100 Χρόνια από την ιμπεριαλιστική συνθήκη της Λωζάνης

[Ληστοσυμμορίτης]

τα κείμενα είναι από την παραπάνω βιβλιαράκι

[Ληστοσυμμορίτης]

Στο ίδιο περιοδικό έχει ακόμα ένα ενδιαφέρον σχετικό κείμενο με τη επανεξέταση της συνθήκης της λωζάνης



100 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης. Η αναθεώρηση των συνθηκών και η «ασπίδα προστασίας» του ΝΑΤΟ
της Μαρίνας Λαβράνου



Η συμπλήρωση 100 χρόνων από την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης (24.7.1923) συνοδεύτηκε με πλήθος αρθρογραφίας, αναλύσεων, ειδικών εκδόσεων στα αστικά ΜΜΕ, ενώ είναι σε εξέλιξη η συζήτηση τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στην Ελλάδα. Πίσω από τις διακηρύξεις περί της μακροβιότητάς της ως επιβεβαίωση του προοδευτικού της χαρακτήρα, περί της δήθεν συμβολής της στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της σημασίας κατ’ επέκταση του σεβασμού του διεθνούς δικαίου ως «εγγυητή» της ειρήνης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισονομίας μεταξύ των κρατών, κρύβονται οι πραγματικοί στόχοι.

Στην πραγματικότητα η συμπλήρωση 100 χρόνων από την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης αποτέλεσε μια ακόμα ευκαιρία να ενταθεί η συζήτηση για την αναθεώρησή της, ώστε να προωθηθούν οι συγκεκριμένοι στόχοι τόσο της αστικής τάξης στην Ελλάδα όσο και των συμμάχων της σε ΝΑΤΟ και ΕΕ. Να προχωρήσει ο σχεδιασμός για συνεκμετάλλευση-συνδιαχείριση του Αιγαίου με την τουρκική αστική τάξη, κάτω από τη ΝΑΤΟϊκή ομπρέλα, κάτι που απαιτεί και την ανάλογη «προσαρμογή» σε επίπεδο διακρατικών συμφωνιών.

Ο σχεδιασμός αυτός «τρέχει» σε συνθήκες όξυνσης της αντιπαράθεσης ανάμεσα στο ευρωατλαντικό στρατόπεδο από τη μια και Ρωσία-Κίνα από την άλλη, όπως αποτυπώθηκε και στη Σύνοδο Κορυφής του 
ΝΑΤΟ στη Λιθουανία (11-12 Ιούλη, Βίλνιους). Οι νέες επικίνδυνες για τους λαούς αποφάσεις επιβεβαιώνουν ότι το ΝΑΤΟ δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ενίσχυση της νοτιοανατολικής πτέρυγάς του, ότι αυτός ο στόχος συνδέεται με την επιδίωξη τόσο της τουρκικής όσο και της ελληνικής αστικής τάξης να ενισχύσουν το ρόλο τους στην περιοχή, αλλά και στις συνολικές ΝΑΤΟϊκές επιδιώξεις. Συνδέεται επίσης με τους συνολικότερους σχεδιασμούς για «Παγκόσμιο ΝΑΤΟ» με στόχο την Κίνα, για επιτάχυνση της ενταξιακής πορείας της Ουκρανίας και νέα πακέτα ενίσχυσης για τη συνέχιση του πολέμου με τη Ρωσία, για «σταθερή προσήλωση» σε Δυτικά Βαλκάνια, Μαύρη Θάλασσα και Μέση Ανατολή. Την ίδια στιγμή, λίγο πριν τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, η τουρκική κυβέρνηση στην ουσία απαίτησε τη μονομερή αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντρέ ώστε να καθιερωθεί η ονομασία «Τούρκικα Στενά» και να γίνεται αναφορά στην Κύπρο μόνο με τις συντεταγμένες του νησιού. Επίσης, οι εκπρόσωποί της συνεχίζουν να προβάλλουν όλο το εύρος των απαιτήσεών της με βάση τη γραμμή της «Γαλάζιας Πατρίδας».

Αυτήν τη συγκυρία αποκαλεί «ιστορική ευκαιρία» ο Κ. Μητσοτάκης, στο πλαίσιο της οποίας έθεσε τα νεότευκτα περί «υποχωρήσεων στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης» και «πυρήνα της διαφοράς». Προβάλλει δηλαδή ως λύση για την αποφυγή εντάσεων με την Τουρκία, ακόμα και για τη δήθεν κατάργησή τους, την επίτευξη συμφωνίας που από πλευράς της Ελλάδας «μπορεί να συνεπάγεται κάποιες υποχωρήσεις από κάποιες θέσεις που μπορεί να αποτελούν την αφετηρία της διαπραγμάτευσης», προκειμένου «να λύσουμε τον πυρήνα της διαφοράς (...) η μεγάλη μας διαφορά εξακολουθεί να είναι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας δηλαδή, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο». Έτσι, διευρύνεται συνεχώς το πλαίσιο των υπό διαπραγμάτευση θεμάτων με την Τουρκία, σηματοδοτώντας ότι είναι προ των πυλών νέες επώδυνες «συμφωνίες», με εκχώρηση κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Βέβαια, το ΝΑΤΟ δε διστάζει να προχωρήσει στην αναθεώρηση συνθηκών και στη δρομολόγηση των επιδιώξεών του, χωρίς να «περιμένει» σχετικές συμφωνίες. Αυτό σηματοδότησε η πρόθεση των ΗΠΑ, όπως δημοσιεύτηκε χωρίς να διαψευστεί, να υποβάλουν λίγες μέρες πριν τη Σύνοδο Κορυφής «συμβιβαστική» πρόταση προκειμένου να αρθεί το μπλόκο της Άγκυρας στους επιχειρησιακούς χάρτες του ΝΑΤΟ1, παραβιάζοντας τη Συνθήκη του Μοντρέ.

Μια πιο αναλυτική ματιά στις διεθνείς συνθήκες, που είναι κομμάτι του αστικού διεθνούς δικαίου, επιβεβαιώνει ότι έχουν προσωρινό χαρακτήρα, αφού προσαρμόζονται, εξελίσσονται, ακυρώνονται και επανακαταρτίζονται ανάλογα με τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και τους εκάστοτε συσχετισμούς. Γι’ αυτόν το λόγο, στην πραγματικότητα, «κατοχυρώνουν» την ειρήνη με το πιστόλι στον κρόταφο των λαών. Αλλάζουν όταν μεταβάλλεται σημαντικά ο συσχετισμός, με την αλλαγή συνόρων να την πληρώνουν πάντα οι λαοί. Δεν αναιρούν, ούτε «ρυθμίζουν» τον αβυσσαλέο ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό, αλλά αντίθετα, τον υποθάλπουν και τον τροφοδοτούν, όπως ακριβώς συμβαίνει γενικά με το αστικό διεθνές δίκαιο.

Το παρόν άρθρο επιδιώκει να αναδείξει τις πάγιες θέσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής κάτω από τη σημαία της «Γαλάζιας Πατρίδας» για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λοζάνης, καθώς και ότι η αναβάθμιση της επιθετικότητας από την αστική τάξη της Τουρκίας υποθάλπεται στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ προκειμένου αυτή να παραμείνει στο ευρωατλαντικό στρατόπεδο. Αντίστοιχα, ότι η αστική τάξη της Ελλάδας επιδιώκει την αναβάθμιση της δικής της θέσης «παζαρεύοντας» κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα.

Επίσης, ότι καλλιεργείται, υπό την καθοδήγηση ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ, ως μονόδρομος η προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο και ότι, σε αυτό το πλαίσιο, είναι δεδομένη μια «συμβιβαστική» λύση που στο όνομα της επίλυσης της διαφοράς θα αναθεωρεί συνθήκες, θα «αναπροσαρμόζει» τα σύνορα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, εμφανίζοντας ως «εγγυητή» και επιδιαιτητή το ΝΑΤΟ.

[Ληστοσυμμορίτης]

Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΟΖΑΝΗΣ ΣΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

Μια σύντομη ματιά στη στάση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ απέναντι γενικά στην επιθετικότητα της τουρκικής αστικής τάξης αλλά και ειδικά ως προς την προσπάθεια αναθεώρησης της Συνθήκης της Λοζάνης και αλλαγής συνόρων στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο είναι αποκαλυπτική.

Το ΝΑΤΟ από το 1960 δεν αναγνωρίζει τον ελληνικό εναέριο χώρο στα 10 μίλια για τους σκοπούς των ΝΑΤΟϊκών ασκήσεων, ενώ και η Ελλάδα έχει αποδεχτεί το ΝΑΤΟϊκό κανονισμό MC 66/1 (1962) (με κυβέρνηση ΕΡΕ) που αναφέρει ότι για ΝΑΤΟϊκές λειτουργίες ο εθνικός εναέριος χώρος θα είναι μόνο τα 6 ν.μ. κατά τη διάρκεια ναυτικών ασκήσεων2. Αντίστοιχα, σε απόσπασμα από ένα τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα το 2005 σχετικά με το ζήτημα των παραβιάσεων των τουρκικών μαχητικών αναφέρεται: «Ο Πρέσβης διερωτήθηκε εάν η Ελλάδα διέκρινε με σαφήνεια ανάμεσα στις τουρκικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου και τις τουρκικές μη υποβολές σχεδίων πτήσεων στο FIR, υπενθυμίζοντας στον Μολυβιάτη ότι ούτε οι ΗΠΑ υπέβαλαν σχέδια πτήσεων στο FIR (...) Ο Πρέσβης θεώρησε ότι η ελληνική αξιοπιστία με τους συμμάχους θα αυξανόταν εάν ετίθετο θέμα μόνο για τις τουρκικές παραβιάσεις εντός των έξι ναυτικών μιλίων από το ελληνικό έδαφος, όπου οι αριθμοί είναι πολύ μικρότεροι και το διεθνές δίκαιο είναι σαφέστερο.»3 Επιπλέον, σε έκθεσή του το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ δεν αναγνωρίζει ως εθνικό εναέριο χώρο για την Ελλάδα τα 10 ναυτικά μίλια.4

Σε σχέση με τα ζητήματα του επιχειρησιακού ελέγχου ή της επιχειρησιακής ευθύνης στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ήδη από το 1980, με τη συμφωνία «Ρότζερς» για την επανένταξη της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, στην ουσία η Ελλάδα ξαναμπήκε στο ΝΑΤΟ χωρίς σύνορα, αφού η Τουρκία, απειλώντας με «βέτο», δε δεχόταν την επάνοδο στην προ της αποχώρησης του 1974 κατάσταση. Η «εκκρεμότητα» έπαψε να υπάρχει το Δεκέμβρη του 1992, με την κατάργηση, πάντα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, των ορίων περιοχών ευθύνης.

Η συνέχεια δόθηκε με τη νέα δομή του ΝΑΤΟ, που επικυρώθηκε στη Σύνοδο της Ουάσιγκτον τον Απρίλη του 1999, όπου προβλεπόταν η πλήρης κατάργηση των εθνικών ορίων επιχειρησιακής ευθύνης των κρατών-μελών, η καθιέρωση ενιαίου αμυντικού χώρου. Ακολούθησε μια διαδικασία εφαρμογής της νέας δομής, που ολοκληρώθηκε το 2003, όπου έγινε πλήρως αποδεκτό από ελληνικής πλευράς να μην υπάρχουν όρια ευθύνης στο Αιγαίο. Η κατάργηση των ορίων επιχειρησιακής ευθύνης, που καθιερώθηκε με την εφαρμογή της νέας δομής του ΝΑΤΟ, αποτέλεσε αποφασιστικό βήμα «νομιμοποίησης» του νέου καθεστώτος περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο. Μετά το 2003 καταργήθηκαν τα στρατηγεία της Λάρισας (διακλαδικό και αεροπορικό) και την κεντρική ευθύνη την έχουν άλλα ΝΑΤΟϊκά στρατηγεία. Αντίστοιχα, με τις Συμφωνίες της Μαδρίτης (1997) και του Ελσίνκι (1999) δόθηκε το δικαίωμα σε ΗΠΑ και ΝΑΤΟ να αναγνωρίζουν «ζωτικά συμφέροντα» στο Αιγαίο σε Ελλάδα και Τουρκία, καθώς και επιμέρους διαφορές (πλην της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας).5 Ακολούθησαν οι επιχειρησιακοί χάρτες του ΝΑΤΟ που δεν καταγράφουν σύνορα στο Αιγαίο ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού.

