Η απομίμηση της ανατολίτικης τέχνης στην Αρχαϊκή περίοδο

[Giorgos 574]

Ήδη από τα μέσα του 8ου αι. π.Χ. κι εξής στον ελλαδικό χώρο είναι εμφανής η εισροή έργων τέχνης κατασκευασμένων στην ευρύτερη «Ανατολή», όπως φιάλες από τη Φοινίκη, χάλκινοι λέβητες με προτομές από τη Μικρά Ασία, αιγυπτιακά αγαλμάτια κ.α. Η επαφή με την Ανατολή σφράγισε την ελληνική τέχνη, ο δε 7ος αιώνας ονομάστηκε Ανατολίζουσα Περίοδος.

Οι καλλιτέχνες υιοθετούν νέες πρακτικές και μοτίβα, τα οποία αφομοιώνουν με δημιουργικό τρόπο δίνοντας στα έργα τους το δικό τους προσωπικό στίγμα σε μία περίοδο έντονων πειραματισμών. Η χαλκουργία σηματοδοτείται από την εισαγωγή των σφυρήλατων αγαλμάτων και των τεράτων της Ανατολής. Δεσπόζουν οι χάλκινοι λέβητες με προτομές γρυπών στο χείλος, με τοπικά εργαστήρια στη Σάμο και την Ολυμπία. Χάλκινα ανδρικά και γυναικεία ειδώλια κατά τη «δαιδαλική» τεχνοτροπία δείχνουν την πορεία προς την κατάκτηση της ισορροπίας στην απόδοση της δομής του ανθρώπινου σώματος. Τον 7ο αι. π.Χ. γεννιέται η μεγάλη πλαστική και διαμορφώνονται τύποι αγαλμάτων που θα επηρεάσουν και τη μικροπλαστική, όπως ο κούρος. Η ξεχωριστή ομάδα αποτελούμενη κυρίως από χάλκινα κοσμήματα ,τα λεγόμενα «μακεδονικά χαλκά», που εμφανίστηκαν τον 8ο αι. π.Χ., συνεχίζουν να παράγονται και τον 7ο αι. π.Χ. Με τη λήξη του 7ου αι. π.Χ. η ελληνική τέχνη δείχνει την κλίση της στον ανθρωποκεντρισμό, την προβολή της προσωπικότητας του ατόμου ως συνόλου με το σώμα. Ο 6ος αι. π.Χ. είναι εποχή μεγάλης ακμής της τέχνης. Αδιάψευστος μάρτυρας της οικονομικής ευμάρειας θεωρείται η μεγάλη αύξηση του αριθμού των χάλκινων αναθηματικών ειδωλίων και αγγείων σε πανελλήνια και τοπικά ιερά. Οι καλλιτέχνες διακρίνονται για την αχαλίνωτη φαντασία τους και την τάση για ανανέωση, που είχε ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση πληθώρας τύπων. Χαρακτηριστικό της εποχής είναι η ανάπτυξη πολλών τοπικών εργαστηρίων, το καθένα με ιδιαίτερα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά: Αττική, Κόρινθος, Σπάρτη, Άργος, Αρκαδία, Θεσσαλία, Βοιωτία, Μακεδονία, Κέρκυρα και Βορειοδυτική Ελλάδα, Μεγάλη Ελλάδα – Σικελία κ.α.

