Richard Wagner

[Bokolis]

The Germany power.

[Bokolis]

[Jolly Roger]

ή και...

[Bokolis]

[Jolly Roger]

κλισεδούρα, νταξ, για τον Φουρτβένγκλερ ας το βάλω.

[Jolly Roger]

[Μπίστης]

Όποιος αγαπά τον Ριχάρδο έχει την εκτίμησή μου, ας με προσθέσει στους φίλους του

[Πορφύριος Εξαρχίδης]

H όπερα του Wagner Rheingold τελείωσε γύρω στα 1869. Ο Wagner θέλει τον Hans Richter για μαέστρο μα η επιθυμία του δε γίνεται αποδεκτή. Ο γραμματέας του βασιλιά του ανακοινώνει πως αν συνεχίσει να φέρνει εμπόδια στην παραγωγή θα το μετανιώσει. Όλες οι κριτικές γράφουν για μια υπέροχη εκτέλεση αλλά για ένα αβάσταχτο έργο. Ο Wagner πληγώνεται βαθύτατα και αποσύρεται απειλώντας θεούς και δαίμονες. Με τη δουλειά του να σέρνεται γράφει στον καλό του φίλο Νίτσε να φροντίσει για την αυτοβιογραφία του και συνεχώς αυτός και η φράου του επιφορτώνουν δουλίτσες που ο εκπληρώνει ευλαβικά και με χαρά διότι λατρεύει τον Βάγκνερ.

Όταν ο Βάγκνερ επανέρχεται στα πόδια του και στη δουλειά γράφει στον Νίτσε ότι δε χρειάζεται να τακτοποιήσει τίποτα σχετικά με την αυτοβιογραφία του και τον επαινεί για τα δοκίμιά του που διάβασε φωναχτά στην παρέα του στο Triβschen. Δηλώνει θαυμαστής του και του λέει πως έχει δίκιο σε αυτό που υποστηρίζει.








Αυτά έγραψε ο Wagner μετά την πρεμιέρα:



"Spielt nur ihr Nebelzwerge mit dem Ringe,

Wohl dien' er euch zu eurer Torheit Sold ;

Doch habet acht : euch wird der Reif zur Schlinge ;

Ihr kennt den Fluch : seht ob er Schachern hold.

Der Fluch, er will, dass nie das Werk gelinge.

An dem, der furchtlos wahrt des Rheines Gold.

Doch euer angstlich Spiel aus Leim and Kappe Bedeckt

gar bald des Niblung Kappe."



"If you only play with the ring you fog dwarfs,

Well he will serve you for your folly wages;

But be careful: the hoop becomes a noose for you;

You know the curse: see if it holds bargains.

The curse, he wants the work never to succeed.

To him who fearlessly preserves the gold of the Rhine.

But your fearful game of glue and cap covered

very soon the Niblung's cap. "

[Πορφύριος Εξαρχίδης]

Το 1873 ο Wagner βρίσκεται στο Baberooth κι επιτέλους εκπληρώνει τη μεγάλη επιθυμία του. Ένα θέατρο δικό του και παραστάσεις ακριβώς όπως τις θέλει. Ο ρόλος του - που στηρίζουν διάφοροι ακαδημαικοί, ανάμεσα τους κι ο Nietzsche - είναι σημαντικός. Έχει ανακυρηχθεί πολιτιστικός μεσσίας των ωραίων γερμανών νέων και με την βοήθεια των φίλων του θα τους εμφυσήσει, μέσα από τα έργα του, την ιδέα του αρχαιοελληνικού ιδεώδους μέσα από το πρίσμα της φιλοσοφίας του Νίτσε. Ένα κράμα ιδεών που συνδυάζει τη διονυσιακή μέθη με την απολλώνια αταραξία.

Εκεί παρουσιάζεται μια σπάνια διασκευή της ενάτης του Μπετόβεν που κυριολεκτικά μεταμορφώνεται στα χέρια του Wagner. Δυστυχώς δεν μπόρεσα να βρω πουθενά τη διασκευή και δε γνωρίζω αν υπάρχει, μα ο Νίτσε την περιγράφει γλαφυρά:

"The opening movement strikes the keynote of passion and its course. Without a moment's respite, the music surges forward on its journey through forests and chasms and Nature's prodigious phenomena. In the distance is heard the roar of a waterfall, thundering out an overpower- ing rhythm as it leaps in mighty bounds, to the valley below.
"We are given a breathing spell in the second movement, (a moment for self -contemplation and self -judgment) and above all our wanderings and our eager, hot pursuits, our eyes catch a vision of eternal rest, smiling upon us blissfully and yet mournfully."

