ΠΕΡΙ ΣΚΟΤΕΙΝΩΝ ΟΨΕΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ - Χανς Πρίμας

[regarding_to_Being]

Που τα ξεθάβεις όλα αυτά βρε συ, ούτε τον είχα ακουστά, πολύ ενδιαφέρον θέμα, μπράβο.
Δεν έχω ξαναδεί κανέναν να κάνει τέτοιες συγκρίσεις σε τέτοιους τομείς! Καλή συνέχεια.

.

Ο Γιούνγκ ειναι μη "αποδεκτός" στην Παγκόσμια Ψυχιατρική Κοινότητα.....Διαίσθηση και Πούτσες Μπλέ λέει.....

.

τωρα μου θυμισες τον πρωην δ/ντη του Δρομοκαιτειου που
γυρω στη δεκ1980 εκανε κατι διαλεξεις(δεν θα πω ονομα)
στην αιθουσα διαλεξεων στο φιλιπροοδο ομιλο Υμηττού...
ηταν λοιπον κατι τύπισσες με στυλ σοφιστικε φουμαροντας,
ο δικος σου τωρα να λεει προκειμενου να δειξει τη δυναμη
της ψυχολογιας...."θα μπορουσα κτυπωντας το στυλο στην
εδρα να σηκωθητε και να κανετε έρωτα"...δεν περασαν 2 η 3
μερες και οι γονεις καποιου ασθενους στο ψυχιατρείο τον
κυνήγησαν με μηνύσεις γιατι ειχε δωσει εντολή στις
νοσοκομες να δεσουν τον γιό τους στο κρεβατι για ηλεκτροσόκ,
απ τα βολτ και τα γκαμπραλ τον ειχανε κανει σαν σαμπρελα

κατανοώ αυτο τον αφορισμο σου,
πρεπει να εχεις τα ματια σου 300 τι μπορει να
παθεις απο ενα ψυχολογο (εγω θα θυμασαι ειμαι Μαθ),
ερασιτεχνικα κ απο περιέργεια εκανα ψαγμενιες γυρω απο
Κ.Γιουνγκ....πολλα θα βρεις εδω
Ego Death

το πιο μυστηριωδες κ εκπληκτικο εργο του ειναι
το "Κοκινο Βιβλιο"...περιγραφει πως εχασε τη ψυχη του
κ πως την ξαναβρηκε...

δεν ηθελε να γινει γνωστο,εκδοθηκε μετα το θάνατό του



συνεχιζουμε απ' κει που μειναμε

[regarding_to_Being]

3. Μερικές παρατηρήσεις στην καρτεσιανή τομή.

Η νεώτερη φυσική επιστήμη εισήχθη με μιαν κριτική των προλήψεων (την «Επανάσταση του τρόπου του σκέπτεσθαι» του Καντ), που συνέδεσε τη συνειδητά προξενηθείσα μέσω της ανθρώπινης πράξης εμπειρία (σ.σ.: για την οποίαν είχαν ήδη αποφανθή ο Ρότζερ Μπέικον (1214-1292), ο Λεονάρντο ντα Βίντσι (1452-1519), ο Φράνσις Μπέικον (1561-1626) κι ο Γαλιλαίος Γαλιλέι (1546-1642) ) με τη διάκριση του Ντεκάρτ σε r e s e x t e n s a και r e s c o g i t a n s. Με τη συνδεδεμένη μ’ αυτό, αναπόφευκτη παραπομπή πίσω στο υποκείμενο προδιαγράφηκε το αποφασιστικό για την περαιτέρω εξέλιξη παράδειγμα (Paradigma) της ε ρ γ α λ ε ι ώ δ ο υ ς (instrumentell) λ ο γ ι κ ή ς.

Το σημείο εκκίνησης του Ντεκάρτ ήταν η θέση, ότι θά ’πρεπε να αναγνωρισθή ως αληθινό μόνον αυτό το οποίο είναι με διαύγεια και σαφήνεια αντιληπτό. Έφτασε στο συμπέρασμα, ότι θά ’πρεπε να γίνη αποδεκτή τελικά ως υφιστάμενη μόνο μια σκεπτόμενη και αμφιβάλλουσα ψυχή – «μια ουσία, της οποίας η ύπαρξη ή η φύση συνίσταται μόνο στη σκέψη» (σ.σ.: René Descartes, “Meditationes de Prima Philosophia”, Παρίσι – 1641). Ο Ντεκάρτ αποδίδει στη σκέψη μια μεθοδική υπεροχή και διακρίνει υποκείμενο και αντικείμενο μέσω δύο βασικά διαφορετικών ουσιών. Χαρακτηριστική για το υποκείμενο είναι η σκεπτόμενη ουσία – res cogitans, η συνείδηση του ανθρώπου. «Συνείδηση» εννοεί εδώ την πράξη, στην οποία συνίσταται το είναι του Εγώ. Για τον Ντεκάρτ είναι το υλικό αντικείμενο πάντα διεσταλμένη ουσία – res extensa. Ορίστηκε πράγματι για πρώτη φορά έτσι το αντικείμενο της νεώτερης φυσικής επιστήμης καθολικά ως ένα μαθηματικά περιγραφόμενο μέσω της τοπικής του (στον χώρο) διαστολής αντικείμενο.

