Phorum.com.gr

Καθημερινά διανύουμε αποστάσεις στην επιφάνεια της Αθήνας. Αγνοώντας ίσως ότι κάτω από τις ρόδες του αυτοκινήτου ή κάτω από τα πέλματα των ποδιών μας βρίσκονται στοές, άγνωστες για τους περισσότερους, που συγκροτούν ένα απέραντο δίκτυο.
Με τα χρόνια οι υπόγειες διακλαδώσεις «θάφτηκαν» κάτω από τσιμεντένιες κατασκευές. Η ραγδαία οικοδομική δραστηριότητα μετά τη δεκαετία του ’50 έκρυψαν ένα μεγάλο τμήμα της υπόγειας Αθήνας.
Το υπόγειο δίκτυο στοών που βρίσκεται στο αθηναϊκό υπόστρωμα έρχεται σήμερα να αποδείξει οι διαδρομές του μετρό δεν είναι οι μοναδικές υπόγειες διαδρομές στην ελληνική πρωτεύουσα.

Κρύπτες, έξοδοι διαφυγής και κατακόμβες καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της άγνωστης σε πολλούς διαδρομής. Η Ομάδα Αστικής Σπηλαιολογίας και ένα από τα στελέχη της και μέλος της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, 32χρονος πολιτικός μηχανικός, ο Πάναγιώτης Δευτεραίος, μας οδήγησαν εκεί σε μια προσπάθεια να φέρουμε στο φως μερικά από τα άγνωστα μυστικά περάσματα της πόλης.
Ποιοι είναι όμως αυτοί που όταν εξαντλούμε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας στα προβλήματα της καθημερινότητας, εξερευνούν τα υπόγεια της πρωτεύουσας; Τα μέλη της Ομάδας Αστικής Σπηλαιολογίας έκαναν το χόμπι τους επιστήμη αναζητώντας τη μυστηριακή γοητεία που κρύβουν οι υπόγειες στοές. Σε συνεργασία με εφορείες αρχαιοτήτων, την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, την ΕΥΔΑΠ, δήμους και άλλους φορείς βουτούν στα έγκατα του αθηναϊκού υπεδάφους.



Περιγράφοντας την εμπειρία του ο Παναγιώτης Δευτεραίος, λέει: «Είναι παράξενη η αίσθηση που προκαλεί το περιβάλλον μιας υπόγειας στοάς. Προσωπικά πάντα με γοήτευε η σκέψη να περπατάω μέσα σε σήραγγες. Όταν στη συνέχεια προέκυψε και ο συνδυασμός της ενασχόλησης αυτής με το γνωστικό αντικείμενο του πολιτικού μηχανικού, οι υπόγειες επισκέψεις απέκτησαν πιο επιστημονικό χαρακτήρα, προσφέροντας γενικότερα στην τεκμηρίωση, την ερμηνεία και την ασφάλεια. Επίσης, η φυσική ή νοητή παρουσία σε ιστορικούς χώρους που εγκαταλείφθηκαν, εκπέμπει στο εσωτερικό μου μια αλλόκοτη παρουσία του παρελθόντος…».
Η διαδρομή ξεκινάει από την υπόγεια στοά που βρίσκεται στο υπέδαφος της Ρώσικης Εκκλησίας επί της οδού Φιλελλήνων.



Κάτω από τη Ρωσική Εκκλησία
Εκεί συναντά κανείς τα παλιά θερμά ρωμαϊκά λουτρά, τα οποία λειτούργησαν κατά τη ρωμαϊκή κυριαρχία, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Αδριανός. Η τροφοδοσία των λουτρών γινόταν από παραπόταμο του Ηριδανού, σε ένα υπόγειο τμήμα το οποίο διευθετήθηκε και είναι επισκέψιμο με την άδεια της Αρχιεπισκοπής. Ο χώρος είναι αρκετά περιορισμένος σε έκταση και δεν υπάρχουν εμφανή μονοπάτια που να οδηγούν σε άλλες τοποθεσίες.


Υπόκαυστο Ρωσικής Εκκλησίας

Χαρακτηριστική εξαίρεση – εκτός από τα άγνωστα τμήματά που είναι αποκλεισμένα – αποτελεί το πηγάδι που πιθανολογείται ότι συνδέεται με τη χαμηλή σήραγγα του αρχαίου Πεισιστράτειου υδραγωγείου και κατ’ επέκταση με τον Εθνικό Κήπο.