"The third movement is a moment snatched from passion in its highest flights. Its course lies under the stars, agitated, comet-like, an ignis fatuais, ghost-like, malevolent, a sort of aberration, an inner flickering fire, a fatiguing, exhausting pressing forward, without love or without hope, at times almost mockingly coarse, like a spirit hovering over graves without being able to find a resting place."
"And then the fourth movement! A heart-breaking cry, the soul is no longer able to bear its burden, no longer able to endure the unceasing transports of passion. Even the vision of eternal rest is rudely pushed aside and the soul agonizes, it suffers inexpressible torture. Now it recognizes the curse laid upon it by this soul-solitude, this soul- isolation, for even the immortality of the individual is nothing more than a curse. It is then that a human voice is heard speaking to the lonely soul, as to all lonely souls, and exhorting it to return to the friends and joys of the multitude. This is the burden of its song ! At last the song of universal human passion bursts in stormily with its full impetus, reaching heights which it would never have been able to attain had not the passion of the solitary, onrushing individual been of such terrific force.
"Sympathy joins hands with passion, not by way of contrast, but rather as an effect resulting from this cause."



Σε αυτή την ανεπανάληπτη στιγμή λίγοι βλέπουν την 60χρονη μεγαλοφυία στην βαθιά ενδοσκόπησή της.

[Πορφύριος Εξαρχίδης]

O Wagner ονειρευόταν να εγκαθιδρίσει στο Beyreuth ένα πολιτιστικό κέντρο όπου νέα Γερμανικά μυαλά θα βαπτίζονταν στην αρετή. Ο Νίτσε είχε πολύ ανώτερες προσδοκίες. Ζητούσε από το φεστιβάλ τη γέννηση ενός νέου τύπου ανθρώπου με συμμετοχή καλλιτεχνών και φωτισμένων μυαλών απ' όλα τα μήκη και πλάτη της Ευρώπης. Ένα σχέδιο εμβέλειας και προοπτικής για τις τέχνες.

Ο Νίτσε ανακάλυψε ότι το φεστιβάλ είχε μετατραπεί σε επίδειξη των πλουσίων και των κοσμημάτων και ρούχων τους που δεν είχαν την παραμικρή ιδέα για τον ιερό σκοπό παρά βρέθηκαν εκεί για να κουνήσουν τα φανταχτερά φτερά των. Πουθενά δεν έβλεπε το καλλιτεχνικό κοινό που ανέμενε αφού το εισιτήριο ήταν 900 μάρκα και λίγοι θα μπορούσαν να το πληρώσουν.

Απογοητευμένος με τον Βάγκνερ μα και από την κατάρρευση της ευγενούς ουτοπίας του ο Νίτσε γράφει για την παράσταση που παρουσίασε ο φίλος του χρησιμοποιώντας τους μεγαλύτερους αφορισμούς.

Η παράσταση είναι απογοητευτική. Η μουσική ενοχλητικά δυνατή. Ο ρυθμός στα πρόθυρα του εκνευρισμού. Απαιτούνται πολλά από τον θεατή, γράφει ο Νίτσε, κι ο θεατής δεν μπορεί να τα προσφέρει. Συμμετέχει απαθής θαυμάζοντας μόνο επιδερμικά το έργο.

Ενώ για την αποτυχία του φεστιβάλ σημειώνει πως η περίοδος που υπηρετούσε τον Βάγκνερ είχε τελειώσει και ήταν έτοιμος για ελευθερία.

Το έργο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο νέο θέατρο είναι το "Der Ring des Nibelungen"

[Πασιφάη]

Ανέκαθεν με συγκινούσε η μουσική του Βάγκνερ. Τον λατρεύω για την επιβλητικότητα που διέπει τα έργα του.
Παρακάτω ένα απ'τα αγαπημένα μου.

[Πορφύριος Εξαρχίδης]

O Nietzsche παίρνει άδεια ενός χρόνου από το πανεπιστήμιο και πηγαίνει στο Σορέντο της Ιταλίας για να ανακτήσει την διαρκώς φθίνουσα υγεία του. Αφού ο Βάγνερ και η Frau Cosima μαθαίνουν για το ταξίδι του φτάνουν κι αυτοί στο Σορέντο. Εκεί, ο Βάγκνερ κι ο Νίτσε ανανεώνουν τη φιλία τους. Είναι μαζί κάθε μέρα. Την τελευταία μέρα, στη βόλτα τους στην προκυμαία στέκονται για να απολαύσουν το ηλιοβασίλεμα. Εκεί ο Βάγνερ εξομολογείται στον Νίτσε πως είναι πια βαθιά στην καρδιά του, Χριστιανός. Τελευταίο έργο του είναι ο Πάρσιφαλ.

Ο Νίτσε απογοητεύεται για μια ακόμα φορά αφού ο χριστιανισμός απέχει πολύ από το όραμα του για μια νέα παιδεία. Πιστεύει ότι ο επικυρηγμένος άθεος Βάγκνερ δεν θα μπορούσε να γίνει τώρα χριστιανός και η αλλαγή πλεύσης του οφείλεται στην μόδα. Ο Βάγνερ θέλει να είναι δημοφιλής. Το χειρότερο είναι ότι επιλέγει να πει ψέματα στον καλό του φίλο παρά να αποδεχτεί ότι θέλει να ακολουθήσει την μόδα.

