Το 2002 οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν σε ένα από τα νησιά των Ορκάδων, το Νες του Μπρόντγκαρ, μιά νεολιθική πόλη του 3.200 π.Χ. με απίστευτα κτίρια. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως εντυπωσιακά τείχη που περιέβαλαν δεκάδες σπίτια. Ανάμεσα τους βρέθηκε ίσως το μεγαλύτερο στεγασμένο κτίριο που υπήρξε στην προιστορική Ευρώπη. Είχε μήκος 27 μέτρα, πλάτος 20 και οι τοίχοι του είχαν 4 μέτρα πάχος. Η νεολιθική πόλη είχε λιθόστρωτα πεζοδρόμια, σπίτια με λαξευτές πέτρες, σπίτια με χρωματισμένες προσόψεις κι ακόμη κωνικές στέγες από πλάκα σε μιά εποχή που στην Ευρώπη οι στέγες των σπιτιών ήταν καμωμένες από χώμα, από δέρματα ζώων η από άχυρο.
Φτωχή αναπαράσταση του Νες του Μπρόντγκαρ. Τα σπίτια με τις κωνικές στέγες ήταν δεκάδες στην πραγματικότητα ενώ δεν φαίνονται οι δρόμοι και τα πεζοδρόμια.
Ο αρθρογράφος Ροφ Σμιθ του National Geographic σχολιάζει για τους κατασκευαστές του Νες: "Η οικοδομική τους τέχνη ήταν αλάνθαστη. Οι επιβλητικοί τοίχοι που έκτισαν θα υποχρεώναν τους Ρωμαίους που έκτισαν 30 αιώνες αργότερα το Τείχος του Αδριανού στη Βρετανία, να τους αποδώσουν τα εύσημα".
Οι έκπληκτοι αρχαιολόγοι θεωρούν πως οι κατασκευαστές του Νες του Μπρόντγκαρ είχαν γνώσεις και πολιτιστικό υπόβαθρο στην προιστορία που μόνο στην κλασσική Ελλάδα και τη Ρώμη των ιστορικών χρόνων παρουσιάζεται. Ο αρχαιολόγος Νικ Καρντ, επικεφαλής της ανασκαφής για λογαριασμό του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Πανεπιστήμιου των Χάιλαντς και των Νήσων, δηλώνει με θαυμασμό:
"Το Νες του Μπρόντγκαρ βρίσκεται σχεδόν στην κλίμακα των μεγάλων κλασσικών μνημείων της Μεσογείου, όπως η Ακρόπολη στην Ελλάδα, μόνο που αυτά τα οικοδομήματα έρχονται 2.500 χρόνια αργότερα. Όπως η Ακρόπολη, το Νες κτίστηκε για να επιβληθεί στο τοπίο, να εντυπωσιάσει, να προξενήσει δέος, να εμπνεύσει, ακόμη και να τρομάξει όποιον το αντίκριζε. Οι άνθρωποι που το οικοδόμησαν είχαν μεγάλες ιδέες. Μέσω των έργων τους έκαναν τη διακήρυξη αυτών των ιδεών."
Θηριώδης ογκόλιθος στο ορυχειο που προοριζοταν για τις μεγαλιθικες κατασκευες.
Σε απόσταση λιγότερη του χιλιόμετρου από το Νες του Μπρόντγκαρ, οι μεγαλιθικοί κτίστες δημιούργησαν ένα γιγάντιο σε διαστάσεις κρόμλεχ, τον Κύκλο του Μπρόντγκαρ. Αρκετά χιλιόμετρα μακριά του Νες και σε διαφορετικά νησάκια των Ορκάδων υπάρχουν άλλα δύο σημαντικά μεγαλιθικά μνημεία. Οι Ορθόλιθοι του Στέννες είναι δώδεκα λίθοι που σχηματίζουν ένα κρόμλεχ με ελλειπτικό κύκλο που βρίσκεται σε ύψωμα 44 μέτρων, το οποίο περιβάλλεται από βαθειά τάφρο. Τέσσερεις από τους λίθους φτάνουν στό ύψος των πέντε μέτρων. Ο μεγαλιθικός τύμβος του Μεϊσχάου περιλαμβάνει ογκόλιθους που κάποιοι φτάνουν τους 30 τόνους βάρος. Ο διάδρομος εισόδου του ήταν προσανατολισμένος με ακρίβεια ώστε να δέχεται το φως της ανατολής του χειμερινού ηλιοστάσιου, το οποίο στη συνέχεια προχωρούσε μέσω του διαδρόμου όπως στο Νιουγκρέιντζ. Ο αρχαιολόγος Κόλιν Ρένφριου ισχυρίστηκε πως για να οικοδομηθεί το Μεϊσχάου χρειάστηκαν τουλάχιστον 100.000 ώρες δουλειάς.
.