Παρ’ όλο που τοποθετήθηκε το 1663 το έργο του Ντεκάρτ λόγω αίρεσης στο ευχαριστιακό ερώτημα στον πίνακα των απαγορευμένων βιβλίων της λατινικής εκκλησίας, διαδόθηκε η φυσική των «Φιλοσοφικών Αρχών» του («Principia Philosophiae») σ’ όλη την Ιταλία και θεμελίωσε έτσι τη μαθηματική φυσική, που εννοήθηκε στο πέρασμα του χρόνου ως παράδειγμα για αντικειμενική φυσικο-επιστημονική γνώση. Αποφασιστικό γι’ αυτό το ρήγμα ήταν, ότι επέτρεψε κατ’ αρχάς ο καρτεσιανός δυαλισμός μια συγκεκριμένη πραγματοποίηση και μ’ αυτό μιαν ενεργοποίηση του προγράμματος του Φράνσις Μπέικον (σ.σ.: Υπάρχουν φυσικά και άλλοι κατ’ αρχήν σημαντικοί παράγοντες, που δεν μπορούν να αναφερθούν εδώ. Έτσι π.χ. η εικασία, ότι εξουσιοδότησε πρώτα ο χριστιανισμός τον άνθρωπο να αδράξη τη φύση, κι ότι «χωρίς τη θανάτωση της φύσης στον σταυρό δεν θα ήταν νοητός ο μετέπειτα ριζικός διαχωρισμός σώματος και ψυχής σε res extensa και res cogitans»).

Η δραστική μεταβολή της αντίληψης της φύσης, που προετοιμάστηκε στην εποχή του Ντεκάρτ, έχει λίγο να κάνη με τις ιδιαιτερότητες των φιλοσοφικών ιδεών του Φράνσις Μπέικον ή του Ρενέ Ντεκάρτ. Ο βακωνισμός κι ο καρτεσιανισμός δεν είναι πραγματοποιήσεις των ιδεών του Φράνσις Μπέικον και του Ρενέ Ντεκάρτ, που δεν επιτρέπεται και να αφαιρεθούν όμως απλώς ως εκχυδαϊσμοί. Η βακωνιο-καρτεσιανή φυσική επιστήμη δεν θα είχε εξαπλωθή με τέτοιαν αστραπιαία ταχύτητα, αν δεν είχε ιστορικά προετοιμαστή και υποστηριχθή από πολλούς προδρόμους η καρτεσιανή στροφή.

Από σημερινή άποψη δεν είναι δύσκολο να κρίνουμε το πρόγραμμα της νεώτερης φυσικής επιστήμης. Θα ήταν δυσκολώτερο, αλλά και πιο ενδιαφέρον, να καταλάβουμε την αδιάσπαστη μέχρι σήμερα ιστορία της επίδρασης του βακωνισμού, του καρτεσιανισμού, και το συνδεδεμένο μ’ αυτήν αρχετυπικό συμβάν. ‘Ηταν σημαντικό, ότι τόσο ο Μπέικον όσο κι ο Ντεκάρτ επιδίωξαν την πλήρη εξάλειψη τελικών τρόπων θεώρησης, κι ότι ο Ντεκάρτ συνέδεσε τη γνώση με τη βεβαιότητα και μετακινήθηκε έτσι κοντά στην πασχίζουσα για δύναμη επιστήμη ενός Φράνσις Μπέικον. Υπάρχουν ωστόσο για μας σήμερα πιο σημαντικές όψεις. Πρόκειται σήμερα για τη συνέχιση της ανθρωπότητας. Σύμφωνα με τον Vittorio Hösle πρέπει να αναζητηθή στην καρτεσιανή μετατροπή της φύσης σε res extensa η βαθύτατη αιτία για τη σημερινή παγκόσμια οικολογική κρίση. Αυτή η διακινδύνευση απαιτεί, να ασχοληθούμε με τις πνευματικές ρίζες της σημερινής φυσικής επιστήμης. Γ ι ’ α υ τ ό πρέπει να καταλάβουμε καλύτερα σήμερα, τί συνέβη τελικά πριν από τέσσερις αιώνες

Τονίζεται συχνά από ψυχολογική άποψη, πως οι νεώτερες φυσικές επιστήμες έχουν προέλθει μέσα απ’ την απόσυρση αρχαϊκών προβολών ενδοψυχικών περιεχομένων απ’ τη φύση. Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν είναι επαρκής για τους σκοπούς μας, γιατί «μέσα» και «έξω», «υποκείμενο» και «αντικείμενο» δεν είναι έννοιες, που αναφέρονται σε μιαν εκ των προτέρων (a priori) δεδομένη πραγματικότητα. Κάθε γνώση μεταβάλλει υποκείμενο και αντικείμενο. Γι’ αυτό και αλλάζουν οι συνιστώντες για τη συνείδηση όροι στο πέρασμα του χρόνου – η διαλεύκανση του χαρακτήρα προβολής τεθέντων προς τα έξω περιεχομένων του ασυνείδητου ανήκει στην ουδέποτε τετελεσμένη ενέργεια της αυτογνωσίας. Συνειδητοποίηση δεν σημαίνει άρα χωρισμός, αλλά δημιουργία και αλλαγή υποκειμένου και αντικειμένου. Ο τιμητικός ρόλος, που πρόσθεσε ο Ντεκάρτ στη σκέψη, τον οδήγησε στην απαίτηση, να εξαλείψη πλήρως υλικά (φυσικά) περιεχόμενα απ’ τις φυσικο-επιστημονικές έννοιες, και του επέτρεψε έτσι μια μαθηματική αντικειμενοποίηση του εξωτερικού κόσμου. Δεν έχει α ν α κ α λ ύ ψ ε ι όμως μια φυσικώς νόμιμη δομή του κόσμου ο Ντεκάρτ, αλλ’ έχει ε ι σ ά γ ε ι μιαν πρωταρχική ρήξη της συμμετρίας. Που σημαίνει, ότι δ ε ν έ χ ε ι β ρ η τ η ν r e s e x t e n s a, α λ λ ά τ η ν έ χ ε ι κ α τ α σ κ ε υ ά σ ε ι ο Ν τ ε κ ά ρ τ . Χωρίς αυτήν τη ριζική πόλωση τού είναι δεν θα είχε μπορέσει σχεδόν καθόλου να εξελιχθή η νεώτερη φυσική επιστήμη. Η καρτεσιανή οντολογία (σ.σ.: Η καρτεσιανή οντολογία στηρίζεται «σε τρεις κυρίως προϋποθέσεις. Πρώτον: Η φύση είναι λογικά κατασκευασμένη, γιατί την έχει δημιουργήσει ο ελεήμων σε μας, προσκλίνων άρα και στη γνωστική μας δυνατότητα Θεός. Δεύτερον: Η λογική, που αποτελεί τη βάση της φύσης, είναι κατ’ αρχήν και θεμελιακά εκείνη των μαθηματικών. Τρίτον: Το συνολικό άθροισμα της κίνησης στο σύμπαν μένει πάντα το ίδιο, γιατί η απόφαση του Θεού, που προηγήθηκε της Δημιουργίας, είναι αμετάβλητη») – όχι όμως κι η αιτιολόγησή της – παρελήφθη απ’ τις νεώτερες και τις μοντέρνες φυσικές επιστήμες, και δεν έχει γι’ αυτό καμμιά φαινομενικά δυσκολία να χωρίση η φυσικο-επιστημονική άποψη σαφώς το «υποκειμενικό» απ’ το «αντικειμενικό». Σύμφωνα με τον Ερνστ Κασσίρερ, «δεν είναι η ιστορία της μεταφυσικής, αλλ’ η ιστορία της επιστήμης, που έχει προφυλάξει την αληθινή και μόνιμη κληρονομιά του Ντεκάρτ».