Δοκιμαστική διάνοιξη αρχαίας σήραγγας στου Παπάγου
Όπως εξηγεί ο Παναγιώτης Δευτεραίος, στα υπόγεια του Εθνικού Κήπου συναντά κανείς σήραγγες υδραγωγείων, οι οποίες έγιναν γνωστές κατά την εκσκαφή του μετρό. Ο Κήπος υδροδοτείται από μία τέτοια ενεργή σήραγγα, η οποία χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ. Ξεκινάει από τους πρόποδες του Υμηττού στην περιοχή του Παπάγου, ενώ μέχρι σήμερα έχει εξερευνηθεί μόνο ένα τμήμα της.
Η έξοδος διαφυγής από τη Βουλή στο Προεδρικό Μέγαρο
Το κτίριο της Βουλής διαθέτει επίσης υπόγεια διέξοδο διαφυγής, η οποία βάσει αναφορών έχει αρκετές εξόδους, η μία εκ των οποίων καταλήγει στο Προεδρικό Μέγαρο.
Σύμφωνα με την Ομάδα Αστικής Σπηλαιολογίας το υπόγειο πέρασμα της Βουλής φημολογείται ότι συνδέεται με τον Ιλισό στην περιοχή της Αγίας Φωτεινής στην αρχή της λεωφόρου Καλλιρρόης, καθώς και με το λόφο του Αρδηττού, ο οποίος βρίσκεται στην ίδια περιοχή, εκδοχές οι οποίες δεν είναι πραγματικές.

«Θάβοντας» τον Ιλισό


Παράπλευρη σήραγγα στον Ιλισό
Γενικά, ένα αρκετά εκτεταμένο δίκτυο υπόγειων στοών, διασχίζει την περιοχή του Ιλισού. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο ποταμός υπογειοποιήθηκε, όταν η κοίτη του άλλοτε ιερού ποταμού ξεκίνησε να καλύπτεται επί Μεταξά. Γνωστή ιστορικά έμεινε η φράση του δικτάτορα «Θάπτομεν τον Ιλισόν» στα τέλη της δεκαετίας του ’30. Η υπογειοποίηση ξεκινούσε από το ύψος της παλαιάς Σχολής Χωροφυλακής μέχρι όπου βρισκόταν κάποτε η γέφυρα του Σταδίου, και δημιουργήθηκε η Μιχαλακοπούλου, αλλά και η Βασιλέως Κωνσταντίνου έως το ύψος Παναθηναϊκού Σταδίου.


Η μοναδική επικοινωνία με την υπόγεια σήραγγα του Ιλισσόυ



Πριν από μερικά χρόνια, τα μέλη της Ομάδας Αστικής Σπηλαιολογίας διέσχισαν έναν από τους κλάδους του Ιλισού, ο οποίος ξεκινάει από την Καισαριανή και καταλήγει στην έξοδο του υπόγειου καναλιού στην Καλλιθέα. Ακολούθησαν μάλιστα ολόκληρη τη διαδρομή, η οποία εκτείνεται από τη μία άκρη της πόλης στην άλλη, σε βάθος 10 μέτρων.


Η αρχή της στοάς του Ιλισού στην Καισαριανή

Στα υπόγεια του λόφου Αρδηττού

Ο Ιλισός περνάει επίσης μπροστά από το λόφο του Αρδηττού όπου κατά την αρχαιότητα τελούνταν τα Μικρά Ελευσίνια μυστήρια. Παρόλα αυτά ο λόφος δεν συνδέεται με τις υπόγειες σήραγγες του Ιλισού. Όπως λέει ο Παναγιώτης Δευτεραίος στον Αρδηττό βρίσκεται ένα βασιλικό καταφύγιο με στοές και υπόγειους θαλάμους, οι οποίες κατασκευάστηκαν επί Μεταξά, σχεδόν την ίδια περίοδο με εκείνες του Ιλισού. Κάτι ανάλογο επίσης συνέβη και με αρκετά ακόμα υπόγεια καταφύγια, που βρίσκονται τόσο στην Αθήνα όσο και στον Πειραιά. Το βασιλικό καταφύγιο αποτέλεσε την αποθήκη πυρομαχικών των Γερμανών κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ενώ είναι εντελώς αυτόνομο, καθώς δεν επικοινωνεί με καμία άλλη υπόγεια διαδρομή της Αθήνας. Διαθέτει δύο εισόδους, η μία εκ των οποίων προϋπήρχε ως ιερή σπηλιά των Νυμφών και η διάνοιξή της ξεκίνησε το 1937.


Αρδηττός. Στα έγκατα του λόφου


Στοά στο καταφύγιο Αρδηττού

Από τον Αρδηττό στο… Λυκαβηττό
Ο Αρδηττός δεν είναι ο μοναδικός λόφος της Αθήνας με υπόγειες διακλαδώσεις. Κατά τη δεκαετία του ’30 δημιουργήθηκε ένα ακόμη καταφύγιο στο Λυκαβηττό, κοντά στη εκκλησία – σπήλαιο των Αγίων Ισιδώρων. Η υπόγεια δίοδος της εκκλησίας όμως, φαίνεται να μην οδηγεί πουθενά.



