Πώς μπορεί να επιτευχθεί η ευδαιμονία;

[Γράφων]

Ευδαιμονία. Μια λέξη, χίλιες φιλοσοφικές προσεγγίσεις! Τι είναι και πώς μπορεί να κατακτηθεί η ευδαιμονία; Ποια φιλοσοφική προσέγγιση ενστερνίζεσθε; Ποιες αρετές πρέπει να έχει ο ευδαίμων άνθρωπος; Τι λέει η φιλοσοφούσα κοινότητα του phorum;
Ευχαριστώ εκ των προτέρων για τις απαντήσεις!

[Γράφων]

https://www.greek-language.gr/greekLang ... op037.html

Η ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

«Το ανθρώπινο αγαθό πρέπει να έχει δύο χαρακτηριστικά. Πρέπει να είναι τελικό (τέλειον), κάτι που επιλέγεται πάντοτε προς χάρη του εαυτού του και ποτέ ως μέσο για την επιδίωξη άλλου σκοπού. Επίσης πρέπει να είναι αὔταρκες, κάτι που από μόνο του καθιστά τη ζωή άξια επιλογής. Και τα δύο αυτά γνωρίσματα χαρακτηρίζουν την ευδαιμονία. Απομένει όμως να ρωτήσουμε τι είναι η ευδαιμονία. Ο Αριστοτέλης για να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα εισάγει την πλατωνική έννοια του έργου ή της λειτουργίας. Ουσιαστικά θέτει το ερώτημα, ποιο είδος ζωής παρέχει στον άνθρωπο τη μεγαλύτερη ικανοποίηση, αλλά, για να βρει την απάντηση, θεωρεί αναγκαίο να ρωτήσει ποια είναι η χαρακτηριστική λειτουργία του ανθρώπου. Το ερώτημα αυτό το δανείζεται από τις τέχνες, αλλά εκεί η απάντηση είναι απλή. Δεν είναι δύσκολο να διαπιστωθεί ότι η λειτουργία ενός αυλητού είναι να παίζει τον αυλό ή ότι η λειτουργία ενός πέλεκυ είναι να κόβει. Ακόμη και στα μέρη ενός ζωντανού σώματος -το μάτι ή το χέρι- εύκολα διακρίνεται ο προορισμός τους. Αντίθετα, δεν είναι εύκολο να λεχθεί ποιο είναι το έργο του ανθρώπου. Για να απαντήσει στο ερώτημα ο Αριστοτέλης εξετάζει ποιο έργο μπορεί να επιτελέσει μόνον ο άνθρωπος. Η αύξηση και η αναπαραγωγή είναι κοινή σε ανθρώπους, ζώα και φυτά, η αίσθηση είναι κοινή σε ανθρώπους και ζώα· επομένως, καμιά από αυτές τις λειτουργίες δεν μπορεί να χαρακτηρίζει ειδικά τον άνθρωπο. Αλλά, όπως διδαχθήκαμε στο Περί ψυχής σχετικά με τον άνθρωπο, σε αυτές τις λειτουργίες προστίθεται μια ανώτερη λειτουργία, που ο Αριστοτέλης την ονομάζει εδώ το λόγον ἔχον, "αυτό που έχει ορισμένο σχέδιο ή κανόνα". Σε αυτή τη δύναμη περιλαμβάνονται δύο υπολειτουργίες, μία που κατανοεί το σχέδιο και μία που το υπακούει. Η ζωή αυτής της λειτουργίας πρέπει να είναι η ευδαιμονία. Δεύτερον, η λειτουργία πρέπει να είναι ενέργεια και απλώς δύναμη. Τρίτον, πρέπει να είναι σύμφωνη με την αρετή ή, αν υπάρχουν περισσότερες αρετές, με την καλύτερη και τελειότερη από αυτές. Τέταρτον, πρέπει να εκδηλώνεται όχι μόνο για σύντομες χρονικές περιόδους, αλλά για ολόκληρη τη ζωή.»

