Ονοματοδοσίες Ελληνικών τόπων

[Isomnia]

Ηγουμενίτσα

Η Ηγουμενίτσα είναι μια σχετικά καινούρια πόλη που ανοικοδομήθηκε μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, αν και υπήρχε και στα παλιά χρόνια σαν ψαροχώρι. Επί Τουρκοκρατίας ήταν το επίνειο μιας μικρής κοινότητας με το όνομα Γράβα. Το 1913 απελευθερώθηκε από τους Τούρκους και το 1938 οπότε ιδρύθηκε ο νομός Θεσπρωτίας,έγινε πρωτεύουσα του.
Μετά το 1685 στην περιοχή διαμορφωθηκαν διαφοροι οικισμοι,ενω την χρησιμοποιουσαν σαν αγκυροβολιο οι Τουρκοι.Η περιοχη αρχισε να χρησιμοποιειται ως <<Porto delle Gomenizze>>,καθως και οι ιταλοι ονομασαν το Αγιονησι στον ανοιγμα του κολπου ως <<Scoglio della Madonna>>{σκοπελος της Παναγιας}.Οι οικισμοι της περιοχης απο το 1693 ηταν το Γραικοχωρι με τους πεισσοτερους κατοικους,προκειται για κατοικους κατεστραμενων χωριων, αρβανιτες,Σουλιωτες κ.α.Μετα ακολουθει η Γραβα με 35 οικογενειες,ενα κοινο σχολειο με 13 μαθητες και το Λιμανι η αλλιως Γουμενιτσα με 15 κατοικους ενα καφενεδακι κι ενα τελωνειο με το ονομα Dogana. Στις αρχες του 20ου αιωνα ο Χαμιτ Μπεης του Γραικοχωριου σε συνεργασια με τον φιλο του Σουλτάνο Ρεσσάτ Πασσά, προσπαθει να δημιουργησει μια πολη-λιμανι οπου θα αποτελουσε και την πρωτευουσα της Θεσπρτωτιας με το ονομα Ρεσαντιε.Ομως η πολη δεν ειχε ουτε ανθρωπους ουτε μαγαζια.Ετσι διαφοροι ανθρωποι απο τα γειτονικα χωρια ηρθαν στην Ρεσαντιε να ζησουν.Οι πιο πλουσιοι αγορασαν στρεμματα γης απο τον Μπεη.
Το 1936 με την ίδρυση του νομού Θεσπρωτίας η Ηγουμενίτσα προήχθη σε δήμο και ορίστηκε πρωτεύουσα του νομού.

[Isomnia]

Πρέβεζα

Πρέβεζα σημαίνει πέρασμα και όντως η Πρέβεζα είναι ένα σημαντικότατο πέρασμα στην δυτική Ελλάδα. Στη θέση της σημερινής Πρέβεζας στην αρχαιότητα, ο Πύρρος ο διάσημος βασιλιάς της Ηπείρου, είχε χτίσει την πόλη Βερενίκη για να τιμήσει την πεθερά και προστάτιδα του, Βερενίκη των Προλεμαίων.

Η πόλη μετά την ναυμαχία στο Άκτιο ακολούθησε την τύχη όλων των κοντινών πόλεων από τη Λευκάδα μέχρι την Άρτα. Τα οικοδομικά τους υλικά και το ανθρώπινο τους δυναμικό δημιούργησαν την νέα πόλη της Νικόπολης.

[Isomnia]

Άρτα

Η Ίδρυση της αρχαίας Αμβρακίας τοποθετείται από τους αρχαιολόγους στο 630-620 πΧ. Δεν γνωρίζουμε ποιοι έκτισαν την Αμβρακία, πριν την έλευση των Κορινθίων. Πάντως αρχαίοι συγγραφείς αποκαλούν την περιοχή της Αμβρακίας Δρυόπιδα. Οι σχετικοί με τους οικιστές της Αμβρακίας μύθοι προδίδουν πρόθεση προβολής δικαιωμάτων στην περιοχή. Η αρχαία Αμβρακία, σημερινή Άρτα, πήρε το όνομά της από τον Άμβρακα, γιό του Θεσπρωτού, ενώ κατά μία άλλη εκδοχή Αμβρακία ήταν η κόρη του Μελανέα, γιό του Απόλλωνα και περίφημου τοξότη. Ο Θεσπρωτός είναι ήρωας των Θεσπρωτών, γιος του Λυκάονα. Η Αμβρακία, πρακτικά αποικία των Κορινθίων, ιδρύθηκε από τον Γόργο νόθο γιό του Κύψελου, τυράννου της Κορίνθου σε μια περιοχή που ανήκε στους Δρύοπες, ηπειρωτικό φύλο. Ετυμολογικά η λέξη Αμβρακία, ή Αμπρακία (Ambracia), ή Ανπρακία, προέρχεται από το αμφί (αμπί) + ρακία (ραχία) = βραχώδης ακτή, πετρώδης γιαλός, από το ρήμα ράττω ή αράττω = κτυπώ με δύναμη, συντρίβω. Από το αμπί και τη ρίζα ρακ προήλθε μάλλον το τοπωνύμιο Αμπ-ρακ-ία και το υδρωνύμιο (όνομα ποταμού) Ά-ραχ-θος, δηλαδή η πετρώδης ακτή που κτυπιέται εκατέρωθεν (αμπί = αμφί).
Η ερειπωμένη και αραιοκατοικημένη Άρτα, μετά το 31 π.Χ. ακολούθησε την πορεία της γειτονικής μεγάλης πόλης Νικόπολη. Με την ίδρυση του Βυζαντίου επίσης ακολούθησε την πορεία του "Θέματος Νικόπολης" (Βυζαντινή διοικητική περιφέρεια). Περί το έτος 1000 μ.Χ. εμφανίζεται το όνομα Άρτα, από το λατινικό artus, arta, artum = στενός, στενή, στενό. Κατ’ άλλη άποψη του Σεραφείμ Ξενόπουλου του Βυζαντίου το όνομα προήλθε από το αρτίζομαι, και τη φράση «Άρτα αρτυμή του κόσμου» λόγω της παραγωγής σιτηρών που τάϊζε τον κόσμο.

