Μη αναγνωσμένη δημοσίευση
από neon imposter » 24 Φεβ 2023, 13:23
Η Απολογία του Αγαμέμνονα και A Forest
Είχαμε αφήσει τον Dodds στο σημείο εκείνο που θα άφηνε κατά μέρος την άτη, για να μελετήσει ένα άλλο είδος ψυχικής επέμβασης (το οποίο δεν ενδιαφέρει το συγκεκριμένο paper).
Κάνουμε, λοιπόν, ένα άλμα και φτάνουμε στη σελ. 30 του βιβλίου.
Ο Dodds γράφει – Μπορούμε να συνοψίσουμε το αποτέλεσμα λέγοντας πως κάθε απόκλιση από την ομαλή ανθρώπινη συμπεριφορά […] αποδίδεται σε μίαν υπερφυσική ενέργεια, συνεχίζοντας αργότερα στην ίδια παράγραφο, Αμφιβάλλω αν η πρώιμη λογοτεχνία οποιουδήποτε άλλου ευρωπαϊκού λαού – ακόμη και των δεισιδαιμόνων συμπατριωτών μου, των Ιρλανδών [Υπ 16] – απαιτεί την υπερφυσική παρέμβαση στην ανθρώπινη συμπεριφορά με τόση συχνότητα.
Ας προσέξουμε τα λόγια του καθώς συνεχίζει – Ο Nilsson είναι, νομίζω, ο πρώτος φιλόλογος που προσπάθησε σοβαρά να εξηγήσει όλα αυτά με βάση την ψυχολογία […] οι ομηρικοί ήρωες υπόκεινται ιδιαίτερα σε αιφνίδιες και βίαιες αλλαγές της διάθεσής (rapid and violent changes of mood). Ας αναφέρουμε, στο συγκεκριμένο σημείο, πως η φράση δεν μπορεί παρά να υπενθυμίσει στον μελετητή τον τίτλο του δίσκου των The Cure Wild Mood Swings [Υπ 17]
Ψυχική αστάθεια (psychische Liabilitaet) θα ονομάσει το φαινόμενο ο Nilsson
Μέχρι αυτό το σημείο, βλέπουμε τον Dodds να επαναλαμβάνει την κατάσταση του Αγαμέμνονα, κάτι που προφανώς δεν μας ενδιαφέρει τη στιγμή που ψάχνουμε να βρούμε τον αποδέκτη των στίχων του Smith, δλδ του Αχιλλέα.
Όμως, στη σελ. 32, ο γενναιόδωρος ερευνητής θα μας δώσει τα κλειδιά για να εισέλθουμε στο Δάσος του δημιουργού από το Crawley, καθώς όπως λέει Γενικά θα δίσταζα να επιμείνω στο σημείο αυτό του Nilsson και θα προτιμούσα, αντίθετα, να συνδέσω την πίστη του ομηρικού ανθρώπου στην ψυχική επέμβαση με άλλες δύο ιδιορρυθμίες (οι οποίες, όπως θα δούμε σύντομα, μας ενδιαφέρουν αμφότερες).