Οι αττικές μορφές διακρίνονται για την πνευματικότητα, τις αρμονικές αναλογίες, εσωτερική ένταση και δυναμισμό, το λαμπερό χαμόγελο που ακτινοβολεί τη χαρά της ζωής. Το Άργος δείχνει προτίμηση σε μορφές με «βαριές» αναλογίες. Οι Κορίνθιοι ήταν γνωστοί χαλκουργοί και τα έργα τους, κυρίως αγγεία και σκεύη με πλαστικές λεπτομέρειες και κάτοπτρα, χαρακτηρίζονται από καθαρά περιγράμματα που ρέουν, ακρίβεια στις λεπτομέρειες, ζωηρές κινήσεις των μορφών. Η Σπάρτη υπήρξε ακμάζον κέντρο χαλκουργίας κατά τον 6ο αι. π.Χ. έως τις αρχές του 5ου αι. π.Χ. με ιδιαίτερα πρωτότυπα και ποικίλα θέματα, μορφές με πρόσωπα σοβαρά και συγκρατημένες κινήσεις. Στην Ιωνία πρωταγωνιστεί η Σάμος, η οποία ήταν μεγάλο κέντρο χαλκουργίας ήδη από τον ύστερο 8ο αι. π.Χ. κι εξής. Γενικά τον 6ο αι. π.Χ. η παραγωγή σε χάλκινα έργα περιλαμβάνει: ειδώλια ανδρικών και γυναικείων μορφών, κούρων, αθλητών, αγροτών, ποιμένων, οπλιτών, ηνιόχων, ζώων, θεών και μυθολογικών όντων (π.χ. Σειρήνες, Κένταυροι, Γοργόνες κ.α.), πάμπολλα αγγεία και σκεύη (κρατήρες, πρόχοι, υδρίες, λεκανοειδή, λεβητοειδή κ.α.) συχνά με περίτεχνη πλαστική διακόσμηση, επίσης κάτοπτρα, όπλα και ποικιλία κοσμημάτων.

https://www.namuseum.gr/collection/archaiki-periodos-3/

[Giorgos 574]

Η αύξηση του πληθυσμού και η έλλειψη εδαφών που παρατηρούνται μετά την κάθοδο των Δωριέων, καθώς και τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα, ανάγκασαν πολλούς Έλληνες να μετακινηθούν προς άλλες χώρες για μια καλύτερη ζωή. Η μετακίνηση αυτή είναι γνωστή στην Ιστορία ως Α' αποικισμός. Εγκαταστάθηκαν κυρίως στα παράλια της Μικράς Ασίας κι έτσι ήρθαν σε επαφή με τους μεγάλους πολιτισμούς της Ανατολής. Όπως είναι φυσικό δανείστηκαν πολλά στοιχεία από τους πολιτισμούς αυτούς, ιδίως στον χώρο της τέχνης. Ταυτόχρονα η σταδιακή κατάργηση της βασιλείας και η αντικατάστασή της από την αριστοκρατία θα σημάνει ταυτόχρονα και την κατάργηση της ανακτορικής τέχνης. Οι τεχνίτες δε θα εργάζονται στο ανάκτορο για τον βασιλιά, αλλά ως ελεύθεροι δημιουργοί. Παράλληλα, οι κοινωνικοί αγώνες και οι πρώτες συνέπειες στον οικονομικό τομέα από τον αποικισμό θα δημιουργήσουν ένα διαφορετικό τύπο πολίτη με νέες αντιλήψεις. Την τέχνη της Ανατολής φέρνουν στην Κρήτη και στην Αττική κάποιοι καλλιτέχνες, οι οποίοι ασχολήθηκαν με την παραγωγή κοσμημάτων, χάλκινων τεχνουργημάτων, ενώ παράλληλα αρχίζουν να σμιλεύουν την πέτρα. Σημαντικό νέο στοιχείο είναι η χρησιμοποίηση της μήτρας για την παραγωγή πήλινων ανάγλυφων, τεχνική άγνωστη στον ελληνικό χώρο, αρκετά όμως γνωστή στην Ανατολή. Εκτός από την τέχνη οι καλλιτέχνες αυτοί φέρνουν και νέα υλικά, όπως το ελεφαντόδοντο, ή μια νέα διακοσμητική αντίληψη. Κατασκευάζονται χάλκινα αντικείμενα, όπως για παράδειγμα κύπελλα διακοσμημένα με μορφές ζώων ή ομαδικών σκηνών. Αρκετά συνηθισμένη είναι η διακόσμηση των λεβήτων, που τα γεωμετρικά μοτίβα αντικαθίστανται από χάλκινα σφυρήλατα κεφάλια γρυπών, σειρήνων κ.ά. (Τα σφυρήλατα κατασκευάζονται από λεπτά ελάσματα χαλκού, τα οποία τα στερέωναν πάνω σε ξύλο.) Αν και τα μοτίβα είναι ανατολίτικα, υποτάσσονται όμως στην ελληνική τέχνη και αντίληψη. Τα φουσκωτά ανατολίτικα χαρακτηριστικά θα μετατραπούν σε γωνιώδη ελληνικά. Μια καινούρια τεχνική που ήρθε από την Ανατολή ήταν η χρησιμοποίηση της μήτρας για την κατασκευή μορφών ή ανάγλυφων πήλινων πινάκων.