Σταθερά έκτοτε οι ΗΠΑ τοποθετούνται αρνητικά και στο ζήτημα της μονομερούς ανακήρυξης ΑΟΖ από πλευράς της Ελλάδας, χωρίς συμφωνία με την Τουρκία, παρότι πρόκειται –με βάση το διεθνές δίκαιο της θάλασσας– για μονομερή πράξη σε κάθε περίπτωση.6 Ταυτόχρονα, από την έναρξη των διερευνητικών επαφών Ελλάδας-Τουρκίας (2002) μέχρι σήμερα, ενόψει του 64ου γύρου, ΗΠΑ-ΝΑΤΟ κρατούν σταθερά ίσες αποστάσεις, ενισχύοντας την τουρκική θέση για συνεκμετάλλευση, συνδιαχείριση του Αιγαίου, για λύση «win-win» (αμοιβαίου οφέλους) ή καζάν-καζάν, όπως έθεσε για πρώτη φορά ο Τούρκος Πρόεδρος το 2013. Ορισμένοι αναλυτές επισημαίνουν ότι με τον όρο αυτό η Τουρκία υποδηλώνει ότι δε διαπραγματεύεται επί κοινώς αναγνωρισμένων διαφορών, αλλά επί όσων με αυξανόμενο ρυθμό μονομερώς διεκδικεί, προετοιμάζοντας μια συμφωνία-πακέτο επί όλων των ζητημάτων.7 Την ίδια λογική επανέλαβε ο Τούρκος Πρόεδρος και στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, περιγράφοντας τόσο τις σχέσεις Τουρκίας - ΝΑΤΟ όσο και αυτές με την ΕΕ.

Είναι αποκαλυπτικές οι εκθέσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τους βασικούς στόχους της Πρεσβείας των ΗΠΑ σε Ελλάδα και Τουρκία, που δημοσιεύτηκαν στις 25 Μάρτη και 13 Μάη του 2022 αντίστοιχα. Ξεκαθαρίζεται αφενός η σημασία της γεωστρατηγικής θέσης και των δυο χωρών για τα συμφέροντα ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και ΕΕ στον ανταγωνισμό τους με Ρωσία και Κίνα. Όπως γενικά αναφέρεται, ως προτεραιότητα τίθεται «η επίλυση των θαλάσσιων και εναέριων συνοριακών διαφορών», επιβεβαιώνοντας ότι αφορά μια βεντάλια ζητημάτων και όχι μόνο τα περί οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας που αποτελούσε μέχρι σήμερα τη μόνη –δήθεν– διαφορά που αποδέχονταν να θέσουν στο τραπέζι του διαλόγου οι μέχρι σήμερα ελληνικές κυβερνήσεις.

Η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Ελλάδα διαπιστώνει ότι: «(...) Η εδραίωση της Συμφωνίας των Πρεσπών το 2018 άνοιξε την πόρτα στην Ελλάδα για να καταλάβει το ρόλο-κλειδί (που παίζει) στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ατζέντας “Θεσσαλονίκη 2003”. Η παρούσα κυβέρνηση έχει επικεντρωθεί περισσότερο στους διατλαντικούς δεσμούς και λιγότερο στη στρατηγική αυτονομία. Εμείς και η ελληνική κυβέρνηση θα συνεχίσουμε τη συνεργασία στην ώθηση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων προς την ευρωατλαντική ολοκλήρωση (...) Θα δουλέψουμε επίσης επιμελώς για να ηρεμήσουν οι επίμονες ελληνοτουρκικές εντάσεις, που θα μπορούσαν να χειροτερέψουν με τα χρόνια (...) Η συνεργασία άμυνας και ασφάλειας ΗΠΑ και Ελλάδας αυξάνει την ικανότητα της Ελλάδας να υποστηρίζει στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο και παραπέρα.(...) Οι ΗΠΑ θα ενθαρρύνουν την Ελλάδα στην επίλυση κάθε εκκρεμούς διμερούς ζητήματος και να εργαστεί στο πλαίσιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ για τη διεύρυνση των ευκαιριών για τους γείτονές της στα Δυτικά Βαλκάνια. Η Πρεσβεία θα ενθαρρύνει επίσης την Ελλάδα να συνεχίσει να επεκτείνει τη στρατιωτική εμπλοκή της σε ευρύτερη περιοχή για την αύξηση της ασφάλειας και της σταθερότητας. (...) Απώλεια της στρατηγικής πρόσβασης στην Ελλάδα θα επιδρούσε επίσης σημαντικά στη στρατιωτική ικανότητα των ΗΠΑ να ανταπεξέλθει στις επιχειρησιακές και έκτακτες ανάγκες στην περιοχή και παραπέρα.»8

Αντίστοιχα στην έκθεση για την Τουρκία, η δράση της Πρεσβείας προσανατολίζεται στο «η Τουρκία (να) βοηθήσει στην αποκλιμάκωση της έντασης με τους συμμάχους και γείτονές της σχετικά με τις θαλάσσιες και εναέριες συνοριακές διαφορές στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο». Τονίζει ότι «αν το ΝΑΤΟ και η Δύση συνεχίσουν να μη στηρίζουν την επιδίωξη της Τουρκίας για αμυντικό εκσυγχρονισμό, η Τουρκία μπορεί να αναγκαστεί να στραφεί στη Ρωσία ή την Κίνα για να συμπληρώσει αυτά τα κενά στην αμυντική της ικανότητα, στα πεδία που η εγχώρια αμυντική της βιομηχανία δεν μπορεί να παράξει την απαιτούμενη ικανότητα». Ειδικά για την επίλυση των διαφορών της Τουρκίας επισημαίνει ότι «η διαμάχη στο εσωτερικό της Συμμαχίας για συνοριακές διαφωνίες υπονομεύει την ικανότητα του ΝΑΤΟ να προβάλλει αλληλεγγύη και την αποτελεσματική χρήση των πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών πόρων από τα κράτη-μέλη για να αντιμετωπίσουν την κακόβουλη ρωσική επιρροή στην περιοχή. Είναι προς το συμφέρον του ΝΑΤΟ, των ΗΠΑ και της Πρεσβείας στην Τουρκία να υποστηρίξει την αποκλιμάκωση και την ειρηνική επίλυση των διαφωνιών απ’ όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. (...)» Αλλιώς, όπως τονίζει, «οι συνεχόμενες εντάσεις στα θαλάσσια και εναέρια σύνορα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο διατρέχουν τον κίνδυνο αρνητικής επίδρασης στην ελευθερία ελιγμών και ενεργειών ΗΠΑ και ΝΑΤΟ σε μια κρίσιμη περιοχή. Επιπλέον, θα επιδρούσε αρνητικά στην ικανότητα των ΗΠΑ να εκπαιδευτούν με την Τουρκία τόσο σε διμερές επίπεδο όσο και στο πλαίσιο της ΝΑΤΟϊκής δομής»9

Αποκορύφωμα της στάσης των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στο να παραμείνει η Τουρκία στο ΝΑΤΟϊκό στρατόπεδο, με το ΝΑΤΟ σε ρόλο διαιτητή στην ευρύτερη περιοχή, αποτελούν μέχρι στιγμής αφενός η έγκριση από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ για την πώληση των F-16 στην Τουρκία και αφετέρου τα δημοσιεύματα για την πρόταση των ΗΠΑ στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους σχετικά με τους επιχειρησιακούς χάρτες. Σύμφωνα με την πρόταση, απονέμεται σε κάθε κράτος η δυνατότητα να αποκαλεί τα Στενά των Δαρδανελίων όπως θέλει και έτσι η Τουρκία θα μπορεί να χρησιμοποιεί την ονομασία «Τουρκικά Στενά» κατά παράβαση και της σχετικής Συνθήκης του Μοντρέ, κάτι που αποτελούσε σταθερό αίτημα της Τουρκίας για δεκαετίες.

Στην επίσημη ανακοίνωση με τη λήξη της Συνόδου Κορυφής τονίζεται, μάλιστα, ότι: «Η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας είναι στρατηγικής σημασίας για τη Συμμαχία. Αυτό τονίζεται περαιτέρω από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Υπογραμμίζουμε τη συνεχή υποστήριξή μας στις περιφερειακές προσπάθειες των Συμμάχων που αποσκοπούν στη διατήρηση της ασφάλειας, της προστασίας, της σταθερότητας και της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, συμπεριλαμβανομένης, κατά περίπτωση, μέσω της Σύμβασης του Μοντρέ του 1936. Θα παρακολουθούμε και θα αξιολογούμε περαιτέρω τις εξελίξεις στην περιοχή και θα ενισχύσουμε την επίγνωσή μας για την κατάσταση, με ιδιαίτερη έμφαση στις απειλές για την ασφάλειά μας και τις πιθανές ευκαιρίες για στενότερη συνεργασία με τους εταίρους μας στην περιοχή, ανάλογα με την περίπτωση.»10

Θυμίζουμε ότι η Ρωσία, ήδη πριν το ξέσπασμα του πολέμου στο έδαφος της Ουκρανίας, είχε διακηρύξει σε όλους τους τόνους ότι «κάθε προσπάθεια αναθεώρησης της Συνθήκης του Μοντρέ θα επηρέαζε τα συμφέροντα της χώρας μας», ότι θεωρεί τη Συνθήκη «κομβικό παράγοντα σταθερότητας και ασφάλειας στη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας, ειδικά σε ό,τι αφορά τη ναυσιπλοΐα των πολεμικών πλοίων».11

[Ληστοσυμμορίτης]

ΤΑ ΝΈΑ ΔΕΔΟΜΈΝΑ ΜΕΤΆ ΑΠΌ ΤΗ ΣΎΝΟΔΟ ΚΟΡΥΦΉΣ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ΣΤΗ ΛΙΘΟΥΑΝΊΑ (11-12.7.1923)

Επιβεβαιώθηκε ότι το ΝΑΤΟ δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ενίσχυση της νοτιοανατολικής πτέρυγάς του, ότι αυτός ο στόχος συνδέεται με την επιδίωξη τόσο της τουρκικής όσο και της ελληνικής αστικής τάξης να ενισχύσουν το ρόλο τους στην περιοχή, αλλά και στις συνολικές ΝΑΤΟϊκές επιδιώξεις.

Άλλωστε, οι προθέσεις αυτές, εκ μέρους τόσο των ΗΠΑ - ΝΑΤΟ όσο και των κυβερνήσεων Ελλάδας και Τουρκίας, είχαν διαφανεί από τα όσα προηγήθηκαν της Συνόδου με: Την τηλεφωνική συνομιλία Μπάιντεν-Μητσοτάκη μετά την ανάληψη των καθηκόντων της νέας κυβέρνησης και στη συνέχεια το διακηρυγμένο στόχο των ΗΠΑ για την ενίσχυση της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ μέσα και από την προώθηση της συνεκμετάλλευσης-συνδιαχείρισης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, και την απεξάρτηση της Τουρκίας από τη ρωσική επιρροή.

Ακολούθησαν η επιβεβαίωση συνάντησης Μητσοτάκη-Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής, η αντίστοιχη συνάντηση των υπουργών Άμυνας των δυο χωρών, οι δηλώσεις του υπουργού Άμυνας Ν. Δένδια για επανέναρξη των συνομιλιών στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, οι δηλώσεις του ΓΓ του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ ότι η Τουρκία συμφώνησε στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, οι «διαρροές» για συμφωνία ΗΠΑ-Τουρκίας για την πώληση των F-16.

