμένος σε περίβλεπτη θέση, εκφώνησε ένα λογύδριο με το οποίο εξήρε
5
τις αρετές του αποθανόντος, ενώ ο αγωνιστής Ζήσης Σωτηρίου του προσέφερε και άλλο
στεφάνι με την επιγραφή :

Τῇ Πρωταθλητῇ τῆς 25ης Μαρτίου 1821 καὶ τῆς 3ης Σεπτεμβρίου 1843.
Αἰωνία σου ἡ μνήμη, ἀξιομακάριστε Ἄνερ ! Ἀνδρέα Λόντε !!!

Και το πλήθος απάντησε: «Αἰωνία σου ἡ μνήμη, πρωταγωνιστὰ Ἀνδρέα Λόντε· ὁ Θεὸς
συγχωρήσαι σοι». Όσοι είχαν έρθει χωρίς άμαξα, άρχισαν να αποχωρούν. Σε λίγο η λάρνακα
επιβιβάστηκε σε πλοίο. Όταν το πλοίο έφτασε στο Καλαμάκι του Ισθμού, η λάρνακα
μεταφέρθηκε στο Λουτράκι, επιβιβάστηκε σε άλλο, έτοιμο πλοίο, το οποίο ρυμουλκούμενο
από ατμόπλοιο θα τον οδηγούσε στη γενέτειρά του. Στην πομπή δεν παρέστη κανένα μέλος της
Κυβέρνησης και της Αυλής, κανένα στρατιωτικό άγημα για να αποδώσει τιμές, κανένας ιερέας,
παραμόνον ο Αμερικανός πάστορας Ιωάννης-Ερρίκος Χίλλ (γνωστός για το φιλελληνισμό του
και για το σχολείο που ίδρυσε), καθώς και ξένοι διπλωμάτες, μεταξύ των οποίων ο πρέσβυς της
Μεγάλης Βρετανίας Λάιονς, με όλους του τους υπαλλήλους. Παραβρέθηκαν ακόμη
γερουσιαστές, βουλευτές, καθηγητές και φοιτητές του Πανεπιστημίου, δικαστές κ.ά.

....

Σαν τέλειωσαν, τον νεκροφίλησαν, και τον οδήγησαν στο σπίτι του αδελφού του, όπου θα
φυλασσόταν έως ότου - όταν το επέτρεπαν οι συνθήκες - μεταφερόταν στη Μονή της Αγίας
Λαύρας. Οι κάτοικοι του πρόσφεραν δύο στεφάνια με τις ημερομηνίες της 25ης Μαρτίου και
της 3ης Σεπτεμβρίου και δύο σημαίες με τα ίδια σύμβολα, που σκέπασαν τον νεκρό. Το
συγκεντρωμένο πλήθος σε όλη τη διαδρομή έψαλε επικήδειους ύμνους γραμμένους ειδικά για
την περίσταση, όπως ο παρακάτω :

Κλαύσατε ὦ συμπολῖται, φίλοι τῆς ἐλευθερίας,
φίλοι γνήσιοι Πατρίδος καὶ ἐχθροὶ τῆς Τυραννίας.
Κλαύσατε ὦ συμπολῖται, σύντροφοι συστρατιῶται,
τῶν ἡρωϊκῶν του ἔργων, ὦ γενναίοι στρατιῶται.
Φίλοι συναγωνισταί του, φίλοι τῆς Ἐλευθερίας,
ῥίξατ᾿ ἐπὶ τοῦ νεκροῦ του ἕνα κλάδο τῆς μυρσίνης,
κι᾿ ἐνθυμούμενοι συγχρόνως τὰς πολλὰς εὐεργεσίας
χύσατ᾿ ἐπ᾿ αὐτοῦ πενθοῦντες δάκρυα εὐγνωμοσύνης.

πηγή

George_V

[Σενέκας]

Το σχέδιο ήταν να μείνει το λείψανο άταφο στο σπίτι και να ταφεί στην Αγία Λαύρα, με τις τιμές που του άρμοζαν, όταν θα το επέτρεπαν οι πολιτικές συνθήκες. Όντως κατάφεραν να κάνουν μια θρησκευτική κηδεία ένα χρόνο αργότερα, αφού πέθανε ο Κωλέττης, αλλά δεν θάφτηκε στην Αγία Λάυρα, και τα οστά του χάθηκαν μετά απο ένα διάστημα, μέχρι που ξαναβρέθηκε ο τάφος του το 2019

Σε ήρωα του ’21 ανήκουν τα οστά που βρέθηκαν στο Αίγιο; – Ποιος ήταν ο Ανδρέας Λόντος που αυτοκτόνησε πάμφτωχος

[Yochanan]

Που τα ξεθάβεις ρε θηρίο; +1 στον νήμα από μένα

[George_V]

Υπηρχε ενα εκκλησιαστικο θέμα με τον Λοντο καθως αν δεν κανω λάθος ειχε αυτοκτονησει λογω οικονομικων προβλημάτων.

Και η νομοθεσια της εποχης (βασικα η Εξάβιβλος του Αρμενοπουλου απο τον 14ο αιωνα που ισχυε τοτε μεχρι να συνταχθει Αστικος και Ποινικος Κωδικας) ηταν πολυ αυστηρη με υποθεσεις που εμπλεκονταν αυτοχειρες.

[Σενέκας]

Υπηρχε ενα εκκλησιαστικο θέμα με τον Λοντο καθως αν δεν κανω λάθος ειχε αυτοκτονησει λογω οικονομικων προβλημάτων.

