https://artic.gr/ypotagi-houellebecq-michel/53018/
Η "Υποταγή" του Michel Houellebecq από το βιβλιοπωλείο της Εστίας
Η Υποταγή του Michel Houellebecq λαμβάνει χώρα στη Γαλλία του 2022, μα η πραγματικότητα της φαντάζει τόσο μακρινή, σχεδόν ασύλληπτη. Είναι δυνατόν ο Δυτικός πολιτισμός, που με τόσο κόπο και θυσίες χτίστηκε, να καταρρεύσει χωρίς να βρει την παραμικρή αντίσταση; Είναι δυνατόν τη θέση του να πάρει μια πατριαρχική μουσουλμανική κοινωνία που ολοένα αναπτύσσεται και στοχεύει να χτίσει μια αυτοκρατορία με βάση το Ισλάμ; Και είναι, τέλος, δυνατόν, όλα αυτά να συμβαίνουν στη Γαλλία, το κέντρο του πολιτισμού;
«Είναι η υποταγή», είπε απαλά ο Ρεντιζέ. «Η ανατρεπτική και απλή ιδέα, που ως τότε δεν είχε ποτέ εκφραστεί με τόση δύναμη, ότι το απόγειο της ανθρώπινης ευτυχίας έγκειται στην απόλυτη υποταγή». Σε μια Γαλλία αρκετά κοντινή στη σημερινή, ένας άντρας ακολουθεί πανεπιστημιακή καριέρα. Η διδασκαλία τον ενδιαφέρει ελάχιστα, προσδοκά μια βαρετή αλλά ήρεμη ζωή, μακριά από τα μεγάλα ιστορικά δρώμενα. Ωστόσο, οι δυνάμεις που δρουν στη χώρα έχουν διασπάσει το πολιτικό σύστημα, επιφέροντας τελικά την κατάρρευσή του. Αυτή η ενδόρρηξη χωρίς αναταράξεις, χωρίς αληθινή επανάσταση, εξελίσσεται σαν εφιάλτης. Το ταλέντο του συγγραφέα, η οραματική του δύναμη, μας παρασύρουν σε ένα αμφίσημο και ολισθηρό έδαφος· το βλέμμα του στον γηράσκοντα πολιτισμό μας κάνει να συνυπάρχουν σε αυτό το μυθιστόρημα ποιητικές διοράσεις, κωμικές σκηνές και μια μοιρολατρική μελαγχολία. Ένας συναρπαστικός πολιτικός και ηθικός μύθος.
-από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
Υποταγή
Ο Μισέλ Ουελμπέκ γράφει για έναν αποξενωμένο, μοναχικό και κάπως κυνικό Γάλλο καθηγητή του Πανεπιστημίου Σορβώνη ΙΙΙ, τον Φρανσουά. Ο αναγνώστης είναι μάρτυρας των πιο ενδόμυχων σκέψεων του Φρανσουά σε ό,τι αφορά τη ζωή του, τη δουλειά του, την πολιτική σκηνή της Γαλλίας και τις σεξουαλικές του δραστηριότητες. Η ιστορία ξεδιπλώνεται σε πρώτο πρόσωπο και οι εξελίξεις συμβαίνουν μπροστά στα μάτια του Φρανσουά, ο οποίος, όπως όλοι οι συμπολίτες του, παρατηρεί ανήμπορος τις εφιαλτικές μεταβολές του ως τότε κόσμου του. Προσπαθεί, μάλιστα, να βρει μια σύνδεση ανάμεσα στη δική του ζωή και σε αυτή του Ουσιμάνς, του αγαπημένου του συγγραφέα.
Μετά από πολλές προσπάθειες της μουσουλμανικής κοινότητας στη Γαλλία να εισέλθει στο πολιτικό προσκήνιο, η Μουσουλμανική Αδελφότητα κατάφερε τελικά να βρει το έδαφος που χρειαζόταν για να ανέβει. Στις εκλογές που λαμβάνουν χώρα στο «παρόν» του βιβλίου, οι Γάλλοι πολίτες παρακολουθούν σαν ακινητοποιημένοι τη νίκη της Αδελφότητας, την κατάρρευση του δυτικού κόσμου όπως τον ήξεραν και την ανάδειξη ενός ισλαμικού καθεστώτος. Το καθεστώς αυτό, φυσικά, δε θα μπορούσε να βρει έδαφος αν ο «αψεγάδιαστος» δυτικός πολιτισμός δεν ήταν γεμάτος ρωγμές και δεν έμπαζε από παντού.
Ο Φρανσουά είδε άμεσα τις επιπτώσεις του εκλογικού αποτελέσματος στην προσωπική ζωή του ίδιου και των γύρω του. Έχασε τη θέση του στο Πανεπιστήμιο, μα η αποζημίωσή του ήταν αδρή. Η Εβραία φίλη του μετακόμισε στο Ισραήλ για να προστατευθεί από τις εξελίξεις. Συνάδελφοί του παντρεύτηκαν φοιτήτριές τους χρησιμοποιώντας προξενήτρες. Ο ίδιος στεκόταν σαν παρατηρητής των γεγονότων, χωρίς να θέλει ούτε να μπορεί να κάνει κάτι για να αλλάξει την πορεία. Τόσο εύκολο ήταν, λοιπόν, να διαλυθεί ένας κόσμος χτισμένος σε τόσο σαθρά θεμέλια.