Στην ίδια κατεύθυνση, η συνάντηση των πρωθυπουργών Ελλάδας και Τουρκίας των δυο χωρών στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής προανήγγειλε γρήγορες εξελίξεις με βάση τις παραπάνω ΝΑΤΟϊκές κατευθύνσεις: Η συμφωνία για επόμενη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας - Τουρκίας το φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη, οι δηλώσεις του Κ. Μητσοτάκη για κινήσεις σε «τρεις άξονες» («ο πολιτικός διάλογος» υπό την καθοδήγηση των δύο υπουργών Εξωτερικών για τα «βαριά γεωπολιτικά ζητήματα», τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, η «Θετική Ατζέντα»), οι μετέπειτα δηλώσεις περί επίλυσης «του πυρήνα της διαφοράς», προσθέτοντας και όλα τα άλλα ζητήματα (όπως το Κυπριακό) για μια –όπως διαφαίνεται– λύση «πακέτο», η παραδοχή για εκχώρηση κυριαρχίας - κυριαρχικών δικαιωμάτων, αφού «οποιαδήποτε συμφωνία αυτού του τύπου μπορεί ενδεχομένως, ναι, να συνεπάγεται και κάποιες υποχωρήσεις από κάποιες θέσεις, οι οποίες μπορούν να αποτελούν την αφετηρία μιας διαπραγμάτευσης», η αλλαγή θέσης για την πώληση των F-16 από τις ΗΠΑ στην Τουρκία.12

Το γεγονός ότι όλα τα παραπάνω τέθηκαν μέσα σε δυο μόλις μέρες από τη Συνάντηση Κορυφής είναι ενδεικτικό του πόσο γρήγορα προχωράνε οι επικίνδυνες διευθετήσεις στα ελληνοτουρκικά, υπό την επιδιαιτησία του ΝΑΤΟ. Οι εξελίξεις αυτές εκφράζονται και σε νομικό επίπεδο, όπου δρομολογείται η –σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό– αναθεώρηση συνθηκών, πρωτίστως της Συνθήκης της Λοζάνης. Στην πραγματικότητα δρομολογείται η αλλαγή συνόρων είτε μέσω προσφυγής στη Χάγη ή/και σε διμερές επίπεδο, εξέλιξη η οποία δεν απομακρύνει τους κινδύνους και πολεμικής εμπλοκής, θερμού επεισοδίου, αφού μπορεί είτε να λειτουργήσουν ως λόγος «επίσπευσης» μιας τέτοιας συμφωνίας είτε να εκδηλωθούν στη συνέχεια.

Βέβαια, το ΝΑΤΟ δε διστάζει να προχωρήσει στην αναθεώρηση συνθηκών και στη δρομολόγηση των επιδιώξεών του, χωρίς να «περιμένει» σχετικές συμφωνίες, όπως φάνηκε με τη «συμβιβαστική» πρόταση των ΗΠΑ για τους επιχειρησιακούς χάρτες, που στην πραγματικότητα παραβιάζει τόσο τη Συνθήκη του Μοντρέ όσο και τη Συνθήκη της Λοζάνης με τη μη χρήση της ονομασίας για την Κύπρο.

Η κίνηση αυτή από πλευράς του ΝΑΤΟ μπορεί να προβάλλεται ότι αφορά αποκλειστικά τους ΝΑΤΟϊκούς χάρτες, όμως, όπως είναι γνωστό, οι χάρτες αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα των διεθνών συνθηκών και οι αλλαγές σε αυτούς είναι πάντα προάγγελος επιδιώξεων για αλλαγή των ίδιων των συνθηκών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Χάρτης για τη Γαλάζια Πατρίδα που έδωσε στη δημοσιότητα για πρώτη φορά η Τουρκία το 2008 και σήμερα αποτελεί την επίσημη ομπρέλα των επιδιώξεων της τουρκικής αστικής τάξης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Επομένως, η προβολή του ΝΑΤΟ, από την κυβέρνηση, τα αστικά κόμματα και ΜΜΕ ως «ομπρέλα ασφαλείας» μέσα σε επικίνδυνες εξελίξεις, ως «ασπίδα» απέναντι στον τούρκικο αναθεωρητισμό - επεκτατισμό, προμηνύει νέους επώδυνους για τους λαούς της περιοχής συμβιβασμούς και υπηρετεί πολλαπλές στοχεύσεις:

– Αθωώνεται η ΝΑΤΟϊκή πολεμική μηχανή, ξεπλένονται οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ από τις ευθύνες τους για το αιματοκύλισμα των λαών σε δεκάδες χώρες, για τη φτώχεια και την εξαθλίωση των εργαζόμενων και των λαϊκών στρωμάτων προκειμένου να υπηρετούνται οι ΝΑΤΟϊκές δαπάνες και τα πλεονάσματα.

– Καλλιεργείται ο εφησυχασμός απέναντι στο ορατό ενδεχόμενο γενίκευσης του πολέμου, που συνεπάγεται ακόμα μεγαλύτερη εμπλοκή με αποστολή όπλων αλλά και στρατευμάτων.

– Επιδιώκεται η απόσπαση της συναίνεσης της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων σε επώδυνους συμβιβασμούς με εκχωρήσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων, ακόμα και κυριαρχίας, αλλαγή συνόρων.

[Ληστοσυμμορίτης]

Η ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΩΝ

Η σημερινή θέση της αστικής τάξης της Τουρκίας στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα έχει μεγάλη διαφορά με την περίοδο υπογραφής της Συνθήκης της Λοζάνης. Το αστικό κράτος της Τουρκίας ανήκει πλέον στα 20 ισχυρότερα κράτη του κόσμου, με στρατεύματα κατοχής, στρατιωτικές βάσεις και άμεση εμπλοκή σε πολεμικές συγκρούσεις σε μια σειρά χώρες.13 Ανήκει στα ισχυρά μέλη του ΝΑΤΟ και ταυτόχρονα διατηρεί σημαντικές σχέσεις με τη Ρωσία, αναλαμβάνοντας ιδιαίτερο ρόλο από την έναρξη του πολέμου ΝΑΤΟ - Ρωσίας στο έδαφος της Ουκρανίας.

Η τουρκική αστική τάξη προβάλλει επί δεκαετίες σειρά διεκδικήσεων. Κλιμακώνοντας και μάλιστα με ιδιαίτερη ένταση μετά την κρίση στα Ίμια (1996) και τις μετέπειτα συμφωνίες της Μαδρίτης (1997) και του Ελσίνκι (1999) οι διεκδικήσεις της αφορούν:

α) Την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο,

β) τη μη επέκταση από πλευράς της Ελλάδας της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. (κίνηση που από το 1995 θεωρείται αιτία πολέμου),

γ) τα όρια του FIR Αθηνών και της Ζώνης Έρευνας και Διάσωσης αλλά και το διαφορετικό εύρος του ελληνικού εναέριου χώρου (10 ν.μ.) σε σχέση με τα χωρικά ύδατα (6 ν.μ.),

δ) τα επιχειρησιακά όρια στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ,

ε) την αμφισβήτηση του συνόλου της Κυπριακής ΑΟΖ.

Για τις παραπάνω διεκδικήσεις έχουμε σταθεί πιο αναλυτικά σε προηγούμενη αρθρογραφία της ΚΟΜΕΠ.14 Πιο στενά συνδεδεμένες με τη Συνθήκη της Λοζάνης και τη συστηματική επιμονή της Τουρκίας για την αναθεώρησή της είναι οι διεκδικήσεις που αφορούν:

στ) Την αμφισβήτηση της ύπαρξης θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο (εκτός της αιγιαλίτιδας ζώνης) που σχηματίζεται από το Καστελόριζο, τη Ρόδο, την Κάρπαθο, την Κάσο έως την Κρήτη,

ζ) την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας για απροσδιόριστο αριθμό μικρών νησιών στο Αιγαίο («γκρίζα ζώνη»),

η) το ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου,

θ) την ανακίνηση μειονοτικών ζητημάτων στη Θράκη.

Σημείο καμπής των παραπάνω διεκδικήσεων αποτέλεσαν στην πραγματικότητα τα γεγονότα των Ιμίων και οι μετέπειτα Συμφωνίες της Μαδρίτης (1997) και του Ελσίνκι (1999). Σηματοδότησαν την ανοιχτή αμφισβήτηση του καθεστώτος των εδαφών και κατ’ επέκταση των συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όπως αυτά είχαν διαμορφωθεί μετά το 1923 και το 1947, μέσα από τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών».

Έκτοτε σταθερά η τουρκική αστική τάξη προωθεί και έμπρακτα τα συμφέροντά της στην περιοχή.15 Είχε προηγηθεί η απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης να θεωρήσει ως «αιτία πολέμου» (casus belli) την επέκταση των χωρικών υδάτων από πλευράς της Ελλάδας στα 12 ν.μ. Είναι χαρακτηριστικό ότι, για να δικαιολογήσει την ενέργειά της αυτή, η Τουρκία επικαλείται στο σχετικό ψήφισμα την παραβίαση της Συνθήκης της Λοζάνης (από την Ελλάδα), αλλά και την ύπαρξη «ζωτικών συμφερόντων» της Τουρκίας στο Αιγαίο.

Μετά τα Ίμια, με την υπογραφή της Συμφωνίας της Μαδρίτης και με τις αποφάσεις του Ελσίνκι, το 1997 και το 1999 αντίστοιχα, με ευθύνη της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ θεωρούν ότι Ελλάδα και Τουρκία έχουν ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο, αλλά και άλλες συνοριακές διαφορές εκτός της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας.

Το Μάρτη του 2004, με ρηματική διακοίνωση το τουρκικό κράτος αμφισβητούσε την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ του κυπριακού και αιγυπτιακού κράτους στις περιοχές του γεωγραφικού μήκους 32ο16΄18΄΄16, ανακοινώνοντας ότι ανήκουν σε αυτό όλες οι περιοχές δυτικά του 32ου Μεσημβρινού.

Το 2008 η Τουρκία δημοσίευσε τον πρώτο «επίσημο» χάρτη από δυο Τούρκους επιστήμονες –προοίμιο της «Γαλάζιας Πατρίδας»17. Τον Ιούλη του 2008 εκχώρησε στην τουρκική κρατική εταιρία πετρελαίου TPAO περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου για έρευνα και εκμετάλλευση, νοτιοανατολικά της Ρόδου και νοτίως του Καστελόριζου, στα όρια μεταξύ της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και της κυπριακής ΑΟΖ. Μέχρι το 2010 κυρίως η Τουρκία έστελνε ερευνητικά πλοία υπό ξένη σημαία να διενεργήσουν έρευνα για λογαριασμό της σε περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου. Στη συνέχεια προχώρησε στην αγορά δικών της ερευνητικών και γεωτρητικών σκαφών.

Το Σεπτέμβρη του 2011 υπογράφηκε Συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Κατεχομένων για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, αφήνοντας στα Κατεχόμενα στην ανατολική περιοχή μόνο αιγιαλίτιδα ζώνη και σε όλη την υπόλοιπη περιοχή η οριοθετική γραμμή έχει μετακινηθεί σε βάρος της Κύπρου. Το Νοέμβρη του 2011 παραχώρησαν περιοχές της Συμφωνίας αυτής στα ανατολικά και νότια της Κύπρου στην ΤΡΑΟ προς έρευνα. Παρότι η συμφωνία είναι ανυπόστατη καθώς οι κατεχόμενες περιοχές δεν αποτελούν κράτος, η Τουρκία συνεχίζει να δημιουργεί τετελεσμένα. Αντίστοιχα το Σεπτέμβρη του 2011 ξεκίνησε η αποστολή τουρκικών ερευνητικών πλοίων για διεξαγωγή σεισμογραφικών ερευνών στην Κυπριακή ΑΟΖ με το ωκεανογραφικό «Πίρι Ρέις», που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από το «Μπαρμπαρός», που αγοράστηκε από τη Νορβηγία το 2012.

