Η μάχη των Γρεβενών 25 Ιουλίου 1947
Δημοσιεύτηκε: 08 Οκτ 2018, 16:55
Η επίθεση των ανταρτών εναντίον του Εθνικού Στρατού για κατάληψη της πόλης των Γρεβενών στις 25 Ιουλίου 1947 δεν ήταν μια συνηθισμένη μάχη, αλλά ήταν η επιδίωξη του ΚΚΕ να περιέλθει η πόλη υπό την κατοχή του, για να χρησιμοποιηθεί ως πρωτεύουσα της κομμουνιστικής κυβέρνησης εντός του ελληνικού χώρου. Γι’ αυτό και η μάχη αυτή αποτελεί ιδιαίτερο ιστορικό γεγονός της περιόδου εκείνης για τα Γρεβενά και για τον ελληνικό χώρο γενικότερα, αλλά πολιτικές σκοπιμότητες το κράτησαν σε λανθάνουσα κατάσταση. Η κυβέρνηση αυτή θα αναγνωριζόταν αμέσως από τις χώρες του Ανατολικού Συνασπισμού και θα αποκτούσε νομική υπόσταση, οπότε θα συνάπτονταν συμφωνίες εμπορικής φύσεως με τα εν λόγω κράτη και θα άρχιζε επίσημα ο εφοδιασμός των ανταρτών σε πολεμικό υλικό και εφόδια. Έπρεπε όμως αυτό να γίνει μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 1947, διότι κατά την εκτίμηση του κόμματος οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την επίτευξη του στόχου του.
Η επιχείρηση κατάληψης της πόλης των Γρεβενών από τους αντάρτες απέτυχε. Μετά την αποτυχία αυτή οι δυνάμεις των κομμουνιστών ανταρτών επιχείρησαν για δεύτερη φορά τη νύχτα 18/19.10.47 να καταλάβουν για τον ίδιο σκοπό το Μέτσοβο, αλλά και εκεί απέτυχαν. Γι’ αυτό στην τρίτη και τελευταία τους προσπάθειά συγκέντρωσαν ότι καλύτερο είχαν από μάχιμες μονάδες και πολεμικό υλικό και με αρχηγό τον Μάρκο Βαφειάδη επιχείρησαν ανήμερα των Χριστουγέννων να καταλάβουν την Κόνιτσα. Και στην περίπτωση αυτή, μετά έντεκα ημερών αιματηρών συγκρούσεων, η αποτυχία τους ήταν πλήρης, οπότε τα κομμουνιστικά κράτη, κυρίως η Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και η Γιουγκοσλαβία του Τίτο, διαπίστωσαν ότι το ΚΚΕ δεν είχε πλέον καμιά πιθανότητα να κερδίσει τον πόλεμο στην Ελλάδα, αφού δεν ήταν ικανό ούτε μια πόλη να καταλάβει, για να δημιουργήσει έστω και μια προσωρινή κυβέρνηση ολίγων ημερών. Σχετικά μάλιστα με την κατάληψη της Κόνιτσας, η οποία αποτελούσε την τελευταία τους ελπίδα, ήταν τόσο σίγουροι για την επιτυχία τους που, μία ημέρα πριν από την επίθεση (24.12.47) ανήγγειλαν τη δημιουργία και τη σύνθεση της «Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης».
Με το Β.Δ. της 25 Φεβρουαρίου 1969 η μάχη των Γρεβενών συμπεριελήφθη στις δημόσιες εορτές που αφορούσαν εθνικές επετείους και ιστορικά γεγονότα τοπικής σημασίας. Ο εορτασμός για το Νομό Γρεβενών είχε καθιερωθεί να γίνεται την πρώτη μετά την 25η Ιουλίου Κυριακή «επί τη επετείω αποκρούσεως επιθέσεως των κομμουνιστοσυμμοριτών εν έτει 1947 κατά της πόλεως Γρεβενών». Μετά τη μεταπολίτευση του 1974 η εορτή αυτή καταργήθηκε.
Το σχέδιο επίθεσης του ΔΣΕ για την κατάληψη των Γρεβενών
Η αρχική σκέψη για να καταληφθούν τα Γρεβενά, ήταν του Αρχηγείου Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, το οποίο είχε στρατιωτικό διοικητή τον Σαράντη Πρωτόπαπα (Κικίτσα) και Πολιτικό Επίτροπο τον Γιώργο Ερυθριάδη (Πέτρο). Κατά τη σύνταξη της διαταγής και την επίθεση στα Γρεβενά ο Κικίτσας απουσίαζε, γιατί είχε μεταβεί με τον Πολιτικό Επίτροπο του Γενικού Αρχηγείου Λεωνίδα Στρίγγο στο Βίτσι, για να συντονίσουν τις επιχειρήσεις της περιοχής. Έτσι την ευθύνη σύνταξης των διαταγών και διεξαγωγής της επιχείρησης ανέλαβε ο Πολιτικός Επίτροπος Πέτρος. Το επιτελείο του Αρχηγείου Κ. και Δ. Μακεδονίας, αφού συνεργάστηκε με τις διοικήσεις των Αρχηγείων Ηπείρου, Βοΐου-Γράμμου και Χασίων, εκπόνησε και συνέταξε ένα πολύ καλό και μελετημένο σχέδιο και εξέδωσε στο Μεσολούρι, στις 23 Ιουλίου 1947, την υπ’ αριθ. ΑΠ 420/23.7.1947 διαταγή επιχειρήσεων, η οποία το βράδυ της ίδιας ημέρας στάλθηκε σε όλους τους εμπλεκόμενους:
Το Αρχηγείο έλαβε την απόφαση να χτυπήσει, να εξοντώσει τη φρουρά των Γρεβενών και να καταλάβει την πόλη. Για την πραγματοποίηση του σκοπού αυτού θα χρησιμοποιούσε 11 Τάγματα, ως εξής:
α). Από το Αρχηγείο Βοΐου-Γράμμου, τα 844, 849, 850 και 856 Τάγματα.
β). Από το Αρχηγείο Χασίων τα Τάγματα Παλαιολόγου (Ι Τάγμα Χασίων), Κατσώνη (ΙΙ τάγμα Χασίων) και Μπαρμπαλιά (ΙΙΙ τάγμα Χασίων ή 855 Τάγμα).
γ). Από το Αρχηγείο Ηπείρου το 846 Τάγμα (Σπύρου Παπαδημητρίου) και τα Τάγματα Πετρίτη, Άλκη και Φωκά.
Συνολική δύναμη των παραπάνω ταγμάτων ανερχόταν σε 3.500 άνδρες.
Επίσης καθορίστηκαν με τη διαταγή αυτή και τα τμήματα που θα κάλυπταν την επίθεση μέσα στην πόλη αποκλείοντας όλα τα δρομολόγια, που οδηγούσαν στα Γρεβενά, από την Κοζάνη, το Βόιο, την Ήπειρο και τα Τρίκαλα, για να μη υπάρχει δυνατότητα να ενισχυθούν οι στρατιωτικές δυνάμεις της πόλης.
Την κύρια προσπάθεια για κατάληψη της πόλης θα αναλάμβαναν το 846 Τάγμα του Σπύρου Παπαδημητρίου από το Πολυνέρι, το 850 Τάγμα του Χρήστου Τζουμάκη (Μπαρμπακίτσου)-Καραμπέρα, το Τάγμα Κατσώνη και το 849 εφεδρικό Τάγμα του Βασίλη Μπατακόγια (Καραφωτιά), από το Περιβόλι, στα οποία δόθηκαν οι παρακάτω αποστολές:
- Το Τάγμα Παπαδημητρίου να επιτεθεί στην πόλη από τη δυτική και νοτιοδυτική πλευρά, δηλαδή από Βαρόσι – Κισλά, να διεισδύσει στην πόλη, με ιδιαίτερη αποστολή την εξόντωση της φρουράς των Ποινικών Φυλακών στο Βαρόσι, την απελευθέρωση των φυλακισμένων και την εξουδετέρωση της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής (οικία Πέτρου Παπαθανασίου, πίσω από το ΚΤΕΛ).
- Το Τάγμα Μπαρμπακίτσου να επιτεθεί στην πόλη από τη βόρεια πλευρά (ύψωμα 610), δηλαδή από Αμπέλι Βασιλόπουλου - σπίτι Ζγώνη – Ντορούτ – Οικοτροφείο, με αντικειμενικό σκοπό την εξουδετέρωση των αντιστάσεων στον τομέα του και τη διείσδυση στο εσωτερικό της πόλης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην εξόντωση της Διοίκησης Χωροφυλακής στο Ντορούτ (οικία Λεωνίδα Νταλού, πίσω από το σημερινό Φαρμακείο Ηλία Ζηκόπουλου).
- Το Τάγμα Κατσώνη να επιτεθεί από ανατολικά και νότια, δηλαδή Καλαμίτσι - Αγία Παρασκευή - Ποτάμι (Γρεβενίτης ποταμός) – Γυφτομαχαλάς (στη συνοικία Μεράς), με αντικειμενικό σκοπό την εξόντωση των αντιστάσεων στον τομέα του, με τη διείσδυση στο κέντρο της πόλης και με ιδιαίτερη προσπάθεια την εξόντωση της φρουράς του Γυμνασίου (λόχος έξω από το κτήριο του 1ου Δημοτικού Σχολείου) και την αρπαγή των πυροβόλων της Πυροβολαρχίας ή την καταστροφή τους, την εξόντωση της φρουράς των Φυλακών (αποθήκη Λαδά, εκεί που είναι σήμερα το ΚΤΕΛ), για απελευθέρωση των κρατουμένων, και της φρουράς του Ξενοδοχείου Αίγλη (Βάιου), όπου ήταν ο Σταθμός Διοικήσεως του 529 Τάγματος.
