https://www.lifo.gr/culture/cinema/mia- ... -etsi-opos«Τελικά τι σημαίνει να είσαι αριστερός καλλιτέχνης; Δεν ξέρω. Σίγουρα κάτι εύκολο. Δηλώνεις πως είσαι με τους "καλούς", άρα οι άλλοι με τους "κακούς". Λες και η ζωή είναι σπαγγέτι γουέστερν».
Και κάπου εδώ ξεκινάει η κουβέντα:
Νίκος Ζερβός: Έχει δίκιο ο Ρένος. Ότι μια εποχή έπρεπε να δηλώνεις αριστερός καλλιτέχνης, για να υπάρχεις. Το ζήσαμε εμείς οι παλαιότεροι στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και στο Κέντρο Κινηματογράφου...
Αντώνης Μποσκοΐτης: Γιατί εσύ τι ήσουν; Αριστερός και μάλιστα αναρχοαριστερός δεν ήσουν, όταν έκανες τον «Δράκουλα των Εξαρχείων» και τον «Εξόριστο της Κεντρικής Λεωφόρου»; Με τα έργα σου μεγαλώσαμε κι εμείς, που σήμερα εξακολουθούμε να κρατάμε κάποια «πιστεύω».
Ν.Ζ.: Αυτό δεν σημαίνει πως ο Ρένος δεν έχει δικαίωμα να είναι δεξιός.
Α. Μ.: Ε, καλά, δε θα του πάρουμε και το κεφάλι. Σχολιάζουμε απλά. Ας κάνει ό,τι θέλει ο καθένας.
Φώντας Τρούσας: Γιατί, οι δεξιοί ή οι δήθεν απολίτικοι δε γυρίζανε ταινίες; Μόνο οι αριστεροί γυρίζανε;
Ν.Ζ.: Κι όμως με τον αριστερό μανδύα πήραν αρκετοί ατάλαντοι επιδοτήσεις και βραβεία στο Φεστιβάλ...
Α.Μ.: Ίσως o Νίκος αναφέρεται στην περίοδο του ΝΕΚ (Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος), που πράγματι το ελληνικό σινεμά γέμισε με υδροκέφαλα του Αγγελόπουλου και όχι μόνο βέβαια, αφού υπήρξαν κι άλλοι ξεχωριστοί δημιουργοί.
Ν.Ζ.: Σωστό.
Φ.Τ.: Όταν λέμε «αριστερός» τι εννοούμε; Κάθε μη δεξιός;
Α.Μ.: Για μένα όχι, Φώντα, κι είναι μεγάλη κουβέντα αυτή.
Ν.Ζ.: Εννοούμε τον καθένα που δηλώνει αριστερός...
Φ.Τ.: Ποιοι δήλωναν «αριστεροί», ενώ δεν ήταν; Να πούμε ονόματα. Ποιοι δήλωναν «αριστεροί» κι έπαιρναν φράγκα, όντας ατάλαντοι ;
Ν.Ζ.: Ε τώρα ονόματα θες; Αρκετοί ψευτο-προοδευτικοί κ.λπ. Μην το ρίξουμε στο κουτσομπολιό...
Φ.Τ.: Ε όχι, δεν είναι κουτσομπολιό αυτό.
Ν.Ζ.: Μιμητές του Τεό (Θόδωρος Αγγελόπουλος) με δήθεν αριστερές ταινίες.
Φ.Τ.: Ε, πες μου ένα-δύο. Το Χριστόφορο Χριστοφή εννοείς της «Περιπλάνησης» και της «Ρόζας»;
Ν.Ζ.: Ένας...
Α.Μ.: Να με συμπαθάτε, αλλά εμένα η «Ρόζα» μού άρεσε!
Ν.Ζ.: Οι κριτικοί τον υμνούσαν για τα σύμβολα και ο χρόνος τον έσβησε...
Φ.Τ.: Εντάξει, δεν ήταν για πέταμα οι ταινίες του, παρότι είχαν μουσικές της Καραΐνδρου. Θα μου την πέσει τώρα ο Αντώνης...
Α.Μ.: Όχι, δεν στην πέφτω Φώντα, γούστα ειν' αυτά. Ο χρόνος τον «έσβησε» Νίκο, ενδεχομένως, γιατί ο άνθρωπος δεν έκανε άλλες ταινίες τότε κι έτσι μοιραία έμεινε σ' εκείνα τα χρόνια τα κομβικά για τον ΝΕΚ.
Φ.Τ.: Εντάξει, ήταν ένα αφαιρετικό / συμβολικό / αποστασιοποιημένο σινεμά, που έχει τους φίλους του. Δεν έγινε όμως κατάχρηση.
Α.Μ.: Ακριβώς. Και το ότι είχε πολλά χρόνια να κάνει τρίτη ταινία αποδεικνύει πως δεν έδρασε σαν... φραγκο-killer.
Ν.Ζ.: Εγώ πάντως το λέω ψευτοσυμβολικό αυτό το σινεμά.
Φ.Τ.: Για μένα το μεγαλύτερο έγκλημα του Ελληνικού Κινηματογράφου (Παλαιού και Νέου) είναι το ότι έσβησε τον μεγάλο Κώστα Μανουσάκη.
Ν.Ζ.: Συμφωνώ.
Α.Μ.: Για ποιο λόγο; Για πες Φώντα...
Φ.Τ.: Δεν τα είχε καλά με κανέναν, γι' αυτό. Και τα σενάριά του τα απέρριπταν. Πρώτος ο Τζαβέλλας.
Α.Μ.: Εννοείς πως ήταν δύστροπος άνθρωπος; Το ότι δεν τα 'χε καλά με κανέναν εμένα μού τον κάνει ακόμη πιο συμπαθητικό σαν περίπτωση.
