Διασκελισμός: Το αλατοπίπερο της ποίησης ή μέγα ολίσθημα;
Δημοσιεύτηκε: 09 Ιούλ 2020, 01:29
Για όσους τυχόν δεν έχουν υπ΄ όψιν τι είναι ο διασκελισμός στην ποίηση, είναι το φαινόμενο κατά το οποίο το νόημα, η φράση ή μία λέξη δεν ολοκληρώνεται σε έναν στίχο, αλλά συνεχίζεται και στον επόμενο:
Παραδείγματα:
Γιώργος Σεφέρης - Άρνηση
«Μὲ τί καρδιά, μὲ τί πνοή,
τί πόθους καὶ τί πάθος
πήραμε τὴ ζωή μας· λάθος!
κι ἀλλάξαμε ζωή.»
(Η ύπαρξη της άνω τελείως συνιστά νοηματικό διασκελισμό και υπήρξε ένα θέμα με τη μελοποίηση του Θεοδωράκη)
Κων/νος Καβάφης - Ἀπολείπειν ὁ θεὸς Ἀντώνιον
«Σὰν ἔξαφνα, ὥρα μεσάνυχτ’, ἀκουσθεῖ
ἀόρατος θίασος νὰ περνᾶ
μὲ μουσικὲς ἐξαίσιες, μὲ φωνές—
τὴν τύχη σου ποῦ ἐνδίδει πιά, τὰ ἔργα σου
ποῦ ἀπέτυχαν, τὰ σχέδια τῆς ζωῆς σου
ποῦ βγῆκαν ὅλα πλάνες, μὴ ἀνοφέλετα θρηνήσεις.»
Εδώ, στους μαυρισμένους στίχους, έχουμε δύο απανωτούς συντακτικούς διασκελισμούς από τον Καβάφη!
Ποια είναι η γνώμη σας γενικά για τους διασκελισμούς; Σας αρέσουν; Θεωρείτε αδυναμία ενός ποιήματος την ύπαρξη διασκελισμών; Θεωρείτε ότι ενδεχομένως γίνεται κατάχρηση αυτής της δυνατότητας από τους σύγχρονους ποιητές;
Ας συμπληρώσω ότι ο διασκελισμός, παρά τα όσα νομίζουν οι περισσότεροι, δεν είναι ίδιον μόνο της νεώτερης ποίησης· η βυζαντινή υμνογραφία βρίθει διασκελισμών και μάλιστα ενίοτε πολύ τολμηρών!
Ένα τρανό παράδειγμα είναι στο τροπάριο «Σὲ τὸν ἀναβαλλόμενον» της Μεγάλης Παρασκευής οι τελευταίοι στίχοι:
«Μεγαλύνω τὰ πάθη σου,
ὑμνολογῶ καὶ τὴν ταφήν σου
σὺν τῇ Ἀναστάσει, κραυγάζων·
Κύριε, δόξα σοι!»
(Κλασικός συντακτικός διασκελισμός)
Είναι πάμπολλα παραδείγματα, αλλά σκοπός μου δεν είναι να κάνω πλήρη ανάλυση, μόνο να γίνει μία ενδιαφέρουσα συζήτηση. Ένα δίλημμα και σε σχέση με τη μουσική· όταν θέλετε να συνθέσετε μουσική πάνω σε ένα ποίημα, πιστεύετε ότι πρέπει να λαμβάνονται υπ΄ όψιν οι διασκελισμοί ή η μουσική οφείλει να ακολουθεί πιστά το μέτρο του ποιήματος άσχετα με τους όποιους διασκελισμούς;
Παραδείγματα:
Γιώργος Σεφέρης - Άρνηση
«Μὲ τί καρδιά, μὲ τί πνοή,
τί πόθους καὶ τί πάθος
πήραμε τὴ ζωή μας· λάθος!
κι ἀλλάξαμε ζωή.»
(Η ύπαρξη της άνω τελείως συνιστά νοηματικό διασκελισμό και υπήρξε ένα θέμα με τη μελοποίηση του Θεοδωράκη)
Κων/νος Καβάφης - Ἀπολείπειν ὁ θεὸς Ἀντώνιον
«Σὰν ἔξαφνα, ὥρα μεσάνυχτ’, ἀκουσθεῖ
ἀόρατος θίασος νὰ περνᾶ
μὲ μουσικὲς ἐξαίσιες, μὲ φωνές—
τὴν τύχη σου ποῦ ἐνδίδει πιά, τὰ ἔργα σου
ποῦ ἀπέτυχαν, τὰ σχέδια τῆς ζωῆς σου
ποῦ βγῆκαν ὅλα πλάνες, μὴ ἀνοφέλετα θρηνήσεις.»
Εδώ, στους μαυρισμένους στίχους, έχουμε δύο απανωτούς συντακτικούς διασκελισμούς από τον Καβάφη!
Ποια είναι η γνώμη σας γενικά για τους διασκελισμούς; Σας αρέσουν; Θεωρείτε αδυναμία ενός ποιήματος την ύπαρξη διασκελισμών; Θεωρείτε ότι ενδεχομένως γίνεται κατάχρηση αυτής της δυνατότητας από τους σύγχρονους ποιητές;
Ας συμπληρώσω ότι ο διασκελισμός, παρά τα όσα νομίζουν οι περισσότεροι, δεν είναι ίδιον μόνο της νεώτερης ποίησης· η βυζαντινή υμνογραφία βρίθει διασκελισμών και μάλιστα ενίοτε πολύ τολμηρών!
Ένα τρανό παράδειγμα είναι στο τροπάριο «Σὲ τὸν ἀναβαλλόμενον» της Μεγάλης Παρασκευής οι τελευταίοι στίχοι:
«Μεγαλύνω τὰ πάθη σου,
ὑμνολογῶ καὶ τὴν ταφήν σου
σὺν τῇ Ἀναστάσει, κραυγάζων·
Κύριε, δόξα σοι!»
(Κλασικός συντακτικός διασκελισμός)
Είναι πάμπολλα παραδείγματα, αλλά σκοπός μου δεν είναι να κάνω πλήρη ανάλυση, μόνο να γίνει μία ενδιαφέρουσα συζήτηση. Ένα δίλημμα και σε σχέση με τη μουσική· όταν θέλετε να συνθέσετε μουσική πάνω σε ένα ποίημα, πιστεύετε ότι πρέπει να λαμβάνονται υπ΄ όψιν οι διασκελισμοί ή η μουσική οφείλει να ακολουθεί πιστά το μέτρο του ποιήματος άσχετα με τους όποιους διασκελισμούς;
εισαι στο καταλληλο φορουμ!