[Thor]

ετμλκ!

[sman5]

[img]https://i.postimg.cc/MG1FVFX9/040- ... .jpg[/img]

[Giorgos 574]

Οι επαφές των Ελλήνων με την Εγγύς Ανατολή: Εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές

Ήδη από τον 9ο αιώνα οι Έλληνες είχαν αναπτύξει στενές εμπορικές σχέσεις με την ακτή της Συρίας και της Παλαιστίνης. Μέσα από αυτό τον εμπορικό δρόμο σημαντικές και συχνά πολύτιμες πρώτες ύλες, αλλά και αξιόλογα έργα τέχνης από την Ανατολή, ιδιαίτερα από τη Συρία και τη Μεσοποταμία, άρχισαν να φθάνουν σε ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες στην Ελλάδα. Από το τέλος του 8ου αιώνα και έπειτα οι μαρτυρίες για εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ανατολή πυκνώνουν και γίνονται όλο και πιο συγκεκριμένες. Τα ποιήματα του Ησιόδου και ιδιαίτερα η Θεογονία είναι γεμάτα από στοιχεία που προέρχονται από τους μύθους και τη λογοτεχνία της Μεσοποταμίας και της Συρίας. Ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη του εμπορίου και γενικότερα των επαφών με την Ανατολή έπαιξαν επίσης οι Φοίνικες έμποροι, που ήδη από το τέλος της 2ης χιλιετίας π.Χ. είχαν φτάσει με τα πλοία τους ως τη δυτική άκρη της Μεσογείου· οι δραστηριότητές τους στην περιοχή του Αιγαίου και πέρα από αυτή περιγράφονται στην Οδύσσεια. Επιπλέον, η εγκατάσταση των Φοινίκων στην Κύπρο, στο Κίτιο και στη Σαλαμίνα τους έφερε σε ακόμη στενότερη επαφή με τους Έλληνες
Ακόμη σαφέστερη είναι η εικόνα που μας προσφέρουν τα αρχαιολογικά ευρήματα. Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον σύνολο χάλκινων έργων που φανερώνει την άμεση επίδραση της τέχνης της Ανατολής στην Ελλάδα την εποχή αυτή προέρχεται από το Ιδαίον Άντρον της Κρήτης, δηλαδή την ιερή σπηλιά του βουνού Ίδα. Εκεί, σύμφωνα με τον μύθο, είχε κρύψει τον νεογέννητο Δία η μητέρα του για να τον σώσει από τον αδηφάγο πατέρα του, τον Κρόνο. Την προστασία του νεαρού θεού την είχαν αναλάβει οι Κορύβαντες, πολεμιστές που χτυπούσαν τις ασπίδες τους για να καλύψουν το κλάμα του βρέφους. Δεν πρέπει, επομένως, να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι τα περισσότερα χάλκινα από το Ιδαίον Άντρον είναι ασπίδες. Χαρακτηριστικό για τον μύθο και τη λατρεία είναι το παλαιότερο από τα ευρήματα: ένας χάλκινος δίσκος που χρησίμευε πιθανόν ως τύμπανο σε λατρευτικές τελετές (εικ. 31). Τα έργα αυτά πρέπει να κατασκευάστηκαν στην Κρήτη ειδικά για το ιερό. Ωστόσο, το θεματολόγιο και η τεχνοτροπία των ανάγλυφων παραστάσεών τους έρχονται κατευθείαν από την Ανατολή. Οι φτερωτοί δαίμονες, τα άγρια ζώα, οι σκηνές κυνηγιού και μάχης έχουν τα πρότυπά τους στην τέχνη της Μεσοποταμίας και της Συρίας. Αυτό σημαίνει ότι οι τεχνίτες που τα κατασκεύασαν είτε κατάγονταν από τις περιοχές αυτές είτε είχαν μάθει εκεί την τέχνη τους. Ειδικά για τον δημιουργό του χάλκινου τυμπάνου, που χρονολογείται μάλλον στα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. (η ακριβής χρονολόγησή του είναι προβληματική), μπορούμε να πούμε ότι καταγόταν πιθανότατα από τη Συρία. Ταφικά ευρήματα των χρόνων αυτών πιστοποιούν πράγματι την παρουσία στην Κρήτη μεταναστών από τον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο της Συρίας.