- Το Τάγμα Καραφωτιά ως εφεδρεία, να έχει δύο λόχους προς την Κυρακαλή και τον τρίτο λόχο προς Σύδενδρο - Αμυγδαλιές, με ετοιμότητα να επέμβει στον αγώνα, ύστερα από διαταγή.
Η διεύθυνση της όλης επιχείρησης ανατέθηκε στο διοικητή του Αρχηγείου Βοΐου-Γράμμου Γεώργιο Γιαννούλη από το Επταχώρι Καστοριάς, ένα από τα πιο ικανά και έμπειρα στελέχη του Δημοκρατικού Στρατού, με Σταθμό Διοικήσεως τον Άγιο Δημήτριο Μεγάλου Σειρηνίου (3 χλμ. ΒΔ Γρεβενών). Η διοίκηση των τμημάτων που θα δρούσαν στην περιοχή Χασίων (Τάγμα Παλαιολόγου και λόχος Ζώη), καθώς και το Τάγμα Κατσώνη που θα έκανε επίθεση από νότια και ανατολικά της πόλης, είχε ανατεθεί στον Υψηλάντη (Αλέκο Ρόσιο), με ΣΔ στη θέση Τριβιά, νότια των Γρεβενών. Η διοίκηση των 846 (Παπαδημητρίου), 849 (Μπατακόγια) και 850 (Μπαρμπακίτσου) Ταγμάτων, που θα έκαναν επίθεση από δυτικά - νοτιοδυτικά και βόρεια της πόλης, είχε ανατεθεί στο Βασίλη Γκανάτσιο (Χείμαρρο), στον οποίο επίσης είχε δοθεί η επιπρόσθετη εντολή να έχει και τη γενική εποπτεία όλων των δυνάμεων που θα ενεργούσαν στην πόλη των Γρεβενών.
Ώρα έναρξης της επίθεσης ορίστηκε η 3η πρωινή της 25 Ιουλίου 1947, προκειμένου να ολοκληρωθεί η κατάληψη των αντικειμενικών σκοπών, πριν ξημερώσει, για να μην μπορεί ο Στρατός να υποστηριχθεί από το Πυροβολικό και την αεροπορία, επειδή ήταν νύχτα και δεν θα υπήρχε ορατότητα προσβολής των στόχων.
Η διάταξη των τμημάτων του Εθνικού Στρατού
Η αμυντική διάταξη των δυνάμεων της Φρουράς Γρεβενών πριν από την επίθεση ήταν η εξής:
- Σταθμός Διοικήσεως (ΣΔ) του διευθύνοντος τον αμυντικό αγώνα διοικητή του 529 Τάγματος, αντισυνταγματάρχη Κωνσταντίνου Πανταζή το Ξενοδοχείο «Αίγλη» στην κεντρική πλατεία. Για την ασφάλεια του ΣΔ είχε διατεθεί ο Λόχος Διοικήσεως του 529 Τάγματος και ένα τεθωρακισμένο όχημα.
- Στα βόρεια και ΒΑ υψώματα της πόλης (Αμπέλι Βασιλόπουλου και ύψωμα 610) ήταν ταγμένος ο 3ος Λόχος του 529 Τάγματος, με διοικητή το λοχαγό Βασίλειο Τσάρα.
- Στα νότια υψώματα της πόλης (Αγία Παρασκευή) υπήρχαν τρία φυλάκια επανδρωμένα και αυτά από τον 3ο Λόχο, με διμοιρίτη τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνου και συνολική δύναμη 30 ανδρών. Στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία υπήρχε το προωθημένο φυλάκιο V (Σημαίας) του ίδιου Λόχου, με αρχιφύλακα τον έφεδρο λοχία Ανδρέα Βλάρα και δύναμη 8 στρατιωτών.
- Στο Οικοτροφείο είχε εγκατασταθεί ο διοικητής του 4ου Λόχου λοχαγός Θεμιστοκλής Λάιος με τη 2η διμοιρία, καθώς οι άλλες δύο διμοιρίες του λόχου βρίσκονταν στο Βενέτικο ποταμό για τη φύλαξη της γέφυρας του Ελευθεροχωρίου.
- Στο ύψωμα Κισλά είχε εγκατασταθεί ο Διοικητής της Διλοχίας του 506 Τάγματος ταγματάρχης Πέτρος Θώμογλου με το 2ο Λόχο του 506.
- Οι 2ος Λόχος του 529 Τάγματος με διοικητή το λοχαγό Χαρίλαο Νάκα και ο 4ος Λόχος της Διλοχίας του 506 Τάγματος με διοικητή τον ταγματάρχη Ανάργυρο Μπάλλα παρέμειναν ως εφεδρεία στα χέρια του στρατιωτικού διοικητή, για να χρησιμοποιηθούν την κατάλληλη στιγμή, ανάλογα με την εξέλιξη της μάχης. Ο 2ος Λόχος, με την εκδήλωση της επίθεσης, είχε καταλάβει θέσεις στο ανατολικό τμήμα της πόλης (από το Νοσοκομείο μέχρι το ποτάμι), ενώ ο 4ος Λόχος της Διλοχίας στο χώρο του Γυμνασίου (σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο). Μεταξύ Γυμνασίου και γέφυρας Γρεβενίτη ποταμού (σήμερα Παρκινγκ του Δήμου] ήταν ταγμένη η Πυροβολαρχία.
- Στη δυτική και νοτιοδυτική πλευρά της πόλης (περιοχή Μύλου Μπούσιου - Κισλάς- Βαρόσι) υπήρχαν έξι φυλάκια της Χωροφυλακής με συνολική δύναμη 53 χωροφυλάκων, ενισχυμένα και με 30 οπλίτες των ΜΑΔ, ΜΑΥ.
Εκτός από αυτά η Χωροφυλακή είχε αναπτύξει μέσα στην πόλη και τις εξής φρουρές:
- Κτίριο Διοίκηση Χωροφυλακής (οικία Νταλού): 19 άνδρες, υπό τη διοίκηση του διοικητή της Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής μοιράρχου Νικολάου Κωστάκη. Διοικητής της Διοικήσεως Χωροφυλακής Γρεβενών ήταν ο ταγματάρχης Κωνσταντίνος Φλώκος.
- Κτίριο Αστυνομικού Τμήματος (οικία Παπαθανασίου): 8 άνδρες, με επικεφαλής τον ενωμοτάρχη Χρήστο Ράμμο.
- Ποινικές Φυλακές Βαροσίου: 13 άνδρες, με επικεφαλής τον έφεδρο υπολοχαγό Θωμά Νατσούλη.
- Ηλεκτρικό Εργοστάσιο, δίπλα στο παρεκκλήσι του Αγίου Αχίλλειου: 9 χωροφύλακες με αποστολή τη φύλαξη του εργοστασίου.
Εκδήλωση της επίθεσης και εξέλιξη της μάχης
Ο διοικητής της Φρουράς Γρεβενών αντισυνταγματάρχης Κ. Πανταζής, ο οποίος ήταν ενήμερος για την επίθεση, διέταξε τα τμήματα Στρατού και Χωροφυλακής να καταλάβουν τις προβλεπόμενες από το σχέδιο άμυνας θέσεις και να έχουν ετοιμότητα άμεσης αντίδρασης με την εκδήλωση της εχθρικής ενέργειας.
Στις 03:30 ώρα της 25ης Ιουλίου 1947 ακούστηκαν οι πρώτοι πυροβολισμοί από τη βόρεια πλευρά (ύψωμα 610), οι οποίοι σε λίγο γενικεύθηκαν σε όλους τους τομείς της πόλης. Από τη στιγμή εκείνη άρχιζε η επίθεση των ανταρτών με καθυστέρηση μισής ώρας από το χρόνο που προέβλεπε η διαταγή. Οι αντάρτες με πυκνά πυρά άρχισαν να προσβάλουν τα φυλάκια, χρησιμοποιώντας πολυβόλα, οπλοπολυβόλα, όλμους και αυτόματα όπλα από πολύ κοντινή απόσταση. Ο στρατιωτικός διοικητής έθεσε αμέσως σε εφαρμογή το σχέδιο πυρός και παράλληλα προσπάθησε με τον ασύρματο να έλθει σε επαφή με τη XV Μεραρχία στην Κοζάνη, για να αναφέρει τα συμβάντα, αλλά ο ασυρματιστής της Μεραρχίας δεν απαντούσε. Στο μεταξύ η τηλεφωνική γραμμή δεν λειτουργούσε, γιατί είχε καταστραφεί από τους αντάρτες. Παρά τις συνεχείς προσπάθειες για επικοινωνία, μόλις την 05:20 ώρα απάντησε ο ασυρματιστής της Μεραρχίας και δόθηκε το πρώτο σήμα.