Στο καταφύγιο του Λυκαβηττού
Στεγάζει δύο μεγάλες και δύο μικρότερες αίθουσες, πολυβολείο, αποθήκες, εξαερισμό, δεξαμενές καθώς και τηλεφωνικό κέντρο. Το υπόγειο καταφύγιο του Λυκαβηττού κατασκευάστηκε γύρω στο 1936 και διαθέτει δύο εισόδους. Είναι μάλιστα αρκετά μεγαλύτερο και σε πολύ καλύτερη κατάσταση από εκείνο του Αρδηττού. Έχει βάθος 100 μέτρων και εκτείνεται μέσα στο βράχο, είναι καλά συντηρημένο και φρεσκοβαμμένο, διαθέτει ρεύμα και λουτρά.


Στοά υπόγειων εγκαταστάσεων Λυκαβηττού

Χρησιμοποιήθηκε από το Πολεμικό Ναυτικό, αλλά και από το Αρχηγείο Αντιαεροπορικής Άμυνας στη διάρκεια του πολέμου, ενώ όπως όλα τα καταφύγια της εποχής έχει περιορισμένη έκταση και δεν συνδέεται με υπόγειες διαδρομές διαφυγής σε γειτονικές περιοχές.

Το Αδριάνειο υδραγωγείο

Στους πρόποδες του Λυκαβηττού βρίσκεται το Αδριάνειο υδραγωγείο. Κατασκευάστηκε κατά τα ρωμαϊκά χρόνια για να καλύψει την υδροδότηση της ρωμαϊκής συνοικίας της Αθήνας και το όνομά του προέρχεται από το όνομα του αυτοκράτορα Αδριανού, ο οποίος έδωσε την εντολή για την κατασκευή του. Το υδραγωγείο περιλαμβάνει ένα σύμπλεγμα από υπόγειες σήραγγες με μήκος που ξεπερνά τα 25 χιλιόμετρα. Κατασκευάστηκε το 140 μ.Χ. σε βάθος που έφτανε έως και τα 40 μέτρα, και είχε ως αφετηρία το σημερινό Ολυμπιακό Χωριό. Μετέφερε νερό από πηγές της Πάρνηθας καθώς και υπόγειο νερό που συνέλεγε από το έδαφος και από παράπλευρους βοηθητικούς κλάδους, ένας εκ των οποίων προερχόταν από την περιοχή της Μονής Πεντέλης.


Αδριάνειος Δεξαμενή στο Κολωνάκι
Το Αδριάνειο υδραγωγείο συντηρήθηκε και χρησιμοποιήθηκε έως και τη δεκαετία του 1950. Η διαδρομή διατηρείται ακέραιη σχεδόν σε όλο της το μήκος, χωρίς να μπορεί να επισκεφθεί κανείς όλα τα σημεία καθώς αρκετά από αυτά έχουν πλημμυρίσει. Ο ανθρώπινος παράγοντας είχε τη δική του συμβολή, καθότι πολλά τμήματα μπαζώθηκαν για τη δημιουργία σύγχρονων έργων υποδομής.


Εσωτερικό Αδριάνειου Υδραγωγείου
Οι πρώτες απόπειρες εξερεύνησης της σήραγγας του Αδριάνειου υδραγωγείου πραγματοποιούνται σήμερα – μετά τη δεκαετία 1930 – με την εποπτεία της αρχαιολογικής υπηρεσίας και της ΕΥΔΑΠ.


Σήραγγα Αδριάνειου Υδραγωγείου



Το Αδριάνειο Υδραγωγείο στην περιοχή του Ολυμπιακού Χωριού

Το αποχετευτικό δίκτυο για την ασφαλή μετακίνηση των αντιστασιακών
Το ανεξάντλητο αποχετευτικό δίκτυο της Αθήνας περιλαμβάνει επίσης τους παλαιούς υπονόμους της πόλης. Κατασκευάστηκαν όπως λέει ο Παναγιώτης Δευτεραίος στο διάστημα 1840 – 1880. Το πρώτο αποχετευτικό δίκτυο της πόλης χρησιμοποιήθηκε στα χρόνια της εθνικής αντίστασης ως μυστικό πέρασμα όπου διακινούνταν πυρομαχικά και όπλα, ενώ χρησίμευε για την ασφαλή μετακίνηση των αντιστασιακών που κινδύνευαν από τις γερμανικές περιπόλους.
Η μάχη των υπονόμων – Το σχέδιο ανατίναξης της Μεγάλης Βρετανίας
Μάλιστα έχει καταγραφεί στα χρονικά η ιστορία της μάχης των υπονόμων, τα Χριστουγέννα του 1944. Περίπου 150 άνδρες του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, οι οποίοι κατέβηκαν στις γαλαρίες του Προφήτη Δανιήλ στο Μεταξουργείο, προσπάθησαν να περάσουν σχεδόν ένα τόνο εκρηκτικά κάτω από τα θεμέλια του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία και να το ανατινάξουν, καθώς εκεί βρισκόταν η έδρα της κυβέρνησης Παπανδρέου.