συνεχεια

[regarding_to_Being]

Η διαίρεση συνειδητού πνεύματος και άψυχης ύλης κατέστησε δυνατή τη μετατροπή της φύσης σε
r e s e x t e n s a και έκανε τη φύση τεχνικά διαθέσιμη. Ο Ντεκάρτ ήθελε «να μας κάνη μ’ αυτόν τον τρόπο κύριους και ιδιοκτήτες της φύσης» (σ.σ.: Πρβλ. το κεφάλαιο 6 του κειμένου του “Discours de la méthode pour bien conduire sa raison et chercher la vérité dans les sciences”) , όπου και υποβίβασε τη νεκρή όσο και την ζωντανή ύλη απλώς σε υλικό, που μπορεί να το χειριστή κανείς χωρίς ενδοιασμό (σ.σ.: Πρβλ. τη μηχανική του θεωρία των ζώων - “animalia sunt automata” – στο 5ο κεφάλαιο του παραπάνω κειμένου) – εντελώς με την έννοια του κατευθυντήριου θέματος του Μπέικον “dissecare naturam” («ανατέμνω, διαμελίζω τη φύση»). Συγκαταλέγονταν έτσι η έγχυση τυχόν καυτού κεριού και μόλυβδου στις αρτηρίες ζωντανών ζώων στην ερευνητική ρουτίνα εκείνης της εποχής. Τα πράγματα του κόσμου θεωρούνταν ως πλήρως αναλυόμενα, κατά το δοκούν χειριζόμενα και λίγο αργότερα – σαν τελευταία ιδέα-σκοπός – ως κατασκευαζόμενα απ’ τον άνθρωπο. Προσδιορίστηκε έτσι στη δομή της όχι μόνον απ’ την καρτεσιανή τομή, αλλά πέρα απ’ αυτό κι απ’ την ιδέα της ι σ χ ύ ο ς η νεώτερη φυσική επιστήμη. Σχεδόν πιο σημαντική απ’ την πραγματική ήταν η μ ε θ ο δ ι κ ή ισχύς κι η επινόηση τής ι σ χ ύ ο ς ω ς κ ρ ι τ η ρ ί ο υ α λ ή θ ε ι α ς . Ήδη ο Γαλιλαίος αξίωνε ως γνωστόν να γ ί ν η μετρητό το μη μετρήσιμο. Η θέση, ότι μπορούμε να αναγνωρίσουμε μόνον αυτό, το οποίο έχουμε κατασκευάσει οι ίδιοι, συζητήθηκε π.χ. απ’ τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Κουζάνο, τον Χομπς, τον Βίκο και τον Καντ και παραλήφθηκε σιωπηρά απ’ τη μοντέρνα φυσική επιστήμη. Στη διατύπωση του Τζιοβάνι Μπαττίστα Βίκο (1668-1744): “Verum et factum convertuntur”(σ.σ.: «Το να είναι κάτι αληθινό και να έχη κατασκευαστή είναι το ίδιο», στο: De antiquissima Italorum sapientia, 1710. Πρβλ. εδώ επίσης τις «Αρχές μιας νέας επιστήμης για την κοινή φύση των λαών» του Βίκο. Στην εισαγωγή του χαρακτηρίζει – σήμερα… - ο Vittorio Hösle τη βασική σκέψη της αρχής του verum-factum με τα λόγια: «Σίγουρη αλήθεια μπορούμε να έχουμε μόνον εκεί, όπου το υποκείμενο της γνώσης έχει κατασκευάσει το ίδιο το αντικείμενό του»). Σ τ η σ η μ ε ρ ι ν ή ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ή π ρ ά ξ η ι σ χ ύ ε ι ν τ ε φ ά κ τ ο η ι σ χ ύ ς ω ς έ σ χ α τ ο κ ρ ι τ ή ρ ι ο ο ρ θ ό τ η τ α ς
τ ή ς ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ή ς σ κ έ ψ η ς . Όσο προσανατολίζεται ακόμα η μοντέρνα φυσική επιστήμη στην αρχή του verum-factum του Βίκο, εμπλέκει (περιλαμβάνει) μια αναγνώριση του ορίου της ισχύος και την αναγνώριση ενός ορίου της φυσικο-επιστημονικής γνώσης.