[W.D. Ross, Αριστοτέλης, Μ.Ι.Ε.Τ.: Αθήνα 21993, σ.271-272]

[Γράφων]

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547 ... nwnia.html

Η ευδαιμονία
Η άποψη που είχε ο Αριστοτέλης για τον κόσμο, όπως είδαμε στο πρώτο μέρος, ήταν τελεολογική. Βάσει της αντίληψής του αυτής, ο Αριστοτέλης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ευδαιμονία αποτελεί το ύψιστο αγαθό στη ζωή μας και ότι, ως εκ τούτου, εν ονόματι αυτής οφείλουμε τελικά να ρυθμίζουμε τη συμπεριφορά μας.
Συγκεκριμένα, κατά τον Αριστοτέλη, ο άνθρωπος είναι "δημιουργικό" ον. Οι άνθρωποι δημιουργούν χίλια δυο πράγματα-φτιάχνουν πλοία, κατασκευάζουν πόλεις, κάνουν πολέμους, συνάπτουν φιλίες, καθιερώνουν αθλητικούς και πολιτιστικούς αγώνες κτλ. Και όλα αυτά τα κάνουν πάντοτε για κάποιο "σκοπό". Τίποτε στη ζωή μας δεν είναι άσκοπο. Το καθετί παραπέμπει σε κάτι άλλο, το καθετί γίνεται για κάποιο σκοπό.
Για παράδειγμα, οι άνθρωποι φτιάχνουν σπίτια με σκοπό να προστατευθούν από τις ταλαιπωρίες και τους κινδύνους που θα ήταν υποχρεωμένοι να υποστούν, αν ζούσαν στο ύπαιθρο. Προκειμένου, να φτιάξουν τα σπίτια τους όμως, χρησιμοποιούν ορισμένα υλικά (πέτρες, ασβέστη, ξύλα κ. ά.). Αλλά τα υλικά χρειάζονται-είτε για να παρασκευαστούν είτε για να γίνει η επεξεργασία τους-τα κατάλληλα εργαλεία και μηχανήματα. Για το σκοπό αυτό λοιπόν, προκειμένου να παραγάγουν τα οικοδομικά υλικά οι άνθρωποι, φτιάχνουν εργαλεία και μηχανήματα... κ.ο.κ.
Ενώπιόν μας υπάρχει μια ιεράρχηση σκοπών. Εάν οι άνθρωποι δεν κινδύνευαν ζώντας έξω στο ύπαιθρο, δε θα είχαν κανένα λόγο να κατασκευάζουν σπίτια· και εάν δεν είχαν κανένα λόγο να φτιάχνουν σπίτια, θα ήταν άσκοπη επίσης η επεξεργασία και η παρασκευή οικοδομικών υλικών· και αν δεν είχαν λόγο να χρησιμοποιούν οικοδομικά υλικά, δε θα είχε νόημα η κατασκευή εργαλείων και μηχανημάτων για την παραγωγή των οικοδομικών υλικών.
Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα αποσκοπεί στη δημιουργία κάποιου αγαθού, που με τη σειρά του εξυπηρετεί κάποιο άλλο αγαθό, κ.ο.κ. Αυτή η αλυσίδα των αγαθών όμως, κατά τον Αριστοτέλη, θα πρέπει να καταλήγει κάπου, να έχει τέλος, ένα έσχατο σκοπό. Ως τέτοιο τελικό σημείο αναφοράς όλων των αγαθών στη ζωή του ανθρώπου ο Αριστοτέλης θεωρεί την "ευδαιμονία". Η κατασκευή των εργαλείων και των μηχανημάτων, με τα οποία θα φτιάξουν και θα επεξεργαστούν τα οικοδομικά υλικά, με τα οποία θα οικοδομήσουν τα σπίτια τους, που θα τους προστατέψουν από τις ταλαιπωρίες και τους κινδύνους που συνεπάγεται η διαβίωσή τους έξω στη φύση, όλα αποσκοπούν στην εξασφάλιση της ευδαιμονίας τους, η οποία δεν εξυπηρετεί κανέναν περαιτέρω σκοπό ή αγαθό.
Λέγοντας βέβαια ότι όλες οι δραστηριότητές μας στοχεύουν στην ευδαιμονία μας, ότι οτιδήποτε κάνουμε το κάνουμε για να γίνουμε ευτυχισμένοι, μας δημιουργείται η εντύπωση ότι η ευδαιμονία τοποθετείται σε κάποιο απώτερο σημείο της ζωής μας. Ένα σημείο όπου, όταν φτάσουμε - και αφού θα έχουμε αποκτήσει όλα τα απαιτούμενα αγαθά- θα γίνουμε ευτυχισμένοι. Μια τέτοια αντίληψη για την ευδαιμονία όμως, για τον Αριστοτέλη, είναι ανακριβής.
Στην πραγματικότητα, κατ' αυτόν, μπορούμε να γίνουμε ευτυχισμένοι οποιαδήποτε στιγμή στη ζωή μας, αρκεί ο τρόπος που θα συμπεριφερθούμε να είναι ο κατάλληλος. Πρέπει να εξασφαλίσουμε το ύψιστο αγαθό της ευδαιμονίας, να εκτελούμε τις εκάστοτε πράξεις μας σωστά.