Σήραγγα μέσα από την οποία πέρασε η επιχείρηση του 1944
Επέλεξαν την υπόγεια διαδρομή που συνέδεε τις οδούς Αχιλλέως, Πλαταιών, Κεραμικού, Σαλαμίνος, και περνούσε κάτω από τους Αγίους Ασώματους στο Θησείο. Στη συνέχεια έφτανε στην Ερμού, και κατέληγε ακριβώς κάτω από το ξενοδοχείο. Οι άνδρες του ΕΛΑΣ εισέβαλαν τελικά από την είσοδο του Κολωνού στη Λένορμαν. Παρά το γεγονός ότι η τοποθέτηση των εκρηκτικών ολοκληρώθηκε μετά από περίπου 15 ώρες, η έκρηξη ματαιώθηκε όταν το στρατηγείο του ΕΛΑΣ πληροφορήθηκε ότι κατέφθανε στην Αθήνα ο Τσώρτσιλ για διαπραγματεύσεις.

Ακρόπολη: Η μυστική σπηλιά της μυκηναϊκής κρήνης

Τελευταίος σταθμός της διαδρομής το σπήλαιο της Ακρόπολης. Από τη βορεινή πλευρά, ξεκινούσε μια αρχαία πέτρινη και ξύλινη σκάλα που κατέληγε στη σπηλιά της Μυκηναϊκής κρήνης ή σπηλιά της Έρσης, κάτω από το οίκημα των Αρρηφόρων. Συνεχίζοντας την πορεία μετά από 25 μέτρα κατέληγε κανείς σε ένα λαξευμένο πηγάδι, απ’ όπου γινόταν η υδροληψία με σχοινί και κάδο.


Η διευθετημένη είσοδος του σπηλαίου μυκηναϊκής κρήνης
Οι Αρρηφόροι, ιέρειες της Αθηνάς Πολιάδας, δύο κορίτσια ηλικίας 6-10 ετών που προέρχονταν από επιφανείς οικογένειες της πόλης, ολοκλήρωναν τα καθήκοντά τους – που διαρκούσαν ένα έτος – στα μέσα του καλοκαιριού, με τα Αρρηφόρια. Τα κορίτσια μετέφεραν τα ιερά τελετουργικά αντικείμενα της θεάς με σκεπασμένα καλάθια, από τη μυστική σκάλα μέσα στη σπηλιά και στη συνέχεια προς το νερό της Μυκηναϊκής πηγής. Η τελετή ολοκληρωνόταν, όταν οι μικρές ιέρειες κατευθύνονταν -μέσα από μυστικό υπόγειο πέρασμα που ξεκινούσε πριν την πηγή- προς το ιερό της Αφροδίτης και του Έρωτα, όπου παρέδιδαν τα καλάθια στον ιερέα και παραλάμβαναν άλλα, που θα επέστρεφαν στην ιέρεια της Αθηνάς, στην επιφάνεια του ιερού βράχου. Η τελετουργία έπρεπε να γίνεται κάτω από το φως του φεγγαριού, και μυστικά από τη σκάλα, για να μη χάνει τη δύναμή της.


Σπήλαιο των Αρρηφόρων Η σχισμή προς το άνω μέρος του βράχου της Ακρόπολης
Η σπηλιά χρησιμοποιήθηκε και στα χρόνια της κατοχής ως καταφύγιο για το Μανώλη Γλέζο και το Λάκη Σάντα. Οι δύο άνδρες τη διέσχισαν, φτάνοντας στην Ακρόπολη, κατεβάζοντας τη γερμανική σημαία, ακολουθώντας την ακριβώς αντίθετη διαδρομή με εκείνη των Αρρηφόρων.


Στη θέση της αρχαίας σκάλας σήμερα έχουν τοποθετηθεί ξύλινα δοκάρια

https://www.newsbeast.gr/weekend/arthro ... is-athinas

ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ «Το πρώτο σημείο που ερεύνησα ήταν στο κέντρο, στην Αγία Φωτεινή, κοντά στους Στύλους Ολυμπίου Διός. Κάτω από εκεί περνάει η υπόγεια στοά του Ιλισού και υπάρχει μια παλιά γέφυρα του Όθωνα όπου φημολογείται ότι ήταν η είσοδος των υπόγειων στοών από το Βατραχονήσι -όπως λέγεται η περιοχή- μέχρι το Φάληρο. Στην πραγματικότητα είναι μόνο μια γέφυρα. Από κάτω της περνάει όντως η στοά του Ιλισού, που βγάζει στην Καλλιθέα, αλλά, όταν μπεις κάτω από τη γέφυρα, δεν πάει πουθενά, εκτός αν κάποιος (θεωρητικά) εισχωρήσει σε κάτι μεγάλες τσιμεντένιες σωληνώσεις. Έχει από πίσω έναν υπόγειο χώρο, αλλά είναι ουσιαστικά η παλιά γέφυρα του ποταμού που ενσωματώθηκε κάτω από τον σύγχρονο δρόμο».