Η μάχη συνεχιζόταν με μεγάλη σφοδρότητα, ιδιαίτερα στη ΒΑ παρυφή της πόλης (ύψωμα 610) και στο Βαρόσι. Την 4:20 ώρα ο στρατιωτικός διοικητής πληροφορήθηκε ότι τα φυλάκια της Χωροφυλακής στο Βαρόσι υποχώρησαν και οι άνδρες συμπτύχθηκαν προς τη φρουρά των Ποινικών Φυλακών, όπου συνέχισαν να μάχονται μαζί με την υπόλοιπη φρουρά. Αμέσως διατάχθηκε ο διοικητής της Διλοχίας ταγματάρχης Θώμογλου, ο οποίος ήταν εγκατεστημένος στον Κισλά με τον 2/506 Λόχο, να παραλάβει και τον εφεδρικό 4/506 Λόχο της δικής του Διλοχίας από το χώρο του Γυμνασίου και να ενεργήσει χωρίς χρονοτριβή «θυελλώδη» αντεπίθεση, καταλαμβάνοντας το Βαρόσι και το ύψωμα που βρίσκεται στα 350 περίπου μέτρα βορειοδυτικά της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, προτού εγκατασταθούν πάνω σ’ αυτό οι αντάρτες. Στο Βαρόσι είχε εισέλθει ο Λόχος του ΔΣΕ Αλεξάνδρου Βίδρα από το Πολυνέρι του Τάγματος Παπαδημητρίου. Η Διλοχία αντεπετέθη αμέσως, απώθησε τους αντάρτες από το Βαρόσι και ανακατέλαβε το ζωτικής σημασίας ύψωμα δυτικά αυτού, πριν εδραιωθούν σ’ αυτό οι αντάρτες. Ακολούθησε καταδίωξη του εχθρού προς τον Έλατο, το Δοξαρά και την Κυρακαλή από τα τμήματα του Στρατού και στη συνέχεια, με το φως της ημέρας, της αεροπορίας. Στην καταδίωξη αυτή σκοτώθηκε ο Βίδρας κοντά στη βρύση της Μάνας.
Νότιος Τομέας
Στα βόρεια υψώματα της πόλης (ύψωμα 610) υπήρχαν στην πρώτη γραμμή τέσσερα φυλάκια της 1ης Διμοιρίας του 3ου Λόχου του 529 Τάγματος με συνολική δύναμη 40 αντρών και διοικητή τον υπολοχαγό Βασίλειο Κατσικόπουλο. Στις 3:30 ώρα η Διμοιρία δέχθηκε ισχυρότατη πίεση από πολυάριθμες εχθρικές δυνάμεις, που είχαν προωθηθεί μέχρι τα συρματοπλέγματα. Οι άνδρες των φυλακίων, με ηρωισμό και αυταπάρνηση, συνέτριψαν όλες τις επιθέσεις και προξένησαν στους αντάρτες σοβαρές απώλειες, αφού καταμετρήθηκαν μπροστά από τις θέσεις τους 12 νεκροί. Μεταξύ των νεκρών ήταν και η καπετάνισσα του 1ου Λόχου του Τάγματος Μπαρμπακίτσου, Κατίνα Βουνοτρυπίδου, η οποία, μαχόμενη στην πρώτη γραμμή, φώναζε μέσα στη νύχτα «παραδώσου, φασίστα, και σ’ έφαγα», σύμφωνα με όσα αφηγήθηκε το 1996 ο συνταγματάρχης Πολεμικής Διαθεσιμότητας και διμοιρίτης τότε του λόχου Βασίλειος Κατσικόπουλος. Όταν περίπου στις 6:00 ώρα διατάχθηκε η αντεπίθεση του 3ου Λόχου, ο υπολοχαγός Κατσικόπουλος εξόρμησε με τους άνδρες των φυλακίων και την εφεδρική διμοιρία του Λόχου και καταδίωξε τους αντάρτες προς τον Άγιο Δημήτριο και Μεγάλο Σειρήνι, επιφέροντας σ’ αυτούς και άλλες απώλειες σε νεκρούς, τραυματίες, αιχμαλώτους και πολεμικό υλικό, που εγκαταλείφθηκε επί τόπου. Οι απώλειες των ανταρτών από την καταδίωξη αυτή ανήλθαν σε 15 νεκρούς και 16 αιχμαλώτους. Την αντεπίθεση των τμημάτων της βόρειας πλευράς υποστήριξε αποτελεσματικά η Πυροβολαρχία, με παρατηρητήριο στο ύψωμα 610, και από 6:15 ώρα η Πολεμική Αεροπορία. Στο Οικοτροφείο ο διοικητής του 4ου Λόχου του 529 Τάγματος, λοχαγός Λάιος Θεμιστοκλής, με την ομάδα διοικήσεως του λόχου και τη 2η Διμοιρία που είχε στη διάθεσή του, κατόρθωσε με επιτυχία να απωθήσει επίθεση λόχου ανταρτών. Η κατάσταση στη βόρεια πλευρά της πόλης, όπου έγινε και η ισχυρότερη κρούση, είχε αποσαφηνιστεί μέχρι την 06:30 ώρα με πλήρη συντριβή του 850 Τάγματος των ανταρτών, το οποίο άφησε στο πεδίο της μάχης 86 νεκρούς.
Ανατολικός Τομέας
Στο ανατολικό τμήμα της πόλης ο εφεδρικός 2ος Λόχος του 529 Τάγματος, με διοικητή το λοχαγό Χαρίλαο Νάκκα με την έναρξη της επίθεσης, απαγόρευσε στους αντάρτες του Τάγματος Κατσώνη να διεισδύσουν στην πόλη από τον πεδινό διάδρομο που σχηματίζεται μεταξύ υψώματος Οικοτροφείου και Γρεβενίτη ποταμού. Στις 5:15 ώρα έλαβε εντολή να αντεπιτεθεί προς τα ΒΑ υψώματα της πόλης μαζί με τη διμοιρία του 4ου Λόχου. Η αντεπίθεση αυτή, σύμφωνα με την έκθεση του στρατιωτικού διοικητή, «υπήρξε θυελλώδης και ανωτέρα πάσης περιγραφής. Είδα αξιωματικούς και στρατιώτες να ορμούν ακάθεκτοι κατά των συμμοριτών, να τους ανατρέπουν εκ του πρώτου υψώματος προς την βόρεια χαράδρα και να τους καταδιώκουν απηνώς, άλλους φονεύοντες και άλλους συλλαμβάνοντες μετά του οπλισμού των».
Το Τάγμα Κατσώνη που είχε αποστολή να επιτεθεί κατά των ανατολικών και νοτιοδυτικών παρυφών της πόλης, δεν έφθασε έγκαιρα στον προορισμό του, με αποτέλεσμα η επίθεσή του να εκδηλωθεί αργά, στις 4:30 ώρα, εναντίον των φυλακίων της Αγίας Παρασκευής και του φυλακίου του Προφήτη Ηλία. Τα φυλάκια αντιμετώπισαν αποτελεσματικά την εχθρική εισβολή:
Ο έφεδρος λοχίας Ανδρέας Βλάρας, αρχιφύλακας του προωθημένου φυλακίου στο ύψωμα Προφήτη Ηλία, με δύναμη 8 ανδρών, δέχθηκε επίθεση 2 λόχων ανταρτών, τους οποίους διοικούσε προσωπικά ο Κατσώνης, διοικητής του ΙΙ Τάγματος Χασίων. Οι άνδρες του φυλακίου με αυτοθυσία και ηρωισμό αντιμετώπισαν με επιτυχία τους επιτιθέμενους, φονεύοντας τον Κατσώνη και αρκετούς άλλους αντάρτες. Τα πυρομαχικά τους όμως άρχισαν να τελειώνουν. Ευτυχώς για το φυλάκιο, στις 9:00 ώρα περίπου, όταν τελείωσε η εκκαθαριστική επιχείρηση νοτιοδυτικά του παλαιού Νεκροταφείου, όλα τα τμήματα Στρατού, Χωροφυλακής και ΜΑΥ που συμμετείχαν σ’ αυτή, στράφηκαν προς το ύψωμα του Προφήτη Ηλία και στα νότια αυτού υψώματα και με τη συνδρομή του πυροβολικού και της αεροπορίας, καταδίωξαν το Τάγμα Κατσώνη προς Νότο.
Δυτικός και νοτιοδυτικός Τομέας
Στη δυτική πλευρά της πόλης στις 4:00 ώρα την ισχυρότερη επίθεση δέχθηκε από Λόχο του Τάγματος Καραφωτιά (Μπατακόγια) το φυλάκιο Μπούσιου, το οποίο κατόρθωσε να ανακόψει την επιθετική ορμή των ανταρτών και να αποκρούσει με επιτυχία τις επανειλημμένες εφόδους του εχθρικού τμήματος. Ένα τεθωρακισμένο όχημα μετά την 5:00 ώρα, που υπήρχε ορατότητα, υποστήριξε το φυλάκιο με πυρά. Όταν διατάχθηκε αντεπίθεση, καταδίωξε τους αντάρτες προς την Κυρακαλή, προξενώντας σ’ αυτούς απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες.
Το Φυλάκιο που βρισκόταν σε προχωρημένη θέση δυτικά του υψώματος Κισλά (Γκόγκα αμπέλι) και ήταν επανδρωμένο με 10 οπλίτες της χωροφυλακής, στις 3:30 ώρα δέχθηκε την επίθεση του 2/846 Λόχου των ανταρτών, διοικητής του οποίου ήταν ο Σλαβομακεδόνας Αθανάσιος Γκίζας, από τον Πολυπόταμο Φλώρινας. Μπροστά από τα χαρακώματα υπήρχε συρματόπλεγμα, που αποτελούσε κώλυμα για τον επιτιθέμενο. Ο Λόχος του Γκίζα περικύκλωσε το φυλάκιο και άρχισε με καταιγιστικά πυρά να βάλλει από όλες τις πλευρές. Μερικοί αντάρτες κατόρθωσαν να κόψουν το συρματόπλεγμα και να ανοίξουν διάδρομο. Ο λοχαγός Γκίζας προσπάθησε να περάσει το διάδρομο, αλλά δέχθηκε ριπή αυτομάτου όπλου και έπεσε νεκρός.