Ποιος είναι όμως ο ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς με τον οποίο οι άνθρωποι θα εξασφαλίσουν την ευδαιμονία τους; Πότε μπορούμε να πούμε ότι οι πράξεις μας έγιναν σωστά, έτσι ώστε να μας κάνουν ευτυχισμένους;
Για να δοθεί απάντηση σε τέτοιου είδους απορίες, λέει ο Αριστοτέλης, είναι αναγκαίο, πρώτα από όλα, να καθοριστεί το έργο του ανθρώπου. Και αυτό γιατί αισθάνεται κανείς ευτυχισμένος, εφόσον κάνει καλά τη δουλειά του. Ένας αμπελουργός νιώθει ευτυχής, εάν η παραγωγή κρασιού, που είναι η δουλειά του, είναι μεγάλη και εκλεκτή. Το ίδιο και ένας αγαλματοποιός· εάν φτιάξει ένα καλό άγαλμα, όπως είναι η δουλειά του, δεν μπορεί παρά να νιώθει ευτυχισμένος. Όλοι μας είμαστε εξουσιοδοτημένοι να επιτελούμε κάποιο έργο, που, εκτελώντας το σωστά, αισθανόμαστε ευτυχισμένοι. Ο δραματουργός έχει ως έργο να γράφει θεατρικά κείεμνα, ο δάσκαλος να διδάσκει, ο μαθητής να μαθαίνει, ο οικοδόμος να κατασκευάζει σπίτια κτλ.
Κατά τρόπο ανάλογο, ο άνθρωπος θα πρέπει επίσης να έχει κάποιο έργο. Το ερώτημα είναι: ποιο είναι το έργο του;
Θα μπορέσουμε, κατά τον Αριστοτέλη, να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό αν προσδιορίσουμε την ιδιαίτερη φύση του ανθρώπου. Και αυτό θα το επιτύχουμε, αν συγκρίνουμε τον άνθρωπο με τα άλλα είδη οργανισμών και δούμε τι είναι εκείνο που διαθέτει ο άνθρωπος και δεν το έχουν ούτε τα φυτά ούτε τα ζώα.
Συγκρίνοντας λοιπόν τον άνθρωπο με τα φυτά, βλέπουμε ότι έχουν κοινή τη "θρεπτική" και την "αυξητική ζωή" όπως τα φυτά, οι άνθρωποι τρέφονται και αναπτύσσονται. Με τα ζώα εξάλλου ο άνθρωπος μοιράζεται τις ορέξεις, τα ένστικτα και τα πάθη. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι κοινά στους ανθρώπους και στα ζώα.
Εκείνο που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα φυτά και τα ζώα είναι ο "λόγος". Η ιδιαίτερη φύση του ανθρώπου συνίσταται στο γεγονός ότι σκέφτεται.
Ελέχθη παραπάνω ότι, κατά τον Αριστοτέλη, ο κατάλληλος τρόπος που πρέπει να συμπεριφερόμαστε, για να γίνουμε ευτυχισμένοι, είναι να ρυθμίζουμε τη συμπεριφορά μας σύμφωνα με το έργο που υπαγορεύεται από τη φύση μας, να κάνουμε δηλαδή ό,τι είναι σύμφωνο προς τη φύση μας. Μπορούμε τώρα λοιπόν να πούμε ότι, κατά τον Αριστοτέλη, γίνεται κανείς ευτυχισμένος, όταν συμπεριφέρεται σύμφωνα με το λογικό του. Διαφορετικά, αν αδιαφορήσει προς ό,τι του υπαγορεύει ο λόγος, είναι βέβειο ότι θα γίνει δυστυχισμένος. Το ερώτημα, σ' αυτή την περίπτωση, είναι σε τι συνίσταται η λειτουργία του λόγου, την οποία θα πρέπει να σεβαστούμε, προκειμένου να γίνουμε ευτυχισμένοι.
Ο Αριστοτέλης παρατηρεί ότι ο λόγος, από τη φύση του, επιδιώκει πάντοτε την "ισορροπία", τη "συμμετρία". Έτσι, συμπεριφέρομαι σύμφωνα με τη λογική φύση μου σημαίνει ότι επιλέγω κάτι που δεν είναι ακραίο, κάτι που ούτε υπερβολικό ούτε ελλειπτικό είναι. Αν, ας πούμε, θέλοντας να ικανοποιήσω την πείνα μου, φάω πάρα πολύ, και βαρυστομαχιάσω, ή πολύ λίγο, τόσο που να εξακολουθώ να αισθάνομαι τη δυσφορία της πείνας, είναι σαφές ότι δεν μπορώ να νιώθω ευχαριστημένος με καμιά από τις δύο αυτές επιλογές μου. Θα πρέπει, για να νιώθω ευτυχής, να φάω τόσο που να μην είνει ούτε πολύ ούτε λίγο, αλλά κάπου μεταξύ των δύο αυτών άκρων. Έτσι η ευδαιμονία βρίσκεται πάντοτε στην επιλογή της μέσης οδού μεταξύ δύο ακραίων προοπτικών, της υπερβολής και της έλλειψης.
Αυτή είναι η γνωστή θεωρία του Αριστοτέλη για τη μεσότητα, στο πλαίσιο της οποίας καθόρισε αυτός, πέρα από τη φύση της ευδαιμονίας, και το χαρακτήρα της αρετής.