Τον Απρίλη του 2012 δημοσιεύτηκαν εκχωρήσεις από το τουρκικό κράτος θαλάσσιων περιοχών δυτικά της Κύπρου και νότια της Ρόδου και του Καστελόριζου προς την ΤΡΑΟ, αποκόπτοντας με αυτόν τον τρόπο τη Ρόδο και εν μέρει την Κάρπαθο από το μέγιστο τμήμα της υφαλοκρηπίδας που βρίσκεται ανατολικά των δύο αυτών νησιών, περιορίζοντας το Καστελόριζο μόνο στα χωρικά του ύδατα, ενώ εισήλθε στην κυπριακή ΑΟΖ, διεκδικώντας τμήματά της που βρίσκονται δυτικά του νησιού. Το Φλεβάρη του 2013 η Ελλάδα κατέθεσε στον ΟΗΕ σχετική διακοίνωση γι’ αυτές τις διεκδικήσεις.

Το 2017 η Τουρκία ναυπήγησε το «Ορούτς Ρέις» και αγόρασε το «Ντιπ Σι Μέτρο ΙΙ» για γεωτρήσεις, ενώ το 2018 αγόρασε το «Γιαβούζ» επίσης για γεωτρήσεις. Το 2018 δόθηκε με τον πλέον επίσημο τρόπο στη δημοσιότητα από το στρατηγό Ακάρ ο Χάρτης της Γαλάζιας Πατρίδας που αποτυπώνει μια τεράστια περιοχή που καλύπτει το μισό Αιγαίο και τις υφαλοκρηπίδες Κύπρου, Καστελόριζου, Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου και του ανατολικού τμήματος της Κρήτης. Αμέσως μετά, το Φλεβάρη του ίδιου χρόνου, τούρκικα πολεμικά παρεμπόδισαν το πλοίο της ιταλικής ΕΝΙ να προχωρήσει σε έρευνες στο τεμάχιο 3 της Κυπριακής ΑΟΖ.

Το Νοέμβρη του 2019 η Τουρκία υπέγραψε το παράνομο σύμφωνο οριοθέτησης ΑΟΖ με τη Λιβύη, το οποίο παραμένει σε ισχύ. Ήδη από το Μάη του 2019 είχε προχωρήσει σε γεωτρητικές έρευνες εντός της κυπριακής ΑΟΖ με το «Φατίχ», κάνοντας τουλάχιστον πέντε γεωτρήσεις μέχρι τον Αύγουστο του 2020. Η Κύπρος αντέδρασε με την έκδοση διεθνών ενταλμάτων σύλληψης για τα πληρώματα των δυο τούρκικων ερευνητικών που αποτελούνταν κυρίως από Αζέρους και Νορβηγούς. Έγιναν και καταδικαστικές δηλώσεις από ΕΕ, ΗΠΑ, Γαλλία, Ισραήλ, Αίγυπτο. Επίσης υπήρξαν και κάποιες κυρώσεις που διαδοχικά ξεκίνησαν από τις 20.6.2019 μέχρι και τις 27.2.2020 και ενώ συνεχίζονταν οι τουρκικές γεωτρήσεις.

Το 2020 η Τουρκία αγόρασε και τρίτο γεωτρητικό και, παρότι με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης που επιταχύνθηκε από την πανδημία του κορονοϊού διακόπηκαν προσωρινά τα ερευνητικά προγράμματα των εταιριών που είχαν αναλάβει τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ από την κυπριακή κυβέρνηση, η Τουρκία δε σταμάτησε τις γεωτρήσεις. Αντίθετα, το Μάρτη του 2020 κατέθεσε στον ΟΗΕ χάρτη με τα όρια των περιοχών της Ανατολικής Μεσογείου που θεωρεί ότι της ανήκουν, στη βάση του Τουρκολιβυκού Συμφώνου.

Το Μάρτη του 2020 εκδηλώθηκε η κρίση στα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Έβρο, ως αποτέλεσμα της συστηματικής εργαλειοποίησης του προσφυγικού-μεταναστευτικού, με μόνιμα θύματα τους ξεριζωμένους, ενώ στη συνέχεια διαμορφώθηκε επικίνδυνη κατάσταση με τις έρευνες του πλοίου «Oruc Reis» στην Ανατολική Μεσόγειο στην περιοχή του Καστελόριζου. Ταυτόχρονα, όλο αυτό το διάστημα και με ιδιαίτερη ένταση τα τελευταία χρόνια συνεχίστηκαν οι υπερπτήσεις και παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, με τουρκικά μαχητικά να φτάνουν μέχρι την Αλεξανδρούπολη το Μάη του 2022. Ενώ συντηρούνται και επανέρχονται ανά διαστήματα οι αιτιάσεις της Τουρκίας για τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη.

Οι ρηματικές αλλά και στην πράξη διεκδικήσεις συνεχίζονται μέχρι σήμερα από το τουρκικό αστικό κράτος. Μια ορισμένη ανάπαυλα σημειώθηκε λόγω των καταστροφικών σεισμών στην Τουρκία με τις δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες τραυματίες που πυροδότησαν προκλητικά τα «περί διπλωματίας των σεισμών», όπως είχε γίνει με τους καταστροφικούς σεισμούς του 1999 στις δυο χώρες, για να προχωρήσουν στη συνέχεια –μεταξύ άλλων– στις συμφωνίες του Ελσίνκι, που αναγνώρισαν ελληνοτουρκικές «συνοριακές διαφορές» στο Αιγαίο. Αντίστοιχα, αξιοποιήθηκαν και κατά την πρόσφατη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής στο ΝΑΤΟ, για να επιβεβαιώσουν το «καλό κλίμα» των επικίνδυνων διευθετήσεων.

[πατησιωτης]

Και 200 χρόνια από το ρωσικό υπόμνημα.

[Ληστοσυμμορίτης]

Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΗΣ ΛΟΖΑΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ

Το αστικό διεθνές δίκαιο και οι διεθνείς συνθήκες ως μέρος του αναπτύσσονται στο έδαφος της καπιταλιστικής οικονομίας. Ο καθορισμός των εδαφικών ζητημάτων, η συγκρότηση συμμαχιών, οι όροι στις διεθνείς συναλλαγές, η –προσωρινή– παύση εχθροπραξιών και άλλα τέτοια στοιχεία που αποτελούν κατεξοχήν το περιεχόμενό τους, εξελίσσονται στη βάση των ενδοαστικών αντιθέσεων, εκφράζοντας τον εκάστοτε συσχετισμό δύναμης. Δεν είναι τυχαίο ότι η κωδικοποίηση του αστικού διεθνούς δικαίου που διέπει τις διεθνείς συνθήκες πραγματοποιείται μόλις το 1969 με τη Σύμβαση της Βιέννης περί των διεθνών Συνθηκών. Μάλιστα η Σύμβαση της Βιέννης επικυρώθηκε από την Ελλάδα με το νομοθετικό διάταγμα 402/1974, ενώ ισχύει διεθνώς από τις 27.1.1980 (!).

Προσπάθειες κωδικοποίησης του διεθνούς αστικού δικαίου των συνθηκών (δηλαδή γραπτή συμφωνία σε κοινούς κανόνες) είχε ξεκινήσει ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, χωρίς αποτέλεσμα, οπότε το δίκαιο που αφορούσε τις διεθνείς συνθήκες παρέμενε κατά βάση εθιμικό.18

Παρά την κωδικοποίησή του με τη Σύμβαση της Βιέννης του 1969, γίνεται μέχρι σήμερα συχνά επίκληση από τα αστικά κράτη του εθιμικού διεθνούς δικαίου, αφού αυτό περιέχει ευρύτερα περιθώρια ερμηνειών με βάση τα εκάστοτε συμφέροντα των αστικών κρατών, με δεδομένο ότι η κωδικοποίηση, η διατύπωση δηλαδή γενικών κανόνων πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου συσχετισμού δύναμης, με στενότερα περιθώρια διαφορετικής ερμηνείας όταν αυτός ο συσχετισμός έχει μεταβληθεί.

Στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βιέννης έγινε προσπάθεια να «συμφωνήσουν» τα αστικά κράτη σε «γενικές αρχές», δηλαδή στα βασικά χαρακτηριστικά των διεθνών συνθηκών, ως αποτέλεσμα της νέας φάσης στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με δεδομένη και την τακτική του ιμπεριαλισμού απέναντι στην ΕΣΣΔ.19

Φυσικά, οι διεθνείς συνθήκες-συμβάσεις μέσα στο ιμπεριαλιστικό σύστημα εκφράζουν το συσχετισμό δύναμης της περιόδου που υπογράφηκαν, περιέχουν αντιθέσεις ή και αμφισβητούμενα σημεία που όχι μόνο δεν ξεπερνιούνται με την υπογραφή, αλλά πάνω σε αυτά προκύπτουν «προβλήματα ερμηνείας», «διάσταση ανάμεσα στο γράμμα και στο πνεύμα των διατάξεων» κ.ο.κ. Και με αυτήν την έννοια, συνεπάγονται «προσωρινή» ανακωχή που κυοφορεί την επόμενη «διπλωματική» –και όχι μόνο– ένταση, αφού οι αντιθέσεις παραμένουν, ενισχύονται και ξεπροβάλλουν σε επόμενη φάση «απαιτώντας» τη μεταβολή των διεθνών συνθηκών, την αναθεώρηση ή την κατάργησή τους.

Γι’ αυτό και σήμερα η αναθεώρηση μιας σειράς συνθηκών, η διάρρηξη «παραδοσιακών» ιμπεριαλιστικών συμμαχιών, η συγκρότηση νέων, αποτυπώνει ακριβώς τις εξελίξεις πρώτα και κύρια σε οικονομικό επίπεδο, στη διαμόρφωση ενός νέου οικονομικού εδάφους, με δεδομένο ότι απειλείται η πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα των μεγάλων αντιθέσεων στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, των δρομολογούμενων αλλαγών στην «κορυφή» της ιμπεριαλιστικής «πυραμίδας», που οδηγούν σε ανακατατάξεις, ανασχεδιασμούς των ιμπεριαλιστικών διεθνών συνθηκών και οργανώσεων, αποτελεί η στάση των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ την τελευταία πενταετία αποχώρησαν από μια σειρά διεθνείς οργανισμούς και Συνθήκες [όπως η UNESCO, η Συνθήκη του Παρισιού για το κλίμα, η Συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η Συμφωνία για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων μεσαίου βεληνεκούς (INF) κ.ο.κ.], «πάγωσαν» τις συζητήσεις για τη συγκρότηση άλλων ή πίεσαν για την αναθεώρησή τους.20

Ταυτόχρονα προχωρούν με ταχύτητα τα σχέδια του ΝΑΤΟ στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, της Μαύρης Θάλασσας και της Μέσης Ανατολής, όπως αποτυπώθηκαν στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής. Αυτή η κατάσταση επιβάλλει την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στην περιοχή, για τον έλεγχο των πρώτων υλών, των δρόμων μεταφοράς ενέργειας, διέλευσης εμπορικών και στρατιωτικών πλοίων. Επιβάλλει την προώθηση της συνεκμετάλλευσης/συνδιαχείρισης στο Αιγαίο με την επιδιαιτησία του ΝΑΤΟ και επομένως την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λοζάνης.

