Α : ΚΑΒΑΦΗΣ : Το Ποιημα των Ποιηματων...

[Ζαποτέκος]

Ακολουθούν δύο ποιήματα εμπνευσμένα απ' την ζωή του Καίσαρα.

Μάρτιαι Ειδοί

Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή.
Και τες φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις
αν δεν μπορείς, με δισταγμό και προφυλάξεις
να τες ακολουθείς. Και όσο εμπροστά προβαίνεις,
τόσο εξεταστική, προσεκτική να είσαι.

Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια·
έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις,
τότε κυρίως πρόσεξε σα βγεις στον δρόμον έξω,
εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία,
αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο
κανένας Αρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα,
και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα,
είναι μεγάλα πράγματα που σ' ενδιαφέρουν»,
μη λείψεις να σταθείς· μη λείψεις ν' αναβάλεις
κάθε ομιλίαν ή δουλειά· μη λείψεις τους διαφόρους
που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις
(τους βλέπεις πιο αργά)· ας περιμένει ακόμη
κ' η Σύγκλητος αυτή, κ' ευθύς να τα γνωρίσεις
τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου.

Ο γραμματικός Αρτεμίδωρος προσπάθησε να προειδοποιήσει τον Ιούλιο Καίσαρα (δίδοντας του ένα σημείωμα) για το σχέδιο δολοφονίας του από τους Βρούτο και Κάσσιο.
Ένας προφήτης είχε προειδοποιήσει τον Καίσαρα να προσέχει τη 15η ημέρα του Μαρτίου («Μάρτιαι Ειδοί»), ημέρα κατά την οποία προσπάθησε να τον ενημερώσει ο Αρτεμίδωρος...

http://cavafis.compupress.gr/kavgr101.htm

Ο Θεόδοτος

Αν είσαι από τους αληθινά εκλεκτούς,
την επικράτησί σου κύταζε πώς αποκτάς.
Οσο κι αν δοξασθείς, τα κατορθώματά σου
στην Ιταλία και στην Θεσσαλία
όσο κι αν διαλαλούν η πολιτείες,
όσα ψηφίσματα τιμητικά
κι αν σ' έβγαλαν στη Ρώμη οι θαυμασταί σου,
μήτε η χαρά σου μήτε ο θρίαμβος θα μείνουν,
μήτε ανώτερος -- τι ανώτερος; -- άνθρωπος θα αισθανθείς,
όταν, στην Αλεξάνδρεια, ο Θεόδοτος σε φέρει,
επάνω σε σινί αιματωμένο,
του αθλίου Πομπηίου το κεφάλι.

Και μη επαναπαύεσαι που στην ζωή σου
περιωρισμένη, τακτοποιημένη, και πεζή,
τέτοια θεαματικά και φοβερά δεν έχει.
Ισως αυτήν την ώρα εις κανενός γειτόνου σου
το νοικοκυρεμένο σπίτι μπαίνει --
αόρατος, άϋλος -- ο Θεόδοτος,
φέρνοντας τέτοιο ένα φρικτό κεφάλι.

Ο Θεόδοτος ήταν δάσκαλος ρητορικής από τη Χίο που πρότεινε στον βασιλιά Πτολεμαίο τη δολοφονία του Πομπήιου, προκειμένου να ευχαριστηθεί ο Καίσαρας. Ο Θεόδοτος παρέδωσε στον Καίσαρα το κεφάλι και το δαχτυλίδι (με την προσωπική σφραγίδα) του Πομπήιου. Αλλά αντί ο Καίσαρας να ευχαριστηθεί για το τέλος του αντιπάλου του έδειξε αποστροφή για την αποτρόπαια πράξη και το μακάβριο θέαμα και μεγάλη θλίψη.

[Ζαποτέκος]

Στην εκκλησία

Την εκκλησία αγαπώ - τα εξαπτέρυγά της,
τ' ασήμια των σκευών, τα κηροπήγιά της,
τα φώτα, τες εικόνες της, τον άμβωνά της.

Εκεί σαν μπω, μες σ' εκκλησία των Γραικών·
με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες,
με τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες,
τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίες
και κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό-
λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό-
ο νους μου πιαίνει σε τιμές μεγάλες της φυλής μας,
στον ένδοξό μας Βυζαντινισμό.

Αριστόβουλος

Κλαίει το παλάτι, κλαίει ο βασιλεύς,
απαρηγόρητος θρηνεί ο βασιλεύς Ηρώδης,
η πολιτεία ολόκληρη κλαίει για τον Αριστόβουλο
που έτσι άδικα, τυχαίως πνίχθηκε
παίζοντας με τους φίλους του μες στο νερό.

Κι όταν το μάθουνε και στ' άλλα μέρη,
όταν επάνω στην Συρία διαδοθεί,
κι από τους Ελληνας πολλοί θα λυπηθούν·
όσοι ποιηταί και γλύπται θα πενθήσουν,
γιατ' είχεν ακουσθεί σ' αυτούς ο Αριστόβουλος,
και ποια τους φαντασία για έφηβο ποτέ
έφθασε τέτοιαν εμορφιά σαν του παιδιού αυτού·
ποιο άγαλμα θεού αξιώθηκεν η Αντιόχεια
σαν το παιδί αυτό του Ισραήλ.

Οδύρεται και κλαίει η Πρώτη Πριγκηπέσσα·
η μάνα του, η πιο μεγάλη Εβρέσσα.
Οδύρεται και κλαίει η Αλεξάνδρα για την συμφορά.-
Μα σαν βρεθεί μονάχη της αλλάζει ο καυμός της.
Βογγά· φρενιάζει· βρίζει· καταριέται.
Πώς την εγέλασαν! Πώς την φενάκισαν!
Πώς επί τέλους έγινε ο σκοπός των!
Το ρήμαξαν το σπίτι των Ασαμωναίων.
Πώς το κατόρθωσε ο κακούργος βασιλεύς·
ο δόλιος, ο φαύλος, ο αλιτήριος.
Πώς το κατόρθωσε. Τι καταχθόνιο σχέδιο
που να μη νοιώσει κ' η Μαριάμμη τίποτε.
Αν ένοιωθε η Μαριάμμη, αν υποπτεύονταν,
θάβρισκε τρόπο το αδέρφι της να σώσει·
βασίλισσα είναι τέλος, θα μπορούσε κάτι.
Πώς θα θριαμβεύουν τώρα και θα χαίρονται κρυφά
οι μοχθηρές εκείνες, Κύπρος και Σαλώμη·
οι πρόστυχες γυναίκες Κύπρος και Σαλώμη.-
Και νάναι ανίσχυρη, κι αναγκασμένη
να κάνει που πιστεύει τες ψευτιές των·
να μη μπορεί προς τον λαό να πάγει,
να βγει και να φωνάξει στους Εβραίους,
να πει, να πει πώς έγινε το φονικό.

Για να αποκλείσει εντελώς τη δυναστεία των Ασμοναίων ( Μακκαβαίων ) από το θρόνο της Ιουδαίας, ο Ηρώδης Α' ο Μέγας ( Ιδουμαίος/Εδωμίτης στην καταγωγή [ δηλαδή απόγονος του Ησαύ ] , Ιουδαίος όμως στην θρησκεία [ οι Ιουδαίοι είχαν εξιουδαϊσει βιαίως τους Ιδουμαίους ] ) - αυτός που έσφαξε τα νήπια - , με την υποκίνηση της μητέρας του Κύπρου και της αδερφής του Σαλώμης, διέταξε την εκτέλεση του Αριστοβούλου, αδερφού της γυναίκας του Μαριάμ και υιού της Αλεξάνδρας. Μερικούς μήνες πιο πριν, ο Αριστόβουλος, του οποίου η ομορφιά είχε κινήσει το ενδιαφέρον του Αντωνίου, είχε ονομαστεί (από τον ίδιο τον Ηρώδη) αρχιερέας αν και μόλις 17 ( ή 15 ) ετών. Ο Αριστόβουλος εκτελέστηκε στην Ιεριχώ ενώ κολυμπούσε σε μια τεχνητή λιμνούλα. Ο Ηρώδης διέδωσε ότι πνίγηκε. Έπειτα σκότωσε τον παππού της συζύγου του Υρκανό Β΄, την μητέρα της συζύγου του Αλεξάνδρα και την ίδια την σύζυγό του Μαριάμμη , γιατί η μάνα του Κύπρις και η αδελφή του Σαλώμη την διέβαλαν ότι τον απατούσε. Το φάντασμα της Μαριάμμης , την οποία υπεραγαπούσε , στοίχειωνε τον ύπνο του ως το τέλος της ζωής του.