Στο πρώτο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. τα δάνεια από τον πολιτισμό και ειδικότερα από την τέχνη της Συρίας και της Μεσοποταμίας πολλαπλασιάζονται, ταυτόχρονα όμως αφομοιώνονται, καθώς οι Έλληνες τεχνίτες τα προσαρμόζουν στις δικές τους αντιλήψεις και αισθητικές αρχές. Δημιουργείται έτσι και εξαπλώνεται γρήγορα σε όλη την Ελλάδα (με αρκετές τοπικές παραλλαγές) μια τεχνοτροπία που την ονομάζουμε ανατολίζουσα. Μετά τα μέσα του αιώνα εμφανίζονται οι πρώτες σαφείς επιδράσεις από την αιγυπτιακή τέχνη. Ανάλογες εξελίξεις παρατηρούμε και σε άλλες περιοχές, ιδιαίτερα στην κεντρική Ιταλία, όπου κατοικούσαν οι Ετρούσκοι, λαός που είχε αναπτύξει στενές εμπορικές σχέσεις με την Ελλάδα και την ανατολική Μεσόγειο. Είναι φανερό ότι το εμπόριο και ο αποικισμός συνέτειναν στην ευρεία και γρήγορη διάδοση νέων καλλιτεχνικών τάσεων και ιδεών. Αλλά οι καινοτομίες δεν είναι μόνο αισθητικές. Οι καλλιτέχνες αναπτύσσουν παράλληλα νέες τεχνικές για την κατεργασία του λίθου και του χαλκού, οι οποίες τους δίνουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν έργα με μνημειακό χαρακτήρα. Τα πρότυπα είναι κατά κανόνα ανατολικά, δεν έχουμε όμως πάντοτε τη δυνατότητα να τα εντοπίσουμε, καθώς πολλά από αυτά δεν έχουν σωθεί. Ιδιαίτερα αισθητή είναι η απώλεια των πολυτελών υφασμάτων που οι Έλληνες και οι Φοίνικες έμποροι έφερναν από τις χώρες της Ανατολής.
Ενδεικτική για την επικράτηση των ανατολικών προτύπων είναι η εμφάνιση στα σημαντικότερα ιερά της Ελλάδας ενός νέου τόπου χάλκινου λέβητα, που έρχεται από τη βόρεια Συρία και αρχίζει να υποκαθιστά, ήδη από το τέλος του 8ου αιώνα π.Χ., τους τρίποδες της γεωμετρικής εποχής με τα πόδια καρφωμένα στο σώμα. Οι νέοι λέβητες δεν έχουν πόδια· τοποθετούνται επάνω σε ανεξάρτητες βάσεις, τριποδικές ή κωνικές από χάλκινο έλασμα, και διακοσμούνται με προτομές ζώων ή μυθικών όντων (κυρίως γρυπών) που χυτεύονται χωριστά και διατάσσονται γύρω από το στόμιο τους (εικ. 32). Αξίζει να επισημάνουμε ότι στα παλαιότερα συριακά παραδείγματα τέτοιων λεβήτων οι προτομές είναι σφυρήλατες και όχι χυτευτές.

[Jimmy81]

Αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη για το προκλητικό-ανθελληνικό αυτό νήμα του θεματοθέτη καθώς υποκινήθηκε από δικό μου σχόλιο.
Jimmy81 @ Μαύρη Αθηνά: Μια επαναστατική θεωρεία για την αφρικανική προέλευση του ελληνικού πολιτισμού

Ως εκ τούτου και σε αναγνώριση του λάθους μου τιμωρώ τον εαυτό μου με αυτομπανάρισμα μίας ημέρας. Εις το επανιδείν.

[Εμπεδοκλής]

Το πέμπτο αγαλματίδιο είναι σαν Ινδιάνος που κρατά γαλοπούλα. Γιατί όταν οι Έλληνες πήγαιναν στην Αμερική οι Ισπανοί γαμούσαν ακόμη τα σκυλιά τους...