Στην Αλεξάνδρεια υπήρχαν πολλές βιβλιοθήκες. Οι δύο πιο γνωστές ήταν η α) Βασιλική και β) αυτή του ναού του Σέραπη.
α) Στην Βασιλική Βιβλιοθήκη του Μουσείου υπήρχαν 400.000 τόμοι αρχαιοελληνικών , περσικών , αιγυπτιακών , εβραϊκών και βουδιστικών έργων. Η Βασιλική Βιβλιοθήκη βρισκόταν στην περιοχή του Βρουχείου κα καταστράφηκε το 48 π.Χ. κατά τις επιχειρήσεις του Ιουλίου Καίσαρος στην Αλεξάνδρεια. Ο Σενέκας ( 1ος αι. μ.Χ. ) αναφέρει την καταστροφή 40.000 βιβλίων , ο Γέλλιος ( 2ος αι. μ.Χ. ) και ο Αμμιανός Μαρκελλίνος ( 4ος αι. μ.Χ. ) αναφέρουν την καταστροφή 700.000 βιβλίων και ο Δίων ο Κάσσιος ( 3ος αι. μ.Χ. ) αναφέρει πως τα βιβλία που καταστράφηκαν ήταν αμέτρητα και ανεκτίμητα. Ο Πλούταρχος αναφέρει επίσης την καταστροφή καθώς και την φήμη πως ο Μάρκος Αντώνιος δώρισε στην Κλεοπάτρα 200.000 ρόλους βιβλίων απ' την Βιβλιοθήκη της Περγάμου. Ο Δίων ο Κάσσιος αναφέρει πως ο αυτοκράτορας Καρακάλλας μισούσε τους αριστοτελικούς φιλοσόφους της Αλεξανδρείας τόσο ώστε επιθύμησε να κάψει τα βιβλία τους. Το 272 μ. Χ. κατά τις συγκρούσεις του αυτοκράτορα Αυρηλιανού και της βασίλισσας Ζηνοβίας στην Αλεξάνδρεια, το Μουσείο και η Βιβλιοθήκη ίσως υπέστησαν φθορές ( η περιοχή που βρίσκονταν ερειπώθηκε ) , αλλά δεν αναφέρεται ρητά κάτι τέτοιο στις αρχαίες πηγές. Το 297/8 ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός κατέστειλε μια εξέγερση στην Αλεξάνδρεια, έσφαξε πολλούς κατοίκους και έκαψε πολλά βιβλία (αλ)χημείας σύμφωνα με τον Ιωάννη Μαλάλα ( 6ος αι. ) και το λεξικό Σουίδα ( 10ος αι. ). Τον 4ο αι. μ.Χ. , σύμφωνα με τους Αμμιανό, άγιο Επιφάνειο Σαλαμίνας Κύπρου και Ιερώνυμο, η συνοικία του Βρουχείου ( και συνεπώς η Βασιλική Βιβλιοθήκη ) είχε καταστραφεί και είχαν απομείνει μόνο ερείπια. Ο παγανιστής συγγραφέας Αμμώνιος ( 6ος αι. ) όμως αναφέρει την ύπαρξη της "Μεγάλης Βιβλιοθήκης" της Αλεξανδρείας. Τελευταία πηγή μας για την ( Βασιλική ) Βιβλιοθήκη και την καταστροφή της κατά την αραβική κατάκτηση είναι ο Άραβας ιατρός Αμπντέλ Λατίφ ( 12ος αι. ). Η μαρτυρία του όμως δεν θεωρείται πως ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το 645 οι Άραβες κατέστρεψαν τα τείχη της Αλεξάνδρειας , έκαψαν εκκλησίες ορθοδόξων και σκότωσαν πολλούς χριστιανούς. Λέγεται μάλιστα πως χρησιμοποίησαν τα βιβλία της Βιβλιοθήκης ως καύσιμο για τα λουτρά. Αυτό ίσως δεν έγινε από μουσουλμανικό σκοταδισμό. Μάλλον ακολουθήθηκε παλαιότερη τοπική συνήθεια. Παλιά αρχεία παπύρων χρησιμοποιούνταν ως καύσιμο για τα λουτρά, όπως οι παλιοί πάπυροι προηγουμένως ανακυκλώνονταν ως ναστοχάρτωση για μούμιες.
β) Η βιβλιοθήκη του Σαραπείου αναφέρεται για πρώτη φορά απ' τον χριστιανό συγγραφέα Τερτυλλιανό το 197 μ.Χ. Πιθανώς δεν στεγαζόταν μέσα στο ναό του Σάραπη , αλλά κοντά στο ναό. Συνεπώς η καταστροφή του ναού το 391 μ.Χ. δεν συνεπάγεται απαραίτητα και καταστροφή της Βιβλιοθήκης. Στην Βιβλιοθήκη του Σαράπειου υπήρχαν 42.000 περίπου τόμοι σύμφωνα με τον Βυζαντινό συγγραφέα του 11ου αι. Τζέτζη.