Η πρώτη είναι μία ιδιορρυθμία αρνητική, συνεχίζει. [Υπ 18] Ο ομηρικός άνθρωπος δεν έχει ενοποιημένη αντίληψη αυτού που λέμε «ψυχή» ή «προσωπικότητα» (ένα γεγονός που οι συνέπειές του τράβηξαν την προσοχή του Bruno Snell). […] Ούτε κι έχει ο Όμηρος άλλη λέξη για τη ζωντανή προσωπικότητα. Ο θυμός μπορούσε να ήταν κάποτε μια πρωτόγονη «ανάσα-ψυχή», ή «ζωή-ψυχή». […] δεν είναι […] Μπορεί να οριστεί πρόχειρα ως το όργανο της αίσθησης. Απολαμβάνει όμως μιαν ανεξαρτησία […] Ο θυμός του ανθρώπου […] μπορεί να συνομιλεί μαζί του […] σχεδόν σαν άνθρωπος σε άνθρωπο. […] Στον ομηρικό όμως άνθρωπο ο θυμός […] παρουσιάζεται σα μια ανεξάρτητη εσωτερική φωνή. Ένας άνθρωπος είναι δυνατό να ακούει ακόμη και δυο τέτοιες φωνές [Υπ. 19]
Αυτή η παράγραφος του Dodds μας υποδεικνύει τον πρώτο ένοχο στο Δάσος, τον αποδέκτη της εντολής του Smith come closer and see. Όντας ακόμη στην ομηρική κοινωνία, ο Αχιλλέας του A Forest "συνομιλεί" με τον θυμό του, "σχεδόν σαν άνθρωπος σε άνθρωπο".
Ο αποδέκτης, λοιπόν, του A Forest είναι ο θυμός του αφηγητή, και όχι κάποιος άλλος άνθρωπος, ο Αγαμέμνων, ή ακόμη και η Άτη.
Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να κάνουμε μία παράκαμψη βλέποντας μια παρατήρηση του Snell (τον οποίο αναφέρει ο Dodds όπως είδαμε).
Ωστόσο, αυτό που θα δούμε εμείς δεν θα είναι τα διεισδυτικά σχόλιά του για τον θυμό, αλλά για ένα ομηρικό ρήμα, το οποίο, αποτελεί πεποίθηση των συγγραφέων, συναντά ο αναγνώστης στους στίχους του Smith.
Κάνοντας κύκλο βρισκόμαστε πάλι στην αρχή, όπου ο αφηγητής του A Forest ζητά από τον συνομιλητή του (τον θυμό) να έλθει κοντύτερα και να δει (come closer and see). Τι άραγε είχε κατά νου ο στιχουργός γράφοντας αυτό το see (και πώς θα μπορούσε να μεταφραστεί αυτό στην Ελληνική – ή ακόμη καλύτερα, στην ποιητική και άκρως τεχνητή γλώσσα του Ομήρου);
Ας δούμε το πρώτο κεφάλαιο του σπουδαίου Η Ανακάλυψη του Πνεύματος [Υπ 20] του Bruno Snell, «Η ομηρική αντίληψη για τον άνθρωπο.» Ο Γερμανός ερευνητής δίνει τον τόνο από την πρώτη ήδη σελίδα του κεφαλαίου – […] σε μια σχετικά πρωτόγονη γλώσσα η δυνατότητα αφαίρεσης είναι περιορισμένη και (ότι) στη θέση της υπάρχουν πλήθος χαρακτηρισμοί στην περιοχή του συγκεκριμένου και αισθητού, οι οποίοι σε μια εξελιγμένη γλώσσα είναι ξένοι.
Ο Όμηρος χρησιμοποιεί π.χ. πλήθος ρήματα που δηλώνουν την όραση (αναφέρει 10 διαφορετικά ρήματα). Από τα ρήματα αυτά μερικά (ανάμεσά τους αναφέρει αυτό που μας ενδιαφέρει το δέρκεσθαι) έπαψαν να χρησιμοποιούνται στα μεθομηρικά ελληνικά. Ήδη, μπορούμε να απομονώσουμε τις έννοιες εκείνες που είχε κατά νου ο Smith χρησιμοποιώντας τη μετάφραση (see) της ομηρικής εκδοχής του ρήματος που ζητάμε.
