Υπάρχουν τρία είδη δόλου. Το γνωστικό στοιχείο είναι σχεδόν ίδιο, είτε κάποιος ξέρει ότι θα συμβεί το κακό, είτε κάποιος ξέρει ότι είναι ενδεχόμενο να γίνει το κακό, και το βουλητικό επίσης σχεδόν ίδιο, κάποιος θέλει να κάνει κακό, ή το αποδέχεται αν συμβεί, δηλαδή "αν γίνει το κακό, δεν τον νοιάζει, ας γίνει". Για εύκολη κατανόηση, θα μιλάμε για εγκλήματα, όπως ανθρωποκτονία, μην ξεχνάμε όμως ότι τα παρακάτω εφαρμόζονται σε όλες τις αδικοπραξίες.
1 Ο άμεσος δόλος πρώτου βαθμού: ο δράστης γνωρίζει ότι θα συμβεί το αποτέλεσμα της πράξης του και θέλει ακριβώς αυτό το αποτέλεσμα (π.χ. σημαδεύει με το όπλο και σκοτώνει κάποιον). Ξέρει ότι με όπλο είναι βέβαιο ότι θα σκοτώσει ή πάντως πολύ πιθανό (γνωστικό στοιχείο) και θέλει να σκοτώσει (βουλητικό στοιχείο, "το θέλει", μάλιστα "αυτό ακριβώς θέλει", κι όχι μόνο αυτό, "το θέλει πάρα πολύ"). Χαρακτηριστικό του «δόλου πρώτου βαθμού» είναι το έντονο βουλητικό στοιχείο, η επιδίωξη. Συγκεκριμένα, επιδιώκει το αποτέλεσμα ακόμα και αν θεωρεί την επέλευση του ως ενδεχόμενη, δηλ. η επιδίωξη υπερκαλύπτει τη βεβαιότητα.[11][12]
2 Ο άμεσος δόλος δευτέρου βαθμού (ή αναγκαίος δόλος):[13] ο δράστης γνωρίζει ότι το έγκλημα θα είναι απολύτως βέβαιη συνεπεία μιας άλλης πράξης του την οποία θέλει, και παρ’ όλα αυτά πράττει διότι είναι αναγκαίο για την επίτευξη του άλλου σκοπού του. Π.χ. θέλει να κάψει το σπίτι του για να πάρει τα χρήματα από την ασφαλιστική εταιρεία διότι το έχει ασφαλίσει για φωτιά και ξέρει μετά βεβαιότητας (και όχι ενδεχομένως) ότι θα σκοτωθούν κι άλλοι. Αυτό είναι το γνωστικό στοιχείο, "το γνωρίζει και είναι βέβαιος". Το βουλητικό στοιχείο είναι το εξής: δεν είναι σκοπός του δράστη να σκοτώσει τους άλλους (δεν είναι αυτό που θέλει) αλλά το αποδέχεται πλήρως, δηλαδή "δεν τον νοιάζει, ας σκοτωθούν". Η διαφορά με το πρώτο είδος είναι ότι εδώ υπάρχει βεβαιότητα (όχι πιθανότητα) και ότι δεν υπάρχει επιδίωξη αλλά αποδοχή, όπως ο ίδιος ο νόμος ορίζει[14] (δεν τον νοιάζει). Για τα δύο πρώτα είδη δόλου ο Άρειος Πάγος κρίνει: "Άμεσος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης, είτε επιδιώκει ευθέως το εγκληματικό αποτέλεσμα της πράξης (άμεσος δόλος πρώτου βαθμού), είτε δεν το επιδιώκει μεν αμέσως, αλλά το προβλέπει ως αναγκαία συνέπεια της πράξης του και εντούτοις το αποδέχεται (άμεσος δόλος δευτέρου βαθμού)".[15]