[Ζαποτέκος]

Ιγνατίου τάφος

Εδώ δεν είμαι ο Κλέων που ακούσθηκα
στην Αλεξάνδρεια (όπου δύσκολα ξιπάζονται)
για τα λαμπρά μου σπίτια, για τους κήπους,
για τ' άλογα και για τ' αμάξια μου,
για τα διαμαντικά και τα μετάξια που φορούσα.
Άπαγε· εδώ δεν είμαι ο Κλέων εκείνος·
τα εικοσιοκτώ μου χρόνια να σβυσθούν.
Είμ' ο Ιγνάτιος, αναγνώστης, που πολύ αργά
συνήλθα· αλλ' όμως κ' έτσι δέκα μήνες έζησα ευτυχείς
μες στην γαλήνη και μες στην ασφάλεια του Χριστού.

Εν πόλει της Οσροηνής

Απ' της ταβέρνας τον καυγά μας φέραν πληγωμένο
τον φίλον Ρέμωνα χθες περί τα μεσάνυχτα.
Απ' τα παράθυρα που αφίσαμεν ολάνοιχτα,
τ' ωραίο του σώμα στο κρεββάτι φώτιζε η σελήνη.
Είμεθα ένα κράμα εδώ· Σύροι, Γραικοί, Αρμένιοι, Μήδοι.
Τέτοιος κι ο Ρέμων είναι. Ομως χθες σαν φώτιζε
το ερωτικό του πρόσωπο η σελήνη,
ο νους μας πήγε στον πλατωνικό Χαρμίδη.

Ο Ρέμων είναι φανταστικό πρόσωπο. Η Οσροήνη ήταν βασίλειο στη Μεσοποταμία. Ο Χαρμίδης ήταν ο θείος του Πλάτωνα και δολοφονήθηκε πάνω σε πολιτική διαφωνία. Ο ανηψιός του τον έκανε αθάνατο σ' ένα διάλογο που φέρει το όνομά του, όπου ο Σωκράτης, εμπνευσμένος από την τελειότητα του σώματος του νεαρού Χαρμίδη, αναζητεί τον ορισμό της σοφίας ως γνώση του καλού και του κακού...

http://cavafis.compupress.gr/kavgr_54.htm

Των Εβραίων (50 μ.Χ.)

Ζωγράφος και ποιητής, δρομεύς και δισκοβόλος,
σαν Ενδυμίων έμορφος, ο Ιάνθης Αντωνίου.
Από οικογένειαν φίλην της Συναγωγής.

«Η τιμιότερές μου μέρες είν' εκείνες
που την αισθητική αναζήτησιν αφίνω,
που εγκαταλείπω τον ωραίο και σκληρόν ελληνισμό,
με την κυρίαρχη προσήλωσι
σε τέλεια καμωμένα και φθαρτά άσπρα μέλη.
Και γένομαι αυτός που θα ήθελα
πάντα να μένω· των Εβραίων, των ιερών Εβραίων, ο υιός.»

Ένθερμη λίαν η δήλωσις του. «Πάντα
να μένω των Εβραίων, των ιερών Εβραίων -»

Όμως δεν έμενε τοιούτος διόλου.
Ο Ηδονισμός κ' η Τέχνη της Αλεξανδρείας
αφοσιωμένο τους παιδί τον είχαν.

Ο Ιάνθης Αντωνίου είναι φανταστικό πρόσωπο. Αν και Εβραίος, το όνομά του είναι ελληνικό και ο πατέρας του είναι Ρωμαίος. Ο χρόνος είναι ιστορικός. Τοποθετείται στην εποχή των αντι-σημιτικών εξεργέσεων κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κλαυδίου, ο οποίος και αποκατέστησε τα δικαιώματα των Εβραίων της Αλεξάνδρειας χωρίς, όμως, να τους δίνει δικαιώματα ίσα με των Ελλήνων.

http://cavafis.compupress.gr/kavgr_82.htm

[Ζαποτέκος]

Νέοι της Σιδώνος (400 μ.Χ.)

Ο ηθοποιός που έφεραν για να τους διασκεδάσει
απήγγειλε και μερικά επιγράμματα εκλεκτά.

Η αίθουσα άνοιγε στον κήπο επάνω
κ' είχε μιαν ελαφρά ευωδία ανθέων
που ενώνονταν με τα μυρωδικά
των πέντε αρωματισμένων Σιδωνίων νέων.

Διαβάσθηκαν Μελέαγρος, και Κριναγόρας, και Ριανός.
μα σαν απήγγειλεν ο ηθοποιός,
«Αισχύλον Ευφορίωνος Αθηναίον τόδε κεύθει»-
(τονίζοντας ίσως υπέρ το δέον
το «αλκήν δ' ευδόκιμον», το «Μαραθώνιον άλσος»),
πετάχθηκεν ευθύς ένα παιδί ζωηρό,
φανατικό για γράμματα, και φώναξε:

«Α δεν μ' αρέσει το τετράστιχον αυτό.
Εκφράσεις τοιούτου είδους μοιάζουν κάπως σαν λειποψυχίες.

Δόσε -κηρύττω- στο έργον σου όλην την δύναμί σου,
όλην την μέριμνα, και πάλι το έργον σου θυμήσου
μες στην δοκιμασίαν, ή όταν η ώρα σου πια γέρνει.
Ετσι από σένα περιμένω κι απαιτώ.
Κι όχι απ' τον νου σου ολότελα να βγάλεις
της Τραγωδίας τον Λόγο τον λαμπρό-
τι Αγαμέμνονα, τι Προμηθέα θαυμαστό,
τι Ορέστου, τι Κασσάνδρας παρουσίες,
τι Επτά επί Θήβας - και για μνήμη σου να βάλεις
μόνο που μες στων στρατιωτών τες τάξεις, τον σωρό
πολέμησες και συ τον Δάτι και τον Αρταφέρνη».

Ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος πέθανε στην Γέλα της Σικελίας. Στον τάφο του δεν ήθελε να γραφτεί τίποτα σχετικό με τις μεγάλες καλλιτεχνικές επιτυχίες της ζωής του. Για ένα πράγμα ήταν πιότερο υπερήφανος. Ότι πολέμησε στον Μαραθώνα ! Ζήτησε να στηθεί στο τάφο του ένα επίγραμμα που έγραφε:

Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεῦθει
μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας·
ἀλκὴν δ' εὐδόκιμον Mαραθώνιον ἄλσος ἄν εἴποι
καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος.

Νεοελληνική απόδοση :

Τον γιο του Ευφορίωνα τον Αθηναίο Αισχύλο
κρύβει νεκρόν το μνήμα αυτό της Γέλας με τα στάρια·
την άξια νιότη του θα ειπεί του Μαραθώνα το άλσος
κι ο Μήδος ο ακούρευτος οπού καλά την ξέρει.

Στον Αισχύλο είχε δοθεί χρησμός πως ο θάνατος θα τον βρει απ' τον ουρανό. Έτσι φυλαγόταν όταν έπεφταν κεραυνοί, δεν καθόταν κάτω από δέντρα κ.λπ. Μια μέρα όμως με καταγάλανο ουρανό έπεσε στην καραφλοχαίτη του μία χελώνα, την οποία είχε ρίξει από ψηλά ένας αετός, προκειμένου να σπάσει το καβούκι της και μετά να τη φάει.

[Ζαποτέκος]

Ο Δαρείος

Ο ποιητής Φερνάζης το σπουδαίον μέρος
του επικού ποιήματός του κάμνει.
Το πώς την βασιλεία των Περσών
παρέλαβε ο Δαρείος Υστάσπου. (Από αυτόν
κατάγεται ο ένδοξός μας βασιλεύς,
ο Μιθριδάτης, Διόνυσος κ' Ευπάτωρ). Αλλ' εδώ
χρειάζεται φιλοσοφία· πρέπει ν' αναλύσει
τα αισθήματα που θα είχεν ο Δαρείος:
ίσως υπεροψίαν και μέθην· όχι όμως - μάλλον
σαν κατανόησι της ματαιότητος των μεγαλείων.
Βαθέως σκέπτεται το πράγμα ο ποιητής.

Αλλά τον διακόπτει ο υπηρέτης του που μπαίνει
τρέχοντας, και την βαρυσήμαντην είδησι αγγέλλει.
Άρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίους.
Το πλείστον του στρατού μας πέρασε τα σύνορα.

Ο ποιητής μένει ενεός. Τι συμφορά!
Πού τώρα ο ένδοξός μας βασιλεύς,
ο Μιθριδάτης, Διόνυσος κ' Ευπάτωρ,
μ' ελληνικά ποιήματα ν' ασχοληθεί.
Μέσα σε πόλεμο - φαντάσου, ελληνικά ποιήματα.

Αδημονεί ο Φερνάζης. Ατυχία!
Εκεί που το είχε θετικό με τον «Δαρείο»
ν' αναδειχθεί, και τους επικριτάς του,
τους φθονερούς, τελειωτικά ν' αποστομώσει.
Τι αναβολή, τι αναβολή στα σχέδιά του.