Φρουρά της Διοίκησης Χωροφυλακής
Η φρουρά της Διοίκησης Χωροφυλακής (οικία Νταλού στο Ντορούτ) είχε αρχηγό το μοίραρχο Νικόλαο Κωστάκη με υφισταμένους έναν ανθυπομοίραρχο, δύο ανθυπασπιστές και 15 οπλίτες της χωροφυλακής. Η αποστολή της ήταν να φρουρήσει τη Διοίκηση Χωροφυλακής. Σε μικρή απόσταση και ανατολικά από τις θέσεις της Χωροφυλακής, είχε εγκατασταθεί αμυντικά μια ομάδα 10 ανδρών του 4/529 Λόχου. Με την πρώτη κρούση, ένα πολυάριθμο τμήμα ανταρτών του Τάγματος Μπαρμπακίτσου (850 Τάγμα) κατόρθωσε να διεισδύσει απαρατήρητο από τον κενό χώρο μεταξύ δύο βορείων φυλακίων και να κατευθυνθεί προς το οίκημα της Διοίκησης Χωροφυλακής, με σκοπό να εξοντώσει το διοικητή και την υπάρχουσα εκεί φρουρά και στη συνέχεια να προχωρήσει προς το κέντρο της πόλης. Η ομάδα του Στρατού, όταν αντιλήφθηκε τον όγκο των ανταρτών, για να αποφύγει κυκλωτική ενέργεια, συμπτύχθηκε προς τις θέσεις των ανδρών της χωροφυλακής και από εκεί όλοι μαζί αντιμετώπισαν με επιτυχία την εχθρική επίθεση.
Απώλειες Εθνικών Δυνάμεων
Η Φρουρά Γρεβενών είχε συνολικά 11 νεκρούς και 22 τραυματίες από τους οποίους 18 στρατιώτες, 1 χωροφύλακας και 3 ΜΑΥ-ΜΑΔ. Τα ονόματα των νεκρών είναι:
1. Αθανασίου Δημήτριος του Παναγιώτη από την Πέτρα Βοιωτίας (1920), στρατιώτης 529ου Τ.Π.
2. Βρανός Ζήσης από το Μαυρονόρος Γρεβενών, χωροφύλακας
3. Γιώργου Χρήστος του Ευθυμίου από τον Παλαιόπυργο Αρκαδίας (1920), στρατιώτης 506ου Τ.Π
4. Γρίδας Ζήσης του Κωνσταντίνου από τη Ροδιά Γρεβενών (1915), λοχίας ΜΑΥ 529ου Τ.Π.
5. Θεοδοσάτος Νικόλαος του Σωκράτη από την Πρόνη Κεφαλληνίας (1920), στρατιώτης του 506 Τ.Π.
6. Καρδακάρης Σπυρίδων, χωροφύλακας
7. Λουκάκης Μιχαήλ του Ευαγγέλου από το Φουρνί Λασιθίου (1918), λοχίας 529ου Τ.Π.
8. Παπαδόπουλος Θεόδωρος του Ιορδάνη από την Κοκκινιά Γρεβενών (1910), στρατιώτης ΜΑΥ 529ου Τ.Π.
9. Παπαθανασίου Ιωάννης του Αθανασίου από τις Ράχες Φθιώτιδας (1924), στρατιώτης 529ου Τ.Π.
10. Παρλαβάντζος Νικόλαος, υπενωμοτάρχης Χωροφυλακής
11. Τούλιας Ηλίας του Βασιλείου από τις Αμυγδαλιές Γρεβενών (1910), στρατιώτης ΜΑΥ 529ου Τ.Π.
Απώλειες του ΔΣΕ
Οι απώλειες του ΔΣΕ ήταν 146 νεκροί (από τους οποίους 8 γυναίκες). Επιπλέον βρέθηκαν τις επόμενες ημέρες από χωρικούς 50 νεκροί στη δασωμένη περιοχή που περικλείεται μεταξύ των χωριών Έλατος, Οροπέδιο, Σύδενδρο, Μεγάλο Σειρήνι και Κυρακαλή, οι περισσότεροι από τους οποίους σκοτώθηκαν από την αεροπορία. Οι αντάρτες παρέλαβαν μαζί τους και άγνωστο αριθμό νεκρών, όπως συνάγεται από την έκθεση Γιαννούλη, που αναφέρει ότι στον τομέα του 850 Τάγματος (βόρεια υψώματα) «προσανατόλισε μέρος της εφεδρείας και βοήθησε αποτελεσματικά στην υποχώρηση των τμημάτων, στη μεταφορά τραυματιών και νεκρών». Στις παραπάνω απώλειες δεν υπολογίζονται οι τραυματίες που παραλήφθηκαν κατά την οπισθοχώρηση και μεταφέρθηκαν στους Φιλιππαίους και Σαμαρίνα. Ο γιατρός Νώντας Σακελλαρίου, που βρισκόταν στο Σταθμό Διοικήσεως του Γιαννούλη, αναφέρει ότι διακομίστηκαν στους Φιλιππαίους 115 τραυματίες, οι οποίοι στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στη Σαμαρίνα.
Αιχμαλωτίστηκαν 50 αντάρτες (από τους οποίους 12 αντάρτισσες). Παραδόθηκαν αυθόρμητα την επομένη της μάχης άλλοι 33 αντάρτες.
Σχόλιο 1: Πρέπει να καταστήσουμε γνωστό ότι ο Χείμαρρος (Βασίλειος Γκανάτσιος), δάσκαλος από το Ζιάκα στο βιβλίο του «Ένας δάσκαλος καπετάνιος» που εκδόθηκε το 2004 αναφερόμενος στη μάχη των Γρεβενών αποφεύγει να αναφέρει ότι είχε την εποπτεία κατάληψης της πόλης, για να μη γίνει γνωστός ο ρόλος του και παρουσιάσει το πραγματικό του πρόσωπο. Στο βιβλίο αυτό υπάρχουν και αρκετά άλλα γεγονότα τα οποία αποκρύπτει, όπως ότι εξυμνούσε τον Ιωάννη Μεταξά, όταν υπηρετούσε ως δάσκαλος στο Ζιάκα, ότι ως διοικητής της 7ης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού στην Ανατολική Μακεδονία - Θράκη προέβη σε φρικτά βασανιστήρια σε βάρος τουλάχιστον 33 (τα στελέχη του ΚΚΕ Θ. Δρίτσιος και Κ. Σιαπέρας αναφέρουν 150-200) αθώων κομματικών στελεχών, ανταρτών και ανταρτισσών, με την κατηγορία ότι δήθεν ήταν πράκτορες του εχθρού, ότι για το θέμα αυτό έγιναν ανακρίσεις στο «Παραπέτασμα» από τον ανωτέρω πολιτικό επίτροπο Γιώργο Ερυθριάδη, κρίθηκε ένοχος και διεγράφη από το Κόμμα και ότι τον έβγαλε έξω από την αίθουσα συνεδριάσεων στην Τασκένδη ο αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης αποκαλώντας τον «δηλωσία».
Σχόλιο 2: Ο Βίδρας, μόλις εισήλθε, κατευθύνθηκε στο σπίτι που διέμενε ο Κώστας Δ. Σιούλας από το Σπήλαιο, ηλικίας 18 ετών και τον έσφαξε μπροστά στα μάτια της μάνας του, γιατί πριν από λίγο καιρό (αρχές Μαΐου) είχε εγκαταλείψει τις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού, στον οποίο είχε στρατολογηθεί με τη βία. Ένα άλλο ειδεχθές έγκλημα που είχε διαπράξει ο Βίδρας πριν λίγο καιρό στο χωριό Ζιάκα ήταν η σφαγή με μαχαίρι της Αικατερίνης Κούκκου, γιατί ο άνδρας της Αθανάσιος Κούκκος, πρόεδρος της Κοινότητας, είχε καταφύγει για λόγους ασφαλείας στα Γρεβενά. Ο Κούκκος και η γυναίκα του όχι μόνο δεν είχαν δημιουργήσει κάτι σε βάρος των κομμουνιστών, αλλά προσπαθούσαν να τους βοηθήσουν από τις διώξεις των Δεξιών, όπως αφηγούνται στην αριστερή συγγραφέα Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν οι Ζακιώτες, κατά την έρευνα που έκανε στο χωριό τους και συνέγραψε τα βιβλία «Ανάποδα Χρόνια» και «Περάσαμε πολλές μπόρες κορίτσι μου». Αυτόν τον ψυχρό δολοφόνο προσπαθεί να ηρωοποιήσει και να προβάλει ως υπόδειγμα μαχητή του Δημοκρατικού Στρατού στο βιβλίο του «Από τη γενιά των λεηλατημένων νικών Σπύρος Παπαδημητρίου …» (έκδοση 2012) ο Χρήστος Παπαδημητρίου, γιος του διοικητή του Τάγματος των ανταρτών, που επιτέθηκε στο Βαρόσι, Σπύρου Παπαδημητρίου.