Η Γαλλία υπό ισλαμικό καθεστώς
Η αλλαγή του καθεστώτος στη Γαλλία έγινε τόσο σταδιακά με τόσο ανεπαίσθητες μεταβολές στην καθημερινότητα των ανθρώπων, που κανείς δεν ήταν σε θέση να διαμαρτυρηθεί. Ήταν φανερό πως μια νέα χρυσή εποχή απλωνόταν μπροστά στην ευρωπαϊκή ήπειρο, αφού μετά τη Γαλλία, κι άλλες χώρες της κεντρικής Ευρώπης και της βόρειας Αφρικής έπαιρναν σειρά. Στόχος της μουσουλμανικής κοινότητας ήταν, καθώς φαίνεται, η δημιουργία μιας δυνατής αυτοκρατορίας στις χώρες γύρω από τη Μεσσόγειο, με κοινό σημείο τη λατρεία του Αλλάχ.
Κάθε Ευρωπαίος εισήχθη έτσι σε μια εποχή γεμάτη ηθικές αξίες και αρχές, που τόσο του είχαν λείψει ως έρμαιο του καπιταλισμού και του καταναλωτισμού. Οι γυναίκες δεν θα εργάζονταν πια, το βάρος της εργασίας έπεφτε βαρύ στους ώμους του άντρα. Όποιου η δουλειά δεν ανταποκρινόταν στις διδαχές του Αλλάχ θα αποσσυρόταν, χωρίς όμως να μείνει παραπονεμένος οικονομικά. Οι φούστες θα απαγορεύονταν ως σύμβολο ξεπεσμού. Κάθε άντρας θα είχε δικαίωμα να έχει πάνω από μία γυναίκες, υποταγμένες στις επιθυμίες του. Άντρες και γυναίκες θα ήταν υποταγμένοι στο θέλημα του Αλλάχ, του μεγάλου ηθικού δικαστή. Η Χριστιανική πίστη δε θα ήταν πλέον επίκαιρη. Η πίστη στις δυτικές αξίες (ή στην έλλειψη αυτών) θα ακουγόταν σαν παλιό αστείο. Αυτό που θα απέμενε θα ήταν η απόλυτη υποταγή. Υποταγή χωρίς κανέναν φόβο. Το Ισλάμ θα φρόντιζε για τα πάντα…
Η αποδοχή του συγγραφέα από τους αναγνώστες
Ο Μισέλ Ουελμπέκ είναι ένας ιδιαίτερα αμφιλεγόμενος συγγραφέας που δεν προσπαθεί να γίνει συμπαθής στο κοινό του. Συχνά έχει κατηγορηθεί για μισογυνισμό, ρατσισμό και αντι-ισλαμιστική διάθεση.
Στην πραγματικότητα, είναι ένας συγγραφέας με διάθεση για αυτο-κριτική και ειρωνικού περιεχομένου έργο, με μεγάλη δόση υπερβολής. Ναι, στο βιβλίο του, το Ισλάμ καταλαμβάνει τη Γαλλία, αλλά δεν απεικονίζεται ως σατανικό ή καταπιεστικό. Σίγουρα, ο Ουελμπέκ το παρουσιάζει σαν κάτι πολύ πιο αβλαβές από τον Χριστιανισμό κατά την εποχή μετά την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία 1600 χρόνια πριν.
Όχι, στόχος του Ουελμπέκ δεν είναι να επιτεθεί με μίσος κατά των Μουσουλμάνων ή των γυναικών. Σκοπός του είναι να σατιρίσει τους Γάλλους διανοούμενους, τους εφησυχασμένους και μη σκεπτόμενους πολίτες της Δύσης, που έχουν εγκαταλείψει κάθε μορφή παράδοσης στο βωμό του χρήματος, τους Ευρωπαίους που δεν έχουν επαφή με τις ρίζες τους και που δεν μπορούν να διαμορφώσουν αληθινές ανθρώπινες σχέσεις. Ο Ουελμπέκ, με άλλα λόγια, επιτίθεται με σατυρικό και προφητικό τρόπο στην ξεπεσμένη δυτική κουλτούρα, που μπορεί να επιτρέψει σε οτιδήποτε να την διαλύσει, χωρίς να έχει τη δύναμη να καταβάλλει την παραμικρή υποτυπώδη προσπάθεια.
Ταυτόχρονα, όμως, δε θεοποιεί το Ισλάμ. Τυχαίνει απλά στον κόσμο του βιβλίου του (τον όχι τόσο εξωπραγματικό) να είναι η θρησκεία που βρέθηκε στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή. Η θρησκεία που κατάφερε αξιοποιήσει όποια «τρύπα» βρήκε για να εισέλθει στην πολιτική σκηνή της Ευρώπης με απώτερο σκοπό να την εξουσιάσει. Γιατί, τελικά και σύμφωνα με τα λόγια του Αγιατολάχ Χομεϊνί που σοφά χρησιμοποιεί ο Ουελμπέκ στο βιβλίο του, «αν το Ισλάμ δεν είναι πολιτικό, δεν είναι τίποτα».
Είμαι φίλη Αλεξάνδρα. Εγώ είδα την ταινία πριν πολλά χρόνια. Θυμάμαι ότι μου είχε αρέσει πολύ. Διαβάζω τώρα το βιβλίο.