Για την ουσία των μοντέρνων επιστημών κάνει ο Wolfgang Giegerich την εξής καθοδηγητική παρατήρηση:

«Οι επιστήμες έχουν πρωταρχικά μιαν ψ υ χ ι κ ή λειτουργία για τον σύγχρονο άνθρωπο. Είναι τελετουργικά, μέσα στα οποία οδηγεί ο άνθρωπος τον εαυτό του και τον κόσμο σ’ ένα προσδιορισμένο είναι (ύπαρξη, υπόσταση), παρέχει πραγματικά τον εαυτό του και τον κόσμο σε μιαν προσδιορισμένη κατάσταση του είναι… Η οντο-τεχνική εξασφάλιση απέναντι στους κυριολεκτικούς κινδύνους της φύσης ήταν μια δευτερεύουσα μόνον εργασία της φυσικής επιστήμης. Η πραγματική της εργασία ήταν, ν’ αρπάξη οντολογικά απ’ το γεγονός (το συμβάν) την καταπλήσσουσα, εύστοχη φύση του, να το εξουδετερώση ή να το παραλύση οντολογικά, και να καταστήση έτσι χαρακτηριστικά άνοσο τον άνθρωπο απέναντι σε όλα, που μπορεί όπως και πριν να του συμβούν. Η εξουδετέρωση αυτή συνέβη μέσω της εφεύρεσης (επινόησης) και παραγωγής αυτού, το οποίο ονομάζουμε νεωτεριστικά η “πραγματικότητα”» (σ.σ.: W.Giegerich, «Η αλχημεία της ιστορίας»…).

Η κατασκευή ενός χωρισμού υποκειμένου-αντικειμένου μέσω της γύμνωσης από κάθε τι μη μετρήσιμο της φύσης ήταν αξιωματικά σημαντική για την εξέλιξη της φυσικής επιστήμης, κατά κανέναν όμως τρόπο ακίνδυνη. Γράφει ο Γιουνγκ:

«Όταν… κατήργησε η επιστήμη το έμψυχο της φύσης, δεν της έδωσε τότε καμμιάν άλλην ψυχή, αλλά έθεσε την ανθρώπινη λογική (ratio) πάνω απ’ τη φύση… Δεν αξίωσε ούτε για μια ματιά την ψυχή της φύσης… η επιστήμη. Αν είχε συνειδητοποιήσει τον κοσμογονικό νεωτερισμό της ενέργειάς της, θα έπρεπε να είχε σταματήσει για μια στιγμή και να είχε υποβάλει στον εαυτό της το ερώτημα, μήπως δεν είχε επιδειχθή μέγιστη προσοχή σ’ αυτό το εγχείρημα, όπου καταργήθηκε (ακυρώθηκε) η αρχέγονη κατάσταση της ανθρωπότητας».

Καινούργιο στον Ντεκάρτ δεν είναι ο χωρισμός υποκειμένου-αντικειμένου ή η διάκριση πνεύματος και ύλης, αλλ’ ο τρόπος και το είδος, π ώ ς ολοκληρώνεται αυτή η τομή. Με την απεικόνιση της res extensa σε αριθμούς έπρεπε να επιτευχθή μια πλήρης μαθηματικοποίηση της υλικής πραγματικότητας και να αναπτυχθή έτσι μια απαλλαγμένη από αξίες μεθοδικότητα. Η καρτεσιανή τομή αφορά στη συστηματική απόσχιση της αντιληπτικής λειτουργίας και τη συνδεδεμένη μ’ αυτήν εισαγωγή α π α λ λ α γ μ έ ν ω ν α π ό α ι σ θ η σ ι α κ έ ς ( α ι σ θ η μ α τ ι κ έ ς ) α ξ ί ε ς ε ν ν ο ι ώ ν . Η αντίληψη ανήκει σε μιαν ασύμμετρη προς τη σκέψη κατηγορία. «Σ’ αυτήν την περίσταση πρέπει να αποδοθή, το ότι κανένας διανοητικός ορισμός δεν θα είναι ποτέ σε θέση να αποδώση το ειδικό τού αισθήματος με έναν κάπως μόνον επαρκή τρόπο» (λέει ο Γιουνγκ στους «Ψυχολογικούς τύπους»). Ο Ντεκάρτ έχει δημιουργήσει με την απόσχιση αυτής της ασύμμετρης κατηγορίας το μέχρι σήμερα πραγματικό φιλοσοφικό θεμέλιο για τη μηχανική αντίληψη της φύσης και έχει προετοιμάσει έτσι τη μαθηματικοποίηση της επιστήμης της ύλης και τη θριαμβευτική πομπή (τον θρίαμβο) της νεώτερης φυσικής επιστήμης.