[πηγή: Θ. Πελεγρίνης, Αρχές Φιλοσοφίας, ΟΕΔΒ, 2002, σελ. 87-9]



Ο Αριστοτέλης καταπιάνεται με το ζήτημα in medias res δηλώνοντας ότι, εφόσον κάθε κοινωνία αποσκοπεί σε κάποιο αγαθό, το κράτος, που είναι η υπέρτατη και καθολικότερη μορφή κοινωνίας, πρέπει να αποσκοπεί στο υπέρτατο αγαθό. Η τελεολογική αυτή άποψη χαρακτηρίζει όλο το σύστημα σκέψης του. Το νόημα και ο χαρακτήρας κάθε πράγματος στον κόσμο -είτε έμβιο είναι είτε εργαλείο είτε κοινωνία- πρέπει να αναζητηθεί στο σκοπό της ύπαρξής του.
Στην περίπτωση ενός εργαλείου πρόκειται για το σκοπό που επιθυμεί ο χρήστης του και, σύμφωνα με αυτόν το σκοπό, η μορφή του εργαλείου επιβάλλεται στη ύλη του έξωθεν. Στην περίπτωση ενός έμβιου όντος ή μιας κοινωνίας ο σκοπός είναι ενυπάρχων: για το φυτό είναι η αύξηση και η αναπαραγωγή, για το ζώο η αίσθηση και η όρεξη που επικαλύπτει την ηθική ζωή, για τον άνθρωπο και για την ανθρώπινη κοινωνία ο λόγος και η ηθική δράση που επικαλύπτουν τόσο τη φυτική ζωή όσο και τη ζωική. Η ερμηνεία των όντων δεν πρέπει να αναζητείται στην αρχή της ανάπτυξής τους, αλλά στην τελική μορφή προς την οποία κατατείνει· η φύση τους προκύπτει από τον προορισμό και όχι από την προέλευσή τους.

[πηγή: W. D. Ross, Αριστοτέλης, μτφ. Μαριλίζα Μητσού, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1993, σελ. 335-6]

[Bazoomba]

Να μάθεις να μην ευχαριστείς εκ των προτέρων για τις απαντήσεις.

[Γράφων]

Να μάθεις να μην ευχαριστείς εκ των προτέρων για τις απαντήσεις.

Χαχα, γιατί; Επειδή μπορεί να υπάρξουν κακοπροαίρετες απαντήσεις;

[Bazoomba]

Να μάθεις να μην ευχαριστείς εκ των προτέρων για τις απαντήσεις.

Χαχα, γιατί; Επειδή μπορεί να υπάρξουν κακοπροαίρετες απαντήσεις;

Επειδή μπορεί να μην υπάρξουν καν

[Γράφων]

Να μάθεις να μην ευχαριστείς εκ των προτέρων για τις απαντήσεις.

Χαχα, γιατί; Επειδή μπορεί να υπάρξουν κακοπροαίρετες απαντήσεις;

Επειδή μπορεί να μην υπάρξουν καν

Ααα, οκ. Όλα μέσα στο παιχνίδι είναι!