Και νάταν μόνο αναβολή, πάλι καλά.
Αλλά να δούμε αν έχουμε κι ασφάλεια
στην Αμισό. Δεν είναι πολιτεία εκτάκτως οχυρή.
Είναι φρικτότατοι εχθροί οι Ρωμαίοι.
Μπορούμε να τα βγάλουμε μ' αυτούς,
οι Καππαδόκες; Γένεται ποτέ;
Είναι να μετρηθούμε τώρα με τες λεγεώνες;
Θεοί μεγάλοι, της Ασίας προστάται, βοηθήστε μας.-

Όμως μες σ' όλη του την ταραχή και το κακό,
επίμονα κ' η ποιητική ιδέα πάει κ' έρχεται -
το πιθανότερο είναι, βέβαια, υπεροψίαν και μέθην·
υπεροψίαν και μέθην θα είχεν ο Δαρείος.

Πρόκειται για τον γνωστό ελληνοπερσικής καταγωγής βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη τον Μέγα, ο οποίος ηττήθηκε απ' τους Ρωμαίους . Η δυναστεία των Μιθριδατιδών διεκδικούσε καταγωγή απ' την δυναστεία των Αχαιμενιδών ( Κύρος ο Μέγας , Καμβύσης , Δαρείος ο Υστάσπου κ.λπ. ).

[Ζαποτέκος]

Είγε Ετελεύτα

«Πού απεσύρθηκε, πού εχάθηκε ο Σοφός;
Έπειτ' από τα θαύματά του τα πολλά,
την φήμη της διδασκαλίας του
που διεδόθηκεν εις τόσα έθνη
εκρύφθηκ' αίφνης και δεν έμαθε κανείς
με θετικότητα τι έγινε
(ουδέ κανείς ποτέ είδεν τάφον του).
Έβγαλαν μερικοί πως πέθανε στην Έφεσο.
Δεν τόγραψεν ο Δάμις όμως· τίποτε
για θάνατο του Απολλωνίου δεν έγραψεν ο Δάμις.
Άλλοι είπανε πως έγινε άφαντος στην Λίνδο.
Ή μήπως είν' εκείν' η ιστορία
αληθινή, που ανελήφθηκε στην Κρήτη,
στο αρχαίο της Δικτύννης ιερόν.-
Αλλ' όμως έχουμε την θαυμασία,
την υπερφυσικήν εμφάνισί του
εις έναν νέον σπουδαστή στα Τύανα.-
Ίσως δεν ήλθεν ο καιρός για να επιστρέψει,
για να φανερωθεί στον κόσμο πάλι·
ή μεταμορφωμένος, ίσως, μεταξύ μας
γυρίζει αγνώριστος.- Μα θα ξαναφανερωθεί
ως ήτανε, διδάσκοντας τα ορθά· και τότε βέβαια
θα επαναφέρει την λατρεία των θεών μας,
και τες καλαίσθητες ελληνικές μας τελετές.»

Έτσι ερέμβαζε στην πενιχρή του κατοικία -
μετά μια ανάγνωσι του Φιλοστράτου
«Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον» -
ένας από τους λίγους εθνικούς,
τους πολύ λίγους που είχαν μείνει. Άλλωστε - ασήμαντος
άνθρωπος και δειλός - στο φανερόν
έκανε τον Χριστιανό κι αυτός κ' εκκλησιάζονταν.
Ήταν η εποχή καθ' ήν βασίλευεν,
εν άκρα ευλαβεία, ο γέρων Ιουστίνος,
κ' η Αλεξάνδρεια, πόλις θεοσεβής,
αθλίους ειδωλολάτρας αποστρέφονταν.

Ο τίτλος του ποιήματος είναι μια φράση από το έργο του Φιλοστράτου «Η Ζωή του Απολλώνιου Τυανέα», VIII, 29, μια βιογραφία που γράφηκε στα 200 μ.Χ. περίπου. Ο Απολλώνιος γεννήθηκε 4 περίπου χρόνια πριν το Χριστό στα Τύανα. Αφού σπούδασε ελληνική φιλοσοφία και υιοθέτησε την ασκητική ζωή των Πυθαγόριων, ταξίδεψε πολύ στην Ανατολή (ακόμη και στην Ινδία) και έγινε διάσημος για τις θαυματουργές δυνάμεις του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στην Έφεσο. Σύμφωνα μ' ένα μύθο εξαφανίστηκε στο ναό της Αθηνάς στη Λίνδο (της Ρόδου) ενώ σύμφωνα μ' άλλο μύθο, εξαφανίστηκε στο ναό της Δικτύννης (Μινωϊκή θεότητα) στην Κρήτη. Η βιογραφία του Φιλοστράτου θεωρείται ότι βασίστηκε στις αναμνήσεις του Δάμι, μαθητή του Απολλωνίου.
Το δεύτερο τμήμα του ποιήματος αποδίδει το μονόλογο του πρώτου τμήματος σ' ένα φανταστικό παγανιστή της Αλεξάνδρειας που ζούσε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστίνου Α' (518-527 μ.Χ.)

http://cavafis.compupress.gr/kavgr114.htm

[Ζαποτέκος]

Στηρίζεται σε πραγματικό γεγονός. Πολλοί Έλληνες είχαν ταχθεί υπέρ του Μάρκου Αντωνίου και κατά του Οκταβιανού. Όταν έμαθαν τα νέα απ' το Άκτιο δεν πανικοβλήθηκαν. Διατήρησαν την ψυχραιμία τους και...


Εν δήμω της Μικράς Ασίας

Η ειδήσεις για την έκβασι της ναυμαχίας, στο Άκτιον,
ήσαν βεβαίως απροσδόκητες.
Αλλά δεν είναι ανάγκη να συντάξουμε νέον έγγραφον.
Τ' όνομα μόνον ν' αλλαχθεί. Αντίς, εκεί
στες τελευταίες γραμμές, «Λυτρώσας τους Ρωμαίους
απ' τον ολέθριον Οκτάβιον,
τον δίκην παρωδίας Καίσαρα,»
τώρα θα βάλουμε «Λυτρώσας τους Ρωμαίους
απ' τον ολέθριον Αντώνιον».
Όλο το κείμενον ταιριάζει ωραία.

« Στον νικητήν, τον ενδοξότατον,
τον εν παντί πολεμικώ έργω ανυπέρβλητον,
τον θαυμαστόν επί μεγαλουργία πολιτική,
υπέρ του οποίου ενθέρμως εύχονταν ο δήμος·
την επικράτησι του Αντωνίου»
εδώ, όπως είπαμεν, η αλλαγή: «του Καίσαρος
ως δώρον του Διός κάλλιστον θεωρών -
στον κραταιό προστάτη των Ελλήνων,
τον έθη ελληνικά ευμενώς γεραίροντα,
τον προσφιλή εν πάση χώρα ελληνική,
τον λίαν ενδεδειγμένον για έπαινο περιφανή,
και για εξιστόρησι των πράξεών του εκτενή
εν λόγω ελληνικώ κ' εμμέτρω και πεζώ·
εν λ ό γ ω ε λ λ η ν ι κ ώ που είν' ο φορεύς της φήμης,»
και τα λοιπά, και τα λοιπά. Λαμπρά ταιριάζουν όλα.

-------------------------------------

Προς τον Αντίοχον Επιφανή

Ο νέος Αντιοχεύς είπε στον βασιλέα,
«Μες την καρδιά μου πάλλει μια προσφιλής ελπίς·
οι Μακεδόνες πάλι, Αντίοχε Επιφανή,
οι Μακεδόνες είναι μες στην μεγάλη πάλη.
"Ας ήταν να νικήσουν - και σ' όποιον θέλει δίδω
τον λέοντα και τους ίππους, τον Πάνα από κοράλλι,
και το κομψό παλάτι, και τους εν Τύρω κήπους,
κι οσ' άλλα μ' έχεις δώσει, Αντίοχε Επιφανή.»

Ίσως να συγκινήθη κομμάτι ο βασιλεύς.
Μα πάραυτα θυμήθη πατέρα κι αδελφόν,
καί μήτε απεκρίθη. Μπορούσε ωτακουστής
να επαναλάβει κάτι.- Άλλωστε, ως φυσικόν,
ταχέως επήλθε εις Πύδναν η απαισία λήξις.

Επί Αντιόχου Δ΄Επιφανή της Συρίας ηττήθηκαν οι Μακεδόνες στην Πύδνα απ' τους Ρωμαίους. Ο Αντίοχος θυμήθηκε τις αντίστοιχες ήττες του πατέρα του και του αδελφού του.