[Ληστοσυμμορίτης]

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΟΖΑΝΗΣ ΚΑΙ Η ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΤΟΎΡΚΙΚΟ ΑΣΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Η Συνδιάσκεψη της Λοζάνης ακολούθησε την ολοκλήρωση της ανακωχής των Μουδανιών.21 Η Συνδιάσκεψη συγκαλέστηκε στις 20 Νοέμβρη και διήρκεσε εφτά μήνες, στη διάρκεια των οποίων καταγράφηκαν οξύτατες αντιπαραθέσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων αστικών κρατών που διεκδικούσαν μεγαλύτερο μερίδιο για λογαριασμό της κάθε αστικής τάξης.22

Μετά το πέρας των διαδικασιών η συνθήκη εν τέλει υπογράφηκε στη Λοζάνη (Ελβετία) στις 24.7.1923 και, κατά τον ορισμό του αστικού διεθνούς δικαίου της εποχής, αποτελεί διεθνή πολυμερή σύμβαση μεταξύ της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ιαπωνίας, της Ελλάδας, της Ρουμανίας, του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων και της Τουρκίας, που δημιουργεί πλέγμα υποχρεώσεων μεταξύ των μερών της.

Η Συνθήκη της Λοζάνης23 διευθετούσε ένα σύνολο ζητημάτων αφού περιλάμβανε εκτός της καθαυτής συνθήκης ειρήνης τη Σύμβαση που αφορά το καθεστώς των Στενών, τη Σύμβαση που αφορά τα σύνορα της Θράκης (δυνάμει της εν λόγω σύμβασης δημιουργήθηκαν ουδετεροποιημένες και αποστρατικοποιημένες ζώνες), τη Σύμβαση που αφορά τους όρους διαμονής, εμπορίου και δωσιδικίας στην Τουρκία και για την αντικατάσταση των διομολογήσεων, μια εμπορική σύμβαση, τη Σύμβαση σχετικά με την ανταλλαγή ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών και σχετικό πρωτόκολλο (30.1.1923), την ελληνοτουρκική συμφωνία για την απόδοση των κρατούμενων πολιτών και την ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου, μια δήλωση που αφορά την απονομή της δικαιοσύνης, το Πρωτόκολλο που αναφερόταν στην εκκένωση του τουρκικού εδάφους που κατεχόταν από βρετανικές, γαλλικές και ιταλικές δυνάμεις, μαζί με μια σχετική δήλωση, το Πρωτόκολλο που αφορούσε το έδαφος του Κάραγατς και τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο, και το Πρωτόκολλο που αφορούσε τις συμφωνίες σχετικά με τις μειονότητες στην Ελλάδα κι αναφερόταν στη Θράκη. Όλα τα παραπάνω, με εξαίρεση τη συμφωνία για ανταλλαγή πληθυσμών, συνάφθηκαν στις 24.7.1923.

Η Συνθήκη ως προς τις εδαφικές της διατάξεις περιλάμβανε αμοιβαίες υποχρεώσεις μεταβίβασης εδαφών κι αναγνώρισης του εδαφικού καθεστώτος της Τουρκίας με γειτονικά της κράτη.24 Με τη Συνθήκη προσδιορίζονταν τα σύνορα του νεοσύστατου τουρκικού κράτους, τα οποία παραμένουν ως έχουν μέχρι σήμερα. Το τουρκικό κράτος ανακηρυσσόταν ως ανεξάρτητο, επιβεβαιωνόταν η κυριαρχία του σε Κουρδιστάν και Αρμενία. Τέλος, ρυθμίστηκε το καθεστώς των Στενών των Δαρδανελίων, τα οποία κηρύχτηκαν ανοιχτά στη ναυσιπλοΐα, τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό πολέμου.25 Το τουρκικό αστικό κράτος στήριξε έτσι την ιμπεριαλιστική εκστρατεία ενάντια στη νεαρή Σοβιετική Ρωσία, επιτρέποντας σε πολεμικά πλοία να συγκεντρώνονται ελεύθερα στη Μαύρη Θάλασσα, με τα κανόνια τους να την σημαδεύουν.

Ταυτόχρονα, το τούρκικο κράτος αποκήρυσσε κάθε του αξίωση επί της Κύπρου και των πρώην επαρχιών της στη Μ. Ανατολή, οι οποίες περνούσαν στη διοίκηση των Βρετανών και Γάλλων υπό καθεστώς Εντολής της Κοινωνίας των Εθνών, καθώς και επί των Δωδεκανήσων, τα οποία περιέρχονταν στην ιταλική διοίκηση.

Στη Συνθήκη της Λοζάνης, το μέρος της που αφορά τα Δωδεκάνησα δεν αναφέρεται στις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα, μα με την Ιταλία, αφού τα Δωδεκάνησα ήταν από το 1912 και κατά την υπογραφή της Συνθήκης υπό ιταλική κατοχή. Με βάση το άρθρο 15 της Συνθήκης, η Τουρκία παραιτήθηκε από κάθε δικαίωμα και τίτλο επί των Δωδεκανήσων και των εξαρτώμενων από αυτά νησίδων, τα οποία εφεξής θα περνούσαν στην κυριαρχία της Ιταλίας. Η τύχη των εδαφών και των νησιών αυτών θα καθοριζόταν με επιμέρους συμφωνίες από τα συμβαλλόμενα μέρη.

Χαρακτηριστικό των σφοδρών ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων που συνέχιζαν να μαίνονται παρά την υπογραφή της Συνθήκης είναι οι συνεχείς αναθεωρήσεις, «προσθήκες», «διευκρινίσεις» μέσω νέων συμφωνιών που υπογράφονταν για ζητήματα που περιέχονταν ήδη στη Συνθήκη.

Μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης, υπογράφηκαν δυο συνθήκες, που προσδιόριζαν περαιτέρω το εδαφικό καθεστώς που θέσπιζε η Συνθήκη της Λοζάνης, καθορίζοντας τις υποχρεώσεις που θα αναλάμβανε η Ιταλία όσον αφορά τον καθορισμό των θαλάσσιών της συνόρων. Στις 4.1.1932, υπογράφηκε μεταξύ της Ιταλίας και της Τουρκίας συμφωνία με σκοπό τον καθορισμό του θαλάσσιου συνόρου στην περιοχή του Καστελόριζου, ενώ στις 28 Δεκέμβρη συμφωνήθηκε το καθεστώς των υπόλοιπων νήσων στα Δωδεκάνησα. Ιδιαίτερα ακανθώδες ζήτημα μεταξύ των δυο κρατών στάθηκε, μάλιστα, ο σαφής προσδιορισμός των θαλάσσιων συνόρων στη θέση του Καστελόριζου. Η διένεξη παραλίγο να φτάσει μέχρι το Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης, αλλά τα μέρη ζήτησαν τη διακοπή της διαδικασίας, λόγω της υπογραφής της σχετικής συνθήκης στην Άγκυρα, στις 4.1.1932.26

Μάλιστα, το 1936 η Συνθήκη της Λοζάνης καταργείται ως προς το μέρος της που όριζε το καθεστώς των Στενών των Δαρδανελίων με τη Συνθήκη του Μοντρέ, που υπογράφηκε στις 20 Ιούλη από Βουλγαρία, Ρουμανία, Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, Αυστραλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Αγγλία, Γιουγκοσλαβία και παραμένει σε ισχύ μέχρι σήμερα.27 Με τη Συνθήκη του Μοντρέ, η οποία ρητά αναφέρει στο Προοίμιο ότι «τα Στενά των Δαρδανελίων, η Θάλασσα του Μαρμαρά και o Βόσπορος περιλαμβάνονται στο γενικό όρο “Στενά”28, τα συμβαλλόμενα μέρη αναγνωρίζουν και επιβεβαιώνουν την αρχή της ελεύθερης διέλευσης και ναυσιπλοΐας διά θαλάσσης στα Στενά». Η σύμβαση δίνει στην Τουρκία τον πλήρη έλεγχο των Στενών και εγγυάται την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης. Επιτρέπει στην Τουρκία τη στρατιωτικοποίηση των Στενών και τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με ειδοποίηση μιας βδομάδας και υπό κάποιους όρους εκτοπίσματος, μεγέθους, οπλισμού. Αντίστοιχα, περιορίζει σημαντικά το πέρασμα των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν σε κράτη της Μαύρης Θάλασσας (προειδοποίηση διέλευσης, όριο εκτοπίσματος πλοίων, περιορισμός οπλισμού, μη διέλευση αεροπλανοφόρων κλπ.).

Έπειτα, στις 31.7.1938 υπογράφηκε στη Θεσσαλονίκη συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, με την οποία τροποποιήθηκαν και αναθεωρήθηκαν οι διατάξεις της Συνθήκης ως προς τη μεθόριο στην περιοχή του Έβρου. Η συμφωνία αυτή υπογράφηκε στις 31.7.1938 και κατήργησε τις διατάξεις της Γ΄ Σύμβασης της Λοζάνης «περί της μεθορίου της Θράκης».29 Στη συνέχεια, όμως, σύμφωνα με το Άρθρο 14 της Συνθήκης Ειρήνης μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας, που υπογράφηκε στις 10.2.1947 στο Παρίσι, η Ιταλία παραχώρησε το νησιωτικό σύμπλεγμα στην Ελλάδα –συγκεκριμένα, «τας νήσους της Δωδεκανήσου [...] Αστυπάλαιαν, Ρόδον, Χάλκην, Κάρπαθον, Κάσον, Τήλον, Νίσυρον, Κάλυμνον, Λέρον, Πάτμον, Λιψόν, Σύμην, Κω και Καστελλόριζον, ως και τας παρακείμενας νησίδας»30. Επομένως, μετά το 1947 η Ελλάδα εφαρμόζει τη Συνθήκη της Λοζάνης ως συμβαλλόμενο μέρος στα εδαφικά ζητήματα που αφορούν την οριοθέτηση συνόρων στη Θράκη και στο μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου και ως διάδοχος της Ιταλίας σε ό,τι αφορά τα Δωδεκάνησα και, κατ’ επέκταση, το νοτιότερο τμήμα του Αιγαίου.

[Ληστοσυμμορίτης]

Ειδικά για τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη

Το άρθρο 45, καθώς και το άρθρο 142 της Συνθήκης της Λοζάνης που ενσωματώνει τη χωριστή σύμβαση που συνάφθηκε μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στις 30.1.192331 διευκρινίζουν το καθεστώς της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, που αποτελεί και τη μόνη αναγνωρισμένη θρησκευτική μειονότητα στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λοζάνης, η Ελλάδα και η Τουρκία πραγματοποίησαν ανταλλαγή πληθυσμών με την οποία προβλεπόταν ότι όλοι οι χριστιανοί ορθόδοξοι κάτοικοι της Τουρκίας, υποκείμενοι στον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης, θα μετανάστευαν στην Ελλάδα, εκτός από τις κοινότητες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου. Αντίστροφα, όλοι οι μουσουλμάνοι στην Ελλάδα θα μετανάστευαν στην Τουρκία, εκτός από τους μουσουλμάνους της Θράκης. Μετακινήθηκαν έτσι από την περιοχή της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης στην Ελλάδα 1.650.000 Οθωμανοί υπήκοοι, χριστιανικού θρησκεύματος, και από την Ελλάδα στην Τουρκία 670.000 Έλληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος.

Επίσης, καθορίστηκαν τα δικαιώματα των μειονοτήτων της ελληνικής στην Τουρκία και της μουσουλμανικής στη Θράκη, η οποία αποτελείται από τρεις βασικές ομάδες διαφορετικής εθνοτικής καταγωγής (Πομάκους, Τσιγγάνους και Τουρκογενείς ή Τουρκόφωνους) με τα ξεχωριστά γλωσσικά τους ιδιώματα, πολιτιστικά χαρακτηριστικά, έθιμα. Τέλος, υπήρχε και ένας αριθμός της ισλαμικής αίρεσης των Αλεβιτών (υπολογίζεται στις 3.000), Πομάκοι και Τουρκογενείς, οι οποίοι δεν εντάχτηκαν στο καθεστώς της μουσουλμανικής μειονότητας.