[Γράφων]

http://atlantida.academia.gr/lyceum/?p= ... 146&lang=1
Πλατωνική ηθική

Η αρετή περιγράφεται, άλλοτε εμμέσως και άλλοτε ρητώς, ως γνώση του καλού και του κακού. Το να είναι κανείς ενάρετος σημαίνει ότι μπορεί να διακρίνει το καλό από το κακό και μπορεί να πράξει σύμφωνα με τη διάκριση αυτή. Η γνώση του καλού επιτυγχάνεται με την τέχνη του ορθού υπολογισμού. Η ικανότητα να ζυγίζει κανείς σωστά τις ηδονές και τις λύπες (μετρητική τέχνη) αποκαλύπτει αυτό που είναι πραγματικά καλό (Πρωταγόρας 356d). Αν η αρετή είναι γνώση, τότε η κακία είναι άγνοια. Εδώ βρίσκει τη σημασία του το σωκρατικό δόγμα "οὐδεὶς ἑκὼν κακός". Κανείς δεν διαπράττει το κακό με τη θέλησή του, παρά μόνο επειδή δεν γνωρίζει το καλό. Όταν κανείς γνωρίζει, είναι δίκαιος, σώφρων, ευσεβής και ανδρείος, και τότε θα συμπεριφέρεται οπωσδήποτε με τρόπο δίκαιο, σώφρονα, ευσεβή και ανδρείο. Είναι σαφές ότι οι πράξεις του δρώντος προσώπου καθορίζονται από τη γνωστική κατάστασή του.

[...]Το αγαθό στους πρώιμους διαλόγους είναι αυτό που αξίζει να κατέχουν οι άνθρωποι στη ζωή τους - λειτουργεί ως ένα είδος σκοπού. Στην Απολογία (30a, 38a) ''μέγιστον ἀγαθὸν''είναι η φροντίδα της ψυχής, η συζήτηση για την αρετή και η εξέταση του ανθρώπινου βίου. Το αγαθό είναι σίγουρα ωφέλιμο, αλλά δεν είναι πάντα ευχάριστο. Στον Γοργία διακρίνεται σαφώς από το ηδύ, αφού δεν είναι όλες οι ηδονές καλές (478b,495a-500a). Η ευδαιμονία, ή διαφορετικά τοεὖ πράττεινκαι το εὖ ζῆν,είναι η σπουδαιότερη μέριμνα των ανθρώπων (Κρίτων 48b), αυτό που εύχονται οι γονείς για τα παιδιά τους (Λύσις 207e), και αυτό στο οποίο στοχεύουν οι άνθρωποι μέσω της απόκτησης αγαθών (Ευθύδημος 278e, 282a). Ο δρόμος προς την ευδαιμονία είναι αυτός της γνώσης και της αρετής. Ο Ευθύδημος (280b-281e) μάς λέει ότι τα αγαθά που οδηγούν στην ευδαιμονία είναι μόνο τα ωφέλιμα, δηλαδή αυτά που χρησιμοποιούνται σωστά. Η σωστή χρήση των αγαθών διασφαλίζεται από τη γνώση. Στον Γοργία, άλλωστε, λέγεταιρητώς ότι ευδαίμων είναι ο ενάρετος (507c-e).

[Γράφων]

https://www.pontosnews.gr/715007/politi ... ilosofoys/

Η αρετή και η ευδαιμονία κατά τους Στωικούς φιλοσόφους
Η Στωική φιλοσοφία ιδρύθηκε από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα τον 4ο αι π.Χ. και επηρέασε βαθύτατα τον ελληνιστικό και τον ρωμαϊκό κόσμο. Ο Ζήνων χώρισε τη φιλοσοφία του σε τρία μέρη: τη λογική, τη φυσική και την ηθική. Οι Στωικοί επέμεναν στην αλληλεξάρτηση των τριών αυτών μερών, παρόλο που η ηθική συγκέντρωσε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Το μεγάλο ζητούμενο γι’ αυτούς ήταν η απόκτηση της ευδαιμονίας.

Βασικό στοιχείο της φιλοσοφίας των Στωικών ήταν η εναρμόνιση του ανθρώπου με τη φύση, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στη στενή θεώρηση του φυσικού κόσμου, αλλά έχει μια ευρύτερη σημασία περιλαμβάνοντας κάθε ζωντανό οργανισμό, το ανθρώπινο στοιχείο και τον θεϊκό παράγοντα. Η φύση και ο ορθός λόγος είναι έννοιες ταυτόσημες. Ο ορθός λόγος διέπει την ανθρώπινη φύση, και μέσω αυτού αποκτάται η αρετή. Η έννοια του αγαθού, η οποία είναι και το «ποθητόν» για τον θιασώτη της Στωικής φιλοσοφίας, οδηγεί στην ενάρετη ζωή και στην ευδαιμονία.