Σχόλιο 3: Το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ στην έκθεσή του, για λόγους εντυπώσεων και παραπλάνησης της κοινής γνώμης, ανέφερε ότι οι απώλειες της Φρουράς Γρεβενών ήταν 298 νεκροί, 93 τραυματίες και 6 αιχμάλωτοι και ότι οι απώλειες των ανταρτών σε νεκρούς και τραυματίες ήταν γύρω στους 200.
Οι λεπτομέρειες της επίθεσης και της μάχης έχουν αντληθεί από το
https://greveniotis.gr/%CE%B9%CF%83%CF% ... F%89%CE%BD
Τα ονόματα των νεκρών και τα σχόλια 1,2 και 3 έχουν συμπληρωθεί από τον Φρούραρχο.
Η επιχείρηση κατάληψης της πόλης των Γρεβενών από τους αντάρτες απέτυχε. Μετά την αποτυχία αυτή οι δυνάμεις των κομμουνιστών ανταρτών επιχείρησαν για δεύτερη φορά τη νύχτα 18/19.10.47 να καταλάβουν για τον ίδιο σκοπό το Μέτσοβο, αλλά και εκεί απέτυχαν. Γι’ αυτό στην τρίτη και τελευταία τους προσπάθειά συγκέντρωσαν ότι καλύτερο είχαν από μάχιμες μονάδες και πολεμικό υλικό και με αρχηγό τον Μάρκο Βαφειάδη επιχείρησαν ανήμερα των Χριστουγέννων να καταλάβουν την Κόνιτσα. Και στην περίπτωση αυτή, μετά έντεκα ημερών αιματηρών συγκρούσεων, η αποτυχία τους ήταν πλήρης, οπότε τα κομμουνιστικά κράτη, κυρίως η Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και η Γιουγκοσλαβία του Τίτο, διαπίστωσαν ότι το ΚΚΕ δεν είχε πλέον καμιά πιθανότητα να κερδίσει τον πόλεμο στην Ελλάδα, αφού δεν ήταν ικανό ούτε μια πόλη να καταλάβει, για να δημιουργήσει έστω και μια προσωρινή κυβέρνηση ολίγων ημερών. Σχετικά μάλιστα με την κατάληψη της Κόνιτσας, η οποία αποτελούσε την τελευταία τους ελπίδα, ήταν τόσο σίγουροι για την επιτυχία τους που, μία ημέρα πριν από την επίθεση (24.12.47) ανήγγειλαν τη δημιουργία και τη σύνθεση της «Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης».
Με το Β.Δ. της 25 Φεβρουαρίου 1969 η μάχη των Γρεβενών συμπεριελήφθη στις δημόσιες εορτές που αφορούσαν εθνικές επετείους και ιστορικά γεγονότα τοπικής σημασίας. Ο εορτασμός για το Νομό Γρεβενών είχε καθιερωθεί να γίνεται την πρώτη μετά την 25η Ιουλίου Κυριακή «επί τη επετείω αποκρούσεως επιθέσεως των κομμουνιστοσυμμοριτών εν έτει 1947 κατά της πόλεως Γρεβενών». Μετά τη μεταπολίτευση του 1974 η εορτή αυτή καταργήθηκε.
Το σχέδιο επίθεσης του ΔΣΕ για την κατάληψη των Γρεβενών
Η αρχική σκέψη για να καταληφθούν τα Γρεβενά, ήταν του Αρχηγείου Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, το οποίο είχε στρατιωτικό διοικητή τον Σαράντη Πρωτόπαπα (Κικίτσα) και Πολιτικό Επίτροπο τον Γιώργο Ερυθριάδη (Πέτρο). Κατά τη σύνταξη της διαταγής και την επίθεση στα Γρεβενά ο Κικίτσας απουσίαζε, γιατί είχε μεταβεί με τον Πολιτικό Επίτροπο του Γενικού Αρχηγείου Λεωνίδα Στρίγγο στο Βίτσι, για να συντονίσουν τις επιχειρήσεις της περιοχής. Έτσι την ευθύνη σύνταξης των διαταγών και διεξαγωγής της επιχείρησης ανέλαβε ο Πολιτικός Επίτροπος Πέτρος. Το επιτελείο του Αρχηγείου Κ. και Δ. Μακεδονίας, αφού συνεργάστηκε με τις διοικήσεις των Αρχηγείων Ηπείρου, Βοΐου-Γράμμου και Χασίων, εκπόνησε και συνέταξε ένα πολύ καλό και μελετημένο σχέδιο και εξέδωσε στο Μεσολούρι, στις 23 Ιουλίου 1947, την υπ’ αριθ. ΑΠ 420/23.7.1947 διαταγή επιχειρήσεων, η οποία το βράδυ της ίδιας ημέρας στάλθηκε σε όλους τους εμπλεκόμενους:
Το Αρχηγείο έλαβε την απόφαση να χτυπήσει, να εξοντώσει τη φρουρά των Γρεβενών και να καταλάβει την πόλη. Για την πραγματοποίηση του σκοπού αυτού θα χρησιμοποιούσε 11 Τάγματα, ως εξής:
α). Από το Αρχηγείο Βοΐου-Γράμμου, τα 844, 849, 850 και 856 Τάγματα.
β). Από το Αρχηγείο Χασίων τα Τάγματα Παλαιολόγου (Ι Τάγμα Χασίων), Κατσώνη (ΙΙ τάγμα Χασίων) και Μπαρμπαλιά (ΙΙΙ τάγμα Χασίων ή 855 Τάγμα).
γ). Από το Αρχηγείο Ηπείρου το 846 Τάγμα (Σπύρου Παπαδημητρίου) και τα Τάγματα Πετρίτη, Άλκη και Φωκά.
Συνολική δύναμη των παραπάνω ταγμάτων ανερχόταν σε 3.500 άνδρες.
Επίσης καθορίστηκαν με τη διαταγή αυτή και τα τμήματα που θα κάλυπταν την επίθεση μέσα στην πόλη αποκλείοντας όλα τα δρομολόγια, που οδηγούσαν στα Γρεβενά, από την Κοζάνη, το Βόιο, την Ήπειρο και τα Τρίκαλα, για να μη υπάρχει δυνατότητα να ενισχυθούν οι στρατιωτικές δυνάμεις της πόλης.
Την κύρια προσπάθεια για κατάληψη της πόλης θα αναλάμβαναν το 846 Τάγμα του Σπύρου Παπαδημητρίου από το Πολυνέρι, το 850 Τάγμα του Χρήστου Τζουμάκη (Μπαρμπακίτσου)-Καραμπέρα, το Τάγμα Κατσώνη και το 849 εφεδρικό Τάγμα του Βασίλη Μπατακόγια (Καραφωτιά), από το Περιβόλι, στα οποία δόθηκαν οι παρακάτω αποστολές:
- Το Τάγμα Παπαδημητρίου να επιτεθεί στην πόλη από τη δυτική και νοτιοδυτική πλευρά, δηλαδή από Βαρόσι – Κισλά, να διεισδύσει στην πόλη, με ιδιαίτερη αποστολή την εξόντωση της φρουράς των Ποινικών Φυλακών στο Βαρόσι, την απελευθέρωση των φυλακισμένων και την εξουδετέρωση της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής (οικία Πέτρου Παπαθανασίου, πίσω από το ΚΤΕΛ).
- Το Τάγμα Μπαρμπακίτσου να επιτεθεί στην πόλη από τη βόρεια πλευρά (ύψωμα 610), δηλαδή από Αμπέλι Βασιλόπουλου - σπίτι Ζγώνη – Ντορούτ – Οικοτροφείο, με αντικειμενικό σκοπό την εξουδετέρωση των αντιστάσεων στον τομέα του και τη διείσδυση στο εσωτερικό της πόλης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην εξόντωση της Διοίκησης Χωροφυλακής στο Ντορούτ (οικία Λεωνίδα Νταλού, πίσω από το σημερινό Φαρμακείο Ηλία Ζηκόπουλου).
- Το Τάγμα Κατσώνη να επιτεθεί από ανατολικά και νότια, δηλαδή Καλαμίτσι - Αγία Παρασκευή - Ποτάμι (Γρεβενίτης ποταμός) – Γυφτομαχαλάς (στη συνοικία Μεράς), με αντικειμενικό σκοπό την εξόντωση των αντιστάσεων στον τομέα του, με τη διείσδυση στο κέντρο της πόλης και με ιδιαίτερη προσπάθεια την εξόντωση της φρουράς του Γυμνασίου (λόχος έξω από το κτήριο του 1ου Δημοτικού Σχολείου) και την αρπαγή των πυροβόλων της Πυροβολαρχίας ή την καταστροφή τους, την εξόντωση της φρουράς των Φυλακών (αποθήκη Λαδά, εκεί που είναι σήμερα το ΚΤΕΛ), για απελευθέρωση των κρατουμένων, και της φρουράς του Ξενοδοχείου Αίγλη (Βάιου), όπου ήταν ο Σταθμός Διοικήσεως του 529 Τάγματος.
- Το Τάγμα Καραφωτιά ως εφεδρεία, να έχει δύο λόχους προς την Κυρακαλή και τον τρίτο λόχο προς Σύδενδρο - Αμυγδαλιές, με ετοιμότητα να επέμβει στον αγώνα, ύστερα από διαταγή.