Η θεμελιωμένη απ’ τον Ντεκάρτ μαθηματική φυσική χαρακτήρισε κατ’ αρχάς τη φύση της ύλης με την επέκταση (διαστολή), και συμπληρώθηκε μετά πρώτα απ’ όλα με τον Νεύτωνα (1642-1727) με την ιδέα της μάζας ως φορέα της επέκτασης. Η φυσική του Νεύτωνα δεν ήταν όμως αυτό, το οποίο χαρακτηρίζουμε εμείς σήμερα ως «νευτώνεια φυσική», γιατί δεν κατείχε ακόμα ο Νεύτων το σχέδιο μιας μάζας χωρίς τρισδιάστατη (στον χώρο) επέκταση-διαστολή. Η έννοια (ιδέα) του σημείου μάζας εμφανίζεται κατ’ αρχάς αργότερα (περίπου στον Euler, 1736, “Mechanica”) και έγινε τότε θεμελιώδης για τη διατύπωση της κλασσικής μηχανικής σημείου. Στο πέρασμα του χρόνου γίνονταν οι βασικές θέσεις της κλασσικής μηχανικής όλο και πιο σημαντικές και θεωρούνταν όλο και περισσότερο ως το πραγματικό θεμέλιο της μηχανικής. Όμως μόλις το έτος 1918 έγινε με την υφηγητική διατριβή της Emmy Noether πραγματικά σαφές, ότι υφίσταται ανάμεσα στις βασικές προτάσεις της φυσικής και τις συμμετρίες χώρου και χρόνου μια βαθειά και στενή συνάρτηση. Στη χρονική περίοδο απ’ τον Ντεκάρτ μέχρι τη Noether λαμβάνονταν υπ’ όψιν στην κλασσική φυσική μόνον η π ο σ ο τ ι κ ή όψη των αριθμών - η ιστορικά καλά επικαλυμμένη π ο ι ο τ ι κ ή όψη των αριθμών απαλείφονταν. Μόλις στους νεώτατους χρόνους διακρίνεται μια αλλαγή. Με τον κεντρικό ρόλο, τον οποίον παίζουν σήμερα οι συμμετρίες στη διατύπωση πρώτων αρχών της φυσικής, έγινε και το ερώτημα για την ποιοτική όψη των αριθμών πάλι σ’ έναν φυσικο-επιστημονικό τρόπο θεώρησης πιο προσιτό.

συνεχιζεται

[regarding_to_Being]

ΠΕΡΙ ΣΚΟΤΕΙΝΩΝ ΟΨΕΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ (3)



4. Διαίρεση της πρωτογενούς πραγματικότητας

Ο χωρισμός του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του δεν είναι μόνον αιτία για την παραβιασμένη σχέση φύσης και πολιτισμού (κουλτούρας), αλλά και για την αυταπάτη της αυτονομίας του ατόμου. Η συνείδηση προϋποθέτει τόσο μια διάκριση όσο και μια σχέση ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο. Η διάκριση τού γνωρίζοντος υποκειμένου και του γνωσθέντος αντικειμένου είναι επιπλέον συστατική για τη φυσική επιστήμη, έτσι ώστε η αξίωση για μιαν απάρνηση ενός χωρισμού υποκειμένου-αντικειμένου να είναι πολύ αφελής. Χωρίς αυτόν τον δυαδισμό δεν θα υπήρχε γενικώς καμμιά γνώση. Η καρτεσιανή επιστήμη του res extensa και η μεταγενέστερη μετεξέλιξη της κλασσικής μηχανικής είναι εκ κατασκευής απαλλαγμένη (ελεύθερη) από αξίες της αίσθησης. Αυτή η τοποθέτηση δεν αντιστοιχεί σε μια φυσική αλήθεια, δεν μπορεί όμως και να υποτιμηθή απλώς ως «λανθασμένη». Η προβληματική αυτής της ενέργειας είναι ωστόσο σήμερα πασίδηλη. Η εξάλειψη της αντιληπτικής λειτουργίας δεν μπορούσε να αποφευχθή απ’ την επιστημονική συζήτηση, ήταν για λόγους αρχής σημαντική για μιαν επιτυχημένη μαθηματικοποίηση των φυσικών επιστημών, επέτρεψε όμως να προκύψη και ένα σημαντικό κενό. Ο καρτεσιανός δυαδισμός είναι ένα αδιέξοδο (Holzweg), όμως εμείς προοδεύουμε μόνον πάνω σ’ αυτό το αδιέξοδο – βεβαίως μόνον αν κατανοήσουμε, πως η καρτεσιανή τομή ήταν ένα απαραίτητο πρώτο βήμα . Ο ακραίος καρτεσιανισμός οδηγεί σε αβυσσαλέες δυσκολίες κι αυτό έχει τις θετικές του πλευρές, γιατί χωρίς αυτήν την ανάγκη δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν καθόλου συμψηφιστικές αντίθετες δυνάμεις.

Πρέπει να ληφθή κατ’ αρχάς υπ’ όψιν, ότι τόσο η ύλη όσο και η επονομαζόμενη συνείδηση είναι κάτι πραγματικά άγνωστο. Δεν πρέπει να εγκαταλειφθή όμως η διάκριση αντικειμένου και υποκειμένου, πρέπει να εγκαταλειφθή η ιδέα, πως αυτός ο δυαδισμός αντικειμένου και υποκειμένου είναι θεόσδοτος ή προσδιορισμένος απ’ τον φυσικό νόμο. Κάθε διάκριση υποκειμένου και αντικειμένου απαιτεί (προϋποθέτει) έναν χωρισμό της μιάς πρωτογενούς δυναμικής πραγματικότητας. Γράφει σ’ ένα γράμμα στον Πάουλι ο Γιουνγκ:

«Αν έχη συνενώσει όμως τώρα τις αντιθέσεις στον εαυτό του ο άνθρωπος, τότε δεν εμποδίζει πια τίποτα τη γνώση του, να δη αντικειμενικά τη μιαν όψη του κόσμου όπως την άλλη. Ο εσωτερικός ψυχικός διχασμός αντικαθίσταται με μια διχασμένη κοσμοθεωρία και μάλιστα με αναπόφευκτον τρόπο, γιατί χωρίς αυτήν τη διάκριση θα ήταν αδύνατη η συνειδητή γνώση. Δεν είναι στην πραματικότητα κανένας διχασμένος κόσμος, γιατί απέναντι στον συνενωμένο άνθρωπο στέκεται ένας «unus mundus» («ένας κόσμος»). Πρέπει να διχάση αυτόν τον έναν κόσμο, για να μπορέση να τον γνωρίση, χωρίς να ξεχνά επιπλέον, ότι αυτό το οποίο διχάζει, είναι πάντα ο ένας κόσμος, κι ότι ο διχασμός είναι μια πρόληψη της συνείδησης».