Η ευδαιμονία επομένως στηρίζεται πάνω στον θεμέλιο λίθο της αρετής, η οποία είναι και το ζητούμενο στη ζωή. Η απόκτηση υλικών αγαθών αλλά ακόμη και να έχει κανείς υγεία, να είναι προικισμένος με ομορφιά και με διάφορα ταλέντα, δεν θεωρούνται από τους Στωικούς αγαθά ούτε όμως και κακά· θεωρούνται αδιάφορα. Αγαθά είναι οι αρετές που έχει κάποιος άνθρωπος, όπως η ανδρεία, η φρόνηση, η δικαιοσύνη κ.ά., ενώ κακά είναι ακριβώς τα αντίθετά τους, δηλαδή η δειλία, η αφροσύνη, η αδικία κ.ο.κ.

Ανάμεσα στα αγαθά και τα κακά υπάρχουν τα αδιάφορα, τα οποία δεν επηρεάζουν στην απόκτηση της ευδαιμονίας.

Ο πολίτης εκείνος που ήταν μύστης της φιλοσοφίας των Στωικών γνώριζε τον εαυτό του1 και βάδιζε σε έναν δρόμο απόλυτης εναρμόνισης με το περιβάλλον και το σύμπαν, το οποίο διαρκώς του αποκαλυπτόταν. Ο ενάρετος άνθρωπος δεν πρόκειται ποτέ να έχει τάσεις που βλάπτουν και δεν συμβαδίζουν με ό,τι θεωρείται αγαθό για τον κόσμο. Κατά τους Στωικούς μόνον η αρετή θεωρείται ως αγαθόν, και όλες οι αρετές υπάγονται στο λόγο.

Τα πάθη και η αντιμετώπισή τους
Αν η ενάρετη ζωή οδηγεί στην κατάκτηση της ευδαιμονίας, τα πάθη εκτροχιάζουν τη «φυσική» πορεία του ανθρώπου προς το «αγαθόν» και οδηγούν στην απώλεια της ευδαιμονίας, δηλαδή στη δυστυχία. Τα πάθη για την αρχαία ελληνική ηθική δεν ήταν μόνο ισχυρά συναισθήματα, αλλά ψυχικές καταστάσεις όπως η δυσαρέσκεια, ο θυμός, ο πόνος, η ντροπή κ.ά.

Οι Στωικοί διαφοροποιούνται με την έως τότε φιλοσοφική παράδοση που υποστήριζε πως τα πάθη ξεκινούν από κάποιο άλογο τμήμα της ψυχής. Υποστηρίζουν πως τα πάθη είναι οι μη έλλογες κινήσεις της λογικής ανθρώπινης ψυχής.

Ο Ζήνωνας2 ορίζει το πάθος ως μια πλεονεκτική ορμή, ενώ ο Γαληνός αναφέρει την ορμή ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό των παθών, προσθέτοντας πως πάθος είναι και ό,τι υπερβαίνει τα μέτρα και προκαλεί ταραχή. Η ταραγμένη αυτή κίνηση της ψυχής δηλώνεται με τον όρο «πτοία», μεταφορά από το ζωικό βασίλειο και ειδικότερα τον κόσμο των πουλιών:

Πτοία είναι το ταραγμένο σήκωμα των πουλιών, το απότομο πέταγμά τους – αντίδραση μετά από κάτι που τους τρόμαξε.

Οι λανθασμένες κρίσεις, οι ψευδείς εντυπώσεις εμφυτεύουν μέσα στην ψυχή του ανθρώπου τα πάθη, και τον οδηγούν μακριά από την ευδαιμονία. Για την εξάλειψη των παθών από την ψυχή του ανθρώπου δεν υπάρχουν ημίμετρα. Πρέπει να «ξεριζωθούν» τελείως, ώστε η ψυχή του ανθρώπου να εναρμονιστεί με το λόγο και έτσι να μπορέσει να ζήσει σύμφωνα με τη φύση.

Οι πράξεις οι οποίες είναι ηθικές και συμπλέουν με την έλλογη ανθρώπινη λογική ονομάζονται καθήκοντα. Για παράδειγμα, το να τιμά ένας άνθρωπος τους γονείς ή την πατρίδα του είναι ηθικά παραδεκτό και «καθήκον» του. Τα καθήκοντα είναι τα ηθικά πρακτέα, δηλαδή οι ηθικά αποδεκτές ανθρώπινες πράξεις.

Αυτές μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με το «συμφέρον» του αν δώσουμε στη λέξη συμφέρον μια επιδερμική σημασία, αλλά είναι οι ηθικά σωστές πράξεις που συμφωνούν με την αρετή και οδηγούν στην ευδαιμονία.

