Πιο κάτω δείχνουμε την γεωδαιτική σχέση της Κωνσταντινούπολης, της Εύτρησης, και των Ιεροσολύμων. Αν στοχέψουμε από την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης της Εύτρηση, τότε θα σημειώσουμε ότι το αζιμούθιο είναι ίσο με 270 μοίρες(Δύση) μείον φ μοίρες. Από την άλλη, αν στοχέψουμε από την Εύτρηση τον Ναό της Αναστάσεως στην Ιερουσαλήμ τότε θα δούμε ότι με μεγάλη ακρίβεια το αζιμούθιο(κατεύθυνση) είναι ίσο με 90 μοίρες(Ανατολή) συν φ μοίρες. Αυτό μας υποδεικνύει την έννοια της δύσης του Ηλίου στην Αγία Σοφία και την ανατολή του Ηλίου(πάντα σε ιδεατό επίπεδο περιβάλλον) στην Εύτρηση. Έτσι προσέχουμε ότι η κατεύθυνση από Εύτρηση έως Ιερουσαλήμ ταυτίζεται με την κατεύθυνση που ανατέλλει ο Ήλιος κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο αν σταθμεύσουμε στην Εύτρηση της εποχή μας(ας πούμε το έτος 2020 μΧ).Η αρχαία Εύτρηση εκτείνεται στα νοτιοανατολικά του επαρχιακού δρόμου που συνδέει τα Λεύκτρα με το Μελισσοχώρι και σε απόσταση 2 χιλ. βορειοανατολικά των Λεύκτρων, 17 περίπου χιλ. νοτιοδυτικά της Θήβας και 6 χιλ. βορείως των ακτών του Κορινθιακού κόλπου. Η θέση καλείται και Αρκοπόδι από την ομώνυμη παρακείμενη πηγή που χρησίμευε για την προμήθεια του οικισμού σε νερό. Άλλη πηγή υπήρχε στα νοτιοανατολικά του λόφου. Τα αρχαία οικοδομικά λείψανα εκτείνονταν σε σύστημα χθαμαλών λόφων συνολικού μήκους από βορειοανατολικά προς νοτιοδυτικά 500 μ. και μέγιστου ύψους στο βορειοανατολικό άκρο 28 μ., καθώς και βορείως και δυτικά του επαρχιακού δρόμου Θήβας-Λεύκτρων.
Κατά τις ανασκαφές του 1958 βρέθηκε κεραμική, τμήμα ειδωλίου, και άλλα κατάλοιπα νεολιθικών χρόνων, όχι όμως οικοδομικά λείψανα. Τα ευρήματα προήλθαν από ορύγματα - λάκκους στο έδαφος. Τα πρωιμότερα οικοδομικά λείψανα ανήκουν στους πρωτοελλαδικούς χρόνους. Ο αριθμός των μεσοελλαδικών κτηρίων που αποκαλύφτηκαν είναι μεγάλος. Πολλά ανήκουν στον τύπο του μεγάρου, με αψιδωτά και τετράγωνα πέρατα, με εστίες και άλλες κατασκευές για την αποθήκευση, άλλα έχουν ευθύγραμμη κάτοψη, και είναι μικρότερα από αυτά των πρωτοελλαδικών χρόνων. Μέσα στο μεσοελλαδικό οικισμό αποκαλύφτηκαν και πολλοί τάφοι (κιβωτιόσχημοι, απλοί τάφοι, λάκκοι, ταφές σε πίθους).
Η «οικία Β? αποκάλυψε κεραμεική Υστεροελλαδικών Ι και ΙΙ χρόνων. Οι οικίες των Υστεροελλαδικών ΙΙΙ χρόνων (Κ, ΒΒ,V), που εκτείνονται στη νοτιοανατολική κλιτύ, είναι αποσπασματικά σωζόμενες.
Ευρήματα από το ιερό του Απόλλωνα Ευτρησίτη βρέθηκαν σε αποθέτη που έφτανε έως τα μυκηναϊκά στρώματα. Τα αναθήματα, χάλκινα και πήλινα χρονολογούνται στον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. Στην νότια κλιτύ του λόφου υπάρχουν ενδείξεις για την παρουσία άλλου ιερού, χωρίς στοιχεία για την πατρότητά του. Βρέθηκε η θεμελίωση του, χωρίς αρχιτεκτονικά μέλη. Στα βορειοανατολικά του λόφου αποκαλύφτηκε τμήμα τείχους, το οποίο οι πρώτοι ανασκαφείς θεώρησαν οχυρωματικό περίβολο. Η ανωδομή του τείχους υποδεικνύει ότι οικοδομήθηκε στα μέσα του 4ου αιώνα. Οι ανασκαφείς υπέθεσαν ότι ο οικισμός των κλασικών χρόνων βρισκόταν στη βορειοανατολική περιοχή και περιβαλλόταν από το τείχος. Μερικές οικίες των κλασικών χρόνων παρατηρήθηκαν στη δυτική πλευρά του λόφου. Τμήματα ενός βυζαντινού οχυρωματικού περιβόλου εντοπίστηκαν στη νότια κλιτύ του λόφου ενώ ένας πύργος μεσαιωνικών χρόνων τετράγωνης κάτοψης επιστέφει τη νοτιοανατολική γωνία του λόφου. Στα βόρεια της νοτιοανατολικής πηγής υπάρχουν θεμέλια βυζαντινής εκκλησίας.