Ο Snell γράφει για το δέρκεσθαι – Δέρκεσθαι σημαίνει «έχω ένα συγκεκριμένο τρόπο βλέμματος». Ο δράκων, το φίδι, λέξη που παράγεται από το δέρκεσθαι ονομάζεται έτσι, γιατί έχει ένα ιδιαίτερα διαπεραστικό βλέμμα (see into the trees… see into the dark, ακούμε τον αφηγητή του A Forest να λέει, καλώντας τον συνομιλητή του να διαπεράσει με το βλέμμα του το πυκνό σκοτάδι του Δάσους των Αισθήσεων για να βρει το κορίτσι). Ο αφηγητής αισθάνεται το βλέμμα του συνομιλητή του να ψάχνει το κορίτσι, με τον τρόπο που το σκοτάδι δημιουργεί διαδρόμους γι’ αυτό. Ο Snell συνεπικουρεί – Ονομάζεται δράκων […] γιατί ο άνθρωπος αισθάνεται το βλέμμα του. Έτσι, στον Όμηρο, δέρκεσθαι σημαίνει όχι τόσο τη λειτουργία του ματιού (θυμάται κανείς στο συγκεκριμένο σημείο τον θυμό ως όργανο της αίσθησης) όσο τη λάμψη που αντιλαμβάνεται κάποιος άλλος (how else could he see into the glowing dark;)
Αργότερα, καθώς θα αναλύσει το παπταίνειν, ο Snell θα σημειώσει – είναι αξιοσημείωτο ότι αυτά τα δύο ρήματα (εννοεί το παπταίνειν και το δέρκεσθαι) [...] δεν απαντούν σε πρώτο πρόσωπο, γιατί κάποιος παρατηρεί παρόμοιες εκφράσεις μόνο στους άλλους και όχι στον ίδιο του τον εαυτό. Ο αφηγητής του A Forest παρατηρεί, λοιπόν, τον θυμό του – και βλέπει τα μάτια του να ψάχνουν το σκοτάδι.
Και βλέποντας τον θυμό του να βλέπει την απούσα (κάτι που δεν μπορεί να κάνει ο ίδιος, ένα παράδοξο) ξαφνικά γνωρίζει. Suddenly I (stop but I) know it’s too late. Και καθώς γνωρίζει μας γυρίζει πίσω στο βιβλίο του Dodds και στη δεύτερη ιδιορρυθμία που συνδέεται με την πρώτη και την πίστη του ομηρικού ανθρώπου στην ψυχική επέμβαση και η οποία είναι η
συνήθεια να κατανοούμε τον χαρακτήρα ή τη συμπεριφορά με βάση τη γνώση […] η πολύ πλατιά χρήση του ρήματος οίδα […] για να εκφράσει όχι μόνο την κατοχή τεχνικής ικανότητας […] αλλά και την κατοχή, όπως θα λέγαμε ηθικού χαρακτήρα. Και αυτός ακριβώς ο ηθικός χαρακτήρας του αφηγητή του A Forest τον οδηγεί στο να γνωρίσει ότι είναι πολύ αργά διότι το κορίτσι δεν ήταν ποτέ εκεί, καθώς μάλιστα πληροφορείται από τον θυμό του που βλέπει την απουσία της στο σκοτάδι.
Αυτή η μεταχείριση των κατηγοριών της νόησης στην ερμηνεία της συμπεριφοράς, έθεσε μία διαρκή σφραγίδα στην ελληνική διανόηση. Τα γνωμικά του Σωκράτη είναι αποτέλεσμα αυτής της στάμπας (στα οποία πια, μπορεί κανείς να δει πως ανήκει αυτό το see into the dark που επιτελεί ο θυμός για λογαριασμό του αφηγητή του A Forest εντοπίζοντας την απουσία στο σκοτάδι, φέρνοντας αυτό που δεν είναι γνώση απέναντι στο Ήθος ανθρώπω δαίμων και ολοκληρώνοντας την κυκλική επική αφήγηση με εκείνο το επαναλαμβανόμενο again and again and again που συναντά το (δεν έχω) τίποτα, τίποτα, τίποτα (να πω) των ΛΕ ΠΑ ΚΑ (που το σύγχρονο αυτί μπορεί να εντοπίσει αλλά όχι και να ερμηνεύσει).