Βρισκόμαστε τον 4ο αι. μ.Χ. Χριστιανοί και εθνικοί βρίκονται σε διαμάχη στην Αλεξάνδρεια, η οποία φημιζόταν για τις εντάσεις της από την εποχή των Πτολεμαίων. Οι εθνικοί στασιάζουν και επιτίθενται στους χριστιανούς. Αιτία κατά τους χριστιανούς συγγραφείς Σωκράτη , Σωζομενό και Ρουφίνο ήταν πως οι χριστιανοί και ο πατριάρχης Θεόφιλος εξέθεσαν δημόσια ιερά γι' αυτούς αντικείμενα. Κατά τους Σωζομενό και Ρουφίνο , μετά την κατάπαυση των ταραχών, ο αυτοκράτορας έδωσε χάρη στους στασιαστές εθνικούς , καθώς θεώρησε ως μοναδική αιτία της στάσης τους εθνικούς ναούς και τα εθνικά αγάλματα, των οποίων και την καταστροφή διέταξε.
- Ο Ρουφίνος ( 4ος αι. ) αναφέρει την καταστροφή του Σαράπειου και θεωρεί υπεύθυνους τους εθνικούς που υποδαύλισαν τους χριστιανούς.
- Ο Σωκράτης ο Σχολαστικός ( 4ος - 5ος αι. μ.Χ. ) λέει πως το Σαράπειο καταστράφηκε ( 391 ) κατά διαταγή του αυτοκράτορα και αργότερα μετατράπηκε σε εκκλησία. Συγκεκριμένα ο Θεοδόσιος διέταξε την κατεδάφιση των εθνικών ναών της Αλεξάνδρειας καθιστώντας τον πατριάρχη Θεόφιλο εφαρμοστή της διαταγής αυτής. Ο Θεόφιλος εξέθεσε σε δημόσια θέα τα αντικείμενα των ναών ( π.χ. φαλλούς ) για να γελιοποιήσει την εθνική θρησκεία. Οι εθνικοί , εξαγριωμένοι με την δημόσια έκθεση των ιερών τους αντικειμένων, επιτέθηκαν και σκότωσαν χριστιανούς. Ο ιερέας του Δία Ελλάδιος καυχιόταν ότι είχε σκοτώσει με τα ίδια του τα χέρια εννιά ανθρώπους ( χριστιανούς ). Τότε, από εκδίκηση ο Θεόφιλος και οι χριστιανοί προχώρησαν στην καταστροφή του Σαράπειου.
- Ο Σωζομενός ( 5ος αι. ) αναφέρει επίσης την καταστροφή του ναού του Σάραπη. Κατ' αυτόν , ο Θεόφιλος εξέθεσε δημόσια αντικείμενα από έναν ναό του Διονύσου , αλλά δεν αναφέρεται να συμμετέχει στην καταστροφή του Σαράπειου. Οι εθνικοί , στην δημόσια έκθεση των αντικειμένων του ναού του Διονύσου , επιτέθηκαν στους χριστιανούς και οχυρώθηκαν στο Σαράπειο. Τελικά οι ταραχές κόπασαν και ο Θεοδόσιος διέταξε την καταστροφή των ναών στην Αλεξάνδρεια ( γιατί γινόντουσαν αιτία για λαϊκή στάση ), αν και η αρχική διαταγή του για το Σαράπειο ήταν η μετατροπή του σε εκκλησία.
- Ο Θεοδώρητος Κύρρου ( 5ος αι. ) αναφέρει την καταστροφή του ναού και του ξύλινου αγάλματος του Σάραπη.
- Ο εθνικός συγγραφέας Ευνάπιος ( 4ος - 5ος αι. ) δεν κάνει καθόλου λόγο για συγκρούσεις χριστιανών και εθνικών. Αναφέρει την καταστροφή του ναού , αλλά όπως και οι παραπάνω 4 χριστιανοί συγγραφείς ( Ρουφίνος, Σωκράτης , Σωζομενός , Θεοδώρητος ) δεν κάνει καθόλου αναφορά σε καταστροφή βιβλιοθήκης ή βιβλίων.
* μη γκρεμισμένους
Σύμφωνα με τον Σωκράτη τον Σχολαστικό το Σαράπειο είχε δηωθεί για πρώτη φορά το 360 μ.Χ. με προτροπή του αρειανιστή επισκόπου Αλεξανδρείας Γεωργίου . Επί βασιλείας Ιουλιανού οι εθνικοί φόνευσαν τον Γεώργιο και ο Ιουλιανός κατέσχεσε την ιδιωτική βιβλιοθήκη του Γεωργίου για λογαριασμό του. Δεν αποκλείεται ο Γεώργιος να είχε προσθέσει στην ιδιωτική του βιβλιοθήκη βιβλία απ' την Βιβλιοθήκη του Σαραπείου.
Αυτά. Σε επόμενες αναρτήσεις θα ακολουθήσουν αποσπάσματα απ' τους συγγραφείς ( Ευνάπιο, Ρουφίνο [ έγραψε στα λατινικά - θα βάλω τη νεοελληνική απόδοση ] , Σωκράτη Σχολαστικό , Σωζομενό και Θεοδώρητο ). Τα κείμενα είναι και αυτά απ' το poraaurea.gr .