Αν από τα Ιεροσόλυμα σημειώσουμε την κατεύθυνση δύσης του Ηλίου κατά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο θα δούμε ότι στοχεύει τον Ηλιακό Ναό του Ουσερκάφ στην περιοχή Αμπού Γκόραμπ της Αιγύπτου. Ο Ουσερκάφ βασίλεψε κατά την πέμπτη δυναστεία και είναι εκείνος που στην Σακκάρα ανέγειρε την επόμενη πυραμίδα από αυτήν του Μυκερίνου(στην Γκίζα).
Μεγάλο μυστήριο καλύπτει το πως επιλέχθηκε ο συγκριμένος προσανατολισμός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Τα εγκαίνια του Ναού έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537 μΧ. Σύμφωνα με την Βικιπαιδία:
Γενικά ο ναός είναι ορθογώνιο οικοδόμημα μήκους 78,16 μ. και πλάτους 71,82 μ. κτισμένο στη Νότιο-Δυτική πλευρά του πρώτου λόφου της Πόλης με κατεύθυνση Νότιο-Ανατολικά.
Η κατεύθυνση αυτή σύμφωνα με τον Nadine Schibille είναι περίπου 123,5 μοίρες. Σε παραπομπή του βλέπουμε ότι σε ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις η κατεύθυνση κείται μεταξύ των 123,4 και 123,8 μοιρών. Όμως ο Ιάκωβος Ποταμιάνος δηλώνει ότι την πιο ακριβή τοπογράφηση της Αγίας Σοφίας την έκανε ο Van Nice το 1965 όπου βρήκε το αζιμούθιο ίσο με 123,4 μοίρες. Οι τιμές αυτές πλησιάζουν στην κατεύθυνση που ανατέλλει ο Ήλιος κατά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο. Παρά ταύτα υπάρχει ένα σημαντικό λάθος που το έτος 537 μΧ ήταν ίσο με -2,31°. Κατά τα εγκαίνια της Αγία Σοφίας στις 27 Δεκεμβρίου του 537 μΧ, ο Ήλιος ανέτειλε σε αζιμούθιο 120,83 μοίρες(λάθος: -2,67°). Έτσι γεννάται λοιπόν το ερώτημα αν ο προσανατολισμός σχεδιάστηκε με βάση άλλο γεγονός. Πιο κάτω λοιπόν βλέπουμε πως μπορούμε να εξηγήσουμε τον προσανατολισμό αυτό απλώς υπολογίζοντας το αζιμούθιο ανάμεσα στην Εύτρηση και την Αγία Σοφία. Τότε βλέπουμε ότι η γωνία του Βόρειο-Ανατολικής διάστασης της Αγίας Σοφίας σε σχέση με τον Βορρά(33,5 μοίρες) είναι συμπληρωματική με το αζιμούθιο ανάμεσα στην Εύτρηση και την Κωνσταντινούπολη.
Πιο κάτω έχουμε αποτυπώσει μία διαφορετική ιδέα. Ζωγραφίζουμε την κατεύθυνση Ανατολής και Δύσης του Ηλίου κατά τα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας . Έτσι στοχεύουμε δύο σημεία επί της Ελλάδος και της Συρίας αντίστοιχα, με τέτοιο τρόπο ώστε από τα σημεία αυτά να μπορούμε να στοχέψουμε το αντίστροφο, δηλαδή την κατεύθυνση Δύσης και Ανατολής του Ηλίου κατά την ίδια ημέρα, ώστε να καταλήξουμε και στις δύο περιπτώσεις στον Ναό της Γεννήσεως στην Ιερουσαλήμ. Προσέχουμε λοιπόν ότι στην πρώτη περίπτωση καταλήγουμε στον βουνό Κιθαιρώνα, ενώ στην δεύτερη κοντά στην αρχαίο οικισμό Μαρί.
O Κιθαιρώνας από την Εύτρηση:
Η Αγία Σοφία:
Ο Ναός της Αναστάσεως:
Πηγές
https://odysseus.culture.gr/h/3/gh352.jsp?obj_id=6029
http://ligeas.blogspot.com/2018/03/5-23-2-2018_13.html
Astronomical and Optical Principles in the Architecture of Hagia Sophia in Constantinople - Nadine Schibille - 2009
Interactive Parametric Design and the Role of Light in Byzantine Churches - Iakovos Potamianos & Wassim Jabi -2006