Ομοιότητες μεταξύ Έπους του Γκιλγκαμές και Ομηρικών Επών
Δημοσιεύτηκε: 27 Ιαν 2020, 18:18
Από τον 19ο αιώνα που ανακαλύφθηκε το σουμερο-ακκαδικό Έπος του Γκιλγκαμές, οι μελετητές έχουν διαπιστώσει διάφορες ομοιότητες με τα δύο έπη του Ομήρου, ειδικότερα με την Οδύσσεια. Οι ομοιότητες αυτές συνήθως αποδίδονται στην επιρροή του Έπους του Γκιλγκαμές πάνω στα Ομηρικά Έπη καθώς το πρώτο είναι παλιότερο ενώ είναι γνωστή στους αρχαιολόγους και τους ιστορικούς η επίδραση της ανατολής στον ελληνικό πολιτισμό κατά τη γεωμετρική και (κυρίως) αρχαϊκή περίοδο. Πάμε λοιπόν να δούμε κάποιες από τις πιο σημαντικές ομοιότητες.
............................................................................................................
1.Η έναρξη του Έπους του Γκιλγκαμές και η έναρξη της Οδύσσειας παρακινούν το κοινό να γνωρίσει τον κεντρικό ήρωα της αφήγησης ο οποίος περιπλανήθηκε σε πολλούς τόπους και είδε πολλά πράγματα.
2.Στο Έπος του Γκιλγκαμές και στην Οδύσσεια χρησιμοποιείται επαναλαμβανόμενος λογότυπος όταν ξημερώνει νέα μέρα. Στο Έπος του Γκιλγκαμές χρησιμοποιείται η φράση «με το πρώτο φως της αυγής» ενώ στην Οδύσσεια «κι η Αυγή σα φάνη η πουρνογέννητη και ροδοδάχτυλη».
3. Υπάρχουν περαιτέρω ομοιότητες σε επίπεδο λογοτύπων. Για παράδειγμα σε περιπτώσεις άμεσου λόγου η έννοια του «μιλάω» εκφράζεται συχνά με 2-3 συνώνυμα. Στο Έπος του Γκιλγκαμές χρησιμοποιείται η φράση «άνοιξε το στόμα του και μίλησε…είπε σε (τον λόγο)». Παρομοίως ο ομηρικός τύπος είναι «ύψωσε τη φωνή του και πρόφερε λόγια φτερωτά». Ακόμα πιο αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στο Έπος του Γκιλγκαμές όταν οι ήρωες συλλογίζονται μια νέα κατάσταση «μιλούν στην ίδια τους την καρδιά». Ένας σχετικός λογότυπος είναι «Συμβουλευόμενη την καρδιά της μίλησε, πράγματι πήρε συμβουλή από τον εαυτό της» (ακολουθεί άμεσος λόγος). Με παρόμοιο τρόπο οι ομηρικοί ήρωες μιλούν στον δικό τους «μεγαλόψυχο θυμό» ή «στην καρδιά τους».
4. Τόσο στο Έπος του Γκιλγκαμές όσο και στα Ομηρικά Έπη χρησιμοποιούνται σταθερά επίθετα για πολλούς χαρακτήρες. Από τις ομηρικές περιγραφές γνωρίζουμε τον νεφεληγερέτη Δία, τον πολυμήχανο Οδυσσέα κλπ. Στο Έπος του Γκιλγκαμές διαβάζουμε για τον Ουτναπιστίμ τον Απόμακρο, τον λαμπρό Σαμάς κλπ…
5.Συναντάμε σκηνές με αξιοσημείωτες ομοιότητες στην δομή τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μοτίβο του παραπόνου μιας θεάς στους γονείς της στον ουρανό αφού πληγώθηκε από άντρα. Στο έπος του Γκιλγκαμές η θεά Ιστάρ μετά την απόρριψη από τον Γκιλγκαμές των αγαθών που του προσέφερε, ανεβαίνει στον Ουρανό και παραπονιέται κλαίγοντας στους γονείς της, τον θεό Ανού και τη θεά Αντούμ. Αμέσως μετά ο πατέρας της την επιπλήττει με ήπιο τρόπο, θεωρώντας την υπεύθυνη για ό,τι της συνέβη. Κατά παρόμοιο τρόπο στην Ιλιάδα η θεά Αφροδίτη τραυματίζεται στο πεδίο της μάχης από τον Διομήδη και πηγαίνει στον Όλυμπο όπου παραπονιέται στη μητέρα της Διώνη. Αμέσως μετά ο πατέρας της Δίας τής ρίχνει το φταίξιμο αλλά με ήπιο ύφος. Ας θυμηθούμε εδώ ότι η Αφροδίτη είναι το ανάλογο της Ιστάρ στην αρχαία ελληνική θρησκεία ενώ η θεά Αντούμ είναι η θηλυκή εκδοχή του θεού του ουρανού Ανού όπως και η Διώνη είναι η θηλυκή εκδοχή του Δία.
6. Και στο Έπος του Γκιλγκαμές και στην Οδύσσεια οι δύο πρωταγωνιστές, Γκιλγκαμές και Οδυσσέας επισκέπτονται μια όμορφη γυναίκα που έχει μετατρέψει τους επισκέπτες σε ζώα. Η μεν Ιστάρ έχει μεταμορφώσει τους μνηστήρες της σε διάφορα ζώα (λύκους, ποντίκια) η δε Κίρκη τους συντρόφους του Οδυσσέα σε χοίρους.
