Υψιστάριοι και Ιουδαϊσμός στην Μικρά Ασία

[ScottTheWoz]

Οι Υψιστάριοι ήταν ομάδες ατόμων οι οποίες λάτρευαν έναν, Ύψιστο θεό υπό το όνομα μιας εθνικής θεότητας (π.χ. Ζευς, Σαβάζιος, Διόνυσος, Ήλιος κλπ.). Οι απαρχές τους βρίσκονται στους Ιουδαίους της Διασποράς, οι οποίοι αποξενωμένοι απ' το περιβάλλον τους, και έχοντας λίγο χαλαρώσει με τον Νόμο, πρώτα ίδρυσαν θιάσους παρόμοιους με αυτούς των μυστηριακών θρησκειών, όπως οι Διονυσιαστές κλπ., οι οποίοι είχαν το όνομα "Σαββατιστές".

Επήλθε ο συγκρητισμός από ομοηχίας παρά εύλογης ταύτισης, του Σαβάζιου, θρακοφρυγικού πολεμιστή θεού, παρόμοιο σε προγενέστερες πηγές με τον Διόνυσο, με τον Κύριο Σαβαώθ.

Ακολούθησε κι άλλος άκρατος συγκρητισμός, και οι Εβραίοι καθ'αυτοί, αλλά και οι προσήλυτοι, "τσουβάλιασαν" τον Δία, τον Ήλιο, τον Διόνυσο, τον Άδη, και όποιον πήρε η μπάλα ας πούμε. Το προσωνύμιο "elyon" (עֶלְיוֹן‎), δηλαδή Ύψιστος, μπήκε δίπλα στο όνομα διαφόρων θεοτήτων, όπως βλέπουμε σε κυρίως αναθηματικές επιγραφές (δηλ. του τύπου "Ο Γιάννης έδωσε στον Ύψιστο Δία μια τηγανητή καμήλα, για το καλό που του έκανε") από την Βιθυνία και τον Πόντο. [1]

Χαρακτηριστικός ο χρησμός που είχε δοθεί προφανώς σε ομάδα Εβραίων από μαντείο της Κλάρου, τον οποίο καταγράφει ο Μακρόβιος:

"Ο Ιαώ είναι ο μεγαλύτερος από τους θεούς· το χειμώνα είναι ο Άδης, και ο Δίας όταν αρχίζει η άνοιξη, ο Ήλιος το καλοκαίρι, και το φθινόπωρο ο αβρός Ιαώ" [2]

Αν όντως δόθηκε απ'το μαντείο, αποτελεί μια προσπάθεια ενοποίησης μεγάλου αριθμού θεών, αλλά και μια προσπάθεια για ένταξη των Ιουδαίων και των Χριστιανών στο κοινωνικό-πολιτισμικό γίγνεσθαι της εποχής μέσω της υγιούς αλληλεπίδρασης με εθνικούς υπό του μονοθεϊσμού. [3]

Στο αρχαίο κείμενο, το "Άδης" είναι το ομηρικό "Άϊδης", ένα όνομα το οποίο φανερώνει τον ελληνισμό των Ιουδαίων και την ελληνιστική παιδεία τους, η οποία ως νεανική βάση είχε τον Όμηρο, τον Ευριπίδη κλπ., ακόμα και σε περιοχές μακριά απ'την Ιερουσαλήμ.

1. Η Βιθυνία και ο Πόντος ήταν χωριστά, ως "Κοινόν Πόντου" και "Κοινόν Βιθυνίας".

2. Ιάω είναι ελληνική μεταγραφή του εβραϊκού ΠΙΠΙ η Γιαχβέ.

3. Βλέπουμε, πάντως, την περιορισμένη έκταση μιας τέτοιας προσπάθειας.

Γνωρίζετε αλλά τέτοια φαινόμενα;