-----------------------------------------------

Επιτύμβιον Αντιόχου, βασιλέως Κομμαγηνής

Μετά που επέστρεψε, περίλυπη, απ' την κηδεία του,
η αδελφή του εγκρατώς και πράως ζήσαντος,
του λίαν εγγραμμάτου Αντιόχου, βασιλέως
Κομμαγηνής, ήθελ' ένα επιτύμβιον γι' αυτόν.
Κι ο Εφέσιος σοφιστής Καλλίστρατος - ο κατοικών
συχνά εν τω κρατιδίω της Κομμαγηνής,
κι από τον οίκον τον βασιλικόν
ασμένως κ' επανειλημμένως φιλοξενηθείς-
το έγραψε, τη υποδείξει Σύρων αυλικών,
και το έστειλε εις την γραίαν δέσποιναν.

«Του Αντιόχου του ευεργέτου βασιλέως
να υμνηθεί επαξίως, ω Κομμαγηνοί, το κλέος.
Ήταν της χώρας κυβερνήτης προνοητικός.
Υπήρξε δίκαιος, σοφός, γενναίος.
Υπήρξεν έτι το άριστον εκείνο, Ελληνικός -
ιδιότητα δεν έχ' η ανθρωπότης τιμιοτέραν·
εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν.»

[ΓΑΛΗ]

Στηρίζεται σε πραγματικό γεγονός. Πολλοί Έλληνες είχαν ταχθεί υπέρ του Μάρκου Αντωνίου και κατά του Οκταβιανού. Όταν έμαθαν τα νέα απ' το Άκτιο δεν πανικοβλήθηκαν. Διατήρησαν την ψυχραιμία τους και...


Εν δήμω της Μικράς Ασίας

Η ειδήσεις για την έκβασι της ναυμαχίας, στο Άκτιον,
ήσαν βεβαίως απροσδόκητες.
Αλλά δεν είναι ανάγκη να συντάξουμε νέον έγγραφον.
Τ' όνομα μόνον ν' αλλαχθεί. Αντίς, εκεί
στες τελευταίες γραμμές, «Λυτρώσας τους Ρωμαίους
απ' τον ολέθριον Οκτάβιον,
τον δίκην παρωδίας Καίσαρα,»
τώρα θα βάλουμε «Λυτρώσας τους Ρωμαίους
απ' τον ολέθριον Αντώνιον».
Όλο το κείμενον ταιριάζει ωραία.

« Στον νικητήν, τον ενδοξότατον,
τον εν παντί πολεμικώ έργω ανυπέρβλητον,
τον θαυμαστόν επί μεγαλουργία πολιτική,
υπέρ του οποίου ενθέρμως εύχονταν ο δήμος·
την επικράτησι του Αντωνίου»
εδώ, όπως είπαμεν, η αλλαγή: «του Καίσαρος
ως δώρον του Διός κάλλιστον θεωρών -
στον κραταιό προστάτη των Ελλήνων,
τον έθη ελληνικά ευμενώς γεραίροντα,
τον προσφιλή εν πάση χώρα ελληνική,
τον λίαν ενδεδειγμένον για έπαινο περιφανή,
και για εξιστόρησι των πράξεών του εκτενή
εν λόγω ελληνικώ κ' εμμέτρω και πεζώ·
εν λ ό γ ω ε λ λ η ν ι κ ώ που είν' ο φορεύς της φήμης,»
και τα λοιπά, και τα λοιπά. Λαμπρά ταιριάζουν όλα.

-------------------------------------

Προς τον Αντίοχον Επιφανή

Ο νέος Αντιοχεύς είπε στον βασιλέα,
«Μες την καρδιά μου πάλλει μια προσφιλής ελπίς·
οι Μακεδόνες πάλι, Αντίοχε Επιφανή,
οι Μακεδόνες είναι μες στην μεγάλη πάλη.
"Ας ήταν να νικήσουν - και σ' όποιον θέλει δίδω
τον λέοντα και τους ίππους, τον Πάνα από κοράλλι,
και το κομψό παλάτι, και τους εν Τύρω κήπους,
κι οσ' άλλα μ' έχεις δώσει, Αντίοχε Επιφανή.»

Ίσως να συγκινήθη κομμάτι ο βασιλεύς.
Μα πάραυτα θυμήθη πατέρα κι αδελφόν,
καί μήτε απεκρίθη. Μπορούσε ωτακουστής
να επαναλάβει κάτι.- Άλλωστε, ως φυσικόν,
ταχέως επήλθε εις Πύδναν η απαισία λήξις.

Επί Αντιόχου Δ΄Επιφανή της Συρίας ηττήθηκαν οι Μακεδόνες στην Πύδνα απ' τους Ρωμαίους. Ο Αντίοχος θυμήθηκε τις αντίστοιχες ήττες του πατέρα του και του αδελφού του.

-----------------------------------------------

Επιτύμβιον Αντιόχου, βασιλέως Κομμαγηνής

Μετά που επέστρεψε, περίλυπη, απ' την κηδεία του,
η αδελφή του εγκρατώς και πράως ζήσαντος,
του λίαν εγγραμμάτου Αντιόχου, βασιλέως
Κομμαγηνής, ήθελ' ένα επιτύμβιον γι' αυτόν.
Κι ο Εφέσιος σοφιστής Καλλίστρατος - ο κατοικών
συχνά εν τω κρατιδίω της Κομμαγηνής,
κι από τον οίκον τον βασιλικόν
ασμένως κ' επανειλημμένως φιλοξενηθείς-
το έγραψε, τη υποδείξει Σύρων αυλικών,
και το έστειλε εις την γραίαν δέσποιναν.

«Του Αντιόχου του ευεργέτου βασιλέως
να υμνηθεί επαξίως, ω Κομμαγηνοί, το κλέος.
Ήταν της χώρας κυβερνήτης προνοητικός.
Υπήρξε δίκαιος, σοφός, γενναίος.
Υπήρξεν έτι το άριστον εκείνο, Ελληνικός -
ιδιότητα δεν έχ' η ανθρωπότης τιμιοτέραν·
εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν.»

Μία από τις φράσεις του που έχουν μείνει.

Είμαι κι εγώ Ελληνικός. Προσοχή, όχι Έλλην, ούτε Ελληνίζων, αλλά Ελληνικός.

Κ.Κ.

[Ζαποτέκος]

Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης

Άρεσε γενικώς στην Αλεξάνδρεια,
τες δέκα μέρες που διέμεινεν αυτού,
ο ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης
Αριστομένης, υιός του Μενελάου.
Ως τ' όνομά του, κ' η περιβολή, κοσμίως, ελληνική.
Δέχονταν ευχαρίστως τες τιμές, αλλά
δεν τες επιζητούσεν· ήταν μετριόφρων.
Αγόραζε βιβλία ελληνικά,
ιδίως ιστορικά και φιλοσοφικά.
Προ πάντων δε άνθρωπος λιγομίλητος.
Θάταν βαθύς στες σκέψεις, διεδίδετο,
κ' οι τέτοιοι τόχουν φυσικό να μη μιλούν πολλά.

Μήτε βαθύς στες σκέψεις ήταν, μήτε τίποτε.
Ένας τυχαίος, αστείος άνθρωπος.
Πήρε όνομα ελληνικό, ντύθηκε σαν τους Έλληνας,
έμαθ' επάνω, κάτω σαν τους Έλληνας να φέρεται·
κ' έτρεμεν η ψυχή του μη τυχόν
χαλάσει την καλούτσικην εντύπωσι
μιλώντας με βαρβαρισμούς δεινούς τα ελληνικά,
κ' οι Αλεξανδρινοί τον πάρουν στο ψιλό,
ως είναι το συνήθειο τους, οι απαίσιοι.

Γι' αυτό και περιορίζονταν σε λίγες λέξεις,
προσέχοντας με δέος τες κλίσεις και την προφορά·
κ' έπληττεν ουκ ολίγον έχοντας
κουβέντες στοιβαγμένες μέσα του.

Εν πορεία προς την Σινώπην

Ο Μιθριδάτης, ένδοξος και κραταιός,
μεγάλων πόλεων ο κύριος,
κάτοχος ισχυρών στρατών και στόλων,
πηγαίνοντας προς την Σινώπην πέρασε από δρόμον
εξοχικόν, πολύ απόκεντρον
όπου ένας μάντις είχε κατοικίαν.

Έστειλεν αξιωματικό του ο Μιθριδάτης
τον μάντι να ρωτήσει πόσα θ' αποκτήσει ακόμη
στο μέλλον αγαθά, πόσες δυνάμεις άλλες.

Έστειλεν αξιωματικό του, και μετά
προς την Σινώπην την πορεία του ξακολούθησε.