Πριν από αυτό ο Βάγνερ έχει δηλώσει:

"The Germans do not wish to hear anything about gods and goddesses at present, they are only interested in something of a religious character."

In a letter to his friend, Baron von Gers- dorff, dated January 4, 1878, my brother wrote " 'Parsifal (η όπερα) came into my house yesterday, sent by Wagner. Impressions after the first reading : more Liszt than Wagner, spirit of the counter-revolution. The whole thing is much too religious for me, bound as I am to the Greek and human. Nothing but fantastic sort of psychology; no flesh, and much too much blood (namely in the Communion Scene). Moreover, I do not care for hysterical hussies ! Much that is tolerated by the inner eye, will be unendurable when trans-formed into action; just imagine our actors praying, trembling and going into paroxysms of ecstasy. Further- more, it will be impossible to represent effectively the interior of the temple of the Holy Grail and of the wounded swan. All these beautiful pictures belong to an epic and no attempt should be made to visualize them. Moreover, the language of the drama sounds as if it were translated from a foreign tongue. But the situations and their sequence is that not all poesy of the highest order? Do they not make a supreme challenge to music?" The words "more Liszt than Wagner" need a little explanation, and this my brother gives in one of his notes: "Wagner's 'Parsifal' was primarily a concession to the Catholic instincts of his wife, the daughter of Liszt."

Whether this assumption of my brother was correct or not, it is not my purpose to determine. It was based upon in- formation received from the intimates of the family at Bayreuth. But if there was any reason for doubting it, then we must also accept with a certain reservation the theory that Wagner wrote "Parsifal" in order to cater to the pious tastes of the Germany of that period. As a matter of fact, all observations of my brother's referring to Cosima's influence upon Wagner, date from a much later period.

Αργότερα ο Νίτσε γράφει στον φίλο του Peter Gast.

". . . Recently I heard the Vorspiel of 'Parsifal' for the first time (in Monte Carlo!). When I see you again I should like to tell you just what I understood by it. Quite apart from all irrelevant questions, (such as what purpose this music can and shall serve ) but purely from an aesthetic standpoint, has Wagner ever written anything better? The subtlest psychological explicitness and consciousness in regard to that which it is his intention to say, to express, to impart, through the medium of this music: the most concise and direct form of expression ; every nuance of feeling worked out in epigrammatic form; music as a descriptive art as distinct as a design in relief emblazoned on a shield; and finally, sublime and extraordinary feelings, experiences and emotions of a soul submerged in music. All this does Wagner the greatest credit. Furthermore, a synthesis of circumstances, which will seem to a great many, even 'superior persons' to be unreconcilable, to be of judicial severity, in fact to be 'superior' in the most terrifying sense of the word; a degree of knowledge and perception that cuts through the soul like a knife, and of compassion, for that which is here viewed and judged. Only in Dante do we find anything comparable to it. Did ever a painter portray a glance of love as melancholy as Wagner has given us in the closing accents of his Vorspiel?"

Ο φιλόσοφος συνεχίζει να θαυμάζει τον μουσικό ακόμα κι όταν οι δρόμοι τους έχουν χωρίσει.

Εδώ, η εισαγωγή στο Πάρσιφαλ.

[Πορφύριος Εξαρχίδης]

H φιλία των δύο αντρών έληξε άδοξα. Ο Βάγνερ ήταν προχωρημένης ηλικίας και όσο κι αν θεωρούσε το μοντέλο του Νίτσε ιδανικό δεν ήταν σε θέση να ακολουθήσει τον μοναχικό δρόμο της διαφορετικότητας. Ο Νίτσε ήλπιζε να γίνει το έργο του κατανοητό από 6-7 ανθρώπους. Ο Βάγνερ ζητούσε γρήγορες λύσεις και να σαγηνεύσει το γερμανικό κοινό.

Ο Βάγνερ δεν ξανασυναντήθηκε με τον Νίτσε. Η αδελφή του Νίτσε προς το τέλος επισκέφτηκε τον Βάγνερ ο οποίος την πήρε παράμερα σε ένα δωμάτιο και της είπε με μεγάλη και ειλικρινή λύπη:

"Tell your brother that I am quite alone since he went away and left me."

Πέθανε μετά από έξι μήνες.

Ο Νίτσε γράφει:

"I shuddered as I went on my way alone ; I was ill, or rather more than ill, I was weary made so by the inevitable disappointment in all that remains to kindle enthusiasm in us modern men; weary at the thought of all the power, work, hope, love, youth flung to the winds ; weary with disgust at the effeminacy and undisciplined rhapsody of this romanticism, at the whole tissue of idealistic lies and enervation of conscience, which here again had won a victory over one of the bravest souls ; and not least of all, weary of the bitterness and harrowing suspicion that, from now on, I was doomed to distrust more deeply, to despise more deeply, and to be more deeply aione than ever before. For I had never had any one but Richard Wagner!"

O Τριστάνος και Ιζόλδη υπήρξε το αγαπημένο έργο του Νίτσε. Εδώ το πρελούδιο: