καί καθώς ή ανέλιξη τής ιστορίας επαναλαμβάνεται πολλές φορές σάν τραγική φάρσα,
μπορεί κανείς νά θυμηθεί αυτό τό τραγικό συμβάν-φιάσκο τό 1980....
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Η Κατάληψη της Αμερικανικής Πρεσβείας και η αρχή της κόντρας μεταξύ
ΗΠΑ-Ιράν
Η καθεστωτική αλλαγή, που προκάλεσε η Επανάσταση, έδωσε νέα ώθηση
στον αντιαμερικανισμό της Ιρανικής κοινωνίας. Οι μνήμες από την μακροχρόνια
επιρροή της Ουάσινγκτον στα πολιτικά θέματα στην χώρα, ήταν νωπές. Ήδη το νέο
καθεστώς άρχισε να χρησιμοποιεί εχθρικούς χαρακτηρισμούς κατά της Αμερικής,
αποκαλώντας την « Ο Μεγάλος Σατανάς». Το γεγονός που θα ξεκινούσε αρχικά την
ένταση ήταν η απόφαση του Αμερικανού Προέδρου, Τζίμυ Κάρτερ, να αποδεχτεί τον,
βαριά άρρωστο, Σάχη και να νοσηλευτεί σε αμερικανικό νοσοκομείο. Στις 4
Νοεμβρίου, δύο εβδομάδες μετά από την πρωτοβουλία του Αμερικανού Προέδρους,
500 ένοπλοι Ιρανοί φοιτητές εισήλθαν μαινόμενοι στο κτίριο της Αμερικανικής
Πρεσβείας και συνέλαβαν όλο το προσωπικό, ως αντίποινα για την ενέργεια στήριξης
του έκπτωτου μονάρχη από την Ουάσινγκτον. Οι ριζοσπάστες φοιτητές κρατούσαν
70 Αμερικανούς ομήρους και απαιτούσαν την επιστροφή του Μωχάμεντ Ρέζα
Παχλεβί, για να δικαστεί από την νέα επαναστατική κυβέρνηση.
Η κατάληψη της Αμερικανικής Πρεσβείας δεν ήταν μια καλά οργανωμένη
κίνηση και η αρχική πρόθεση των φοιτητών ήταν να έχει σύντομη διάρκεια. Τα
δεδομένα όμως άλλαξαν, καθώς η κίνηση αυτή αποδείχτηκε αρκετά δημοφιλής στο
εσωτερικό, ενώ ο ίδιος ο Χομεϊνί πρόσφερε την υποστήριξή του13. Χαρακτήρισε
μάλιστα την Πρεσβεία ως «φωλιά των Κατασκόπων»14. Με σημαία τον
αντιαμερικανισμό, ο Χομεϊνί και οι ριζοσπαστικοί θα μπορούσαν να κατηγορήσουν
τους διαφωνούντες με την πολιτική τους, ως πράκτορες της Ουάσινγκτον.
Με την πάροδο του καιρού και ενώ το θέμα είχε πάρει διαστάσεις στα διεθνή
ΜΜΕ, 14 όμηροι απελευθερώθηκαν για «ανθρωπιστικούς λόγους» και άλλοι έξι
Αμερικανοί φυγαδεύτηκαν εκτός Ιράν τον Ιανουάριο του 1980, αφού είχαν καταφέρει
να διαφύγουν στην καναδική Πρεσβεία15. Παρ’ όλα αυτά, ο Χομεϊνί συνέχισε να
παραμένει αδιάλλακτος στον χειρισμό της Κρίσης. Ο Κάρτερ, παρά την σκληρή
στάση της Τεχεράνης, κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για την επίλυση της Κρίσης
με διπλωματικά μέσα.
Ο πρώτος που υποστήριξε μια σκληρή στάση ήταν ο τότε σύμβουλος
Ασφαλείας των ΗΠΑ, Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκυ, ο οποίος και ανέθεσε στο Πεντάγωνο
να διερευνήσει χωρίς χρονοτριβές όλα τα πιθανά σενάρια για μια στρατιωτική λύση
απεμπλοκής των ομήρων. Ο σχεδιασμός αυτός θα οδηγούσε στην επιχείρηση «Eagle
Claw», μιας ριψοκίνδυνης καταδρομικής επιχείρησης με σκοπό την διάσωση των
ομήρων. Αρκετοί στρατιωτικοί πάντως, μαζί με τον Υπουργό Εξωτερικών, Σάιρους
Βανς, εξέφρασαν τις επιφυλάξεις τους για την επιτυχία αυτής της επιχείρησης. Ο
ίδιος ο Βανς, προτιμούσε μια διπλωματική λύση, όπου οι Ιρανοί θα απελευθερώνανε
τους ομήρους αφού εξασφαλίζανε τα απαραίτητα ανταλλάγματα. Ήτανε τόσο
σίγουρος για την αποτυχία του εγχειρήματος, που δεν περίμενε καν τα αποτελέσματα
της επιχείρησης όταν δήλωσε την παραίτησή του16.