Τα καθήκοντα αναφέρονται τόσο στους απλούς ανθρώπους όσο και στους σοφούς. Υπάρχει όμως μια ειδική κατηγορία καθηκόντων, τα λεγόμενα «κατορθώματα», που αναφέρονται αποκλειστικά και μόνο σε πράξεις των σοφών. Η διαφορά μεταξύ καθηκόντων και κατορθωμάτων έγκειται στα κίνητρα του σοφού. Ο τελευταίος συνειδητοποιεί πως η προσπάθεια απόκτησης ενός αγαθού είναι περισσότερο σημαντική από τον ίδιο το σκοπό, δηλαδή την απόκτησή του,3 επειδή η αρετή δεν προσδιορίζεται από το αποτέλεσμα αλλά από το ήθος, τη συμπεριφορά που υπόκειται στον ορθό λόγο που διέπει το σύμπαν.

Η επίτευξη του στόχου της βίωσης μιας ενάρετης ζωής
Η ενάρετη ζωή εμπεριέχεται μέσα στην έννοια της αρετής. Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, η αρετή είναι διάθεση σύμφωνη με το λόγο, και αυτήν την επιλέγουμε χάριν της ιδίας και όχι χάριν κάποιου εξωτερικού παράγοντα όπως ο φόβος, η ελπίδα κτλ. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς αναφέρει στο έργο του Παιδαγωγός πως η αρετή μετά την απόκτησή της από τον άνθρωπο είναι μόνιμα μέσα του, την κατέχει για όλη τη διάρκεια του βίου του.

Σε παρόμοια συμπεράσματα καταλήγει και ο Στοβαίος στις Εκλογές του, ο οποίος συνεχίζοντας τη σκέψη του συμπεραίνει πως η ευδαιμονία είναι η καλή ροή της ζωής.

Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση είναι πρωταρχικός παράγοντας για την ευδαιμονία του.

Ο Ζήνων ο Κιτιεύς υποστήριζε πως και μόνο η απόκτηση της αρετής ήταν αυτάρκης για την επίτευξη της ευδαιμονίας μέσα στον ανθρώπινο βίο. Η έννοια του αγαθού επιτυγχάνεται με τη σχέση που έχει με τον ορθό λόγο, μέσω του οποίου γίνεται ενάρετος.

Τα ανθρώπινα πάθη είναι πηγή δυστυχίας για τον άνθρωπο. Η βαθύτερη γνώση του εαυτού μας και η γνώση της φύσης και του σύμπαντος, όπως αυτό μας αποκαλύπτεται μέσα από το πέρασμα της ζωής, μας κάνουν ευτυχισμένους. Σύμφωνα με τους Στωικούς, η αρετή από μόνη της μπορεί να κάνει τον άνθρωπο ευδαίμονα.

Η Στωική φιλοσοφία θεωρεί την αρετή ως ικανή και αναγκαία συνθήκη για να οδηγηθεί ο άνθρωπος στην πολυπόθητη ευδαιμονία. Γι’ αυτόν το λόγο ο άνθρωπος θα πρέπει να είναι πλήρως εναρμονισμένος με τη φύση και το περιβάλλον. Επίσης η αρετή επιτυγχάνεται με τη συμμόρφωση στο λόγο και τη λογική. Τα καθήκοντα, οι ηθικές αυτές πράξεις που επιλέγουμε με την ελεύθερη βούλησή μας, είναι ο τρόπος ο οποίος γινόμαστε κοινωνοί της αρετής μέσα στην καθημερινότητά μας.

Αλεξία Π. Ιωαννίδου
MSc Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων

1. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ασπαζόταν την περίφημη δελφική προτροπή «γνώθι σαυτόν».
2. Ο Ζήνων ο Κιτιεύς ήταν τόσο αγαπητός και δημοφιλής ανάμεσα στους Αθηναίους, που τον στεφάνωσαν εν ζωή – πράγμα που δεν έκαναν ούτε σε ευεργέτες τους.
3. Μας θυμίζει το ποίημα του μεγάλου μας Αλεξανδρινού ποιητή «Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη…».
Βιβλιογραφία:
• Κ. Ιεροδιακόνου, Ελληνική φιλοσοφία από την Αρχαιότητα ως τον 20ό αιώνα, τ. Α’, ΕΑΠ, Πάτρα 2000.
• Β. Καλφάς / Γ. Ζωγραφίδης, Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), Θεσσαλονίκη 2006.
• Κ.Π. Μιχαηλίδης, Αρχαία κυπριακή γραμματεία, τ.5΄, Φιλοσοφία: Ζήνων ο Κιτιεύς, Ίδρυμα Αναστάσιος Γ. Λεβέντης, Λευκωσία 1999.
• Μ. Πρωτόπαπα / Ε. Μουτσόπουλος, Η έννοια του πολίτη στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 2009.
• R.W. Sharples, Στωικοί, Επικούρειοι και Σκεπτικοί. Μια εισαγωγή στην ελληνιστική φιλοσοφία, μτφρ. Μ. Λυπουρλή / Γ. Αβραμίδης, εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2002.