Ο μάντις αποσύρθηκε σ' ένα δωμάτιο μυστικό.
Μετά περίπου μισήν ώρα βγήκε
περίφροντις, κ' είπε στον αξιωματικό,
«Ικανοποιητικώς δεν μπόρεσα να διευκρινίσω.
Κατάλληλη δεν είν' η μέρα σήμερα.
Κάτι σκιώδη πράγματα είδα. Δεν κατάλαβα καλά.-
Μα ν' αρκεσθεί, φρονώ, με τόσα που έχει ο βασιλεύς.
Τα περισσότερα εις κινδύνους θα τον φέρουν.
Θυμήσου να τον πεις αυτό, αξιωματικέ:
με τόσα που έχει, προς θεού, ν' αρκείται!
Η τύχη ξαφνικές έχει μεταβολές.
Να πεις στον βασιλέα Μιθριδάτη:
λίαν σπανίως βρίσκεται ο εταίρος του προγόνου του
ο ευγενής, που εγκαίρως με την λόγχην γράφει
στο χώμα επάνω το σωτήριον Φεύγε Μιθριδάτα».

Ο Μιθριδάτης είναι ο Μιθριδάτης Ε΄, ο οποίος δολοφονήθηκε. Αντίθετα ο πρόγονός του Μιθριδάτης Α΄είχε γλιτώσει την δολοφονία γιατί είχε προειδοποιηθεί. Ο Μιθριδάτης Α΄ ανέπτυξε προσωπική φιλία με τον γιο τού Αντίγονου του Μονόφθαλμου , τον Δημήτριο τον Πολιορκητή. Κάποια στιγμή ο Αντίγονος αποφάσισε την εξόντωση του Μιθριδάτη. Το είπε στον Δημήτριο ορκίζοντάς τον να σιωπήσει. Μην τολμώντας να παραβεί τον όρκο σιωπής του, ο νεαρός πήρε παράμερα τον φίλο του και σχεδίασε με ένα ραβδί στο έδαφος: «Φύγε, Μιθριδάτη». Ο Μιθριδάτης κατάλαβε και απέδρασε τη νύχτα.

[Ζαποτέκος]

Μία από τις φράσεις του που έχουν μείνει.

Είμαι κι εγώ Ελληνικός. Προσοχή, όχι Έλλην, ούτε Ελληνίζων, αλλά Ελληνικός.

Κ.Κ.

Ναι !

[Ζαποτέκος]

Από την σχολήν του περιωνύμου φιλοσόφου

Έμεινε μαθητής του Αμμωνίου Σακκά δυο χρόνια·
αλλά βαρέθηκε και την φιλοσοφία και τον Σακκά.

Κατόπι μπήκε στα πολιτικά.
Μα τα παραίτησεν. Ήταν ο Έπαρχος μωρός·
κ' οι πέριξ του ξόανα επίσημα και σοβαροφανή·
τρισβάρβαρα τα ελληνικά των, οι άθλιοι.

Την περιέργειάν του είλκυσε
κομμάτ' η Εκκλησία· να βαπτισθεί
και να περάσει Χριστιανός. Μα γρήγορα
την γνώμη του άλλαξε. Θα κάκιωνε ασφαλώς
με τους γονείς του, επιδεικτικά εθνικούς·
και θα του έπαυαν -πράγμα φρικτόν-
ευθύς τα λίαν γενναία δοσίματα.

Έπρεπεν όμως και να κάμει κάτι. Έγινε ο θαμών
των διεφθαρμένων οίκων της Αλεξανδρείας,
κάθε κρυφού καταγωγίου κραιπάλης.

Η τύχη του εφάν' εις τούτο ευμενής·
τον έδωσε μορφήν εις άκρον ευειδή.
Και χαίρονταν την θείαν δωρεάν.

Τουλάχιστον για δέκα χρόνια ακόμη
η καλλονή του θα διαρκούσεν. Έπειτα -
ίσως εκ νέου στον Σακκά να πήγαινε.
Κι αν εν τω μεταξύ απέθνησκεν ο γέρος,
πήγαινε σ' άλλου φιλοσόφου ή σοφιστού·
πάντοτε βρίσκεται κατάλληλος κανείς.

Ή τέλος, δυνατόν και στα πολιτικά
να επέστρεφεν -αξιεπαίνως ενθυμούμενος
τες οικογενειακές του παραδόσεις,
το χρέος προς την πατρίδα, κι άλλα ηχηρά παρόμοια.

Το 31 π.Χ. στην Αλεξάνδρεια

Απ' την μικρή του, στα περίχωρα πλησίον, κώμη,
και σκονισμένος από το ταξείδι ακόμη

έφθασεν ο πραγματευτής. Και «Λίβανον!» και «Κόμμι!»
«Άριστον Έλαιον!» «Άρωμα για την κόμη!»

στους δρόμους διαλαλεί. Αλλ' η μεγάλη οχλοβοή,
κ' η μουσικές, κ' η παρελάσεις που αφίνουν ν' ακουσθεί.

Το πλήθος τον σκουντά, τον σέρνει, τον βροντά.
Κι όταν πια τέλεια σαστισμένος, «Τι είναι η τρέλλα αυτή;» ρωτά,

ένας του ρίχνει κι αυτουνού την γιγαντιαία ψευτιά
του παλατιού - που στην Ελλάδα ο Αντώνιος νικά.

Ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα έχασαν στο Άκτιο απ' τον Οκταβιανό , αλλά διέδιδαν πως νικούσαν.

Εις Ιταλικήν παραλίαν

Ο Κήμος Μενεδώρου, Ιταλιώτης νέος,
τον βίον του περνά μέσα στες διασκεδάσεις·
ως συνειθίζουν τούτοι οι απ' την Μεγάλη Ελλάδα
μες στα πολλά τα πλούτη αναθρεμένοι νέοι.

Μα σήμερα είναι λίαν, παρά το φυσικό του,
σύννους και κατηφής. Κοντά στην παραλίαν,
με άκραν μελαγχολίαν βλέπει που εκφορτώνουν
τα πλοία με την λείαν εκ της Πελοποννήσου.

Λάφυρα ελληνικά· η λεία της Κορίνθου.

Α σήμερα βεβαίως δεν είναι θεμιτόν,
δεν είναι δυνατόν ο Ιταλιώτης νέος
νάχει για διασκεδάσεις καμιάν επιθυμίαν.

Ο Έλληνας αυτός της Κάτω Ιταλίας στεναχωρήθηκε με την ήττα των Ελλαδιτών απ' τους Ρωμαίους.

Από υαλί χρωματιστό

Πολύ με συγκινεί μια λεπτομέρεια
στην στέψιν, εν Βλαχέρναις, του Ιωάννη Καντακουζηνού
και της Ειρήνης Ανδρονίκου Ασάν.
Όπως δεν είχαν παρά λίγους πολυτίμους λίθους
(του ταλαιπώρου κράτους μας ήταν μεγάλ' η πτώχεια)
φόρεσαν τεχνητούς. Ένα σωρό κομμάτια από υαλί,
κόκκινα, πράσινα ή γαλάζια. Τίποτε
το ταπεινόν ή το αναξιοπρεπές
δεν έχουν κατ' εμέ τα κομματάκια αυτά
από υαλί χρωματιστό. Μοιάζουνε τουναντίον
σαν μια διαμαρτυρία θλιβερή
κατά της άδικης κακομοιριάς των στεφομένων.
Είναι τα σύμβολα του τι ήρμοζε να έχουν,
του τι εξ άπαντος ήταν ορθόν να έχουν
στην στέψι των ένας Κυρ Ιωάννης Καντακουζηνός,
μια Κυρία Ειρήνη Ανδρονίκου Ασάν.

Εύνοια του Αλεξάνδρου Βάλα*

Α δεν συγχίζομαι που έσπασε μια ρόδα
του αμαξιού, και που έχασα μια αστεία νίκη.
Με τα καλά κρασιά, και μες στα ωραία ρόδα
την νύχτα θα περάσω. Η Αντιόχεια με ανήκει.
Είμαι ο νέος ο πιο δοξαστός.
Του Βάλα είμ' εγώ η αδυναμία, ο λατρευτός.
Αύριο, να δεις, θα πουν πως ο αγών δεν έγινε σωστός.
(Μα αν ήμουν ακαλαίσθητος, κι αν μυστικά το είχα προστάξει -
θάβγαζαν πρώτο, οι κόλακες, και το κουτσό μου αμάξι).

* Σελευκίδης βασιλιάς

[ΓΑΛΗ]

Αυτό που έχει ενδιαφέρον με τον Καβάφη (και όχι μόνον) είναι η συνεχής του παλινδρόμηση (δεν ξέρω αν είναι η σωστή λέξη) τόσο στο ερωτικό όσο και στο θρησκευτικό πεδίο. Η πάλη μεταξύ ηδονισμού και ασκητισμού. Και κυρίως το ότι εκθέτει αυτήν την πάλη.

Εν τω κοιμητηρίω

Όταν η μνήμη εις το κοιμητήριον
τα βήματά σου διευθύνει,
μ’ ευλάβειαν το ιερόν μυστήριον
του σκοτεινού μας μέλλοντος προσκύνει.