Αρχαία μέλη σε στοά κάτω από τη Ρωσική Εκκλησία. Φωτογραφία: Παναγιώτης Δευτεραίος/urbanspeleology.blogspot.com/LIFO.


Ακούγονται πολλά για τα υπόγεια των εκκλησιών της Αθήνας, ότι ενώνονταν με υπόγειες σήραγγες που μπορούσαν να γίνουν δίοδοι διαφυγής, οδηγώντας έξω από την πόλη. «Οι στοές στα υπόγεια των εκκλησιών δεν υπήρχαν για να ενώνονται μεταξύ τους» εξηγεί ο Παναγιώτης. «Συνήθως ήταν κάποιοι χώροι κάτω από την εκκλησία, οστεοφυλάκια ή κατακόμβες που δεν οδηγούν πουθενά -η κάθε μία είχε και κάτι διαφορετικό. Π.χ. η Αγία Δύναμη στη Μητροπόλεως έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία».

Το 1641, κοντά στο ναό της Αγίας Δύναμης έμενε ο Ιησουίτης μοναχός Φραγκίσκος, ο οποίος δίδασκε ιταλικά και γαλλικά, μέχρι που κατηγορήθηκε για προσηλυτισμό και εκδιώχτηκε. Σε αυτό το σπίτι, το οποίο επικοινωνούσε υπόγεια με τον ναό της Αγίας Δύναμης, τις παραμονές της Επανάστασης λειτουργούσε το εργαστήριο πυρομαχικών του πυροτεχνίτη Μαστροπαυλή, προγόνου της οικογένειας Παυλίδη (δημιούργησε το 1841 τη «Σοκολατοποιία Παυλίδης»), ο οποίος προμήθευε με πυρομαχικά τον οθωμανικό στρατό. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση, οι Φιλικοί της Αθήνας τού ζήτησαν να ετοιμάσει βόλια και για τους Έλληνες. Έτσι, τη μέρα εξυπηρετούσε με αργούς ρυθμούς τις παραγγελίες των Τούρκων και τις νύχτες δούλευε εντατικά για τους Έλληνες. Κάτω από την Αγία Τράπεζα του ναού υπάρχει μια σκάλα που κατεβαίνει προς τα κάτω. Σε βάθος 15 μέτρων υπάρχει ένας μεγάλος υπόγειος χώρος, σαν σπηλιά. Το χώρο αυτό, στα χρόνια του Αγώνα, χρησιμοποιούσαν οι καλόγεροι της Μονής, σαν εργαστήριο, όπου κατασκεύαζαν πυρίτιδα, σφαίρες και φυσέκια. Ο θρύλος λέει ότι στη συνέχεια μετέφεραν τα πυρομαχικά μέσω μιας υπόγειας στοάς που ξεκινά από τον υπόγειο αυτό χώρο και καταλήγει κάπου κοντά στο σημερινό σκοπευτήριο της Καισαριανής. Εκεί τα παραλάμβαναν χωριάτες με μουλάρια και τα μετέφεραν στους αγωνιστές, ενώ οι καλόγεροι επέστρεφαν στο υπόγειο εργαστήριό τους.

«Κάτω από τη Ρώσικη εκκλησία υπήρχαν ρωμαϊκά λουτρά, που χρησιμοποιήθηκαν αργότερα ως υπόγειος χώρος –τα λέμε κατακόμβες, αλλά δεν είναι στην πραγματικότητα, δεν έχουν θάψει μέσα ανθρώπους, δεν αποτελούν υπόγειο νεκροταφείο. Στο υπόγειο της εκκλησίας μπορεί να δει κανείς υπολείμματα από τις κολώνες του ρωμαϊκού βαλανείου και αρχαίες κολώνες». Λέγεται ότι η κρύπτη που βρίσκεται εδώ επικοινωνούσε με τα ανάκτορα του Όθωνα και λειτουργούσε ως οδός διαφυγής για τον βασιλιά σε περίπτωση πολιορκίας (συνέδεε την περιοχή με την Ακρόπολη).


Ύδωρ Αγιασμού κάτω από τους Αγ. Πάντες στους Αμπελοκήπους. Φωτογραφία: Παναγιώτης Δευτεραίος/urbanspeleology.blogspot.com/LIFO.