Η διεύθυνση της όλης επιχείρησης ανατέθηκε στο διοικητή του Αρχηγείου Βοΐου-Γράμμου Γεώργιο Γιαννούλη από το Επταχώρι Καστοριάς, ένα από τα πιο ικανά και έμπειρα στελέχη του Δημοκρατικού Στρατού, με Σταθμό Διοικήσεως τον Άγιο Δημήτριο Μεγάλου Σειρηνίου (3 χλμ. ΒΔ Γρεβενών). Η διοίκηση των τμημάτων που θα δρούσαν στην περιοχή Χασίων (Τάγμα Παλαιολόγου και λόχος Ζώη), καθώς και το Τάγμα Κατσώνη που θα έκανε επίθεση από νότια και ανατολικά της πόλης, είχε ανατεθεί στον Υψηλάντη (Αλέκο Ρόσιο), με ΣΔ στη θέση Τριβιά, νότια των Γρεβενών. Η διοίκηση των 846 (Παπαδημητρίου), 849 (Μπατακόγια) και 850 (Μπαρμπακίτσου) Ταγμάτων, που θα έκαναν επίθεση από δυτικά - νοτιοδυτικά και βόρεια της πόλης, είχε ανατεθεί στο Βασίλη Γκανάτσιο (Χείμαρρο), στον οποίο επίσης είχε δοθεί η επιπρόσθετη εντολή να έχει και τη γενική εποπτεία όλων των δυνάμεων που θα ενεργούσαν στην πόλη των Γρεβενών.
Ώρα έναρξης της επίθεσης ορίστηκε η 3η πρωινή της 25 Ιουλίου 1947, προκειμένου να ολοκληρωθεί η κατάληψη των αντικειμενικών σκοπών, πριν ξημερώσει, για να μην μπορεί ο Στρατός να υποστηριχθεί από το Πυροβολικό και την αεροπορία, επειδή ήταν νύχτα και δεν θα υπήρχε ορατότητα προσβολής των στόχων.
Η διάταξη των τμημάτων του Εθνικού Στρατού
Η αμυντική διάταξη των δυνάμεων της Φρουράς Γρεβενών πριν από την επίθεση ήταν η εξής:
- Σταθμός Διοικήσεως (ΣΔ) του διευθύνοντος τον αμυντικό αγώνα διοικητή του 529 Τάγματος, αντισυνταγματάρχη Κωνσταντίνου Πανταζή το Ξενοδοχείο «Αίγλη» στην κεντρική πλατεία. Για την ασφάλεια του ΣΔ είχε διατεθεί ο Λόχος Διοικήσεως του 529 Τάγματος και ένα τεθωρακισμένο όχημα.
- Στα βόρεια και ΒΑ υψώματα της πόλης (Αμπέλι Βασιλόπουλου και ύψωμα 610) ήταν ταγμένος ο 3ος Λόχος του 529 Τάγματος, με διοικητή το λοχαγό Βασίλειο Τσάρα.
- Στα νότια υψώματα της πόλης (Αγία Παρασκευή) υπήρχαν τρία φυλάκια επανδρωμένα και αυτά από τον 3ο Λόχο, με διμοιρίτη τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνου και συνολική δύναμη 30 ανδρών. Στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία υπήρχε το προωθημένο φυλάκιο V (Σημαίας) του ίδιου Λόχου, με αρχιφύλακα τον έφεδρο λοχία Ανδρέα Βλάρα και δύναμη 8 στρατιωτών.
- Στο Οικοτροφείο είχε εγκατασταθεί ο διοικητής του 4ου Λόχου λοχαγός Θεμιστοκλής Λάιος με τη 2η διμοιρία, καθώς οι άλλες δύο διμοιρίες του λόχου βρίσκονταν στο Βενέτικο ποταμό για τη φύλαξη της γέφυρας του Ελευθεροχωρίου.
- Στο ύψωμα Κισλά είχε εγκατασταθεί ο Διοικητής της Διλοχίας του 506 Τάγματος ταγματάρχης Πέτρος Θώμογλου με το 2ο Λόχο του 506.
- Οι 2ος Λόχος του 529 Τάγματος με διοικητή το λοχαγό Χαρίλαο Νάκα και ο 4ος Λόχος της Διλοχίας του 506 Τάγματος με διοικητή τον ταγματάρχη Ανάργυρο Μπάλλα παρέμειναν ως εφεδρεία στα χέρια του στρατιωτικού διοικητή, για να χρησιμοποιηθούν την κατάλληλη στιγμή, ανάλογα με την εξέλιξη της μάχης. Ο 2ος Λόχος, με την εκδήλωση της επίθεσης, είχε καταλάβει θέσεις στο ανατολικό τμήμα της πόλης (από το Νοσοκομείο μέχρι το ποτάμι), ενώ ο 4ος Λόχος της Διλοχίας στο χώρο του Γυμνασίου (σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο). Μεταξύ Γυμνασίου και γέφυρας Γρεβενίτη ποταμού (σήμερα Παρκινγκ του Δήμου] ήταν ταγμένη η Πυροβολαρχία.
- Στη δυτική και νοτιοδυτική πλευρά της πόλης (περιοχή Μύλου Μπούσιου - Κισλάς- Βαρόσι) υπήρχαν έξι φυλάκια της Χωροφυλακής με συνολική δύναμη 53 χωροφυλάκων, ενισχυμένα και με 30 οπλίτες των ΜΑΔ, ΜΑΥ.
Εκτός από αυτά η Χωροφυλακή είχε αναπτύξει μέσα στην πόλη και τις εξής φρουρές:
- Κτίριο Διοίκηση Χωροφυλακής (οικία Νταλού): 19 άνδρες, υπό τη διοίκηση του διοικητή της Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής μοιράρχου Νικολάου Κωστάκη. Διοικητής της Διοικήσεως Χωροφυλακής Γρεβενών ήταν ο ταγματάρχης Κωνσταντίνος Φλώκος.
- Κτίριο Αστυνομικού Τμήματος (οικία Παπαθανασίου): 8 άνδρες, με επικεφαλής τον ενωμοτάρχη Χρήστο Ράμμο.
- Ποινικές Φυλακές Βαροσίου: 13 άνδρες, με επικεφαλής τον έφεδρο υπολοχαγό Θωμά Νατσούλη.
- Ηλεκτρικό Εργοστάσιο, δίπλα στο παρεκκλήσι του Αγίου Αχίλλειου: 9 χωροφύλακες με αποστολή τη φύλαξη του εργοστασίου.
Εκδήλωση της επίθεσης και εξέλιξη της μάχης
Ο διοικητής της Φρουράς Γρεβενών αντισυνταγματάρχης Κ. Πανταζής, ο οποίος ήταν ενήμερος για την επίθεση, διέταξε τα τμήματα Στρατού και Χωροφυλακής να καταλάβουν τις προβλεπόμενες από το σχέδιο άμυνας θέσεις και να έχουν ετοιμότητα άμεσης αντίδρασης με την εκδήλωση της εχθρικής ενέργειας.
Στις 03:30 ώρα της 25ης Ιουλίου 1947 ακούστηκαν οι πρώτοι πυροβολισμοί από τη βόρεια πλευρά (ύψωμα 610), οι οποίοι σε λίγο γενικεύθηκαν σε όλους τους τομείς της πόλης. Από τη στιγμή εκείνη άρχιζε η επίθεση των ανταρτών με καθυστέρηση μισής ώρας από το χρόνο που προέβλεπε η διαταγή. Οι αντάρτες με πυκνά πυρά άρχισαν να προσβάλουν τα φυλάκια, χρησιμοποιώντας πολυβόλα, οπλοπολυβόλα, όλμους και αυτόματα όπλα από πολύ κοντινή απόσταση. Ο στρατιωτικός διοικητής έθεσε αμέσως σε εφαρμογή το σχέδιο πυρός και παράλληλα προσπάθησε με τον ασύρματο να έλθει σε επαφή με τη XV Μεραρχία στην Κοζάνη, για να αναφέρει τα συμβάντα, αλλά ο ασυρματιστής της Μεραρχίας δεν απαντούσε. Στο μεταξύ η τηλεφωνική γραμμή δεν λειτουργούσε, γιατί είχε καταστραφεί από τους αντάρτες. Παρά τις συνεχείς προσπάθειες για επικοινωνία, μόλις την 05:20 ώρα απάντησε ο ασυρματιστής της Μεραρχίας και δόθηκε το πρώτο σήμα.
Η μάχη συνεχιζόταν με μεγάλη σφοδρότητα, ιδιαίτερα στη ΒΑ παρυφή της πόλης (ύψωμα 610) και στο Βαρόσι. Την 4:20 ώρα ο στρατιωτικός διοικητής πληροφορήθηκε ότι τα φυλάκια της Χωροφυλακής στο Βαρόσι υποχώρησαν και οι άνδρες συμπτύχθηκαν προς τη φρουρά των Ποινικών Φυλακών, όπου συνέχισαν να μάχονται μαζί με την υπόλοιπη φρουρά. Αμέσως διατάχθηκε ο διοικητής της Διλοχίας ταγματάρχης Θώμογλου, ο οποίος ήταν εγκατεστημένος στον Κισλά με τον 2/506 Λόχο, να παραλάβει και τον εφεδρικό 4/506 Λόχο της δικής του Διλοχίας από το χώρο του Γυμνασίου και να ενεργήσει χωρίς χρονοτριβή «θυελλώδη» αντεπίθεση, καταλαμβάνοντας το Βαρόσι και το ύψωμα που βρίσκεται στα 350 περίπου μέτρα βορειοδυτικά της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, προτού εγκατασταθούν πάνω σ’ αυτό οι αντάρτες. Στο Βαρόσι είχε εισέλθει ο Λόχος του ΔΣΕ Αλεξάνδρου Βίδρα από το Πολυνέρι του Τάγματος Παπαδημητρίου. Η Διλοχία αντεπετέθη αμέσως, απώθησε τους αντάρτες από το Βαρόσι και ανακατέλαβε το ζωτικής σημασίας ύψωμα δυτικά αυτού, πριν εδραιωθούν σ’ αυτό οι αντάρτες. Ακολούθησε καταδίωξη του εχθρού προς τον Έλατο, το Δοξαρά και την Κυρακαλή από τα τμήματα του Στρατού και στη συνέχεια, με το φως της ημέρας, της αεροπορίας. Στην καταδίωξη αυτή σκοτώθηκε ο Βίδρας κοντά στη βρύση της Μάνας.