Για την έννοια του «unus mundus» λέει σ’ ένα γράμμα ο Γιουνγκ:

«Έχουμε… κάθε λόγο να αποδεχθούμε, ότι υπάρχει μόνον ένας κόσμος, στον οποίον ψυχή (Psyche) και ύλη είναι ένα και το ίδιο πράγμα, που το διακρίνουμε για τον σκοπό της γνώσης».

Η πρωτογενής (πρωταρχική) πραγματικότητα είναι αμέριστη, πρέπει εμείς να τη μερίσουμε. Σ’ ένα γράμμα στον Χάιζενμπεργκ τονίζει ο Πάουλι αυτήν τη συνάρτηση μεταξύ θραύσης της συμμετρίας και τομής με τα λόγια:

«Διχοτόμηση και μείωση της συμμετρίας, αυτή είναι η ουσία. Η διχοτόμηση είναι μια πολύ παλιά ιδιότητα του διαβόλου».

5. Για την τομή της φυσικής των κβάντων απ’ τον Χάιζενμπεργκ.

Οι εννοιολογικά και μαθηματικά με ακρίβεια διατυπούμενες στην κβαντική θεωρία σχέσεις συμπλήρωσης τού καθαρά υλικού κόσμου υποβάλλουν, να υπερνικηθή με παρόμοιον τρόπο ο ιστορικός δυαδισμός σώματος-ψυχής, όπως έχει υπερνικήσει η μοντέρνα φυσική τον ιστορικό δυαδισμό κύματος-σωματιδίων της παλιάς φυσικής των κβάντων.

Λέγεται συχνά στην εκλαϊκευμένη φιλολογία για τη φυσική των κβάντων, ότι η συμπερίληψη του «ανθρώπινου» παρατηρητή είναι ένα ουσιαστικό και καινούργιο χαρακτηριστικό αυτής της φυσικής. Εκφρασμένο σ’ αυτήν τη μορφή, είναι παραπλανητικό. Ακριβώς όπως και στην κλασσική φυσική έχει ο πειραματιστής την ελευθερία, να διαλέξη την πειραματική διάταξη. Άλλες ιδιότητες του παρατηρητή είναι και στην κβαντική φυσική ασήμαντες. Με τα σαφή λόγια του Βόλφγκανγκ Πάουλι:

«Εντός τής φυσικής δεν χρειάζεται να χρησιμοποιηθή όμως άμεσα η έννοια της συνείδησης, καθώς μπορούμε να σκεφτούμε ως μέσο παρατήρησης κι ένα αυτόματο καταχωρητικό μηχάνημα. Απ’ αυτό πρέπει να αποδεχτούμε μόνον, ότι είναι περιγραπτό στη συνήθη γλώσσα, συμπληρωμένη ενδεχομένως με την ορολογία της κλασσικής φυσικής».

Και σε άλλο σημείο:

«Αφού έχει διαλέξει μια φορά την πειραματική του διάταξη ο φυσικός παρατηρητής, δεν έχει πια καμμιάν επίδραση πάνω στο αποτέλεσμα, το οποίο υφίσταται, αντικειμενικά καταχωρημένο, προσιτό σε όλους. Υποκειμενικές ιδιότητες του παρατηρητή ή η ψυχική του κατάσταση εισέρχονται στους φυσικούς νόμους εξίσου λίγο όπως και στην κλασσική φυσική».

Διαβεβαιώνεται δυστυχώς συχνά – χωρίς γνώση της πρωτότυπης φιλολογίας για τα πειραματικά δεδομένα – το αντίθετο στη φιλοσοφικά και ψυχολογικά προσανατολισμένη φιλολογία, ότι τυχόν προκαθορίζουν οι ψυχικές προϋποθέσεις, με τις οποίες αρχίζει ο φυσικός ένα πείραμα, το αποτέλεσμά του. Πρέπει να επιμείνουμε γι’ αυτό κατηγορηματικά, ότι δεν υπάρχει μέχρι σήμερα ούτε ένα φυσικο-επιστημονικά αναγνωρισμένο πείραμα, που να παρουσιάζη μιαν υπερβαίνουσα την προκαθορισμένη με την ελευθερία της βούλησης του πειραματιστή εκλογή των όρων του πειράματος, επίδραση της ψυχής στο αποτέλεσμα ενός κβαντο-φυσικού πειράματος. Προς συζήτηση του προβλήματος παρατήρησης έχουν εισάγει οι φυσικοί την επονομαζόμενη τομή του Χάιζενμπεργκ . Η κβαντική φυσική είναι ακόμα πάντα μια καρτεσιανή επιστήμη και προϋποθέτει σιωπηρά έναν αυστηρό χωρισμό πνεύματος και ύλης. Το αποφασιστικό καινούργιο σημείο απέναντι στην κλασσική φυσική είναι, ότι εξαρτάται ένα παρατηρηθέν φαινόμενο απ’ τη διανομή σε παρατηρηθέν σύστημα και μέσο παρατήρησης. Ο Χάιζενμπεργκ μιλάει σαφώς για υλικά μέσα παρατήρησης και όχι για «ανθρώπινους» παρατηρητές:

«Η τομή ανάμεσα στο υπό παρατήρηση σύστημα και τα μηχανήματα μέτρησης παρέχεται φυσικά μέσα απ’ τη θέση των ερωτημάτων μας, δεν δηλώνει όμως προφανώς καμμιάν ασυνέχεια του φυσικού συμβάντος. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να είναι ελεύθερα εκλέξιμη μέσα σε ορισμένα όρια η θέση της τομής: και η συμπεριφορά του μηχανήματος μέτρησης δεν πρέπει να αντιφάσκη ασφαλώς στους νόμους της μηχανικής των κβάντων».