«Σώζονται κάποια τμήματα των αρχαίων ρωμαϊκών κτισμάτων, ενσωματώθηκαν στο υπόγειο της εκκλησίας και αποτέλεσαν έναν χώρο ο οποίος προέκυψε τμηματικά από ανασκαφές που έγιναν κατά τον 19ο αιώνα, από τον τότε υπεύθυνο του ναού, τον Αρχιμανδρίτη Αντωνίνο Καπούστιν» λέει ο Παναγιώτης. «Είχε βρει υγρασία στο βάθος της εκκλησίας κι ήθελε να δει από πού προέρχεται. Έσκαψε στο σημείο που ήταν το νερό και, σιγά-σιγά, άρχισαν να αποκαλύπτονται τα θαμμένα δωμάτια, τα οποία τα ξέθαβαν και τα καθάριζαν και σταδιακά τα ένωσαν μεταξύ τους για να δημιουργηθεί ο χώρος που υπάρχει σήμερα. Χτίστηκαν κάποιες πόρτες, ανοίχτηκαν κάποια περάσματα, κάποιοι φωταγωγοί… Δεν φαίνεται να συνδέεται με κάποια άλλη στοά, αλλά υπάρχουν και κάποιοι χώροι που είναι αποκλεισμένοι. Αν παρατηρήσεις το παλιό σχέδιο που υπάρχει σε ένα βιβλίο μέσα στο ναό, θα δεις ότι υπήρχαν τμήματα του λουτρού αλλά και στοές υδραγωγείων και κάποιες δεξαμενές στις οποίες σήμερα δεν μπορείς να μπεις. Ο χώρος μπορεί να συνδεόταν με άλλα σημεία, αλλά σήμερα δεν μπορούμε να το βεβαιώσουμε. Το λουτρό δεχόταν νερό από κάπου, υπάρχει η αποτύπωση του Αντωνίνου σε κάποιο αρχαιολογικό έντυπο που δείχνει στοές που βρέθηκαν σε εκείνο το σημείο και μπορεί να συνέχιζαν παραπέρα, να πήγαιναν κάπου αλλού.


Δυσπρόσιτο σημείο στα έγκατα του υπόγειου Ιλισού. Φωτογραφία: Παναγιώτης Δευτεραίος/urbanspeleology.blogspot.com/LIFO. Πηγή: www.lifo.gr

Στους Αγίους Πάντες στους Αμπελόκηπους υπάρχουν δύο μικροί υπόγειοι χώροι. Ο ένας είναι οστεοφυλάκιο και ο άλλος είναι αγίασμα. Πολύ κοντά, βέβαια, περνάει η στοά του Αδριανού (το αδριάνειο υδραγωγείο), δίπλα στο γήπεδο του Παναθηναϊκού. Το νερό που είχε το αδριάνειο -αλλά και τα άλλα υδραγωγεία- δεν προερχόταν μόνο από τις πηγές της Πάρνηθας, από τις πηγές προερχόταν μόνο ένα μικρό μέρος, ήταν σκαμμένα όμως τόσο βαθιά, ώστε το νερό που υπάρχει στο έδαφος να στάζει μέσα στη στοά. Είναι η λεγόμενη υδρομάστευση, και το βλέπεις σήμερα μπαίνοντας στις στοές ότι έχει κάνει σταλακτίτες και στάζει ακόμα νερό. Σε πολλά σημεία, μάλιστα, τρέχει σε μεγάλες ποσότητες, σαν υπόγειες πηγές».


http://www.lifo.gr/articles/archaeology ... p-tin-poli

Επιπλέον πληροφορίες για Ιλισό από lifo

Ο ΙΛΙΣΟΣ «Η μεγαλύτερη υπόγεια διαδρομή που έχω κάνει ποτέ μέσα στην Αθήνα ήταν στον υπογειοποιημένο Ιλισό, συνολικά 8,5 χιλιόμετρα, μπαίνοντας απέναντι από το νεκροταφείο της Καισαριανής και καταλήγοντας στα όρια Καλλιθέας-Μοχάτου, εκεί που βγαίνει το ποτάμι για τη θάλασσα. Ο Ιλισός είναι ένα δίκτυο μόνος του και έχει μεγάλο ενδιαφέρον αστικής εξερεύνησης, να μπει, δηλαδή, κάποιος και να περπατήσει σε σύγχρονες στοές».



Στοά του Αδριάνειο Υδραγωγείου, κάτω από την οδό Λ. Ριανκούρ. Φωτογραφία: Παναγιώτης Δευτεραίος/urbanspeleology.blogspot.com/LIFO.