Νότιος Τομέας
Στα βόρεια υψώματα της πόλης (ύψωμα 610) υπήρχαν στην πρώτη γραμμή τέσσερα φυλάκια της 1ης Διμοιρίας του 3ου Λόχου του 529 Τάγματος με συνολική δύναμη 40 αντρών και διοικητή τον υπολοχαγό Βασίλειο Κατσικόπουλο. Στις 3:30 ώρα η Διμοιρία δέχθηκε ισχυρότατη πίεση από πολυάριθμες εχθρικές δυνάμεις, που είχαν προωθηθεί μέχρι τα συρματοπλέγματα. Οι άνδρες των φυλακίων, με ηρωισμό και αυταπάρνηση, συνέτριψαν όλες τις επιθέσεις και προξένησαν στους αντάρτες σοβαρές απώλειες, αφού καταμετρήθηκαν μπροστά από τις θέσεις τους 12 νεκροί. Μεταξύ των νεκρών ήταν και η καπετάνισσα του 1ου Λόχου του Τάγματος Μπαρμπακίτσου, Κατίνα Βουνοτρυπίδου, η οποία, μαχόμενη στην πρώτη γραμμή, φώναζε μέσα στη νύχτα «παραδώσου, φασίστα, και σ’ έφαγα», σύμφωνα με όσα αφηγήθηκε το 1996 ο συνταγματάρχης Πολεμικής Διαθεσιμότητας και διμοιρίτης τότε του λόχου Βασίλειος Κατσικόπουλος. Όταν περίπου στις 6:00 ώρα διατάχθηκε η αντεπίθεση του 3ου Λόχου, ο υπολοχαγός Κατσικόπουλος εξόρμησε με τους άνδρες των φυλακίων και την εφεδρική διμοιρία του Λόχου και καταδίωξε τους αντάρτες προς τον Άγιο Δημήτριο και Μεγάλο Σειρήνι, επιφέροντας σ’ αυτούς και άλλες απώλειες σε νεκρούς, τραυματίες, αιχμαλώτους και πολεμικό υλικό, που εγκαταλείφθηκε επί τόπου. Οι απώλειες των ανταρτών από την καταδίωξη αυτή ανήλθαν σε 15 νεκρούς και 16 αιχμαλώτους. Την αντεπίθεση των τμημάτων της βόρειας πλευράς υποστήριξε αποτελεσματικά η Πυροβολαρχία, με παρατηρητήριο στο ύψωμα 610, και από 6:15 ώρα η Πολεμική Αεροπορία. Στο Οικοτροφείο ο διοικητής του 4ου Λόχου του 529 Τάγματος, λοχαγός Λάιος Θεμιστοκλής, με την ομάδα διοικήσεως του λόχου και τη 2η Διμοιρία που είχε στη διάθεσή του, κατόρθωσε με επιτυχία να απωθήσει επίθεση λόχου ανταρτών. Η κατάσταση στη βόρεια πλευρά της πόλης, όπου έγινε και η ισχυρότερη κρούση, είχε αποσαφηνιστεί μέχρι την 06:30 ώρα με πλήρη συντριβή του 850 Τάγματος των ανταρτών, το οποίο άφησε στο πεδίο της μάχης 86 νεκρούς.
Ανατολικός Τομέας
Στο ανατολικό τμήμα της πόλης ο εφεδρικός 2ος Λόχος του 529 Τάγματος, με διοικητή το λοχαγό Χαρίλαο Νάκκα με την έναρξη της επίθεσης, απαγόρευσε στους αντάρτες του Τάγματος Κατσώνη να διεισδύσουν στην πόλη από τον πεδινό διάδρομο που σχηματίζεται μεταξύ υψώματος Οικοτροφείου και Γρεβενίτη ποταμού. Στις 5:15 ώρα έλαβε εντολή να αντεπιτεθεί προς τα ΒΑ υψώματα της πόλης μαζί με τη διμοιρία του 4ου Λόχου. Η αντεπίθεση αυτή, σύμφωνα με την έκθεση του στρατιωτικού διοικητή, «υπήρξε θυελλώδης και ανωτέρα πάσης περιγραφής. Είδα αξιωματικούς και στρατιώτες να ορμούν ακάθεκτοι κατά των συμμοριτών, να τους ανατρέπουν εκ του πρώτου υψώματος προς την βόρεια χαράδρα και να τους καταδιώκουν απηνώς, άλλους φονεύοντες και άλλους συλλαμβάνοντες μετά του οπλισμού των».
Το Τάγμα Κατσώνη που είχε αποστολή να επιτεθεί κατά των ανατολικών και νοτιοδυτικών παρυφών της πόλης, δεν έφθασε έγκαιρα στον προορισμό του, με αποτέλεσμα η επίθεσή του να εκδηλωθεί αργά, στις 4:30 ώρα, εναντίον των φυλακίων της Αγίας Παρασκευής και του φυλακίου του Προφήτη Ηλία. Τα φυλάκια αντιμετώπισαν αποτελεσματικά την εχθρική εισβολή:
Ο έφεδρος λοχίας Ανδρέας Βλάρας, αρχιφύλακας του προωθημένου φυλακίου στο ύψωμα Προφήτη Ηλία, με δύναμη 8 ανδρών, δέχθηκε επίθεση 2 λόχων ανταρτών, τους οποίους διοικούσε προσωπικά ο Κατσώνης, διοικητής του ΙΙ Τάγματος Χασίων. Οι άνδρες του φυλακίου με αυτοθυσία και ηρωισμό αντιμετώπισαν με επιτυχία τους επιτιθέμενους, φονεύοντας τον Κατσώνη και αρκετούς άλλους αντάρτες. Τα πυρομαχικά τους όμως άρχισαν να τελειώνουν. Ευτυχώς για το φυλάκιο, στις 9:00 ώρα περίπου, όταν τελείωσε η εκκαθαριστική επιχείρηση νοτιοδυτικά του παλαιού Νεκροταφείου, όλα τα τμήματα Στρατού, Χωροφυλακής και ΜΑΥ που συμμετείχαν σ’ αυτή, στράφηκαν προς το ύψωμα του Προφήτη Ηλία και στα νότια αυτού υψώματα και με τη συνδρομή του πυροβολικού και της αεροπορίας, καταδίωξαν το Τάγμα Κατσώνη προς Νότο.
Δυτικός και νοτιοδυτικός Τομέας
Στη δυτική πλευρά της πόλης στις 4:00 ώρα την ισχυρότερη επίθεση δέχθηκε από Λόχο του Τάγματος Καραφωτιά (Μπατακόγια) το φυλάκιο Μπούσιου, το οποίο κατόρθωσε να ανακόψει την επιθετική ορμή των ανταρτών και να αποκρούσει με επιτυχία τις επανειλημμένες εφόδους του εχθρικού τμήματος. Ένα τεθωρακισμένο όχημα μετά την 5:00 ώρα, που υπήρχε ορατότητα, υποστήριξε το φυλάκιο με πυρά. Όταν διατάχθηκε αντεπίθεση, καταδίωξε τους αντάρτες προς την Κυρακαλή, προξενώντας σ’ αυτούς απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες.
Το Φυλάκιο που βρισκόταν σε προχωρημένη θέση δυτικά του υψώματος Κισλά (Γκόγκα αμπέλι) και ήταν επανδρωμένο με 10 οπλίτες της χωροφυλακής, στις 3:30 ώρα δέχθηκε την επίθεση του 2/846 Λόχου των ανταρτών, διοικητής του οποίου ήταν ο Σλαβομακεδόνας Αθανάσιος Γκίζας, από τον Πολυπόταμο Φλώρινας. Μπροστά από τα χαρακώματα υπήρχε συρματόπλεγμα, που αποτελούσε κώλυμα για τον επιτιθέμενο. Ο Λόχος του Γκίζα περικύκλωσε το φυλάκιο και άρχισε με καταιγιστικά πυρά να βάλλει από όλες τις πλευρές. Μερικοί αντάρτες κατόρθωσαν να κόψουν το συρματόπλεγμα και να ανοίξουν διάδρομο. Ο λοχαγός Γκίζας προσπάθησε να περάσει το διάδρομο, αλλά δέχθηκε ριπή αυτομάτου όπλου και έπεσε νεκρός.
