"ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΡΗΓΜΑ" - Μαρξισμός και Περιβάλλον

[Sol]

Η διάρρηξη του φυσικού μεταβολισμού που έρχεται ως αποτέλεσμα, ονομάστηκε από τον Μαρξ «μεταβολικό ρήγμα»: «Και στις δύο μορφές (της μικρής καλλιέργειας και της μεγάλης γεωργίας) στη θέση μιας ενσυνείδητης ορθολογικής μεταχείρισης της γης, αυτής της κοινής αιώνιας ιδιοκτησίας, του αναπαλλοτρίωτου αυτού όρου ύπαρξης και αναπαραγωγής των ακατάπαυστα διαδεχόμενων η μία την άλλη γενεών των ανθρώπων, μπαίνει η εκμετάλλευση και η κατασπατάληση των δυνάμεων του εδάφους… Από την άλλη μεριά, η μεγάλη γαιοκτησία περιορίζει τον αγροτικό πληθυσμό σε ένα διαρκώς μειούμενο κατώτατο όριο και αντιπαραθέτει σ’ αυτόν έναν διαρκώς αυξανόμενο βιομηχανικό πληθυσμό, στριμωγμένο σε μεγάλες πόλεις. Έτσι δημιουργεί όρους που προκαλούν ένα αγιάτρευτο ρήγμα στη συνοχή του μεταβολισμού της κοινωνίας με τη φύση, που υπαγορεύεται από τους φυσικούς νόμους της ζωής, με αποτέλεσμα να σπαταλιέται η δύναμη του εδάφους και αυτή η σπατάλη να εξάγεται με το εμπόριο μακριά έξω από τα σύνορα της χώρας…»

[Sol]

Πράγματι, ο Μαρξ είναι από αυτούς που έθεσε έγκαιρα με διεισδυτικό τρόπο τους προβληματισμούς του για το σπάσιμο του «μεταβολικού κύκλου» μεταξύ ανθρώπου και φύσης στο πλαίσιο του καπιταλισμού, πριν ακόμη φτάσει στο σημερινό ώριμο στάδιο του. Σχολιάζοντας τη βιομηχανοποίηση της γεωργίας, και ειδικά τη χρήση λιπασμάτων, είχε γράψει σχετικά: «Η καπιταλιστική παραγωγή διαταράσσει τη ροή της κυκλοφορίας της ύλης ανάμεσα στον άνθρωπο και το έδαφος. Εμποδίζει δηλαδή την επιστροφή στο έδαφος των στοιχείων εκείνων που ο άνθρωπος καταναλώνει προκειμένου να διατραφεί και να ντυθεί. Κατά συνέπεια παραβιάζει τις συνθήκες που είναι αναγκαίες για μια διαρκή γονιμότητα του εδάφους. Εξάλλου κάθε πρόοδος της καπιταλιστικής γεωργίας αντιπροσωπεύει μια πρόοδο όχι μόνο στην τέχνη της καταλήστευσης του εργαζόμενου αλλά και μια πρόοδο στον τομέα της πτώχευσης της γης. Κάθε προσωρινή βελτίωση της γονιμότητας των εδαφών καλλιεργεί τις συνθήκες μιας οριστικής καταστροφής της γονιμότητας αυτής. Όσο μια χώρα θεμελιώνει τη βάση της ανάπτυξής της στη δημιουργία βιομηχανίας, όπως π.χ. οι ΗΠΑ, τόσο η διαδικασία της καταστροφής επιταχύνεται. Έτσι η καπιταλιστική παραγωγή αναπτύσσοντας την τεχνολογία και ενώνοντας σε ένα κοινωνικό σύνολο τη δράση διαφορετικών διαδικασιών δεν κάνει άλλο από το να εξασθενεί τις πρωτογενείς πηγές κάθε πλούτου: τη γη και τους εργαζόμενους»

[Sol]

Η κριτική που διατυπώνεται, ότι οι οικολογικές ανησυχίες του Μαρξ αφορούσαν τη γεωργία, ενώ αντίθετα ήταν άκριτος θαυμαστής της βιομηχανίας, δεν θεμελιώνεται ούτε στο επίπεδο των συγκεκριμένων παρεμβάσεών του, ούτε σε αυτό της συνολικής θεώρησής του. Σχεδόν προφητικά έγραψε στο Κεφάλαιο: «Η μεγάλη βιομηχανία και η γεωργία που ασκείται με βιομηχανικό τρόπο δρουν από κοινού. Αν στην αρχή χωρίζονται η μία από την άλλη, γιατί η πρώτη αφανίζει και καταστρέφει περισσότερο την εργατική δύναμη και επομένως τη φυσική δύναμη των ανθρώπων, ενώ η δεύτερη αφανίζει και καταστρέφει τη φυσική δύναμη του εδάφους – αργότερα στην παραπέρα πορεία, δίνουν το χέρι μεταξύ τους: το βιομηχανικό σύστημα στο χωριό αποδυναμώνει επίσης τους εργάτες, ενώ η βιομηχανία και το εμπόριο από την πλευρά τους προμηθεύουν στη γεωργία τα μέσα για την εξάντληση του εδάφους»

[Sol]

Πέραν όμως αυτής ή της άλλης φράσης, το πιο σημαντικό είναι η οπτική υπό την οποία έβλεπε ο Μαρξ τη βιομηχανία. Ο Ε. Μπιτσάκης σημειώνει χαρακτηριστικά: «(…) αντίθετα με τους αστούς διανοητές που εκστασιάζονταν μπροστά στις μηχανές, στα τρένα, στα εργοστάσια, μπροστά στη νέα τεχνική και στα επιτεύγματα του καπιταλισμού, οι θεωρητικοί του προλεταριάτου είδαν τη βιομηχανική κοινωνία από τη σκοπιά της τάξης που δημιουργούσε τον νέο κόσμο, και που ταυτόχρονα ήταν το θύμα του. Τη βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα ο Μαρξ δεν την είδε σαν απλή τεχνολογική πρόοδο, αλλά σαν επανάσταση που μεταμόρφωνε τον τρόπο παραγωγής και το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων. Σαν επανάσταση χαρακτηριστική του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Και ακριβώς γι’ αυτό, ενώ ήταν υπέρ της επιστήμης και της τεχνολογικής προόδου, απέφυγε (όχι πάντοτε) την αφελή αισιοδοξία του επιστημονισμού και των τεχνοκρατικών ιδεολογικών» (Μπιτσάκης, 2014).

[Sol]

Κριτικά ως προς την μαρξιστική προσέγγιση, τοποθετούνται ποικίλα ρεύματα και σχολές. Έχει διατυπωθεί η άποψη, ότι και αυτή ακόμη η περιορισμένη πρόσληψη του οικολογικού ζητήματος στο μαρξικό έργο γίνεται ξεκάθαρα με μια «ανθρωποκεντρική» αντίληψη, με όρους στείρου ωφελιμισμού, «αγνόησης της αυτοτελούς ύπαρξης των άλλων ζώων και της φύσης γενικά» (Καραγεωργάκης, 2009).

Ο Μαρξ ωστόσο έχει αναφερθεί σε αυτό τον «ωφελιμισμό», γράφοντας στα Grundrisse: «Η φύση γίνεται [στον καπιταλισμό] για πρώτη φορά καθαρό αντικείμενο για τον άνθρωπο, καθαρά ζήτημα ωφελιμότητας· παύει να αναγνωρίζεται σαν δύναμη για τον εαυτό της· και η θεωρητική ανακάλυψη των αυτοτελών της νόμων εμφανίζεται η ίδια απλά σαν τέχνασμα για την υποταγή της φύσης στις ανθρώπινες ανάγκες, σαν αντικείμενο της κατανάλωσης είτε σαν μέσο της παραγωγής. Ακολουθώντας αυτή του την τάση, το κεφάλαιο ξεπερνά τόσο τις εθνικές προκαταλήψεις και φραγμούς όσο και τη θεοποίηση της φύσης, και την παραδοσιακή, περιχαρακωμένη με αυτάρκεια μέσα σε καθορισμένα όρια ικανοποίηση έτοιμων αναγκών και αναπαραγωγή παλιών τρόπων ζωής»

[Sol]

Η έννοια του «μεταβολικού ρήγματος» στο έργο του Μαρξ –ρήγμα που βαθαίνει και διευρύνεται γοργά στις μέρες μας– καίτοι ανεπεξέργαστη και ανολοκλήρωτη από τον ίδιο, έχει να προσφέρει σημαντικά σε μια σύγχρονη οικολογική αναβάθμιση της μαρξιστικής θεωρίας και στη διαμόρφωση ενός αντικαπιταλιστικού προγράμματος κομμουνιστικής προοπτικής.

Συστατικό στοιχείο αυτού του προγράμματος δεν μπορεί να είναι η τεχνική προσθήκη μιας αόριστης οικολογικής ευαισθησίας ως μια επιπλέον «διάσταση», αλλά το να αποτελέσει η οικολογική πολιτική συστατικό στοιχείο του συνολικού απελευθερωτικού προτάγματος του προλεταριάτου.

[pylothess]

[Sol]

O εξελικτικός βιολόγος Robert Wallace (δηλώνει οικο-σοσιαλιστής), έχει επανειλημμένα επισημάνει την ανάγκη να μελετηθούν τα νέα παθογόνα σε σχέση με την οικονομική γεωγραφία δραστηριοτήτων της καπιταλιστικής οικονομίας, τις χρήσεις γης, την πολιτική οικονομία γεωργίας και κτηνοτροφίας, την όλο και βαθύτερη διείσδυση της αγοράς στα οικοσυστήματα της «άγριας ζωής». Στο πλαίσιο αυτό, ήδη από το 2013 προειδοποιούσε: «Ο ιός, ανεξάρτητα από το σημείο προέλευσής του, έχει αφήσει εδώ και πολύ καιρό τον αχυρώνα, κυριολεκτικά». Η σωρεία θανατηφόρων ζωονόσων συνηγορούσε στην προειδοποίησή του, ωστόσο δεν απασχόλησε ιδιαίτερα κανέναν ούτε το υπόβαθρο διαμόρφωσής τους, ούτε το ευνοϊκότερο περιβάλλον μετάδοσης (αυξημένη συνδεσιμότητα), ούτε η συντεταγμένη άμυνα και η δρομολόγηση αναγκαίων τομών στις ίδιες τις δομές της καπιταλιστικής οικονομίας. Αντί αυτών, επιστρατεύτηκαν «έκτακτα μέτρα», όχι πριν, αλλά μετά την εμφάνιση της τελευταίας πανδημίας, θέτοντας έτσι και τα όρια της όποιας αποτελεσματικότητάς τους.

[pylothess]

Οι κολλήγες ξεσηκώθηκαν για να διεκδικήσουν ιδιοκτησία γης από τους τσιφλικάδες. Φαντάζομαι πως το ΚΚΕ θα στήριζε τέτοιον αγώνα.
Αργότερα όμως ,αν το κομμουνιστικό κόμμα είχε εξουσία και τους έπαιρνε την ιδιοκτησία της γης;

[Sol]

ενγκελς:

«Ας μην αυτοκολακευόμαστε, ωστόσο, υπερβολικά για τις νίκες του ανθρώπου πάνω στη φύση. Για κάθε τέτοια νίκη, η φύση παίρνει την εκδίκησή της πάνω μας. Κάθε νίκη, είναι αλήθεια, καταρχήν, φέρνει τα αποτελέσματα που περιμέναμε, αλλά στη συνέχεια έχει αρκετά διαφορετικά, απρόβλεπτα αποτελέσματα, τα οποία πολύ συχνά ακυρώνουν τα πρώτα».

[Ληστοσυμμορίτης]

ΟΗΕ: Ο πλανήτης ωθείται «στο χείλος της καταστροφής» - Πιθανόν η πιο ζεστή χρονιά στην ιστορία το 2024


https://www.skai.gr/news/environment/oi ... ia-to-2024