Εξηγεί ότι στο σημείο όπου το ποτάμι είναι ανοιχτό, κάτω από ένα γήπεδο, κάποια στιγμή γίνεται υπόγειο, κι εκεί είναι η έξοδος. «Ή η είσοδος, ό,τι θέλεις. Μπορείς να μπεις αν κατέβεις από κάποια σκαλοπάτια μέσα στην κοίτη, ελεύθερα, και να περπατήσεις για χιλιόμετρα. Είναι πολύ επικίνδυνο για κάποιον που δεν ξέρει γιατί μπορεί να χτυπήσει ή να πνιγεί από τα νερά, και ίσως θα ήταν ασφαλέστερο οι είσοδοι να προστατεύονταν. Από την άλλη άκρη οι είσοδοι υπάρχουν στην Καισαριανή, απέναντι από το νεκροταφείο, ενώ στου Ζωγράφου, μέσα στην πολυτεχνειούπολη, υπάρχουν τρεις είσοδοι. Στον χώρο του θεάτρου Badminton έχει επίσης μία (διπλή) είσοδο και, ενδιάμεσα, είσοδος μπορεί να θεωρηθεί και της Αγίας Φωτεινής στην οποία είναι δύσκολο να μπεις. Υπάρχουν μεγάλοι σωλήνες που θα μπορούσε να χωρέσει κάποιος μπουσουλώντας, μια διαδρομή που καταλήγει στην στοά του Ιλισού. Κι ένα σιδερένιο καπάκι με σκάλα από κάτω, έξω σχεδόν από το Καλλιμάρμαρο, μπροστά στο λόφο του Αρδηττού. Κι εκεί είναι είσοδος. Υπάρχουν πολλά φρεάτια που αν τα σηκώσει κάποιος έχει σκάλα και μπορεί να κατέβει. Το έργο αυτό ξεκίνησε να γίνεται τη δεκαετία του ’30 επί Μεταξά -είναι της ίδιας ηλικίας με τα καταφύγια που έχουμε από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ή μεταγενέστερα- κι ολοκληρώθηκε μεταπολεμικά. Προχωρώντας περνάς κάτω από το Χίλτον, το Καλλιμάρμαρο, την Αγία Φωτεινή, από το Φιξ, τα Πετράλωνα πίσω από του Φιλοπάππου -είναι μια τεράστια υπόγεια στοά που συνδέεται με διάφορες άλλες, ένα δίκτυο στην ουσία, αλλά δεν έχει το μυστικιστικό χαρακτήρα που προωθούν οι παλιοί θρύλοι. Είναι απλά για να περνάει το νερό όταν βρέχει. Βέβαια, έχει χρησιμοποιηθεί και για κάποιες παράνομες δράσεις, όπως η μεγάλη ληστεία, ένα μεγάλο ριφιφί που έγινε στην τότε Τράπεζα Εργασίας τη δεκαετία του ’90 μέσα από αυτή τη στοά. επίσης μια παρκαρισμένη μηχανή που είχαμε βρει με αριθμό κυκλοφορίας (κλεμμένη;), ή άλλα που κατά καιρούς έχουμε ακούσει ότι έχουν βρεθεί, ακόμα και όπλα! Έχουν χρησιμοποιηθεί για διάφορες παράνομες δραστηριότητες αυτές οι στοές».

http://www.lifo.gr/articles/archaeology ... p-tin-poli

Η ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Το ανεξάντλητο αποχετευτικό δίκτυο της Αθήνας περιλαμβάνει επίσης τους παλαιούς υπονόμους της πόλης. Κατασκευάστηκαν στο διάστημα 1840–1880. Το πρώτο αποχετευτικό δίκτυο της πόλης χρησιμοποιήθηκε στα χρόνια της εθνικής αντίστασης ως μυστικό πέρασμα όπου διακινούνταν πυρομαχικά και όπλα, ενώ χρησίμευε για την ασφαλή μετακίνηση των αντιστασιακών που κινδύνευαν από τις γερμανικές περιπόλους. Μάλιστα έχει καταγραφεί στα χρονικά η ιστορία της μάχης των υπονόμων, τα Χριστουγέννα του 1944. Περίπου 150 άνδρες του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, οι οποίοι κατέβηκαν στις γαλαρίες του Προφήτη Δανιήλ στο Μεταξουργείο, προσπάθησαν να περάσουν σχεδόν ένα τόνο εκρηκτικά κάτω από τα θεμέλια του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία και να το ανατινάξουν, καθώς εκεί βρισκόταν η έδρα της κυβέρνησης Παπανδρέου. Επέλεξαν την υπόγεια διαδρομή που συνέδεε τις οδούς Αχιλλέως, Πλαταιών, Κεραμικού, Σαλαμίνος, και περνούσε κάτω από τους Αγίους Ασώματους στο Θησείο. Στη συνέχεια έφτανε στην Ερμού, και κατέληγε ακριβώς κάτω από το ξενοδοχείο. Οι άνδρες του ΕΛΑΣ εισέβαλαν τελικά από την είσοδο του Κολωνού στη Λένορμαν. Παρά το γεγονός ότι η τοποθέτηση των εκρηκτικών ολοκληρώθηκε μετά από περίπου 15 ώρες, η έκρηξη ματαιώθηκε όταν το στρατηγείο του ΕΛΑΣ πληροφορήθηκε ότι κατέφθανε στην Αθήνα ο Τσώρτσιλ για διαπραγματεύσεις.