3 Ο ενδεχόμενος δόλος:[16] δεν είναι σκοπός του δράστη ακριβώς αυτό που κάνει, δεν θέλει αυτό, πχ. να σκοτώσει (βουλητικό στοιχείο), αλλά ο δράστης ξέρει (γνωστικό στοιχείο) ότι είναι ενδεχόμενο να σκοτώσει (δεν είναι βέβαιος) και το αποδέχεται, με την έννοια ότι δεν τον νοιάζει. Σύμφωνα με την απόφαση 1496/2018 του Αρείου Πάγου, "Ειδικότερα, επί ενδεχόμενου δόλου, ο υπαίτιος δεν θέλει μεν ούτε επιδιώκει το εγκληματικό αποτέλεσμα, το προβλέπει, όμως, ως ενδεχόμενη συνέπεια της ενέργειας ή παραλείψεώς του και το αποδέχεται. Απαιτείται, δηλαδή, πρόβλεψη του εγκληματικού αποτελέσματος και αποδοχή του"[17] (γνωστικό στοιχείο η πρόβλεψη, βουλητικό στοιχείο η αποδοχή). Ειδικότερα επί της αποδοχής, ο Άρειος Πάγος κρίνει: "Για τον προσδιορισμό της εννοίας της αποδοχής του εγκληματικού αποτελέσματος εκ μέρους του δράστη, του βουλητικού, δηλαδή, στοιχείου του ενδεχομένου δόλου, η επιστήμη, αλλά και η νομολογία δεν ανατρέχουν στους χώρους του συναισθηματικού, αλλά στο γνωσιολογικό στοιχείο, το οποίο ενεργεί συμπληρωματικά. Προσφέρει, δηλαδή, κατάλληλες ενδείξεις για τη βουλητική στάση του δράστη, προσδίδοντας σ' αυτή το ακριβές περιεχόμενό της. Έτσι, "αποδέχομαι" τον κίνδυνο επελεύσεως του αποτελέσματος σημαίνει ότι σταθμίζω τα υπέρ και τα κατά με βάση τα δεδομένα στοιχεία και αποφασίζω να προβώ στην πράξη, για το λόγο ότι αυτό είναι σημαντικότερο από το φόβο μήπως επέλθει τελικώς το αποτέλεσμα".[18] Επίσης, όσον αφορά την αποδοχή, ο Άρειος Πάγος εξηγεί καλύτερα: "μια πράξη που τελείται με ενδεχόμενο δόλο προϋποθέτει ότι ο δράστης διαβλέπει ως δυνατή και όχι εντελώς απομακρυσμένη την επέλευση του εγκληματικού αποτελέσματος, περαιτέρω δε ότι την επιδοκιμάζει ή ότι συμβιβάζεται χάριν του επιδιωκόμενου σκοπού του".[19] Στο ίδιο ως άνω παράδειγμα, σκοπός του είναι να κάψει το σπίτι του για να πάρει τα χρήματα από την ασφαλιστική εταιρεία. Μέσα στο σπίτι μένει συνεχώς η πολύ μεγάλη σε ηλικία γιαγιά του. Αυτό που γνωρίζει είναι ότι η γιαγιά του ενδεχομένως καταφέρει να βγει αλλά ίσως δεν καταφέρει να βγει και τότε θα πεθάνει. Εδώ το γνωστικό στοιχείο είναι αυτό ακριβώς, ότι ξέρει ότι είναι ενδεχόμενο, και αυτή ακριβώς είναι η διαφορά με άλλα είδη δόλου. Αποδεχόμενος την ανθρωποκτονία, βάζει τη φωτιά και η γιαγιά πεθαίνει.
4
Όταν κάποιος "ελπίζει" να μην επέλθει το αποτέλεσμα και πράττει, πάλι υπάρχει ενδεχόμενος δόλος. Σύμφωνα με τον Άρειο Πάγο,[20] «Η "ελπίδα" και κατά μείζονα λόγο η απλή ευχή ή επιθυμία του δράστη να μην επέλθει το προβλεπόμενο από αυτόν ως ενδεχόμενο εγκληματικό αποτέλεσμα, εντάσσονται στο πεδίο του ενδεχόμενου δόλου και όχι στο πεδίο της συγγενούς προς αυτόν εννοίας της "ενσυνείδητης αμέλειας", για τη συνδρομή της οποίας απαιτείται όχι ελπίδα, αλλά πίστη περί μη επελεύσεως του εγκληματικού αποτελέσματος».
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CF ... E%BF%CF%82
I would have lived in peace. But my enemies brought me war.