Τον νουν σου ύψου προς τον Κύριον.
Προ σου
των απεράντων ύπνων η στενοτάτη κλίνη
κείται υπό το έλεος του Ιησού.
Η προσφιλής θρησκεία μας τα μνήματα,

τον θάνατον ημών σεμνύνει.
Των εθνικών τα δώρα και τα θύματα
και τας πομπάς δεν αγαπά εκείνη.
Χωρίς ανόητ’ αναθήματα
χρυσού,

των απεράντων ύπνων η στενοτάτη κλίνη
κείται υπό το έλεος του Ιησού.

[Ζαποτέκος]

Ο Δημάρατος

Το θέμα, ο Χαρακτήρ του Δημαράτου,
που τον επρότεινε ο Πορφύριος, εν συνομιλία,
έτσι το εξέφρασεν ο νέος σοφιστής
(σκοπεύοντας, μετά, ρητορικώς να το αναπτύξει).

«Πρώτα του βασιλέως Δαρείου, κ' έπειτα
του βασιλέως Ξέρξη ο αυλικός·
και τώρα με τον Ξέρξη και το στράτευμά του,
να επί τέλους θα δικαιωθεί ο Δημάρατος.

»Μεγάλη αδικία τον έγινε.
Ήταν του Αρίστωνος ο υιός. Αναίσχυντα
εδωροδόκησαν οι εχθροί του το μαντείον.
Και δεν τους έφθασε που τον εστέρησαν την βασιλεία,
αλλ' όταν πια υπέκυψε, και το απεφάσισε
να ζήσει μ' εγκαρτέρησιν ως ιδιώτης,
έπρεπ' εμπρός και στον λαό να τον προσβάλουν,
έπρεπε δημοσία να τον ταπεινώσουν στην γιορτή.

»Όθεν τον Ξέρξη με πολύν ζήλον υπηρετεί.
Με τον μεγάλο Περσικό στρατό,
κι αυτός στην Σπάρτη θα ξαναγυρίσει·
και βασιλεύς σαν πριν, πως θα τον διώξει
αμέσως, πως θα τον εξευτελίσει
εκείνον τον ραδιούργον Λεωτυχίδη.

»Κ' η μέρες του περνούν γεμάτες μέριμνα·
να δίδει συμβουλές στους Πέρσας, να τους εξηγεί
το πως να κάμουν για να κατακτήσουν την Ελλάδα.

»Πολλές φροντίδες, πολλή σκέψις και για τούτο
είν' έτσι ανιαρές του Δημαράτου η μέρες·
πολλές φροντίδες, πολλή σκέψις και για τούτο
καμιά στιγμή χαράς δεν έχει ο Δημάρατος·
γιατί χαρά δεν είν' αυτό που αισθάνεται
(δεν είναι· δεν το παραδέχεται·
πώς να το πει χαρά; εκορυφώθ' η δυστυχία του)
όταν τα πράγματα τον δείχνουν φανερά
που οι Έλληνες θα βγούνε νικηταί.»

Ο Δημάρατος ήταν εξόριστος Σπαρτιάτης βασιλιάς. Κατέφυγε στην Περσία και θα επανερχόταν στην βασιλεία της Σπάρτης αν οι Πέρσες νικούσαν. Την ιστορία του και την αδικία που του έγινε διασώζει ο Ηρόδοτος :

SpoilerShow

«Κι ο Κλεομένης γυρνώντας από την Αίγινα σχεδίαζε να εκθρονίσει τον Δημάρατο, στηρίζοντας τη μομφή εναντίον του σ᾽ ένα τέτοιας λογής περιστατικό: ο Αρίστων, που βασίλευε στη Σπάρτη, παντρεύτηκε δυο γυναίκες, αλλά παιδιά δεν αποχτούσε. [6.61.2] Και —ο άνθρωπος δεν ήθελε να παραδεχτεί ότι το φταίξιμο γι᾽ αυτό είναι δικό του— παντρεύεται και τρίτη γυναίκα. Και νά πώς την παντρεύτηκε· ο Αρίστων είχε φίλο ένα Σπαρτιάτη, με τον οποίο ήταν συνδεδεμένος όσο με κανέναν άλλο πολίτη. Αυτός ο φίλος τύχαινε να έχει γυναίκα που στην ομορφιά άφηνε πολύ πίσω τις γυναίκες της Σπάρτης, και μάλιστα έγινε η ωραιότερη ενώ ήταν η ασχημότερη. [6.61.3] Δηλαδή, έτσι που αυτή είχε όψη άχαρη, η παραμάνα της, βλέποντάς την θυγατέρα ευκατάστατης οικογένειας και άσκημη, κι ακόμα βλέποντας τους γονείς πικραμένους για τη μορφή της, τα μελέτησε όλ᾽ αυτά κι είχε την εξής έμπνευση: την κουβαλούσε κάθε μέρα στο ναό της Ελένης· ο ναός αυτός βρίσκεται στην τοποθεσία που λέγεται Θεράπνη, πιο πάνω απ᾽ το ναό του Φοίβου· και, μόλις η παραμάνα την έφερνε, την έβαζε όρθια δίπλα στο άγαλμα και καταπαρακαλούσε τη θεά ν᾽ απαλλάξει την παιδούλα από την ασκήμια. [6.61.4] Και λοιπόν μια φορά λένε πως, καθώς η παραμάνα γυρνούσε από το ναό, της παρουσιάστηκε μια γυναίκα· πως της παρουσιάστηκε και τη ρώτησε τί κρατά στην αγκαλιά της. Κι αυτή αποκρίθηκε ότι κουβαλά μια παιδούλα· και η άλλη την πρόσταξε να της τη δείξει, εκείνη όμως αρνήθηκε· γιατί, είπε, οι γονείς τής έχουν απαγορεύσει να τη δείχνει σε οποιονδήποτε. Κι η άλλη, να την προστάζει να της τη δείξει εξάπαντος. [6.61.5] Και, πως τέλος η παραμάνα, βλέποντας τη γυναίκα να δείχνει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για να τη δει, της έδειξε την παιδούλα· κι η άλλη χαϊδεύοντας την κεφαλή της παιδούλας είπε πως θα βγει πρώτη στην ομορφιά μέσα σ᾽ όλες τις γυναίκες της Σπάρτης. Και λένε πως από κείνη τη μέρα άλλαξε η όψη της· κι όταν έφτασε σε ηλικία γάμου, την παντρεύεται ο Άγητος, ο γιος του Αλκείδα, ο φίλος του Αρίστωνος που λέγαμε.

[6.62.1] Τον Αρίστωνα λοιπόν τον σιγότρωγε ο έρωτας αυτής της γυναίκας· βάζει τότε μπροστά ένα τέχνασμα τέτοιας λογής: υπόσχεται να δώσει χάρισμα ο ίδιος του στο φίλο του που είχε τη γυναίκα αυτή ένα πράμα απ᾽ όλο το έχει του, όποιο εκείνος θα διαλέξει, και πρότεινε στο φίλο του με τους ίδιους όρους να του ανταποδώσει τα ίσα. Κι ο άλλος, μη έχοντας κανένα φόβο για τη γυναίκα του —ο άνθρωπος έβλεπε πως κι ο Αρίστων είχε γυναίκα— λέει ναι σ᾽ αυτά· και, για επικύρωση, δεσμεύτηκαν με αμοιβαίους όρκους. [6.62.2] Κατόπιν ο Αρίστων απ᾽ τη μεριά του έδωσε εκείνο, ό,τι τέλος πάντων ήταν αυτό που ο Άγητος διάλεξε από τους θησαυρούς του Αρίστωνος, κι ύστερα ο ίδιος του, απαιτώντας να του αποδοθούν από τον άλλο τα ίσα, τότε λοιπόν πάσχιζε να πάρει τη γυναίκα από το φίλο του. Κι ο άλλος είπε πως δέχεται να δώσει οτιδήποτε άλλο παρεχτός απ᾽ αυτήν· όμως, δεσμευμένος από τον όρκο και τη δολερή απάτη, άφησε να του πάρει τη γυναίκα και να την πάει στο σπίτι του.

[6.63.1] Έτσι λοιπόν ο Αρίστων έφερε στο σπίτι του την τρίτη του γυναίκα, αφού έδιωξε τη δεύτερη. Και σε μικρότερο χρονικό διάστημα, πριν συμπληρωθούν οι δέκα μήνες, η γυναίκα αυτή τού γεννά ετούτον τον Δημάρατο. [6.63.2] Και, την ώρα που ο Αρίστων καθόταν σε συνεδρίαση με τους εφόρους, ένας από τους υπηρέτες του τού φέρνει το νέο, ότι απόχτησε αγόρι. Κι αυτός, ξέροντας τη μέρα που έφερε τη γυναίκα στο σπίτι του και λογαριάζοντας τους μήνες με τα δάχτυλά του, είπε παίρνοντας όρκο: «Αποκλείεται να ᾽ναι δικό μου». Αυτό το άκουσαν βέβαια οι έφοροι, όμως εκείνη τη στιγμή δεν έδωσαν καμιά σημασία· το αγόρι μεγάλωνε κι ο Αρίστων μετάνιωσε γι᾽ αυτό που είπε· γιατί πίστεψε απόλυτα ότι ο Δημάρατος ήταν γιος του. [6.63.3] Και του έδωσε το όνομα Δημάρατος για τον εξής λόγο: πριν γίνουν αυτά, οι δημότες της Σπάρτης στο σύνολό τους παρακάλεσαν τους θεούς, επειδή ο Αρίστων αποδείχτηκε άριστος ανάμεσα σ᾽ όλους τους βασιλιάδες που είδε η Σπάρτη, να αποχτήσει αγόρι. Γι᾽ αυτό λοιπόν του δόθηκε το όνομα Δημάρατος.

