Η κατάσταση με τους Βλάχους έχει αρκετά προβλήματα τα οποία τα "συζητάνε", πολλές φορές σε έντονο ύφος, δύο πολύ σοβαροί ιστορικοί: ο Florin Curta και ο Istvan Vasary.sport billy έγραψε: ↑07 Οκτ 2019, 18:39Επειδή τρεις μήνες που λείπω η συζήτηση στο νήμα κινείται σε πολύ ρηχά νερά και σε χιλιοειπωμένα, είπα να μπώ για να ταράξω λίγο το βάλτο.
Είμαι της άποψης ότι η Βλάχοι είναι οι παλαιοβαλκανικοί πληθυσμοί που εκρωμαίσθηκαν, όντας γεωγραφικά εκτός σφαίρας ελληνικής πολιτισμικής επιρροής.
Σε κάποιο χρονικό σημείο ο λατινόφωνος αυτός πληθυσμός πιεζόμενος από την σλαβική και όχι μόνο διείσδυση στα Βαλκάνια άρχισε να μετακινείται.
Στο τέλος όπως όλοι ξέρουμε η πλειονότητα του πληθυσμού αυτού μαζεύτηκε στην σημερινή Ρουμανία και ένα μικρότερο τμήμα ήρθε νότια εντός ελληνικών χωρών.
Στο χάρτη που ακολουθεί παρουσιάζονται τα Βλάχικα ενδιαιτήματα σε Αλβανία και τμήμα της Ηπείρου.
Παρατηρώντας τον χάρτη διαπιστώνουμε ότι:
1. στην σημερινή βόρεια Αλβανία δεν εγκαταστάθηκαν ποτέ Βλάχοι
ή
ήταν μία περιοχή από την οποία εκδιώχθηκαν.
2. Αντιθέτως η περιοχή της σημερινής νότιας Αλβανίας και της Ηπείρου γενικότερα ήταν μια περιοχή που οι Βλάχοι εγκαταστάθηκαν άνετα και ζούν μέχρι σήμερα.
Άρα:
Οι συνθήκες (εθνολογικές-πολιτιστικές-οικονομικές-κοινωνικές) της εποχής της εγκατάστασης των Βλάχων ήταν διαφορετικές στην βόρεια Αλβανία από ότι στην νότια Αλβανία και στην 'Ηπειρο.
Λογικά στην βόρειο Αλβανία οι Βλάχοι δεν ήτανε αποδεχτοί ή και οι ίδιοι δεν διανοήθηκαν να πλησιάσουν ποτέ ή εκδιώχθηκαν, ενώ στο νότο ήταν καλοδεχούμενοι και αποδεχτοί.
blaxi - Αντιγραφή.JPG
Το παραπάνω είναι ίσως απόδειξη της γεωγραφικά διαφορετικής σύστασης του πληθυσμού της εν λόγω περιοχής κατά την βλαχική εγκατάσταση.
Κατ' αρχάς δεν είναι καθόλου σίγουρο πως οι λατινόφωνοι Βλάχοι της νότιας Βαλκανικής είναι ο ίδιος πληθυσμός με τους, επίσης λατινόφωνους, Ρουμάνους. Αν κανείς εξετάσει τους Βλάχους της νότιας Βαλκανικής θα βρεί πως ακόμη και σχετικά κοντινοί γεωγραφικά πληθυσμοί μάλλον προέρχονται από διαφορετικούς λαούς. Π.χ. οι ιστορικοί Μαύροι Βλάχοι (Μορλάκοι) της Δαλματίας, ήταν μάλλον τα υπολείματα των αρχαίων Ιλλυριών και σίγουρα δεν είναι π.χ. ο ίδιος πληθυσμός με τους νοτιότερους Αρβανιτόβλαχους.
Ένα δεύτερο στοιχείο αφορά την γεωγραφική διασπορά των Βλάχων της νότιας Βαλκανικής. Ιστορικά, οι Βλάχοι της νότιας Βαλκανικής έχουν ένα απώτατο γεωγραφικό όριο τον ποταμό Σεμάν (=ο αρχαίος Αψός). Αυτό το όριο δεν υπάρχει γιατί από το σημείο αυτό και πάνω ήταν ανεπιθύμητοι. Η σωστότερη εξήγηση είναι πως από το όριο αυτό και βορειότερα τον ορεινό όγκο τον καταλαμβάνουν οι Σκυπετάροι. Και οι Βλάχοι δεν θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τα ορεινά από τους Σκυπετάρους. Οι Σκυπετάροι ήταν πάντα "πολεμικότερος" λαός από τους Βλάχους.
Η γεωγραφική εξάπλωση τώρα των Σκυπετάρων: αυτοί παραμένουν στους ορεινούς όγκους που βρίσκονται κοντά στην θάλασσα μέχρι το Μαυροβούνιο. Από το σημείο αυτό, δηλαδή από την Ερζεγοβίνη και βορειότερα, αυτοί καταλαμβάνουν τους εσωτερικούς ορεινούς όγκους ενώ τους παραλιακούς τους καταλαμβάνουν οι Μορλάκοι. Και εδώ συμβαίνει κάτι αντίστοιχο: οι Σκυπετάροι δεν θα ήταν σε θέση να διεκδικήσουν τα παραλιακά ορεινά από τους Μορλάκους.