7. Στο Έπος του Γκιλγκαμές ο ήρωας Γκιλγκαμές και ο σύντροφός του Ενκιντού αντιμετωπίζουν τον γίγαντα Χουμπάμπα που κατοικεί στο Δάσος των Κέδρων. Το περιστατικό παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με την αντιμετώπιση του Κύκλωπα Πολύφημου από τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του. Ο γίγαντας Χουμπάμπα κατοικεί σε ένα σπίτι φτιαγμένο από κέδρο. Ο Κύκλωπας Πολύφημος κατοικεί σε μια σπηλιά κατασκέπαστη με δάφνες ενώ στο μπροστινό μέρος υπήρχε αυλή με βελανιδιές και ψηλά πεύκα. Στο Έπος του Γκιλγκαμές η επιτυχής αντιμετώπιση του Χουμπάμπα γίνεται αφού ο θεός Σαμάς σηκώνει δυνατούς ανέμους που χτυπάνε τον γίγαντα στα μάτια ενώ στην Οδύσσεια η επιτυχής αντιμετώπιση του Πολύφημου γίνεται ύστερα από μπήξιμο μυτερού κορμού στο μάτι του. Τέλος ο Χουμπάμπα μετά την ακινητοποίησή του προσπαθεί να δελεάσει τον Γκιλγκαμές λέγοντάς του ότι θα του φτιάξει ένα παλάτι από δέντρα, ενώ ο Πολύφημος την ώρα που ο Οδυσσέας απομακρύνεται με το πλοίο του προσπαθεί πονηρά να τον φέρει πίσω στο νησί υποσχόμενος φιλοξενία.
8. Ο Γκιλγκαμές είναι εν μέρει θεϊκής προέλευσης αλλά διαθέτει και θνητή, φθαρτή πλευρά. Το ίδιο και ο Αχιλλέας στην Ιλιάδα. Και οι δύο ήρωες θρηνούν έντονα τον θάνατο -εν μέρει λόγω της υπεροψίας τους- του αγαπημένου τους συντρόφου-συμπολεμιστή, δηλαδή του Ενκιντού και του Πάτροκλου αντίστοιχα.
9. Τόσο στο Έπος του Γκιλγκαμές όσο και στην Οδύσσεια συναντάμε το μοτίβο της μητέρας που προσφεύγει σε ειδική προσευχή για να γυρίσει ο ριψοκίνδυνος γιος της σώος από ταξίδι. Όταν ο Γκιγλγκαμές αποχωρεί με τον φίλο του Ενκιντού για να αντιμετωπίσουν τον γίγαντα Χουμπάμπα, η μητέρα του Γκιλγκαμές, Νινσούν μπαίνει στο δώμα της, παίρνει ένα βότανο, φοράει ένα ρούχο που ταιριάζει στο σώμα της, φοράει ένα κόσμημα που ταιριάζει στο στήθος της, παίρνει νερό από ένα δοχείο και ραντίζει το χώμα. Έπειτα ανεβαίνει στη στέγη και σηκώνοντας τα χέρια προσεύχεται στο θεό Σαμάς γεμάτη αγωνία και λύπη να επιστρέψει σώος ο γιος της. Ομοίως στην Οδύσσεια, η Πηνελόπη αφού μαθαίνει για το ταξίδι του Τηλέμαχου και το σχέδιο των μνηστήρων να τον σκοτώσουν ξεσπά σε λυγμούς και θρήνους. Αφού ηρέμησε, πλύθηκε, φόρεσε καθαρά ρούχα, ανέβηκε στο δώμα με τις δούλες της παίρνοντας κριθάρι σε ένα κάνιστρο και προσευχήθηκε στην Αθηνά για τη σώα επιστροφή του Τηλέμαχου. Στο τέλος έβγαλε μια γοερή κραυγή.
10. Και ο Γκιλγκαμές και ο Οδυσσέας επισκέπτονται τον «Κάτω Κόσμο» ενώ και οι δύο βρίσκονται δυσαρεστημένοι για ένα διάστημα σε έναν επίγειο παράδεισο, παρουσία μιας όμορφης γυναίκας. Ο Γκιλγκαμές στον κήπο της Σιντούρι, ο Οδυσσέας στο νησί της Καλυψούς.
11. Και ο Γκιλγκαμές και ο Οδυσσέας χάνουν την ευκαιρία να γίνουν αθάνατοι. Ο μεν Γκιλγκαμές όταν ένα φίδι του κλέβει το φυτό της ζωής σε ένα πηγάδι, ο δε Οδυσσέας όταν αποχωρεί από το νησί της Καλυψούς η οποία ήθελε να τον κάνει αθάνατο σύζυγό της.
Πηγές:
https://en.wikipedia.org/wiki/Gilgamesh#In_antiquity
https://digitalis-dsp.uc.pt/bitstream/1 ... f?ln=pt-pt
https://wesscholar.wesleyan.edu/cgi/vie ... mas_theses
https://www.enotes.com/homework-help/wh ... esh-525708
http://legacy.owensboro.kctcs.edu/cruny ... rison.html
Walter Burkert: Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός-Η Επίδραση της Ανατολής (εκδ.Παπαδήμα)