[6.64.1] Τα χρόνια κυλούσαν κι ο Αρίστων πέθανε και τη βασιλική εξουσία την πήρε ο Δημάρατος. Κι, όπως φάνηκε, ήταν της μοίρας του, με το να γίνουν αυτά πασίγνωστα, να χάσει το θρόνο του ο Δημάρατος, ύστερ᾽ από τη φοβερή υπονόμευσή του από τον Κλεομένη, επειδή και πρωτύτερα ο Δημάρατος απέσυρε το εκστρατευτικό σώμα από την Ελευσίνα και προπάντων με την ιστορία της μετάβασης του Κλεομένη στην Αίγινα, για να χτυπήσει όσους πήγαν με τους Πέρσες.

[6.65.1] Λοιπόν ο Κλεομένης, καθώς βάλθηκε να πάρει εκδίκηση, κλείνει συμφωνία με τον Λεωτυχίδα, το γιο του Μενάρου, γιου του Άγη, που ανήκε στην ίδια οικογένεια με τον Δημάρατο, με τον όρο, αν τον ανεβάσει στο θρόνο στη θέση του Δημαράτου, να τον ακολουθήσει για να χτυπήσει τους Αιγινήτες. [6.65.2] Κι ο Λεωτυχίδας είχε πολύ εχθρικές σχέσεις με τον Δημάρατο από μια υπόθεση που έγινε κάπως έτσι: ενώ ο Λεωτυχίδας αρραβωνιάστηκε με την Περκάλη, τη θυγατέρα του Χίλωνος, γιου του Δημαρμένου, ο Δημάρατος με δολερό σχέδιο ματαιώνει το γάμο του Λεωτυχίδα, αφού πρόλαβε ν᾽ αρπάξει αυτός την Περκάλη και να την κάνει γυναίκα του. [6.65.3] Έτσι λοιπόν ξεκίνησε η έχθρα του Λεωτυχίδα εναντίον του Δημαράτου κι έτσι τότε, με την παρακίνηση του Κλεομένη, ο Λεωτυχίδας κατάγγειλε με όρκο τον Δημάρατο, λέγοντας πως βασιλεύει στη Σπάρτη χωρίς να δικαιούται, μια και δεν ήταν γιος του Αρίστωνος. Και μετά την ένορκη καταγγελία τον έσερνε στα δικαστήρια, φέρνοντας στην επιφάνεια εκείνη τη φράση που είπε ο Αρίστων τότε, όταν ο υπηρέτης τού ανήγγειλε πως απόχτησε παιδί, κι εκείνος λογαριάζοντας τους μήνες το αποκήρυξε με όρκο, κι είπε ότι το παιδί δεν είναι δικό του. [6.65.4] Ο Λεωτυχίδας λοιπόν επικαλούμενος αυτή τη φράση αποδείκνυε πως ο Δημάρατος ούτε γιος του Αρίστωνος ήταν ούτε δικαιούται να είναι βασιλιάς της Σπάρτης, παρουσιάζοντας μάρτυρες τους εφόρους εκείνους που έτυχε τότε να συνεδριάζουν με τον Αρίστωνα και να τον ακούσουν να λέει αυτά.

[6.66.1] Τέλος, καθώς δημιουργήθηκε αντιδικία γι᾽ αυτό το θέμα, οι Σπαρτιάτες αποφάσισαν να ρωτήσουν το μαντείο των Δελφών αν ο Δημάρατος ήταν γιος του Αρίστωνος. [6.66.2] Τότε λοιπόν ο Κλεομένης, που βέβαια αυτός προμελέτησε την προσφυγή αυτή στην Πυθία, εξασφάλισε τη συνεργασία του Κόβωνος, του γιου του Αριστοφάντου, που την εποχή εκείνη είχε τη μεγαλύτερη δύναμη στους Δελφούς, κι ο Κόβων πείθει την Περίαλλα, την ιέρεια του μαντείου, να πει αυτά που ο Κλεομένης ήθελε να ειπωθούν. [6.66.3] Έτσι λοιπόν η Πυθία, όταν οι απεσταλμένοι για χρησμό υπέβαλαν το ερώτημα, έβγαλε κρίση ότι ο Δημάρατος δεν ήταν γιος του Αρίστωνος. Αργότερα όμως ξεσκεπάστηκε αυτή η μηχανορραφία κι ο Κόβων εξορίστηκε από τους Δελφούς και η ιέρεια του μαντείου, η Περίαλλα, έχασε το αξίωμά της.

[6.67.1] Έτσι λοιπόν έγινε η εκθρόνιση του Δημάρατου· κι ο Δημάρατος πήρε το δρόμο της εξορίας από τη Σπάρτη στους Πέρσες εξαιτίας μιας τέτοιας προσβολής: ύστερ᾽ απ᾽ την εκθρόνισή του ο Δημάρατος εκλέχτηκε κι ασκούσε κάποιο αξίωμα. [6.67.2] Γιόρταζαν λοιπόν τη γιορτή των γυμνοπαιδιών, κι ενώ ο Δημάρατος παρακολουθούσε τους αγώνες, ο Λεωτυχίδας, που είχε πια ανακηρυχτεί βασιλιάς στη θέση εκείνου, έστειλε τον υπηρέτη του και ρωτούσε τον Δημάρατο, για να τον ειρωνευτεί και να τον ξεφτιλίσει, πώς ένιωθε ασκώντας ένα αξίωμα κάποιος που χρημάτισε βασιλιάς. [6.67.3] Κι αυτός πειράχτηκε απ᾽ την ερώτηση κι αποκρίθηκε λέγοντας πως ο ίδιος απ᾽ τη μεριά του είχε ασκήσει και το ένα και το άλλο, ενώ εκείνος όχι· όμως, πως ετούτη η ερώτηση θα σταθεί για τους Λακεδαιμονίους η αρχή ή για χίλια δυο δεινά ή για χίλιες δυο ευτυχίες. Μ᾽ αυτά τα λόγια, σκεπάζοντας με το ιμάτιο το πρόσωπό του, έφυγε απ᾽ το θέατρο και πήγε στο σπίτι του· και στη στιγμή έκανε τις ετοιμασίες και πρόσφερε στο Δία θυσία βοδιού· κι ύστερ᾽ από τη θυσία κάλεσε τη μητέρα του.

[6.68.1] Κι όταν έφτασε η μητέρα του, έβαλε στα χέρια της λίγ᾽ από τα σπλάχνα του θύματος και την καταπαρακαλούσε μιλώντας της έτσι: «Μάνα, με το χέρι μου πάνω στους βωμούς και των άλλων θεών κι αυτού εδώ του Δία του Ερκείου, σε παρακαλώ να μου πεις την αλήθεια, ποιός είναι ο πραγματικός πατέρας μου. [6.68.2] Γιατί ο Λεωτυχίδας, πάνω στην αντιδικία μας, ισχυρίστηκε και είπε πως εσύ, όταν παντρεύτηκες τον Αρίστωνα, μ᾽ είχες κιόλας στην κοιλιά απ᾽ τον προηγούμενο άντρα σου, κι άλλοι λένε και πιο σαχλές ιστορίες, πως εσύ πήγες μ᾽ έναν δούλο, τον γαϊδαροβοσκό, και πως εκείνου γιος είμαι εγώ. [6.68.3] Σε παρακαλώ λοιπόν στ᾽ όνομα των θεών να μου πεις την αλήθεια· γιατί, κι αν ακόμα έκανες κάτι απ᾽ όσα λέγονται, δεν είσαι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία που έκανε τέτοιο πράμα· κι από την άλλη έχει διαδοθεί πολύ στη Σπάρτη πως ο Αρίστων δεν είχε σπέρμα γόνιμο· γιατί αλλιώς θα τού γεννούσαν παιδιά κι οι προηγούμενες γυναίκες του».