[neon imposter]

άκου μια συμβουλή από τον Ίαν



ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η ευδαιμονία είναι να μην ασχοληθείς με τη φιλοσοφία
αλλά το να ασχοληθείς με τη φιλοσοφία είναι ο μόνος τρόπος να αναρωτηθείς τι είναι ευδαιμονία

ο κύκλος είναι φαύλος

The crazy spinnin' circle's goin' round and round
The crazy spinnin' circle's goin' round and round
The crazy spinnin' circle's goin' round and round
Around and round
Around and round

[Γράφων]

άκου μια συμβουλή από τον Ίαν



ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η ευδαιμονία είναι να μην ασχοληθείς με τη φιλοσοφία
αλλά το να ασχοληθείς με τη φιλοσοφία είναι ο μόνος τρόπος να αναρωτηθείς τι είναι ευδαιμονία

ο κύκλος είναι φαύλος

The crazy spinnin' circle's goin' round and round
The crazy spinnin' circle's goin' round and round
The crazy spinnin' circle's goin' round and round
Around and round
Around and round

Ενδιαφέρουσα απάντηση(Ευχαριστώ και για το τραγούδι και για τους στίχους που παρέθεσες )!
Αρα, για να χρησιμοποιήσω το γνωστό ρητό, η άγνοια είναι ευτυχία και μπορεί να οδηγήσει στην ευδαιμονία, αλλά η σκέψη και ο συνεχής προβληματισμός μπορούν να σε οδηγήσουν στο να κατανοήσεις τι είναι

[neon imposter]

άκου μια συμβουλή από τον Ίαν



ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η ευδαιμονία είναι να μην ασχοληθείς με τη φιλοσοφία
αλλά το να ασχοληθείς με τη φιλοσοφία είναι ο μόνος τρόπος να αναρωτηθείς τι είναι ευδαιμονία

ο κύκλος είναι φαύλος

The crazy spinnin' circle's goin' round and round
The crazy spinnin' circle's goin' round and round
The crazy spinnin' circle's goin' round and round
Around and round
Around and round

Ενδιαφέρουσα απάντηση(Ευχαριστώ και για το τραγούδι και για τους στίχους που παρέθεσες )!
Αρα, για να χρησιμοποιήσω το γνωστό ρητό, η άγνοια είναι ευτυχία και μπορεί να οδηγήσει στην ευδαιμονία, αλλά η σκέψη και ο συνεχής προβληματισμός μπορούν να σε οδηγήσουν στο να κατανοήσεις τι είναι

ναι, αλλά αν κατανοήσεις τι είναι μπορεί να χάσεις τον δαίμονά σου

[Γράφων]

άκου μια συμβουλή από τον Ίαν



ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η ευδαιμονία είναι να μην ασχοληθείς με τη φιλοσοφία
αλλά το να ασχοληθείς με τη φιλοσοφία είναι ο μόνος τρόπος να αναρωτηθείς τι είναι ευδαιμονία

ο κύκλος είναι φαύλος

The crazy spinnin' circle's goin' round and round
The crazy spinnin' circle's goin' round and round
The crazy spinnin' circle's goin' round and round
Around and round
Around and round

Ενδιαφέρουσα απάντηση(Ευχαριστώ και για το τραγούδι και για τους στίχους που παρέθεσες )!
Αρα, για να χρησιμοποιήσω το γνωστό ρητό, η άγνοια είναι ευτυχία και μπορεί να οδηγήσει στην ευδαιμονία, αλλά η σκέψη και ο συνεχής προβληματισμός μπορούν να σε οδηγήσουν στο να κατανοήσεις τι είναι

ναι, αλλά αν κατανοήσεις τι είναι μπορεί να χάσεις τον δαίμονά σου

[GoBzi]

O tanipteros είναι ο ειδήμων εδώ μέσα.

[Γράφων]

O tanipteros είναι ο ειδήμων εδώ μέσα.

Και ο Τανύπτερος φαίνεται ότι γνωρίζει πολλά