Και η νομοθεσια της εποχης (βασικα η Εξάβιβλος του Αρμενοπουλου απο τον 14ο αιωνα που ισχυε τοτε μεχρι να συνταχθει Αστικος και Ποινικος Κωδικας) ηταν πολυ αυστηρη με υποθεσεις που εμπλεκονταν αυτοχειρες.

διάβασε παραπάνω, αναφέρεται το debate για το συνοδικό ζήτημα. Πολιτικό ήταν το όλο θέμα, η αυτοκτονία χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για πολιτικού λόγους

[Σενέκας]

Που τα ξεθάβεις ρε θηρίο; +1 στον νήμα από μένα

Ο Λόντος ήταν μορφάρα, έχω ολόκληρη σειρά νημάτων αφιερωμένη

Σενέκας @ Ρίτα Μπάσσο: η ηθοποιός που έγδυσε την Αθήνα

και

Ένας μικροσκοπικός χιμπατζής με πάθος για την ελευθερία, aka ο Λόρδος Βύρων στη Βοστίτσα

[George_V]

Υπηρχε ενα εκκλησιαστικο θέμα με τον Λοντο καθως αν δεν κανω λάθος ειχε αυτοκτονησει λογω οικονομικων προβλημάτων.

Και η νομοθεσια της εποχης (βασικα η Εξάβιβλος του Αρμενοπουλου απο τον 14ο αιωνα που ισχυε τοτε μεχρι να συνταχθει Αστικος και Ποινικος Κωδικας) ηταν πολυ αυστηρη με υποθεσεις που εμπλεκονταν αυτοχειρες.

διάβασε παραπάνω, αναφέρεται το debate για το συνοδικό ζήτημα. Πολιτικό ήταν το όλο θέμα, η αυτοκτονία χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για πολιτικού λόγους

Ξεκαθαρη αυτοκτονια ηταν για οικονομικους λογους. Απλα πηγαν να το καλυψουν με την αβεβαιοτητα.

[southern]

Υπαρχει οδός Ανδρέα Λόντου στο όμορφο Αίγιο

[Σενέκας]

Υπηρχε ενα εκκλησιαστικο θέμα με τον Λοντο καθως αν δεν κανω λάθος ειχε αυτοκτονησει λογω οικονομικων προβλημάτων.

Και η νομοθεσια της εποχης (βασικα η Εξάβιβλος του Αρμενοπουλου απο τον 14ο αιωνα που ισχυε τοτε μεχρι να συνταχθει Αστικος και Ποινικος Κωδικας) ηταν πολυ αυστηρη με υποθεσεις που εμπλεκονταν αυτοχειρες.

διάβασε παραπάνω, αναφέρεται το debate για το συνοδικό ζήτημα. Πολιτικό ήταν το όλο θέμα, η αυτοκτονία χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για πολιτικού λόγους

Ξεκαθαρη αυτοκτονια ηταν για οικονομικους λογους. Απλα πηγαν να το καλυψουν με την αβεβαιοτητα.

Αυτή είναι η κυβερνητική εκδοχή. Η άλλη άποψη λέει ότι υπήρχαν αμφιβολίες, και εφόσον υπήρχαν αμφιβολίες, εκκλησιαστικά ήταν υποχρεωμένοι να τον κηδέψουν. Ο γιατρός άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο ατυχήματος, ενώ δεν υπήρχε και σημείωμα, αν και κάποιες θεωρίες συνομοσίας λένε ότι αμέσως μετά την αυτοκτονία μπούκαραν στο σπίτι φίλοι του, ο Μαυροκορδάτος και άλλοι, και απέσπασαν έγγραφα

[Σενέκας]

σε τελική ανάλυση, εφόσον υπάρχει έστω και μια υποψία αμφιβολίας, δεν μπορείς να μην την χρησιμοποιήσεις για να αποδώσεις τις κατάλληλες τιμές σε εθνικό ήρωα, σε άνθρωπο που ύψωσε πρώτος επαναστατική σημαία, ήταν στην Αγία Λαύρα, είχε βαθμό στρατηγού και ήταν πρώην βουλευτής. Πολιτικό ήταν το ζήτημα.

Οι αντικυβερνητικοί έλεγαν ότι η απόφαση να μην κηδευτεί ήταν προσωπική απόφαση Κίτσου Τζαβέλα( ), την οποία σφύριξε στις θρησκευτικές αρχές. Έπειτα, η κυβέρνηση όχι μόνο δεν εμφανίστηκε στην πομπή προς το καράβι για το Αίγιο...ούτε στεφάνι δεν έστειλε

[Σενέκας]

[Eθνικοκοινωνιστης]

Λοντος το ιδιοφελες καθαρμα που εναπλακη στον θανατο του Εθναρχη και βρεθηκε με τεραστια κτηματικη περιουσια ως ανταλλαγμα

[Mel]

Τριπλαι βολαι; Γιατί τριπλές όμως;

[Σενέκας]

Λοντος το ιδιοφελες καθαρμα που εναπλακη στον θανατο του Εθναρχη και βρεθηκε με τεραστια κτηματικη περιουσια ως ανταλλαγμα

τι λες? Με ποιον τον μπερδεύεις?

[Σενέκας]

Τριπλαι βολαι; Γιατί τριπλές όμως;

πιθανό να εννοεί θραύσματα απο το βόλι. Ο φίλος του Δραγούμης που βρέθηκε στη σκηνή, λέει ότι στο ταβάνι ήταν σκορπισμένα θραύσματα του κρανίου του. Ο Δραγούμης παρεμπιπτόντως, απο τους τελευταίους ανθρώπους που τον είδε ζωντανό, δηλώνει σίγουρος ότι ήταν αυτοκτονία