Μη αναγνωσμένη δημοσίευση
από Sol » 24 Οκτ 2022, 18:12
ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ
1. Συγγενής με την αιτιότητα, την αιτιοκρατία και τον νόμο έννοια, η οποία υποδηλώνει το σύνολο των αλληλένδετων ως προς το περιεχόμενο τους αιτιωδών συναρτήσεων και νόμων, που διασφαλίζουν τη σταθερή τάση είτε την κατεύθυνση των μεταβολών ενός συστήματος. Ο χαρακτήρας και ο βαθμός περιπλοκότητας της κάθε νομοτέλειας εξαρτάται από την ιδιοτυπία της αιτιότητας και των νόμων που διέπουν το κάθε αντικείμενο, από το είδος των αλληλεπιδράσεων και της συνάφειας των μερών του. Η ιδιοτυπία της νομοτέλειας που διέπει κάθε αντικείμενο καθορίζει, σε τελική ανάλυση, τη μέθοδο* επιστημονικής διερεύνησης του, αλλά και τον τρόπο πρακτικής* και μετασχηματιστικής επενέργειας του ανθρώπου σε αυτό (βλ. εργασία).
2. Κοινωνική νομοτέλεια είναι η νομοτέλεια που διέπει την πλέον περίπλοκη βαθμίδα αλληλεπίδρασης, συγκρότησης και ανάπτυξης της πραγματικότητας, την ανθρώπινη κοινωνία. Είναι η ουσιώδης, αντικειμενικά υπαρκτή {και εν μέρει επαναλαμβανόμενη) συνάφεια των φαινομένων της κοινωνικής ζωής από την άποψη της διάρθρωσης και της ιστορικής τους ανάπτυξης. Η συνειδητοποίηση της ισχύος και η θεωρητική σύλληψη της κοινωνικής νομοτέλειας συνδέεται άμεσα με τα προβλήματα της διατήρησης ή της μεταβολής του εκάστοτε "κοινωνικοοικονομικού συστήματος"*, της ελευθερίας και της αναγκαιότητας και με τον ρόλο του (ατομικού και συλλογικού) υποκειμένου στην ιστορία.
Η παραίτηση από τη διερεύνηση των κοινωνικών νομοτελειών, η απόρριψη της ιστορικής νομοτέλειας, συνδέεται οργανικά με την κοινωνική στάση εκείνων που θεωρούν το εκάστοτε κοινωνικοοικονομικό καθεστώς ως αιώνιο (ακόμα και αν φραστικά ισχυρίζονται το αντίθετο). Η πολυμορφία, το περίπλοκο και η πολλαπλότητα της κοινωνικής πραγματικότητας ) στοιχεία που όλο και περισσότερο χαρακτηρίζουν την κοινωνική ανάπτυξη) δεν συνιστούν απόδειξη της απουσίας νόμων και νομοτελειών στην κοινωνία. Χαρακτηριστικό των επιστημών είναι ότι αποκαλύπτουν διαρκώς νόμους και νομοτέλειες που διέπουν όλο και πιο περίπλοκα και απόμακρα από την άμεση ανθρώπινη εμπειρία* αντικείμενα, διακρίνοντας νομοτέλειες όχι μόνο δυναμικού χαρακτήρα, αλλά και νομοτέλειες στατιστικού - πιθανοκρατικού χαρακτήρα, νόμους της ενδεχομενικότητας, του τυχαίου, ακόμα και του χάους.
Οι κοινωνικές νομοτέλειες έχουν τον χαρακτήρα τάσεων, δεδομένου ότι συγκροτούνται από τη διαπλοκή πληθώρας αντιφατικών μεταξύ τους τυχαιοτήτων, οι οποίες σε κάθε συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία προβάλλουν ως αντικειμενικά οροθετημένο φάσμα δυνατοτήτων, ως πλήθος εναλλακτικών λύσεων. Οι κοινωνικές νομοτέλειες προωθούνται ως δεσπόζουσα τάση μέσα από το εν λόγω φάσμα δυνατοτήτων, ως φυσικοϊστορική διαδικασία υλοποιούμενη από τη δραστηριότητα των ανθρώπων (ακριβέστερα: από τη συνισταμένη των δραστηριοτήτων τους) ως υποκειμένων. Στην εποχή μας λ.χ. υπάρχουν τάσεις, δυνατότητες προόδου, δημιουργικότητας*κ.λπ. αλλά και τάσεις καταστροφής και αυτοκαταστροφής της ανθρωπότητας (οικολογικής, πολεμικής κ.λπ.}· τάσεις "επανάστασης κοινωνικής" αλλά και αντεπανάστασης. Η μεταφυσική και θετικιστική νόηση (εσωτερικά συνδεόμενη με τη στάση της παραδοχής της αιωνιότητας της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων) αδυνατεί να συλλάβει την ενότητα αυτής της κατάστασης, τη νομοτέλεια που τη διέπει, δεδομένου ότι ως ενότητα και νομοτέλεια θεωρεί μόνο τη μονότονη ομοιομορφία και ομοιογένεια της εμπειρικής πραγματικότητας (βλ. π.χ. τη "νομοθετική) μέθοδο" είτε τους ιδεότυπους).
Η διάγνωση της κοινωνικής νομοτέλειας προϋποθέτει κριτική-επαναστατική στάση προς την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, αλλά και τα κατάλληλα γνωστικά εφόδια: τη "διαλεκτική λογική"* και μεθοδολογία. Από τη σκοπιά της διαλεκτικής, νομοτέλεια δεν είναι η επιφανειακή ομοιότητα και η τυπολογικά σχηματοποιημένη ομοιομορφία των δεδομένων της εμπειρίας (βλ. εμπειρικό και θεωρητικό}, αλλά η ενδότερη αμοιβαία συνάφεια, η ενότητα μέσα στη διαφορά, η ενότητα μέσω της πολλαπλότητας και του εσωτερικού δεσμού των αντιφατικών διαδικασιών (βλ. αντίφαση).
Ιδιότυπη μορφή άρνησης της κοινωνικής νομοτέλειας είναι η (συνδεόμενη με τη γραμμική -μηχανιστική αιτιοκρατία είτε με μυστικιστικές ιδεοκρατικές απόψεις) μοιρολατρία και η τελεολογία. Ορισμένα ρεύματα της εποχής μας, με έντονες θετικιστικές επιδράσεις, θεωρούν την παραδοχή της κοινωνικής νομοτέλειας ως ταυτόσημη με την τελεολογία, τον "μεσιανισμό" και τον "ολοκληρωτισμό"*' (π,χ. Πόππερ*).
Σε περιόδους κρίσης (της κοινωνίας και της κοινωνικής θεωρίας) προβάλλουν με ιδιαίτερη ένταση οι τάσεις απόρριψης της κοινωνικής νομοτέλειας, που συνδέονται με τον ιντετερμινισμό*, τον υποκειμενικό ιδεαλισμό*, τη βουλησιαρχία* και τον ανορθολογισμό*. Θεωρητικοποίηση της προσκόλλησης στη χαώδη αντίληψη περί της κοινωνίας είναι και η άρνηση της νομοτέλειας που επιχειρείται μέσω της "παραγόντων θεωρίας"*. Καθοριστική για την κοινωνική θεωρία ήταν η αντίληψη της νομοτέλειας που επεξεργάσθηκε ο μαρξισμός.
Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι
Τέμπη: Το πένθος είναι ταξικό και του λαού μαράζι