Μία Ring-Komposition που συνέλαβε σε όλο το μεγαλείο της ο Daniel Webber με το IMNOTME (βλέπει κανείς τον κύκλο ακόμη κ στον τίτλο που αρχίζει από το I και ολοκληρώνεται στο ME).
Υπ 16 Χαρακτηριστικό, ωστόσο, το παράδειγμα που αναφέρει ο λαογράφος Όζι Όζμπορν στη μελέτη του Fairies wear boots - the countryside in rural Ireland , με θύμα μάλιστα των νεράιδων τον ίδιο. Δύσκολα, άλλωστε, θα μπορούσε να αρνηθεί κανείς στον μεγάλο ερευνητή την εμπειρία των ίδιων των ματιών του (την οποία, σκωπτικά σημειώνει στην κατακλείδα ο Όζι, πως ο doctor απέδωσε στη χρήση ψυχοτρόπων – η αιώνια αδυναμία της επιστήμης να αντιληφθεί το ανθρώπινο ένστικτο και την ομορφιά της φύσεως)
Υπ 17 Ενός τίτλου, που αν μη τι άλλο δείχνει πως ο Smith δεν απηλλάγη ποτέ πλήρως του σκοτεινού του παρελθόντος, ή, σε κάθε περίπτωση, ενός παρελθόντος που τον έκανε να χαθεί μέσα στο Δάσος
Υπ 18 Παραθέτουμε στη συγκεκριμένη παράγραφο "γυμνές" τις προτάσεις του Dodds, άνευ δικών μας σχολίων, για να γίνει ακόμη πιο γλαφυρό το σε ποιον απευθύνεται ο εσωδιηγητικός αφηγητής του A Forest (ο Αχιλλέας)
Υπ 19 Στην υποσημείωσή του της συγκεκριμένης πρότασης, υπ. αρ. 98, ο Dodds παραθέτει πώς περιγράφει την εμπειρία αυτή ο Ντοστογιέφσκι. Φυσικά δεν μπορούμε παρά να παραθέσουμε τα λόγια του μέγιστου των ανατόμων της ανθρώπινης πσυχής. Ένας από τους χαρακτήρες του Ντοστογιέφσκη, στο έργο του Ο Έφηβος, περιγράφει τη διακυμαινόμενη σχέση του εγώ και του μη-εγώ με θαυμάσιο τρόπο. "Είναι ακριβώς ωσάν το δεύτερο εγώ ενός ανθρώπου να στέκεται δίπλα στο άλλο. Το ένα είναι γνωστικό και λογικό. Το άλλο όμως ωθείται να διαπράξει κάτι πέρα για πέρα ανόητο και κάποτε πολύ αστείο. Και ξαφνικά διαπιστώνεις ότι ποθείς να κάμεις αυτό το διασκεδαστικό πράγμα, ο Θεός ξέρει γιατί. Δηλαδή θέλεις να ενεργήσεις, σα να λέγαμε, ενάντια στη θέλησή σου. Και μολονότι το μάχεσαι αυτό μ όλη τη δύναμή σου, ταυτόχρονα το θέλεις πολύ." Αυτό κάπως μας θυμίζει εκείνο του Νίτσε, ότι σε ένα κόσμο κλόουν θα προτιμούσε να είναι κλόουν από ήρωας.
Υπ 20 Η Ανακάλυψη του Πνεύματος, Ελληνικές ρίζες της ευρωπαϊκής σκέψης, Bruno Snell, ΜΙΕΤ, Μετάφραση Δανιήλ Ι. Ιακώβ
Έντιτ - μόλις παρατηρήσαμε ότι το Δράκων και το Δάσος δημιουργούν αν μη τι άλλο έντονη ηχώ στην κοιλάδα των αυτιών μας περί Εδέμ και A Forest - αυτό ωστόσο πρέπει να αποτελέσει ξεχωριστό paper.