[Ληστοσυμμορίτης]

ΟΙ ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΟΖΑΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΑΣΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Με αφορμή τα γεγονότα των Ιμίων και τις μετέπειτα συμφωνίες της Μαδρίτης (1997) και του Ελσίνκι (1999), η Τουρκία ανέπτυξε τη νέα –τότε– θεωρία περί ύπαρξης ευρύτερων «γκρίζων ζωνών» κυριαρχίας στο Αιγαίο, φτάνοντας μέχρι πέραν του Αιγαίου, περιλαμβάνοντας και νησιά όπως η Γαύδος.32 Τη θεωρία αυτή στήριξε με μια σειρά επιχειρημάτων που αφορούν τη Συνθήκη της Λοζάνης και κατ’ επέκταση τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων.

Γενικά σε σχέση με την ίδια τη Συνθήκη της Λοζάνης, η Τουρκία έχει υποστηρίξει ότι μπορεί να τερματιστεί μονομερώς από την ίδια, παρότι δεν περιέχει τέτοια σχετική πρόβλεψη, ως κείμενο μη μόνιμο ή μη δεσμευτικό, και ότι έχει «δικαίωμα» να απαιτήσει την αναθεώρησή της, εφόσον η Συνθήκη της Λοζάνης κατοχυρώνει την απώλεια ενός εδαφικού τίτλου ο οποίος, όμως, είναι «τουρκικός».

Είναι γεγονός ότι η Συνθήκη της Λοζάνης προηγήθηκε της Σύμβασης της Βιέννης για τις Συνθήκες. Στη Σύμβαση της Βιέννης αναφέρεται ότι «αύτη εφαρμόζεται μόνον επί συνθηκών αίτινες συνωμολογήθησαν υπό των κρατών μετά την θέσιν εν ισχύι της παρούσης συμβάσεως έναντι τούτων».

Με το άρθρο αυτό αποτυπώθηκε με χαρακτηριστικό τρόπο η προσπάθεια να βρεθεί συμβιβαστική λύση και να υπογραφεί τελικά η Σύμβαση της Βιέννης (που η επεξεργασία της είχε διαρκέσει ήδη είκοσι χρόνια) χωρίς να «απειληθούν» τα κεκτημένα για τα κράτη που την υπέγραψαν.

Μάλιστα, αντίστοιχες αντιρρήσεις, σχετικά με το κατά πόσο είναι δεσμευτική η Σύμβαση της Βιέννης, έχουν προβληθεί ενώπιον διεθνών δικαστηρίων από αστικά κράτη που δεν την υπέγραψαν. Φανερώνονται δηλαδή συνεχώς οι ανειρήνευτες αντιθέσεις μεταξύ των αστικών κρατών και ο ρόλος των διεθνών δικαστηρίων που, διά στόματος του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, έκρινε ότι η Σύμβαση της Βιέννης στην ουσία εφαρμόζει το εθιμικό διεθνές δίκαιο, που θεωρείται δεσμευτικό για τα κράτη σε διεθνές επίπεδο, τόσο για τα κράτη που δεν υπέγραψαν τη Σύμβαση της Βιέννης όσο και για εκείνα που σύναψαν συνθήκες πριν αυτή τεθεί σε ισχύ.

Επομένως, σύμφωνα με όσα ισχύουν στο πλαίσιο του διεθνούς αστικού δικαίου, οι διατάξεις της Συνθήκης της Λοζάνης είναι δεσμευτικές και λόγω του ότι αφορούν την οριοθέτηση εδαφικών διαφορών. Ακόμα και στο ενδεχόμενο τερματισμού της, επειδή αφορά την οριοθέτηση εδαφικών διαφορών, οι διατάξεις της δε χάνουν την ισχύ τους.

Αντίστοιχα, μόνιμη επωδός της Τουρκίας για την αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λοζάνης και της Συνθήκης των Παρισίων είναι ότι, για τα όσα προβλέπονται, η ίδια «εξαναγκάστηκε» να προσυπογράψει. Όπως επίσης και την ιταλοτουρκική συμφωνία του Γενάρη του 1932 και το «έγγραφο», δηλαδή το πρακτικό του Δεκέμβρη του 1932, τα οποία, σύμφωνα με την Τουρκία, συνάφθηκαν «στο πλαίσιο μιας ειδικής καταστάσεως της εποχής πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», αφήνοντας έτσι να εννοηθεί ότι της επιβλήθηκαν οι συμφωνίες.

Επικαλείται μάλιστα τόσο την πλειοψηφία της αστικής νομικής θεωρίας που δηλώνει κατηγορηματικά ότι δεν μπορεί να συμφωνηθεί «οτιδήποτε» με συνθήκη, αλλά πρέπει να είναι σύννομο, όσο και το άρθρο 52 της Σύμβασης της Βιέννης για το Δίκαιο Συνθηκών, που αναφέρει ότι: «Η συνθήκη είναι άκυρος εάν η σύναψίς της επετεύχθη διά της απειλής ή χρήσεως βίας κατά παράβασιν των αρχών του Διεθνούς Δικαίου ως περιέχονται αυταί εν τω Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.»

Έχει ενδιαφέρον το πώς μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλάζει εντελώς η αντιμετώπιση της χρήσης βίας στη σύναψη συνθηκών-συμφωνιών από το αστικό διεθνές δίκαιο. Η διάταξη αυτή στη Σύμβαση της Βιέννης στηρίχτηκε στην αντίστοιχη απαγόρευση χρήσης βίας, όπως κωδικοποιήθηκε στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, που τέθηκε σε ισχύ το 1945, με δεδομένη την ιδιαίτερη τότε ιστορική συγκυρία.

Στην πραγματικότητα, η χρήση βίας παραμένει ως το βασικό «κλειδί» στις διαπραγματεύσεις, πότε ως απειλή χρήσης της, πότε ως λόγος «αποτροπής» της, πότε προηγείται η ανοιχτή χρήση βίας ώστε να διαμορφώνονται «de facto» τα όσα θα περιέχουν στη συνέχεια οι διεθνείς συνθήκες. Οι διεθνείς συνθήκες επομένως όχι απλά δεν αποτρέπουν τη βία, τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, αλλά νομιμοποιούν τα αποτελέσματά του «επικυρώνοντας» την πραγματικότητα που διαμόρφωσε η ένοπλη σύγκρουση.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το τουρκικό αστικό κράτος που, την ίδια στιγμή που «διαμαρτύρεται» για «χρήση βίας και εξαναγκασμό» κατά την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης, διατηρεί στρατεύματα κατοχής και στρατιωτικές βάσεις, διεξάγει πολεμικές επιχειρήσεις, προωθεί με όλους τους τρόπους τη δημιουργία τετελεσμένων. Ταυτόχρονα, είτε υπογράφει συμφωνίες που αναγνωρίζει το «ψευδοκράτος» στην κατεχόμενη Κύπρο είτε υπογράφει το παράνομο Τουρκολιβυκό Σύμφωνο (παράνομο γιατί «ακυρώνει» μεγάλο μέρος των θαλάσσιων ζωνών από την Κρήτη μέχρι τη Ρόδο και το Καστελόριζο, ώστε να «δικαιολογήσει» ότι πρόκειται για αντικείμενα κράτη με τη Λιβύη, που «συναντιούνται» οι θαλάσσιες ζώνες τους και «απαιτείται» οριοθέτηση33). Αξιοποιεί μάλιστα τη συμφωνία αυτή –που, παρότι παράνομη, ισχύει αφού υπογράφηκε μεταξύ δυο κρατών και παράγει έννομα αποτελέσματα– για να δημιουργήσει ένα νέο νομικό καθεστώς.

[Ληστοσυμμορίτης]

ΕΙΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ, ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΑΣΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΒΑΛΛΕΙ ΤΑ ΕΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ:

Α. Ότι το άρθρο 12 της Συνθήκης της Λοζάνης, βάσει του οποίου εκχωρήθηκαν τα νησιά του Αιγαίου (πλην Δωδεκανήσων) στην Ελλάδα, ανέφερε μόνο τα ονόματα των μεγάλων νησιών του Αιγαίου και όχι τα μικρότερα νησιά, νησίδες ή βράχους. Η Τουρκία θεωρεί ότι, πλην των μεγάλων νησιών, ήταν αμφίβολο εάν περιήλθε στην Ελλάδα η κυριαρχία σε όλα τα υπόλοιπα μικρά νησιά και βράχους.

Όμως, από το συνδυασμό των άρθρων 12 και 16 της Συνθήκης της Λοζάνης είναι καθαρό ότι στην τουρκική κυριαρχία περιλαμβάνονταν μόνο η Ίμβρος, η Τένεδος, οι Λαγούσες νήσοι στην είσοδο του Ελλησπόντου και όλα τα νησιά που βρίσκονταν εντός τριών μιλίων από τις τουρκικές ακτές και δεν είχαν εκχωρηθεί ρητώς στην Ελλάδα. Με τη Συνθήκη η Τουρκία είχε παραιτηθεί από οποιονδήποτε τίτλο ή δικαίωμα επί όλων των άλλων νησιών.

Β. Ότι, επίσης, το άρθρο 15 της Συνθήκης της Λοζάνης αναφέρθηκε ρητώς σε δεκατέσσερα νησιά απ’ όλο το σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων, καθώς και στις «εξαρτώμενες» από αυτά νησίδες, που εκχωρούνται στην Ιταλία, όχι στην Ελλάδα.

Γενικά, το γεγονός ότι μέρος των συμφωνιών για τα θαλάσσια σύνορα στο Αιγαίο αφορούν συμφωνίες που υπέγραψε η Τουρκία με την Ιταλία και όχι με την Ελλάδα, κατέχει ειδική θέση στην επιχειρηματολογία της για την αναθεώρηση των Συνθηκών.

Όμως, τόσο με βάση το κωδικοποιημένο αστικό διεθνές δίκαιο όσο και με βάση το εθιμικό (δηλαδή αυτό που ίσχυε πριν τη Σύμβαση της Βιέννης για το δίκαιο των Συνθηκών και τη Σύμβαση της Βιέννης για τη διαδοχή κρατών σε Συνθήκες), οι συνθήκες διαδοχής κρατών δεν επηρεάζουν τις ήδη συμφωνημένες συνοριακές οριοθετήσεις.

Όντως, μεγάλο κομμάτι σε σχέση με το δίκαιο των συνθηκών στο αστικό διεθνές δίκαιο, με μεγάλη εξέλιξη κατά τον 20ό αιώνα, αφορά τις περιπτώσεις διαδοχής κρατών34, δηλαδή τις περιπτώσεις όπου ένα κράτος αντικαθιστά ένα άλλο στην κυριαρχία επί συγκεκριμένου εδάφους. Το ότι το ζήτημα της διαδοχής κρατών καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του αστικού διεθνούς δικαίου, αποτυπώνει και νομοθετικά τα όσα επισημαίνει ο Λένιν στο έργο του Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού: «...χαρακτηριστικό γνώρισμα της περιόδου που εξετάζουμε είναι το οριστικό μοίρασμα της γης, οριστικό όχι με την έννοια ότι δεν μπορεί να γίνει ξαναμοίρασμα –αντίθετα, τα ξαναμοιράσματα είναι δυνατά και αναπόφευκτα– αλλά με την έννοια ότι η αποικιακή πολιτική των καπιταλιστικών χωρών τερμάτισε την αρπαγή των μη κατεχομένων εδαφών του πλανήτη μας. Ο κόσμος για πρώτη φορά είναι πια μοιρασμένος, έτσι που στο εξής θα γίνονται μόνο ξαναμοιράσματα, δηλαδή πέρασμα κατεχόμενου εδάφους από τον έναν “κάτοχο” στον άλλο, και όχι αδέσποτου εδάφους σε “νοικοκύρη”.»35

Αντανάκλαση σε νομοθετικό επίπεδο του ότι «το μοίρασμα του κόσμου έχει τελειώσει» είναι και η αρχή της μονιμότητας των συνόρων που καθιερώθηκε τότε ως γενική αρχή του διεθνούς αστικού δικαίου, που ισχύει και στην περίπτωση της διαδοχής κρατών. Σύμφωνα με αυτήν, όταν προσδιοριστούν τα εδαφικά όρια με συνθήκη, συνεχίζουν να υφίστανται ανεξάρτητα με την παύση ισχύος της συνθήκης.

Η νομοθετική πρόβλεψη για μη αλλαγή συνόρων, ακόμα και η σταθερή για μια μακροχρόνια περίοδο διατήρησή τους, δεν αναιρεί την αντικειμενική πραγματικότητα, που αποδεικνύει ότι στην ουσία η διατήρηση των συνόρων είναι προσωρινή, αφού η όποια συνθήκη δεν αναιρεί τον ανταγωνισμό ως εγγενές στοιχείο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις για το κυνήγι του μέγιστου κέρδους, τον έλεγχο των αγορών, των πρώτων υλών, των δρόμων μεταφοράς, που οδηγεί και στην αλλαγή συνόρων.

Η Συνθήκη της Λοζάνης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, αφού μπορεί να είναι ακόμα σε ισχύ οι προβλέψεις της σε σχέση με τα εδαφικά όρια μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, έχει μεταβληθεί όμως ως προς μια σειρά άλλες προϋποθέσεις που έθετε και αφορούσαν διασυνοριακά ζητήματα, όπως αναφέραμε παραπάνω, με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση της Συνθήκης του Μοντρέ (1936), που καταργεί το μέρος της που αφορά το καθεστώς των Στενών.

Οι έντονες αντιπαραθέσεις στο συγκεκριμένο ζήτημα αποτυπώνονται και στο γεγονός ότι το ζήτημα της διαδοχής των κρατών, που κωδικοποιείται στη «Σύμβαση της Βιέννης για τη διαδοχή των κρατών σε συνθήκες»36, παρότι τέθηκε για υπογραφή το 1978, ξεκίνησε να ισχύει (αφού υπογράφηκε από τον απαραίτητο αριθμό κρατών)… το 1996!

Βασικά ζητήματα που αποτυπώνουν την ένταση της διαπάλης και στη συγκεκριμένη συνθήκη είναι πρώτον ότι προβλέπεται, και στην περίπτωση αυτή, μη αναδρομική ισχύς της συνθήκης (άρθρο 7). Η μη αναδρομικότητα αποτελεί γενική αρχή στο αστικό διεθνές δίκαιο (κατ’ επέκταση στο δίκαιο των συνθηκών, εθιμικό και κωδικοποιημένο) ώστε να μη θίγονται τα πεπραγμένα, όσα έχουν de facto κατοχυρωθεί. Και δεύτερον, ότι τα κράτη δε δεσμεύονται από συμβατικές υποχρεώσεις τις οποίες δεν έχουν αποδεχτεί37, δηλαδή ότι δεν επιβαρύνονται με τις υποχρεώσεις των προηγούμενων ακόμα και αν, τυπικά, δεν τις ανέλαβαν ποτέ. Επομένως, και σε αυτήν την περίπτωση εφαρμόζεται το, κυρίως εθιμικό, δίκαιο της εποχής της υπογραφής κάθε συνθήκης διαδοχής. Τρίτον, σύμφωνα με το άρθρο 11 της Σύμβασης της Βιέννης για τη Διαδοχή των Κρατών σε Συνθήκες, η διαδοχή δεν επηρεάζει θέματα σχετικά με τα ήδη καθορισθέντα σύνορα. Η αρχή αυτή έγινε αποδεκτή σαν αρχή του διεθνούς εθιμικού δικαίου μέσα και από σειρά αποφάσεων του Διεθνούς Δικαστηρίου. Την ίδια στιγμή βέβαια, ακόμα και στο ζήτημα του εάν το εθιμικό δίκαιο σχετικά με τη διαδοχή εφαρμόζεται και στην περίπτωση που η διαδοχή η ίδια είναι παράνομη, η Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου απέφυγε να διαπιστώσει σχετική απαγόρευση.

Γ. Ότι επειδή στη Συνθήκη της Λοζάνης υπήρχε πρόβλημα προσδιορισμού των εξαρτώμενων νησίδων, υπογράφηκαν το Γενάρη του 1932 μια ιταλοτουρκική συνθήκη (που οριοθετούσε την περιοχή του συμπλέγματος της Μεγίστης) και το Δεκέμβρη του 1932 ένα «έγγραφο» (δηλαδή ένα πρακτικό που οριοθετούσε την υπόλοιπη περιοχή μεταξύ Δωδεκανήσων και μικρασιατικών ακτών). Και ότι το «έγγραφο» ουδέποτε πρωτοκολλήθηκε στην Κοινωνία των Εθνών. Σύμφωνα με το άρθρο 18 του Συμφώνου της Κοινωνίας των Εθνών, «πάσα συνθήκη ή διεθνής υποχρέωσις δέον να πρωτοκολλάται αμέσως [...]. Ουδεμία των συνθηκών τούτων ή διεθνών υποχρεώσεων θέλει είναι υποχρεωτική προ της πρωτοκολλήσεως αυτής». Συνεπώς το «έγγραφο», δηλαδή το πρακτικό του Δεκέμβρη του 1932, ουδέποτε τέθηκε σε ισχύ.

Όμως, η χάραξη του πρακτικού του Δεκέμβρη του 1932 έγινε σεβαστή από την Τουρκία από το 1932 έως το 1947, όταν τα Δωδεκάνησα ήταν ιταλικά, και από το 1947 και εντεύθεν, όταν ήταν ελληνικά. Αυτό φαίνεται και από τη σχετική αλληλογραφία μεταξύ των δυο κρατών όπου αμφότερα αναγνωρίζουν το όριο.

Δ. Ότι η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947 μνημονεύει τα ίδια νησιά με τη Συνθήκη της Λοζάνης, αλλά χρησιμοποιεί τον όρο «παρακείμενες» νησίδες (αντί για «εξαρτώμενες»). Τα Ίμια είναι πιο κοντά στα τουρκικά παράλια παρά σε ελληνικά νησιά. Επομένως, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι «παρακείμενα» στα νησιά που ρητώς αναφέρονται στη συνθήκη του 1947. Η Ελλάδα το 1947 είχε ζητήσει να αναφερθούν στη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων οι δύο ιταλοτουρκικές συμφωνίες του 1932. Το αίτημα δεν είχε γίνει δεκτό. Ακολούθως, η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε από την τουρκική κυβέρνηση τη δεκαετία του 1950 και το 1963 να επιβεβαιωθεί η ισχύς των ιταλοτουρκικών συμφωνιών του 1932, χωρίς αποτέλεσμα.

Με τη συνθήκη το Γενάρη του 1932 και τη συμπληρωματική συμφω-
νία-πρακτικό το Δεκέμβρη του 1932 χαράχτηκε μεταξύ Τουρκίας και Ιταλίας, η οποία τότε κατείχε τα Δωδεκάνησα, οριοθετική γραμμή που διαχώριζε με σαφήνεια τα νησιά κάθε χώρας. Η οριοθετική γραμμή ακολούθησε την πρόβλεψη της Συνθήκης της Λοζάνης περί παραιτήσεως της Τουρκίας από νησιά που βρίσκονταν πέραν των 3 μιλίων από τις ακτές της. Τα Ίμια, που βρίσκονται 4,2 μίλια (ή 3,65 ναυτικά μίλια) από τις τουρκικές ακτές, αναφέρονται ρητώς στο πρακτικό του Δεκέμβρη του 1932 ως ανήκοντα στην Ιταλία. Με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947, η Ελλάδα υπεισήλθε ως καθολικός διάδοχος της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα και συνεπώς ανέλαβε τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της Ιταλίας αναφορικά με την ιταλοτουρκική συνθήκη και το πρακτικό του 1932.

[Ληστοσυμμορίτης]

Ειδικά για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών

Δεν είναι τυχαίο ότι το τουρκικό αστικό κράτος προβάλλει ιδιαίτερα το ζήτημα της παραβίασης των Συνθηκών από την Ελλάδα για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, αφού όντως οι συνθήκες της Λο-
ζάνης (1923) και των Παρισίων (1947) επέβαλαν σε ορισμένα νησιά 
του Ανατολικού Αιγαίου καθεστώς ολικής ή μερικής αποστρατιωτικοποίησης.38

Είναι χαρακτηριστικό ότι για το συγκεκριμένο θέμα η Τουρκία κατηγορεί την Ελλάδα για παραβίαση των Συνθηκών και τις υπερασπίζεται λέγοντας ότι αυτές δεν μπορούν να αναθεωρηθούν! Πιο συγκεκριμένα προβάλλει ότι:

Α. Στα κείμενα των συνθηκών της Λοζάνης και των Παρισίων δεν αναγράφεται ότι λήγουν ή μπορεί να λήξουν, επομένως, σκοπός τους ήταν να δημιουργηθεί ένα μόνιμο καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης, χωρίς δυνατότητες αλλαγών. Θεωρεί ότι η Ελλάδα άρχισε να παραβιάζει το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης μετά το 1964, καταγγέλλοντας την Ελλάδα συστηματικά μετά το 1974 για παραβίαση διεθνών συνθηκών. Ενώ η Ελλάδα αποδέχεται ότι προχώρησε σε στρατιωτικοποίηση των νησιών μετά από το 1974, υποστηρίζοντας ότι η παραβίαση είναι συμβατή με το διεθνές δίκαιο και επιβεβλημένη από τις πραγματικές συνθήκες.

Β. Επομένως η Ελλάδα δεν μπορεί να επικαλείται τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947, διότι δεν έχει ενεργήσει καλόπιστα, γεγονός που αποδεικνύεται από τη στρατιωτικοποίηση των νησιών.

Γ. Ειδικότερα, η Λήμνος και η Σαμοθράκη δε σχετίζονται με την ασφάλεια των Στενών των Δαρδανελίων (όπως ορίζεται από τη Σύμβαση του Μοντρέ), αλλά αντίθετα συνδέονται με την ασφάλεια της Τουρκίας, οπότε η πρόβλεψη για την αποστρατιωτικοποίησή τους παραμένει σε ισχύ.

Δ. Τέλος, για να ασκηθεί το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας (όπως επικαλείται η ελληνική πλευρά), θα πρέπει πρώτα το κράτος να έχει γίνει στόχος ένοπλης επιθέσεως. Επίσης, όταν λαμβάνονται μέτρα νόμιμης άμυνας, θα πρέπει να ανακοινώνονται στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (άρθρο 51 Καταστατικού ΟΗΕ) και να έχουν προσωρινό χαρακτήρα, σε αντίθεση με την Ελλάδα, η οποία έχει προχωρήσει σε μόνιμη βάση σε αλλαγή του νομικού καθεστώτος των νησιών στο Αιγαίο.



Ειδικά για το ζήτημα του επανεξοπλισμού των νησιών στα Στενά, και πιο συγκεκριμένα της Λήμνου και της Σαμοθράκης, στο Προοίμιο της Συνθήκης του Μοντρέ γίνεται σαφής αναφορά ότι αυτή αντικαθιστά τη Συνθήκη της Λοζάνης εξολοκλήρου σε αυτό το μέρος. Οπότε, δεν απαιτείται η αναφορά όλων των νησιών που σχετίζονται με την ασφάλεια των Στενών. Εξάλλου, σύμφωνα με την ίδια Συνθήκη, επανεξοπλίστηκαν από την Τουρκία η Ίμβρος, η Τένεδος και οι Λαγούσες νήσοι, οι οποίες επίσης δεν αναφέρονται ρητώς στη Συνθήκη του Μοντρέ.

Άλλωστε υπάρχει σχετικά αλληλογραφία –την οποία σήμερα υποβιβάζει ως προς τη σημασία της η Τουρκία– όπως η επιστολή του πρέσβη της Τουρκίας στην Αθήνα, Ρουσέν Εσρέφ, στις 6.5. 1936 προς τον Ι. Μεταξά όπου αναφέρει: «Κατ’ εντολήν της κυβερνήσεώς μου [...] είμαστε εξ ολοκλήρου σύμφωνοι όσον αφορά τη στρατιωτικοποίηση αυτών των δύο νησιών [σ.σ. Λήμνου και Σαμοθράκης], ταυτόχρονα με τον εξοπλισμό των Στενών.» Αντίστοιχη είναι και η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Ρουστού Αράς, κατά τη διαδικασία κύρωσης της Συνθήκης του Μοντρέ ενώπιον της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, σύμφωνα με την οποία: «Οι διατάξεις που αναφέρονται στα νησιά Λήμνος και Σαμοθράκη, τα οποία ανήκουν στη φίλη και γείτονα Ελλάδα και ήσαν αποστρατιωτικοποιημένα βάσει των σχετικών διατάξεων της Συμβάσεως της Λοζάνης, καταργούνται και αυτές από τη Σύμβαση του Μοντρέ.»

Σε σχέση με τον επανεξοπλισμό των υπόλοιπων νησιών, είναι γεγονός πως η Ελλάδα έχει ανακοινώσει επισήμως ότι από το 1974 άρχισε να εξοπλίζει με ταχείς ρυθμούς τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, προβάλλοντας συγκεκριμένους βάσιμους λόγους (που πιο αναλυτικά θέτουμε παρακάτω), ως λόγους «ανωτέρας βίας», που επομένως καθιστούν νόμιμες τις ενέργειες της Ελλάδας παρότι παραβιάζουν τις διατάξεις των συνθηκών.

[Ληστοσυμμορίτης]

Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

Διαχρονικά το ελληνικό αστικό κράτος και οι κυβερνήσεις του προβάλλουν ορισμένες από τις πλευρές που τέθηκαν παραπάνω για να αναδείξουν τη σταθερή επιδίωξη της Τουρκίας για αναθεώρηση των Συνθηκών και επαναχάραξη των συνόρων, άρα ως επεκτατική και επικίνδυνη δύναμη.

Σε αυτήν τη βάση, υπερασπίζεται ως νόμιμη την απόφασή της για επανεξοπλισμό των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, σε αντίθεση με τις προβλέψεις της Συνθήκης της Λοζάνης και της Συνθήκης των Παρισίων, επικαλούμενη το δικαίωμα στη νόμιμη άμυνα (άρθρο 51 του Χάρτη του ΟΗΕ) προβάλλοντας μια σειρά αντικειμενικά δεδομένα: Την τουρκική εισβολή στην Κύπρο αλλά και την ίδρυση στη Σμύρνη της Στρατιάς του Αιγαίου (4η Στρατιά), η οποία διαθέτει μεγάλο αριθμό αποβατικών σκαφών, καθώς και την απειλή του casus belli. Επιπλέον, αναδεικνύει τις γεωγραφικές συνθήκες της περιοχής (μεγάλη απόσταση από την ηπειρωτική Ελλάδα, άμεση γειτνίαση με τις τουρκικές ακτές) που θα καθιστούσαν πρακτικά αδύνατη τη λήψη μέτρων άμυνας μετά την εκδήλωση τουρκικής επίθεσης.

Επίσης προβάλλει την απόφαση για επανεξοπλισμό ως «απαραίτητη για τη διασφάλιση της διεθνούς ειρήνης προκειμένου να μη διευκολυνθεί η εκδήλωση του τουρκικού επεκτατισμού», με το επιχείρημα ότι σκοπός των συνθηκών της Λοζάνης και των Παρισίων ήταν η διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, αλλά ότι η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά.

Μάλιστα, για τα όσα αναφέρει η Τουρκία για τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων, που προέβλεψε την αποστρατιωτικοποίηση των Δωδεκανήσων, αντιτείνει ότι το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης ήταν αποτέλεσμα της διαμάχης μεταξύ των Σοβιετικών και των Δυτικών και επιπλέον ότι η Τουρκία δεν έχει δικαίωμα να επικαλείται τη Συνθήκη αυτή, καθότι δεν ήταν συμβαλλόμενο μέρος σε αυτήν. Οι διατάξεις περί αποστρατιωτικοποίησης αποτελούν για την Τουρκία res inter alios acta (ζήτημα που αφορά τρίτους).

Το πιο επικίνδυνο όμως είναι ότι η Ελλάδα επικαλείται και εφαρμόζει το «δικαίωμα της προληπτικής άμυνας» (anticipatory self-defence) λόγω ύπαρξης απειλής, δηλαδή προετοιμάζεται αμυντικά απέναντι σε μια επικείμενη ένοπλη επίθεση, ακόμη και εάν αυτή δεν έχει ακόμη εκδηλωθεί. Στηρίζει μάλιστα τη νομιμότητα της επιλογής της στο δόγμα της προληπτικής αυτοάμυνας (pre-emptive self-defence) που διατυπώθηκε από τις ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτέμβρη 2001, σύμφωνα με το οποίο διατηρούν το δικαίωμα να ενεργήσουν πρώτες υπερασπιζόμενες την ασφάλειά τους, χωρίς να περιμένουν πρώτα την εκδήλωση επιθετικού χτυπήματος.

Την ίδια στιγμή όμως έχει αποδειχτεί ότι το ελληνικό αστικό κράτος και οι κυβερνήσεις του δε διστάζουν να «παζαρεύουν», ακόμα και να «εκχωρούν» κυριαρχικά δικαιώματα προκειμένου να υπηρετηθούν οι συμμαχίες και τα συμφέροντα της αστικής τάξης της Ελλάδας.

Η κατεύθυνση αυτή υλοποιείται με ιδιαίτερη ταχύτητα τα τελευταία χρόνια «ανοίγοντας το δρόμο» τόσο από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ όσο και από αυτή της ΝΔ, για έναν νέο, ακόμα πιο επώδυνο για τα συμφέροντα των λαών συμβιβασμό το επόμενο διάστημα. Ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε:

Τη μη επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ., παρότι αποτελεί κατοχυρωμένο με βάση το αστικό διεθνές δίκαιο «δικαίωμα» των κρατών (αναγνωρισμένο σε εθιμικό και συμβατικό επίπεδο) και διατήρηση, με βάση νόμους του 1930, των ορίων του εναέριου χώρου στα 10 ν.μ. και των χωρικών υδάτων στα 6 ν.μ. Αντίστοιχα, τη μη οριοθέτηση και επέκταση εθνικών ζωνών αλιείας στα 12 ν.μ. παρά και τις σχετικές ακόμα ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. Είναι δεδομένο ότι όσο ενισχύεται η εμπλοκή της χώρας στα σχέδια ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ, η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. θα έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω όξυνση των ανταγωνισμών στην περιοχή.

Την υπογραφή της συμφωνίας της Μαδρίτης (1997) και των συμφωνιών του Ελσίνκι (1999) που αναγνωρίζουν σε Ελλάδα και Τουρκία ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο, αλλά και άλλες συνοριακές διαφορές εκτός της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας. Άρα έχει ανοίξει εδώ και δεκαετίες ο δρόμος, με ευθύνη όλων των κυβερνήσεων, για να φτάσει τώρα η κυβέρνηση της ΝΔ να μιλάει για «πυρήνα της διαφοράς», ανάγκη «υποχωρήσεων στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης» κ.ο.κ.

Την Ελληνοαμερικανική Συμφωνία για τις βάσεις και το πλαίσιο του «Στρατηγικού Διαλόγου» Ελλάδας - ΗΠΑ, που ξεκίνησε επί ΣΥΡΙΖΑ και ολοκληρώθηκε από τη ΝΔ και μετατρέπει τη χώρα σε απέραντο ΝΑΤΟϊκό στρατόπεδο, με πρόβλεψη για όλες τις πολιτικές και στρατιωτικές υποδομές να παίξουν ρόλο προγεφυρώματος για τους σκοπούς του ΝΑΤΟ, με την Αλεξανδρούπολη να εξελίσσεται σε κομβικό λιμάνι για τη μεταφορά στρατιωτικού υλικού στην Ανατ. Ευρώπη, ενώ στο σχεδιασμό εντάσσονται κι άλλα, όπως αποκάλυψε ο Ριζοσπάστης.

Την υπογραφή των συμφωνιών με την Ιταλία και την Αίγυπτο για την οριοθέτηση ΑΟΖ το 2020, όπου καταγράφονταν παραχωρήσεις σε θέματα κυριαρχικών δικαιωμάτων: Στη συμφωνία με την Ιταλία σε ζητήματα αλιείας, ενώ αναγνώρισε και μειωμένη επήρεια των νησιών, στη συμφωνία με την Αίγυπτο προχώρησε σε μερική οριοθέτηση, που εξαιρεί το Καστελόριζο και τη μισή Ρόδο, ενώ παρεμβάλλεται στο θαλάσσιο δρόμο Ελλάδας-Κύπρου.

[Ληστοσυμμορίτης]

ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1. Οι εξελίξεις που τρέχουν, προμηνύουν νέα δεινά για τους λαούς της περιοχής, με οδυνηρούς συμβιβασμούς που θα συνεπάγονται εκχωρήσεις στο επίπεδο της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων ή ακόμα και με απότομη όξυνση και πολεμική εμπλοκή. Αυτές οι εξελίξεις απαιτούν ετοιμότητα και επαγρύπνηση από το εργατικό-λαϊκό κίνημα, να οργανώσει τον αγώνα του ενάντια στα επικίνδυνα σχέδια των ιμπεριαλιστών, να μη συναινέσει στην εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων και στην αλλαγή συνόρων, κόντρα στη γνωστή τακτική του εφησυχασμού που καλλιεργούν η κυβέρνηση της ΝΔ, αλλά και τα υπόλοιπα κόμματα. Η ετοιμότητα συνδέεται με την ανάγκη να απαντηθεί ουσιαστικά και μαχητικά η προσπάθεια της ελληνικής αστικής τάξης να εμφανίσει την υπογραφή μιας συμφωνίας για τη συνδιαχείριση και συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο ως τη «σολομώντεια λύση» που θα ικανοποιήσει τις δυο χώρες, τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και θα αποτρέψει τον πόλεμο.

2. Από τη Συνθήκη της Λοζάνης και τη Συνθήκη των Παρισίων μέχρι σήμερα, έχει αποκαλυφθεί πολλές φορές ότι οι διεθνείς συνθήκες-συμφωνίες (διακρατικές ή πολυμερείς) εκφράζουν το συσχετισμό δύναμης μεταξύ των ιμπεριαλιστικών χωρών στη δεδομένη χρονική στιγμή. Πρόκειται δηλαδή για ιμπεριαλιστικές συμφωνίες, που διατηρούνται για όσο χρόνο επιτρέπει ο δοσμένος συσχετισμός δυνάμεων στην παγκόσμια ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Ο συσχετισμός δύναμης όμως δε μένει σταθερός, αφού κινητήρια δύναμη αυτού του συστήματος είναι ο αδυσώπητος ανταγωνισμός των μονοπωλιακών ομίλων, των αστικών κρατών για το κυνήγι του μέγιστου κέρδους, τον έλεγχο των αγορών, των πρώτων υλών, των δρόμων μεταφοράς.

Έτσι, όταν ο συσχετισμός αρχίζει να αλλάζει, εγείρονται αξιώσεις για μεταβολές, αναθεωρήσεις, ακόμα και κατάργηση των συνθηκών και της δεδομένης κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών. Ταυτόχρονα, δρομολογούνται de facto, με τη δημιουργία τετελεσμένων, οι αλλαγές, ακόμα και στο πλαίσιο που «υπαγορεύουν» οι συνθήκες μέχρι τελικά αυτές είτε να καταστούν «κενό γράμμα» ή να αλλάξουν «αναγκαστικά», αφού έχει αλλάξει η πραγματικότητα που τις επέβαλε. Μπορεί για παράδειγμα η Συνθήκη της Λοζάνης να είναι ακόμα σε ισχύ, όμως αυτό δεν εμπόδισε την Τουρκία να στείλει κατοχικά στρατεύματα στην Κύπρο και να τα διατηρεί για τέσσερις δεκαετίες.

[nostromos]

Τουρκοι και Ρωσοι κατσαπλιαδες ...