«Στην ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας του 1944 χρησιμοποιήθηκε το δίκτυο στοών των παλιών υπονόμων της Αθήνας που είναι σε χρήση ακόμη, με κατασκευή που ξεκινάει από τον Όθωνα, από το 1840 και έπειτα» λέει ο Παναγιώτης. «Είναι ένα μεγάλο, υπόγειο δίκτυο από κανονικές στοές, πέτρινες, με ωραίες καμάρες, που θα ήταν ένα φοβερό μνημείο αν αν μέσα σε αυτές δεν υπήρχαν τα λύματα της Αθήνας, αν δεν ήταν σε χρήση. Αν ποτέ πάψουν να χρησιμοποιούνται και δεν τις γκρεμίσουν, θα είναι μια πολύ ωραία υπόγεια διαδρομή. Τώρα είναι πολύ επικίνδυνο να μπεις εκεί, αν κατέβεις στον υπόνομο χωρίς προφύλαξη υπάρχει πιθανότητα και να πεθάνεις από τα αέρια.


Σήραγγα των παλαιών υπονόμων στο Μεταξουργείο προς τη Μ. Βρετανία. Φωτογραφία: Παναγιώτης Δευτεραίος/urbanspeleology.blogspot.com/LIFO.

Εκτός από όλα τα παραπάνω, υπάρχουν και κάποια αστικά σπήλαια: ένα πολύ μεγάλο και αξιόλογο σπήλαιο βρίσκεται στην περιοχή της Ριζούπολης (Προφήτη Ηλία), μία έκταση 2,5 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων, με διαδρόμους, κυριολεκτικά κάτω από πολυκατοικίες. Σε ένα σημείο, μάλιστα, έχουν τρυπήσει τα θεμέλια της πολυκατοικίας την οροφή του σπηλαίου και βλέπεις το μπετόν. Η είσοδός του είναι σε ένα μικρό οικόπεδο που έχει παραμείνει άκτιστο. Η περιοχή είναι όλη χτισμένη. Το σπήλαιο σήμερα είναι κλειστό, επειδή βρίσκονται σε εκκρεμότητα αρχαιολογικές ανασκαφές στο εσωτερικό του. Θα μπορούσε να είναι ένα μέρος του επισκέψιμο.

Τέλος, έχουμε μεγάλα συγκροτήματα υπόγειων ανθρακωρυχείων-λιγνιτορυχείων κοντά στην Αθήνα στην Καλογρέζα κάτω από το Ολυμπιακό Στάδιο και στο Περιστέρι στην Ανθούπολη, με εκτεταμένα και βαθιά δίκτυα υπογείων στοών».



Σπήλαιο κάτω από τις πολυκατοικίες της Ριζούπολης (είσοδος) Φωτογραφία: Παναγιώτης Δευτεραίος/urbanspeleology.blogspot.com/LIFO.

http://www.lifo.gr/articles/archaeology ... p-tin-poli

Οι είσοδοί των είναι ασφαλισμένες ή μπαίνει οποίος θέλει;

Αν είναι ανοιχτά κ πάει κάποιος, θέλω κ γω!

Custom_F έγραψε: ↑

13 Απρ 2018, 17:04

Οι είσοδοί των είναι ασφαλισμένες ή μπαίνει οποίος θέλει;

Αν είναι ανοιχτά κ πάει κάποιος, θέλω κ γω!

Κάποιες δεν είναι ασφαλισμένες, και αυτό είναι που θίγει ο συγκεκριμένος, ότι θα έπρεπε να είναι λόγω επικινδυνότητας γι' αυτόν που δεν γνωρίζει και θα θελήσει να τις εξερευνήσει.

Εκεί στις στοές στην Καισαριανή είχε μπει ο γιος μίας ξαδέρφης μου μαζί με άλλα παιδιά στο σχολείο, τρελάθηκαν από ανησυχία όλοι οι γονείς, όταν το έμαθαν, ευτυχώς τέλος καλό όλα καλά.

Όσες είναι επικίνδυνες ασφαλώς κ να τις ασφαλίζουν, αλλά έχει κ πολύ όμορφες στοές που θα ήταν ωραίο να μπορούμε να πάμε να... εξερευνησουμε.

Custom_F έγραψε: ↑

13 Απρ 2018, 17:13

Όσες είναι επικίνδυνες ασφαλώς κ να τις ασφαλίζουν, αλλά έχει κ πολύ όμορφες στοές που θα ήταν ωραίο να μπορούμε να πάμε να... εξερευνησουμε.

Εγώ θεωρώ ότι θα άξιζε να υπάρξει μία α οργάνωση, και να διοργανωθούν ξεναγήσεις από ειδικούς.
Γενικά όλη αυτή η υπόγεια πόλη πολύ κακώς μας είναι εντελώς άγνωστη και παραμένει παρατημένη.