Το ουσιαστικό σημείο δεν είναι ο «ανθρώπινος» παρατηρητής, αλλ’ ότι στην κβαντοφυσική η τομή του Χάιζενμπεργκ ανάμεσα στο εξεταζόμενο υλικό αντικείμενο και το υλικό όργανο μέτρησης δεν είναι βασικά αποφευκτή, δεν είναι όμως και καθορισμένη απ’ τον φυσικό νόμο. Η θέση αυτή οδηγεί στην καινούργια έναντι της κλασσικής φυσικής δυνατότητα ισότιμων βασικά , αλληλοαποκλειόμενων όμως συμπληρωματικών περιγραφών της φύσης . Μια πιο συγκεκριμένη ανάλυση δείχνει, ότι συμπληρωματικές περιγραφές δεν είναι μόνο δυνατές, αλλά και αναγκαίες: ο υλικός κόσμος μπορεί να εννοηθή πλήρως μόνο μέσα από ένα πλήθος συμπληρωματικών περιγραφών. Κάθε μια είναι σωστή, καμμιά δεν αρκεί από μόνη της, είναι όλες αναγκαίες. Λανθασμένη γίνεται μια περιγραφή, μόλις διαβεβαιωθή ως η μοναδικά αληθινή. Μόνον η ολότητα όλων των συμπληρωματικών περιγραφών μπορεί να αντιπροσωπεύση την αμέριστη (αδιαίρετη) υλική πραγματικότητα.

Η αναγκαιότητα συμπληρωματικών περιγραφών είναι μια συνέπεια της ίδιας της φύσης της υλικής πραγματικότητας, και δεν μπορεί να αναχθή σε τυχόν επιδράσεις της ψυχής ή περιορισμούς του μετρητικού μας εξοπλισμού. Η δομή τού κόσμου, που για να εκφραστή, πρέπει να περιγραφή συμπληρωματικά, αντανακλά μιαν ολικήν όψη της υλικής φύσης . Ολική σημαίνει εδώ κάτι, που δε ν συνίσταται από μέρη, μπορεί όμως αναμφίβολα να διαιρεθή μέσω βίαιων επεμβάσεων ή μέσω καταπίεσης ορισμένων όψεων σε μέρη. Η συμπληρωματικότητα είναι μια συνέπεια του μη μονοσήμαντου τέτοιων βεβιασμένων διανομών.

Η ιδέα ενός αμέριστου κόσμου βρίσκεται σε αντίθεση προς την πολωτική πραγματικότητα της συνείδησής μας, που απαιτεί πάντα έναν χωρισμό υποκειμένου-αντικειμένου. Αυτή η βεβιασμένη διχοτόμηση δημιουργεί κατ’ αρχάς τόσο τα εμπειρικώς απομονούμενα φαινόμενα όσο και τις εικόνες στον εσωτερικό μας χώρο των ιδεών. Η σημερινή κβαντοφυσική εργάζεται πάντοτε ακόμη με την παραδοσιακή καρτεσιανή τομή, συζητά όμως το υλικό μέρος από μιαν ολική (ολιστική) όψη. Αυτό σημαίνει, ότι όλες οι πραγματικά υπάρχουσες συσχετίσεις των κβάντων ανάμεσα στο υλικό αντικείμενο και τα υλικά μέσα παρατήρησης καταπιέζονται και συσκοτίζονται με την τομή του Χάιζενμπεργκ. Στην αργκό της κβαντομηχανικής μιλάει κανείς για μια «θραύση της ολιστικής συμμετρίας της ύλης» ή μιαν «επιστημική θραύση συμμετρίας». Μπορούμε να ανακαλύψουμε τις διάφορες συμπληρωματικές όψεις ενός συστήματος κβάντων, αν εφαρμόσουμε αλληλοαποκλειόμενους πειραματικούς όρους. Τέτοιες συμπληρωματικές περιγραφές του υλικού κόσμου είναι απολύτως αντικειμενικές (με την έννοια του διυποκειμενικά σωστού), γιατί όταν έχουμε αποφασίσει μια φορά για μιαν ορισμένη οπτική, κατασκευάζεται στο πλαίσιό της μια αντικειμενική πραγματικότητα.

συνεχεια

[regarding_to_Being]

6. Συμπληρωματικές τομές στην περιοχή ψυχής-ύλης.

Η κβαντομηχανική είναι μια θεωρία της ύλης και δεν κάνει ως τέτοια δηλώσεις στο πρόβλημα πνεύμα/ύλη. Το γεγονός όμως, ότι η κβαντομηχανική είναι μια ολιστική θεωρία, που μπορεί να αντιληφθή τους ελεύθερους από αντίφαση αλληλοαποκλειόμενους τρόπους θεώρησης, υποβάλλει, πως οι συμπληρωματικές σχέσεις που έρχεται εδώ η σειρά τους θα μπορούσαν να έχουν μιαν εξικνούμενη πέρα απ’ τη φυσική ισχύ. Ερευνούσε σ’ ένα γράμμα της 10ης Αυγούστου 1954 στον Μάρκους Φίρτς ο Πάουλι:

«Θα μπορούσε βέβαια να ισχύη, ότι δεν χειριζόμαστε “σωστά” την ύλη, θεωρημένη π.χ. με την έννοια της ζωής, όταν την παρατηρούμε έτσι όπως το κάνουμε στην κβαντομηχανική, παραβλέποντας δηλαδή εντελώς εκεί την εσωτερική κατάσταση του “παρατηρητή” … Η περίφημη “ατέλεια (ελαττωματικότητα)” της κβαντομηχανικής (Άινσταϊν) υπάρχει βέβαια κάπου-κάπως πράγματι, εντελώς όμως μη αιρέσιμη φυσικά μέσω επιστροφής στην κλασσική φυσική πεδίου (αυτό είναι μόνο μια “νευρωτική παρανόηση” του Άινσταϊν), έχει πολύ περισσότερο να κάνη με ολιστικές σχέσεις ανάμεσα στο “μέσα” και το “έξω”, τα οποία δεν περιλαμβάνει η σημερινή φυσική επιστήμη (τα έχει όμως προδιαισθανθή η αλχημεία…)».