Φ.Τ.: Έτσι λένε. Δύστροπος.
Ν.Ζ.: Ο Τζαβέλλας; Δεν το 'ξερα...
Φ.Τ.: Κάτι ήταν ο Τζαβέλλας τότε (είχε θέση) τέλη χούντας-αρχές μεταπολίτευσης (δεν θυμάμαι τώρα καλά). Μπορώ να το βρω όμως...
Ν.Ζ.: Εννοείς πως ήταν πρόεδρος του Κέντρου Κινηματογράφου;
Φ.Τ.: Κάτι τέτοιο. Μπορεί... ναι...
Ν.Ζ.: Ο «Φόβος» ήταν μεγάλη ταινία.
Φ.Τ.: Αν είναι δυνατόν μετά από μια τέτοια ταινία να μην ξανακάνει κάποιος σινεμά, όντας στα 36 του!!
Ν.Ζ.: Άρα ή αριστερός ή γλείφτης έπρεπε να ήσουν τότε. Ή και τα δύο. Πάντως συμφωνώ απολύτως για το Μανουσάκη.
Φ.Τ.: Ε το είπαμε, αυτό ήταν έγκλημα. Σκόνταψε και σε δεξιούς όμως. Ο Τζαβέλλας τι ήταν;
Α.Μ.: Ο Τζαβέλλας (μάλλον) ήταν αστός δεξιός, σαν τον Σακελλάριο ένα πράγμα στο πιο διανοουμενίστικο.
Φ.Τ.: Ήταν συντηρητικός. Φαίνεται αυτό και από τις ταινίες του. Ο Σακελλάριος ήταν πιο λαϊκός. Λαϊκή δεξιά όπως λέμε. Ο άλλος ήταν της... πεφωτισμένης.
Α.Μ.: Έτσι!
Φ.Τ.: Λοιπόν ο Τζαβέλλας ήταν τότε (1974) πρόεδρος της Γενικής Κινηματογραφικών Επιχειρήσεων, που μετεξελίχθηκε στη συνέχεια σε Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.
Ν.Ζ.: Το Ίδρυμα Φορντ επιδοτούσε, τότε, ταινίες μόνο με αριστερό περιεχόμενο. Γιατί άραγε;
Φ.Τ.: Είναι μεγάλο κεφάλαιο αυτό και δύσκολο. Και στη Χιλή του Σαλβαδόρ Αλιέντε το ίδιο έκανε.
Ν.Ζ.: Ο Νίκος Νικολαΐδης, ο Κώστας Φέρρης, ο Παύλος Τάσσιος κι εγώ είχαμε καταγγείλει τότε το περιβόητο Ίδρυμα Φορντ.
Φ.Τ.: Δεν πήραν όλοι οι αριστεροί λεφτά από το Φορντ, πήραν κάποιοι. Και φυσικά είχαν πάρει και δεξιοί, όπως ο Ελύτης.
Ν.Ζ.: Υπήρχε μια προτίμηση σε... προοδευτικούς καλλιτέχνες.
Φ.Τ.: Το ξέρω. Γι' αυτό σου είπα και για τη Χιλή του Αλιέντε. Τους θεωρούσαν «ελεύθερες φωνές», που έπρεπε να στηριχτούν και όχι να κλείσουν το στόμα τους. Είναι πολύ μυστήρια ιστορία το Φορντ.
Ν.Ζ.: Ο Λεωνίδας Χρηστάκης τότε μας άνοιξε τα μάτια.
Φ.Τ.: Ο Χρηστάκης έλεγε και κάτι σαχλαμάρες, ότι είχε μπει στο γραφεία του Ιδρύματος, νύχτα, κι είχε πάρει τις λίστες με τις επιχορηγήσεις. Εν τω μεταξύ οι επιχορηγήσεις ανακοινώνονταν δημοσίως. Δεν ήταν κρυφές.
Ν.Ζ.: Δεν ήταν σαχλαμάρες. Είχε όντως κλέψει κάτι ισολογισμούς ενός γνωστού τότε κινηματογραφικού περιοδικού...
Φ.Τ.: Έτσι έλεγε. Όχι ισολογισμούς. Τις λίστες με τα ονόματα απ' όσο ξέρω. Αλλά αυτά ήταν γνωστά και ο Χρηστάκης τα παρουσίαζε σαν κατόρθωμα. Ναι, είχε πάρει επιχορήγηση από το Ίδρυμα Φορντ ο Σύγχρονος Κινηματογράφος (Ραφαηλίδης κ.ά.).
Ν.Ζ.: O Λεό (Χρηστάκης) μου έμαθε πολλά μαζί με τον Βαγγέλη Κοτρώνη.
Ν.Ζ.: Ραφαηλίδης-Ford Foundation... περίεργη σχέση. Ερωτικομαρξιστική...
Φ.Τ.: Είχε «απολογηθεί» τότε ο Ραφαηλίδης, στο περιοδικό Προσανατολισμοί (σ.σ. τεύχος 21, Ιανουάριος 1974, «Αστική ηθικολογία και Ίδρυμα Φορντ»), που έβγαζε ο Γιάννης Τζανετάκος (σ.σ. στην πράξη ήταν διευθυντής σύνταξης). Το 'χω ψάξει το ζήτημα. Κάποια στιγμή θα γράψω.
Ν.Ζ.: Γράψε, είναι ενδιαφέρον θέμα.
Α.Μ.: Αυτή είναι μία από τις ωραιότερες φεϊσμπουκικές συζητήσεις που γίνεται εδώ και ώρα!
Ν.Ζ.: Είδες, όταν δεν αλληλοσκοτωνόμαστε;
Ζούμε σε ένα σύστημα.
)