[6.69.1] Έτσι μίλησε αυτός κι εκείνη του αποκρίθηκε: «Γιε μου, επειδή με παρακαλείς και απαιτείς να σου πω την αλήθεια, θα σου πω απ᾽ την αρχή ώς το τέλος την πάσα αλήθεια. Καθώς με παντρεύτηκε και με πήγε στο σπίτι του ο Αρίστων, πέρασαν δυο νύχτες από την πρώτη νύχτα του γάμου, όταν ήρθε στον κοιτώνα μου φάντασμα με τη μορφή του Αρίστωνος, κι αφού έσμιξε μαζί μου στο κρεβάτι, στόλισε το κεφάλι μου με τα στεφάνια που φορούσε· [6.69.2] το φάντασμα αποσύρθηκε γρήγορα, κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά έφτασε ο Αρίστων και βλέποντάς με με τα στεφάνια με ρωτούσε ποιός ήταν που μου τα έδωσε· κι εγώ του είπα, «εσύ»· όμως εκείνος δεν το παραδεχόταν· κι εγώ να δίνω τον ένα όρκο πάνω στον άλλο, λέγοντάς του πως δεν κάνει καλά που αρνιέται· γιατί λίγη ώρα πρωτύτερα ήρθε στο κρεβάτι κι έσμιξε μαζί μου κι ύστερα μου έδωσε τα στεφάνια. [6.69.3] Λοιπόν, ο Αρίστων, βλέποντάς με να παίρνω τον έναν όρκο πάνω στον άλλο, κατάλαβε ότι η υπόθεση είχε να κάνει με τους θεούς. Κι αυτό, αφού από τη μια μεριά αποκαλύφτηκε πως τα στεφάνια ήταν απ᾽ το λατρευτικό χτίσμα που βρισκόταν μπροστά απ᾽ την αυλόπορτα στ᾽ όνομα του ημιθέου που λέγεται Αστράβακος, κι από την άλλη οι μάντεις έδιναν χρησμό ότι το φάντασμα ήταν ακριβώς αυτός ο ημίθεος. [6.69.4] Έτσι, γιε μου, έμαθες ό,τι ήθελες να μάθεις. Δηλαδή, ή γεννήθηκες απ᾽ αυτόν τον ημίθεο, και τότε πατέρας σου είναι ο ημίθεος Αστράβακος, ή ο Αρίστων· γιατί εγώ σ᾽ έπιασα στην κοιλιά μου εκείνη τη νύχτα. Τώρα, το μεγαλύτερο επιχείρημα που έχουν εναντίον σου οι εχθροί, λέγοντας πως ο ίδιος ο Αρίστων, όταν του ανήγγειλαν τη γέννησή σου, μπροστά σε πολλούς ακροατές αρνήθηκε πως είσαι παιδί του (επειδή δε συμπληρώθηκαν οι μήνες της γέννας), εκείνος άφησε να του ξεφύγει αυτή η φράση γιατί ήταν άμαθος από τέτοια: [6.69.5] δηλαδή οι γυναίκες γεννούν και εννιαμηνίτικα κι εφταμηνίτικα, χωρίς να συμπληρώσουν όλες τους δέκα μήνες. Κι εγώ εσένα, γιε μου, εφταμηνίτικο σε γέννησα, κι ο ίδιος ο Αρίστων ύστερ᾽ από λίγο καιρό παραδέχτηκε πως από επιπολαιότητα βγήκε απ᾽ το στόμα του αυτή η φράση. Μην ακούς λοιπόν άλλες ιστορίες για τη γέννησή σου· γιατί άκουσες την πιο αληθινή. Κι από γαϊδαροβοσκούς να χαρίσουν παιδιά στον Λεωτυχίδα και σ᾽ όποιους τα λένε αυτά οι γυναίκες τους».

[6.70.1] Αυτά λοιπόν του έλεγε η μητέρα του, κι αυτός, αφού έμαθε τα όσα ήθελε και πήρε τα χρειαζούμενα για το δρόμο, κίνησε για την Ηλεία, λέγοντας πως πορεύεται στους Δελφούς τάχα για να πάρει χρησμό. Οι Λακεδαιμόνιοι όμως υποψιάστηκαν ότι ο Δημάρατος βάλθηκε ν᾽ αποδράσει και τον καταδίωκαν. [6.70.2] Κι ο Δημάρατος βρήκε τρόπο και πρόλαβε να περάσει από την Ηλεία στη Ζάκυνθο· στο κατόπι του πέρασαν κι οι Λακεδαιμόνιοι και τον τσακώνουν και του αρπάζουν τους υπηρέτες. Κι αργότερα, γιατί οι Ζακύνθιοι δεν έστρεξαν στην έκδοσή του, αποκεί περνά στην Ασία, στην αυλή του βασιλιά Δαρείου. Κι εκείνος τον δέχτηκε μεγαλοπρεπώς στο παλάτι του και του έδωσε και εκτάσεις γης και πολιτείες. [6.70.3] Έτσι έφτασε στην Ασία ο Δημάρατος ύστερ᾽ απ᾽ αυτές τις περιπέτειες, ο άνθρωπος που τίμησε τη Σπάρτη με το να λάμψει στο πανελλήνιο και με πολλά άλλα έργα και ιδέες, προπάντων όμως καθώς πρόβαλε το όνομα της πόλης με τη νίκη του σε αγώνα τεθρίππων στην Ολυμπία — κι ήταν ο μόνος απ᾽ όλους τους βασιλιάδες που βασίλεψαν στη Σπάρτη που πέτυχε αυτό τον άθλο.»

http://www.greek-language.gr/digitalRes ... 0&page=151

[Ζαποτέκος]

Αυτό που έχει ενδιαφέρον με τον Καβάφη (και όχι μόνον) είναι η συνεχής του παλινδρόμηση (δεν ξέρω αν είναι η σωστή λέξη) τόσο στο ερωτικό όσο και στο θρησκευτικό πεδίο. Η πάλη μεταξύ ηδονισμού και ασκητισμού. Και κυρίως το ότι εκθέτει αυτήν την πάλη.

Εν τω κοιμητηρίω

Όταν η μνήμη εις το κοιμητήριον
τα βήματά σου διευθύνει,
μ’ ευλάβειαν το ιερόν μυστήριον
του σκοτεινού μας μέλλοντος προσκύνει.

Τον νουν σου ύψου προς τον Κύριον.
Προ σου
των απεράντων ύπνων η στενοτάτη κλίνη
κείται υπό το έλεος του Ιησού.
Η προσφιλής θρησκεία μας τα μνήματα,

τον θάνατον ημών σεμνύνει.
Των εθνικών τα δώρα και τα θύματα
και τας πομπάς δεν αγαπά εκείνη.
Χωρίς ανόητ’ αναθήματα
χρυσού,

των απεράντων ύπνων η στενοτάτη κλίνη
κείται υπό το έλεος του Ιησού.

Φαίνεται πως θέλει να αφήσει τον αναγνώστη να επιλέξει ο ίδιος.

[Ζαποτέκος]

Ο Ιωάννης Καντακουζηνός υπερισχύει

Τους κάμπους βλέπει που ακόμη ορίζει
με το σιτάρι, με τα ζώα, με τα καρποφόρα
δένδρα. Και πιο μακρυά το σπίτι του το πατρικό,
γεμάτο ρούχα κ' έπιπλα πολύτιμα, κι ασημικό.

Θα του τα πάρουν -Ιησού Χριστέ!- θα του τα πάρουν τώρα.

Άραγε να τον λυπηθεί ο Καντακουζηνός
αν πάει στα πόδια του να πέσει. Λεν πως είν' επιεικής,
λίαν επιεικής. Αλλ' οι περί αυτόν; αλλ' ο στρατός;-
Ή, στην κυρία Ειρήνη να προσπέσει, να κλαυθεί;

Κουτός! στο κόμμα να μπλεχθεί της Άννας-
που να μην έσωνε να την στεφανωθεί
ο κυρ Ανδρόνικος ποτέ. Είδαμε προκοπή
από το φέρσιμό της, είδαμε ανθρωπιά;
Μα ως κ' οι Φράγκοι δεν την εκτιμούνε πια.
Γελοία τα σχέδιά της, μωρά η ετοιμασία της όλη.
Ενώ φοβέριζαν τον κόσμο από την Πόλι,
τους ρήμαξεν ο Καντακουζηνός, τους ρήμαξε ο κυρ Γιάννης.

Και που το είχε σκοπό να πάει με του κυρ Γιάννη
το μέρος! Και θα τόκαμνε. Και θάταν τώρα ευτυχισμένος,
μεγάλος άρχοντας πάντα, και στεριωμένος,
αν ο δεσπότης δεν τον έπειθε την τελευταία στιγμή,
με την ιερατική του επιβολή,
με τες από άκρου εις άκρον εσφαλμένες του πληροφορίες,
και με τες υποσχέσεις του, και τες βλακείες.

Οι λάθος πολιτικές επιλογές έχουν επιπτώσεις ... Και όπως λέει η λαϊκή παροιμία Όλο τον κόσμο άκου και του κεφαλιού σου κάνε.