hellegennes έγραψε: ↑10 Σεπ 2020, 19:35
Η ελευθερία είναι έκφανση της ανυπακοής. Ξαναλέω ότι είναι φυσικό να τονίζουν κάθε φορά ότι η ανυπακοή μπορεί να έχει ολέθριες επιπτώσεις, γιατί όντως μπορεί να έχει και αν δεν ήταν πάγιο χαρακτηριστικό της κουλτούρας τους, δεν θα είχαν λόγο να φτιάξουν 150.000 διδακτικές ιστορίες εναντίον της.
Ωστόσο μπορείς να την δεις ξεκάθαρα στο πνεύμα τους, από την προώθηση της επιστήμης ενάντια στο «κατεστημένο» μέχρι και πάλι στην λογοτεχνία τους, όπου τούς βγαίνει ασυναίσθητα όπου δεν προσπαθούν συστηματικά να την χρωματίσουν αρνητικά. Η πιο γνωστή απ' όλες είναι η ιστορία του Προμηθέα. Η λέξη «αψηφώ» είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αρχαία κουλτούρα.
Όμως εδώ θέλω να τονίσω ότι άλλο αψηφώ και άλλο αντιδρώ. Η αντιδραστικότητα και η ανυπακοή δεν είναι το ίδιο πράγμα, αν και τα όριά τους μοιάζουν λεπτά.
Σε πολλά είσαι λάθος, ξεκινώντας από το γεγονός ότι η ανυπακοή θα μπορούσε να θεωρηθεί υποσύνολο της ελευθερίας. Μπορεί και όχι - καθότι όταν σου επιβληθεί η τίσις μετά την ύβρι, τότε διαπιστώνεις ότι ποτέ δεν ήσουν ελεύθερος, ιν δε φέρστ πλέις.
Για την ιστορία, οι αρχαίοι είχαν μια ανθρωπομορφική θρησκεία, στην οποία προσωποποιούσαν τις έννοιες που θεωρούσαν σημαντικές και αναγκαίες. Δεν γνωρίζω να είχαν κάποια θεότητα ενδεικτική της ανυπακοής. Αντιθέτως, βασικής σημασίας ήταν η θεότητα Στύγα, στο νερό της οποίας υποχρεώνονταν να ορκιστούν οι θεοί όταν είχαν κάποια διένεξη προς επίλυση. Σε περίπτωση που ακόμα και θεοί ψεύδονταν ή παρέβαιναν τον όρκο τους, είχαν ολέθριες επιπτώσεις (και ήταν και το μέσο που επιβεβαίωνε η Ήρα τα κέρατα που έτρωγε). Η Στύγα ήταν αρχέγονη θεότητα, ερεβώδης, η οποία συμβόλιζε μεταξύ άλλων την ανάγκη συμμόρφωσης σε εξωγενείς υποχρεώσεις και ερεθίσματα - αντίθετο δηλαδή από την ανυπακοή.
Η Στύγα κατά τον Ησίοδο πολέμησε με τους Ολύμπιους θεούς κατά την Τιτανομαχία, και σε αναγνώριση αυτού ο Δίας επέτρεψε στα παιδιά της να ανέλθουν στον Όλυμπο και να κάτσουν γύρω από τον θρόνο του, αναλαμβάνοντας διάφορες αποστολές που τους ανέθετε. Μεταξύ αυτών ήταν η Βία και Ο Κράτος.
Ο τελευταίος είναι μάλλον αυτός που σε ενδιαφέρει.
Στην ελληνική μυθολογία ο Κράτος ήταν η προσωποποίηση της ωμής εξουσίας κάθε μορφής (όχι μόνο της κρατικής). Ο Κράτος, η Βία, ο Ζήλος και η θεά Νίκη αναφέρονται από τον Ησίοδο στη Θεογονία του ως αδέλφια, τέκνα της Ωκεανίδος Στυγός και του Τιτάνα Πάλλαντα.
Ο Αισχύλος, στην τραγωδία του Προμηθεύς Δεσμώτης, παρουσιάζει τον Κράτο και τη Βία, ως υπηρέτες και πιστούς εκτελεστές του θεού Δία, να βοηθούν τον θεό Ήφαιστο να δέσει τον Προμηθέα στα βράχια του Καυκάσου. Από τα λόγια του Κράτους ο θεατής πληροφορείται πως ο Προμηθέας τιμωρείται, επειδή έκλεψε τη φωτιά και την έδωσε στους ανθρώπους. Ο Κράτος συμπληρώνει ότι «ελεύθερος κανείς, μονάχα ο Δίας» («ἐλεύθερος γὰρ οὔτις ἐστὶ πλὴν Διός»). Αλλά δεν του πλέκει το εγκώμιο, αφού λέει, επίσης, πως ο Δίας είναι και πιο «πανούργος» από τον Προμηθέα, και πως «είναι σκληρόψυχος ο κάθε νέος αφέντης» («ἅπας δὲ τραχὺς ὅστις ἂν νέον κρατῇ»).
Γενικώς, πάντως, ο Κράτος απλώς αποδέχεται τις εντολές του Δία, δίχως αντίθετη σκέψη. Ο λόγος δικαίου του Δία είναι για τον Κράτο η μόνη δυνατή δικαιοσύνη. Ο Κράτος είναι ανίκανος να αισθανθεί φιλία ή οίκτο, επειδή, δεν έχει δικό του σύστημα αξιών, παρεκτός αυτό που του έχει οριστεί από τον Δία.
Ο Κράτος είναι ο τιμωρός του Προμηθέα, επειδή παράκουσε (ανυπακοή) τον Δία και έδωσε την φωτιά στους ανθρώπους. Συμβολίζει την τιμωρία στην ανυπακοή στους εξουσιαστικούς νόμους, η οποία τιμωρία είναι θεσμοθετημένη (έναντι της Άτης που είναι απλά θεϊκής προελεύσεως).
ΥΓ. Όταν ο Αισχύλος αναφέρει ότι ελεύθερος κανείς, μοναχά ο Δίας, στην ουσία αποδίδει αυτό που οι ρωμαίοι και μετέπειτα απέδωσαν με τον όρο αυτοκράτορας (εκ του κρατέω με προέλευση το κράτος > δάνειο από τον Κράτο). Υπό την ρωμαϊκή έννοια, αυτοκράτορας είναι αυτός που δεν υπόκειται σε κανέναν άλλο, αυτός δηλαδή που διαμορφώνει την μοίρα του, μόνος του. Οι αρχαίοι έλληνες δεν είχαν αυτοκράτορα, παρά μόνο τον ίδιο τον Δία.