Τελικά, ένας συνδυασμός γεωγραφικών δυσκολιών, κακών υπολογισμών και
λαθών από τους στρατιωτικούς, επιβεβαίωσε την άποψη του Βανς. Η επιχείρηση ήταν
ένα στρατιωτικό φιάσκο, που στοίχισε οκτώ πτητικά μέσα, οκτώ ανθρώπινες ζωές,
στέρησε την δυνατότητα επανεκλογής του Κάρτερ και έπληξε το γόητρο των ΗΠΑ
ως υπερδύναμη. Η εικόνα των συντριμμιών των ελικοπτέρων και κυρίως τα
απανθρακωμένα σώματα των πεσόντων στρατιωτών αποτέλεσε σημαντικό
προπαγανδιστικό εργαλείο για την Τεχεράνη. Τελικά, η Κρίση των Ομήρων τελείωσε
με διπλωματικά μέσα, λίγο καιρό πριν αναλάβει ο Ρόναλντ Ρέηγκαν την προεδρία
των ΗΠΑ. Στις 20 Ιανουαρίου του 1981 και μετά από 444 μέρες υπό ομηρία, το Ιράν
απελευθερώνει τους ομήρους σε αντάλλαγμα το «ξεπάγωμα» ιρανικών κονδυλίων
ύψους 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων που βρίσκονταν σε αμερικανικά πιστωτικά
ιδρύματα.
Η Κρίση των Ομήρων έχει μεγάλη ιστορική σημασία. Αποτελεί το ξεκίνημα
των εχθρικών σχέσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσινγκτον. Η στρατηγική αλλαγή
που προκάλεσε η ανατροπή του Σάχη στην περιοχή, το πλήγμα που δέχτηκε η
Ουάσινγκτον τόσο με την κατάληψη της Πρεσβείας της στην Τεχεράνη όσο και με
την αποτυχημένη επιχείρηση «Eagle Claw» και η δυναμική του ισλαμικού
φονταμενταλισμού μετά την ίδρυση της Ισλαμικής Τρομοκρατίας, θα δώσουν ένα νέο
γεωπολιτικό ρόλο στο Ιράν. Έναν ρόλο που θα αφορά την διάδοση της επανάστασης
στα γειτονικά κράτη με την στήριξη ένοπλων κινημάτων και ριζοσπαστών.
παραπομπές
"Mark Bowden, Guests of the Ayatollah: The Iran Hostage Crisis: The First Battle in America's
War with Militant Islam , Grove Press 2006, σελ. 11. Έχει ενδιαφέρον το πώς ο ιδεολογικός
οραματισμός του σιιτικού κλήρου απέκτησε μια δυναμική και μια ζωτικότητα από την
ριζοσπαστικότητα της νεολαίας που στήριξε την Επανάσταση. Η μεσσιανική αντίληψη των
κληρικών(που βλέπανε την Ιστορία μέσα από το πρίσμα του Σιιτικού Ισλάμ) σε συνδυασμό με την
ενεργητικότητα της νεολαίας και την επιθυμία της για αλλαγή, θα συνδυαζόντουσαν αρμονικά και θα
καθόριζαν την πορεία και την επιβίωση της νεαρής Ισλαμικής Δημοκρατίας.
14 “Federation of American Scientists on Espionage Den” -
http://www.fas.org/sgp/bulletin/sec70.html
Ενδιαφέρον σύνδεσμος που αναλύει την προσπάθεια του προσωπικού της Πρεσβείας να καταστρέψει
κείμενα που αφορούν τον ρόλο των ΗΠΑ στην ανατροπή Μοσαντέχ το 1953
15 Η επιχείρηση διάσωσης που έγινε με την συνεργασία της Καναδικής Κυβέρνησης και της CIA, ήταν
αρκετά ευφάνταστη, καθώς είχε ως κάλυψη τα γυρίσματα μιας ταινίας επιστημονικής φαντασίας με το
όνομα «Αργό». Περισσότερες λεπτομέρειες στην ιστοσελίδα του Foreing Affairs and International
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
τό πολλαπλάσια τραγικό αυτό συμβάν-φιάσκο τών Ιρανών θά μπορούσε εξ ίσου νά είχε παγκόσμια αρνητική
επίπτωση γιά τήν ισλαμική σιιτική κυβέρνηση άν όμως δέν είχε συμβεί ή δολοφονία τού στρατηγού Σουλεϊμανί