Στην εργασία του για τον Κέπλερ μιλά ο Πάουλι για μια «διαφεύγουσα απ’ την αυθαιρεσία μας (ελεύθερη βούλησή μας) τάξη του Κόσμου (Kosmos)», στην οποίαν τόσο η ψυχή τού καθενός όσο και αυτό που γνωρίστηκε στην παρατήρηση υποτάσσονται σε μιαν αντικειμενικά προμνησθείσα τάξη» και λέει μετά στο τέλος της εργασίας: «Θα ήταν κατά το πλείστον ικανοποιητικό, αν μπορούσαν να εννοηθούν ως συμπληρωματικές όψεις της ίδιας πραγματικότητας η Φύση και η Ψυχή (Physis und Psyche)». Αυτήν τη συνειδησιακά μεταφυσική, άχρονη ενότητα πίσω απ’ τον κόσμο της πολλαπλότητας έχει χαρακτηρίσει, στηριγμένος στην έννοια του «ενός κόσμου» του αλχημιστή Gerhard Dorn (γύρω στα 1600), ως unus mondus ο Γιουνγκ. Θα είχε αναιρεθή έτσι ο δυαδισμός ψυχής και ύλης σ’ ένα περιέχον τρίτο.

Ένα πρώτο βήμα στο όραμα του Πάουλι της συμπληρωματικότητας ψυχής και ύλης είναι η ιδέα, ότι η τομή ανάμεσα στο πνεύμα και την ύλη δεν είναι, ανάλογα όπως η τομή του Χάιζενμπεργκ ανάμεσα στο υλικό αντικείμενο και τα υλικά μέσα παρατήρησης, a priori (εξ αρχής) προσδορισμένη. Αυτό σημαίνει, πως μια διχοτόμηση του unus mondus σε ψυχή και ύλη είναι αναπόφευκτη, αλλά αιρετή (εκλέξιμη) από ’μάς μέσα σε ορισμένα όρια. Υπάρχει μια αντίστοιχη παρατήρηση σ’ ένα γράμμα του Πάουλι στον Γιουνγκ:

«… Παρ’ όλο που πέραν τούτου η θέση της “τομής” μεταξύ συνείδησης και ασυνείδητου επαφίεται (μέχρις έναν ορισμένον τουλάχιστον βαθμό) στην ελεύθερη εκλογή του “ψυχολογικού παρατηρητή”, μένει η ύπαρξη αυτής της “τομής” μια αναπόφευκτη αναγκαιότητα. Το “παρατηρηθέν σύστημα” θα αποτελούνταν άρα απ’ τη σκοπιά της ψυχολογίας όχι μόνον από φυσικά αντικείμενα, αλλά θα συμπεριλάμβανε το ασυνείδητο, ενώ στη συνείδηση θα απόκεινταν ο ρόλος του “μέσου παρατήρησης”».

Η τομή αυτή δεν είναι η παραδοσιακή καρτεσιανή τομή. Αν βλέπω σωστά, είναι στον Ντεκάρτ η τομή μεταξύ res cogitans και res extensa θεόσδοτη. Απ’ τη δική μας όψη, είναι μεν η ρήξη της ολιστικής συμμετρίας του unus mundus αναγκαία, όχι όμως εκ των προτέρων προσδιορισμένη. Είναι αναμενόμενο, ότι υπάρχουν πολλές, διαφορετικές, ισότιμες κατ’ αρχήν (βασικά) τομές. Και τα δυό μέρη, που γεννιούνται μέσα από μιαν τέτοια ρήξη συμμετρίας του unus mundus, θα εμφανίζουν τόσο υλικές όσο και ψυχικές όψεις και δεν επιτρέπεται να ταυτιστούν απλώς με το πνεύμα και την ύλη ή τη res cogitans και τη res extensa. Διαφορετικές ρήξεις συμμετρίας του unus mundus θα οδηγούσαν τότε σε αλληλοαποκλειόμενες, λογικά όμως μη αντιφατικές, συμπληρωματικές όψεις του κόσμου.

Αν θεωρήση καποιος την κβαντομηχανική ως κατ’ αρχήν (βασικά) καθολικώς έγκυρη για ολόκληρη την υλική περιοχή, τότε είναι κατ’ αρχάς μια ολιστική θεωρία της ύλης, που δεν γνωρίζει a priori καμμιά διάκριση μεταξύ υλικού αντικειμένου και υλικού εξοπλισμού μέτρησης. Η περιγραφείσα μέσω του συμβολισμού της κβαντομηχανικής άρρηκτη ολότητα του υλικού κόσμου είναι προσδιοριστική . Αν θέλη να συνδέση κανείς αυτήν τη θεωρία με φυσικά πειράματα, τότε πρέπει να θραύση την ολιστική δομή της ύλης με μιαν τομή του Χάιζενμπεργκ. Η τομή αυτή ορίζει αντικείμενο και εξοπλισμό παρατήρησης και οδηγεί αναπόφευκτα σε μιαν μη αναγόμενη, μη προσδιοριστική περιγραφή, η οποία επιτρέπει πια μόνο δηλώσεις πιθανοτήτων. Ακριβώς ανάλογα, όπως εξαλείφει αυτή η τομή του Χάιζενμπεργκ τον προσδιορισμό του άρρηκτου κβαντικού κόσμου, έτσι καταστρέφει (αχρηστεύει) η ρήξη συμμετρίας του unus mundus την εννοιολογική ανταπόκριση ανάμεσα στα δυό ημίσεα, που μπορούν να χαρακτηριστούν κρυπτογραφικά ως πνευματικού είδους και υλικού είδους.

συνεχιζεται