Φρουρά της Διοίκησης Χωροφυλακής
Η φρουρά της Διοίκησης Χωροφυλακής (οικία Νταλού στο Ντορούτ) είχε αρχηγό το μοίραρχο Νικόλαο Κωστάκη με υφισταμένους έναν ανθυπομοίραρχο, δύο ανθυπασπιστές και 15 οπλίτες της χωροφυλακής. Η αποστολή της ήταν να φρουρήσει τη Διοίκηση Χωροφυλακής. Σε μικρή απόσταση και ανατολικά από τις θέσεις της Χωροφυλακής, είχε εγκατασταθεί αμυντικά μια ομάδα 10 ανδρών του 4/529 Λόχου. Με την πρώτη κρούση, ένα πολυάριθμο τμήμα ανταρτών του Τάγματος Μπαρμπακίτσου (850 Τάγμα) κατόρθωσε να διεισδύσει απαρατήρητο από τον κενό χώρο μεταξύ δύο βορείων φυλακίων και να κατευθυνθεί προς το οίκημα της Διοίκησης Χωροφυλακής, με σκοπό να εξοντώσει το διοικητή και την υπάρχουσα εκεί φρουρά και στη συνέχεια να προχωρήσει προς το κέντρο της πόλης. Η ομάδα του Στρατού, όταν αντιλήφθηκε τον όγκο των ανταρτών, για να αποφύγει κυκλωτική ενέργεια, συμπτύχθηκε προς τις θέσεις των ανδρών της χωροφυλακής και από εκεί όλοι μαζί αντιμετώπισαν με επιτυχία την εχθρική επίθεση.
Απώλειες Εθνικών Δυνάμεων
Η Φρουρά Γρεβενών είχε συνολικά 11 νεκρούς και 22 τραυματίες από τους οποίους 18 στρατιώτες, 1 χωροφύλακας και 3 ΜΑΥ-ΜΑΔ. Τα ονόματα των νεκρών είναι:
1. Αθανασίου Δημήτριος του Παναγιώτη από την Πέτρα Βοιωτίας (1920), στρατιώτης 529ου Τ.Π.
2. Βρανός Ζήσης από το Μαυρονόρος Γρεβενών, χωροφύλακας
3. Γιώργου Χρήστος του Ευθυμίου από τον Παλαιόπυργο Αρκαδίας (1920), στρατιώτης 506ου Τ.Π
4. Γρίδας Ζήσης του Κωνσταντίνου από τη Ροδιά Γρεβενών (1915), λοχίας ΜΑΥ 529ου Τ.Π.
5. Θεοδοσάτος Νικόλαος του Σωκράτη από την Πρόνη Κεφαλληνίας (1920), στρατιώτης του 506 Τ.Π.
6. Καρδακάρης Σπυρίδων, χωροφύλακας
7. Λουκάκης Μιχαήλ του Ευαγγέλου από το Φουρνί Λασιθίου (1918), λοχίας 529ου Τ.Π.
8. Παπαδόπουλος Θεόδωρος του Ιορδάνη από την Κοκκινιά Γρεβενών (1910), στρατιώτης ΜΑΥ 529ου Τ.Π.
9. Παπαθανασίου Ιωάννης του Αθανασίου από τις Ράχες Φθιώτιδας (1924), στρατιώτης 529ου Τ.Π.
10. Παρλαβάντζος Νικόλαος, υπενωμοτάρχης Χωροφυλακής
11. Τούλιας Ηλίας του Βασιλείου από τις Αμυγδαλιές Γρεβενών (1910), στρατιώτης ΜΑΥ 529ου Τ.Π.
Απώλειες του ΔΣΕ
Οι απώλειες του ΔΣΕ ήταν 146 νεκροί (από τους οποίους 8 γυναίκες). Επιπλέον βρέθηκαν τις επόμενες ημέρες από χωρικούς 50 νεκροί στη δασωμένη περιοχή που περικλείεται μεταξύ των χωριών Έλατος, Οροπέδιο, Σύδενδρο, Μεγάλο Σειρήνι και Κυρακαλή, οι περισσότεροι από τους οποίους σκοτώθηκαν από την αεροπορία. Οι αντάρτες παρέλαβαν μαζί τους και άγνωστο αριθμό νεκρών, όπως συνάγεται από την έκθεση Γιαννούλη, που αναφέρει ότι στον τομέα του 850 Τάγματος (βόρεια υψώματα) «προσανατόλισε μέρος της εφεδρείας και βοήθησε αποτελεσματικά στην υποχώρηση των τμημάτων, στη μεταφορά τραυματιών και νεκρών». Στις παραπάνω απώλειες δεν υπολογίζονται οι τραυματίες που παραλήφθηκαν κατά την οπισθοχώρηση και μεταφέρθηκαν στους Φιλιππαίους και Σαμαρίνα. Ο γιατρός Νώντας Σακελλαρίου, που βρισκόταν στο Σταθμό Διοικήσεως του Γιαννούλη, αναφέρει ότι διακομίστηκαν στους Φιλιππαίους 115 τραυματίες, οι οποίοι στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στη Σαμαρίνα.
Αιχμαλωτίστηκαν 50 αντάρτες (από τους οποίους 12 αντάρτισσες). Παραδόθηκαν αυθόρμητα την επομένη της μάχης άλλοι 33 αντάρτες.
Σχόλιο 1: Πρέπει να καταστήσουμε γνωστό ότι ο Χείμαρρος (Βασίλειος Γκανάτσιος), δάσκαλος από το Ζιάκα στο βιβλίο του «Ένας δάσκαλος καπετάνιος» που εκδόθηκε το 2004 αναφερόμενος στη μάχη των Γρεβενών αποφεύγει να αναφέρει ότι είχε την εποπτεία κατάληψης της πόλης, για να μη γίνει γνωστός ο ρόλος του και παρουσιάσει το πραγματικό του πρόσωπο. Στο βιβλίο αυτό υπάρχουν και αρκετά άλλα γεγονότα τα οποία αποκρύπτει, όπως ότι εξυμνούσε τον Ιωάννη Μεταξά, όταν υπηρετούσε ως δάσκαλος στο Ζιάκα, ότι ως διοικητής της 7ης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού στην Ανατολική Μακεδονία - Θράκη προέβη σε φρικτά βασανιστήρια σε βάρος τουλάχιστον 33 (τα στελέχη του ΚΚΕ Θ. Δρίτσιος και Κ. Σιαπέρας αναφέρουν 150-200) αθώων κομματικών στελεχών, ανταρτών και ανταρτισσών, με την κατηγορία ότι δήθεν ήταν πράκτορες του εχθρού, ότι για το θέμα αυτό έγιναν ανακρίσεις στο «Παραπέτασμα» από τον ανωτέρω πολιτικό επίτροπο Γιώργο Ερυθριάδη, κρίθηκε ένοχος και διεγράφη από το Κόμμα και ότι τον έβγαλε έξω από την αίθουσα συνεδριάσεων στην Τασκένδη ο αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης αποκαλώντας τον «δηλωσία».
Σχόλιο 2: Ο Βίδρας, μόλις εισήλθε, κατευθύνθηκε στο σπίτι που διέμενε ο Κώστας Δ. Σιούλας από το Σπήλαιο, ηλικίας 18 ετών και τον έσφαξε μπροστά στα μάτια της μάνας του, γιατί πριν από λίγο καιρό (αρχές Μαΐου) είχε εγκαταλείψει τις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού, στον οποίο είχε στρατολογηθεί με τη βία. Ένα άλλο ειδεχθές έγκλημα που είχε διαπράξει ο Βίδρας πριν λίγο καιρό στο χωριό Ζιάκα ήταν η σφαγή με μαχαίρι της Αικατερίνης Κούκκου, γιατί ο άνδρας της Αθανάσιος Κούκκος, πρόεδρος της Κοινότητας, είχε καταφύγει για λόγους ασφαλείας στα Γρεβενά. Ο Κούκκος και η γυναίκα του όχι μόνο δεν είχαν δημιουργήσει κάτι σε βάρος των κομμουνιστών, αλλά προσπαθούσαν να τους βοηθήσουν από τις διώξεις των Δεξιών, όπως αφηγούνται στην αριστερή συγγραφέα Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν οι Ζακιώτες, κατά την έρευνα που έκανε στο χωριό τους και συνέγραψε τα βιβλία «Ανάποδα Χρόνια» και «Περάσαμε πολλές μπόρες κορίτσι μου». Αυτόν τον ψυχρό δολοφόνο προσπαθεί να ηρωοποιήσει και να προβάλει ως υπόδειγμα μαχητή του Δημοκρατικού Στρατού στο βιβλίο του «Από τη γενιά των λεηλατημένων νικών Σπύρος Παπαδημητρίου …» (έκδοση 2012) ο Χρήστος Παπαδημητρίου, γιος του διοικητή του Τάγματος των ανταρτών, που επιτέθηκε στο Βαρόσι, Σπύρου Παπαδημητρίου.
Σχόλιο 3: Το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ στην έκθεσή του, για λόγους εντυπώσεων και παραπλάνησης της κοινής γνώμης, ανέφερε ότι οι απώλειες της Φρουράς Γρεβενών ήταν 298 νεκροί, 93 τραυματίες και 6 αιχμάλωτοι και ότι οι απώλειες των ανταρτών σε νεκρούς και τραυματίες ήταν γύρω στους 200.
Οι λεπτομέρειες της επίθεσης και της μάχης έχουν αντληθεί από το
https://greveniotis.gr/%CE%B9%CF%83%CF% ... F%89%CE%BD
Τα ονόματα των νεκρών και τα σχόλια 1,2 και 3 έχουν συμπληρωθεί από τον Φρούραρχο.