[Isomnia]

Άμφισσα

Η Άμφισσα, οφείλει το όνομά της κατά μία εκδοχή στην Άμφισσα, που σύμφωνα με την μυθολογία ήταν κόρη του Μάκαρος (γιος του Αιόλου) και ερωμένη του θεού Απόλλωνα και κατά μία άλλη, όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης, στο ρήμα αμφιέννυμι, που σημαίνει περιβάλλω επειδή η πόλη περιβάλλεται από βουνά (Γκιώνα και Παρνασσός). Κατά τον 13ο αιώνα η πόλη γίνεται γνωστή με την ονομασία Σάλωνα ή Σάλονα, για την οποία υπάρχουν δυο εκδοχές: είτε πρόκειται για παραφθορά της λέξης Σαλονίκη (Θεσσαλονίκη) και δόθηκε στην Άμφισσα από τον Φράγκο βασιλιά της Θεσσαλονίκης Βονιφάτιο Μομφερρατικό ο οποίος την κατέλαβε, είτε προέρχεται από τη λέξη σάλος που σημαίνει τράνταγμα, εξαιτίας των πολλών σεισμών που συνέβαιναν στην περιοχή. Η πρώτη εκδοχή είναι ευρύτερα αποδεκτή. Μόλις το 1833 η πόλη ξαναπήρε το όνομα Άμφισσα.

[Isomnia]

Λεβαδειά

Η ΛΕΒΑΔΕΙΑ κα­τοι­κή­θη­κε ἀρ­χι­κῶς ἀ­πό τούς Ἀ­θα­μά­νες καί στήν συ­νέ­χεια ἀ­πό τούς Βοι­ω­τούς. Ἐξ αὐ­το­ῦ το­ῦ λό­γου, ἡ ση­με­ρι­νή το­πι­κή δι­ά­λε­κτος εἶ­ναι κα­τά βά­σιν αἰ­ο­λι­κή, ὁ­μοι­ά­ζου­σα μέ τήν Θεσ­σα­λι­κή καί τήν Λε­σβια­κή, ἀλ­λά πε­ρισ­σό­τε­ρον τρα­χεῖ­α ἀ­πό αὐ­τές, ὡς ἐ­πι­βα­ρυν­θεῖ­σα ἀ­πό τήν Βοι­ω­τι­κή.
Σύμ­φω­να μέ τήν πα­ρά­δο­ση, ἡ πό­λη ἔ­λα­βε τό ὄνο­μα το­ῦ οἴ­κι­στο­ῦ της, το­ῦ Λε­βά­δου καί στήν δι­α­δρο­μή τῶν αἰ­ώ­νων ἀ­παν­τᾶ­ται δι­α­δο­χι­κῶς μέ τούς τύ­πους, Λε­βά­δεια, Λε­βά­δια, Λε­βα­δί­α, Λε­βα­δειά, Λε­βα­διά, ἀλ­λά καί Λει­βα­δί­α, Λι­βα­δί­α, Λει­βα­δειά, Λει­βα­διά, Λι­βά­δια, Λι­βα­δειά.

[Isomnia]

Λευκάδα

Το όνομά της η Λευκάδα το πήρε απ' το ακρωτήριο Λευκάτα η αλλιώς Κάβος της Κυράς, που βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του νησιού. Το ακρωτήριο στην αρχαιότητα ονομαζόταν Λευκάς πέτρα ή Λευκάς άκρα. Ο τύπος Λευκάτας είναι δωρικός. Ως επίθετο του Απόλλωνα (Απόλλων Λευκάτας) σημαίνει: ο Απόλλωνας, ο κύριος του Λευκάτα, του άσπρου βράχου. Η πρώτη μνημόνευση του βράχου βρίσκεται στον Όμηρο. Ένας μύθος λέει ότι η ποιήτρια Σαπφώ, απ' τη νήσο Λέσβο, πήδηξε απ' το βράχο του ακρωτηρίου για να απαλλαγεί απ' τον έρωτά της για τον Φάωνα. Κοντά σ' εκείνη την περιοχή υπάρχει και ο ναός του θεού Απόλλωνα, στον οποίον είναι αφιερωμένος ο λευκός βράχος.

[Isomnia]

Ιθάκη

Για την ονομασία της Ιθάκης έχουν διατυπωθεί διάφορες εκδοχές. Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία πήρε το όνομά της από τον Ίθακογιό του Ποσειδώνα και της Αμφιάλης, πρώτο κάτοικο του νησιού. Σύμφωνα με άλλες απόψεις το όνομά της προήλθε από την λέξη «Ιθή (εύθυμος) ή από την λέξη «Ιθύς» (απότομος). Το όνομα Ιθάκη παρέμεινε αναλλοίωτο από τους αρχαίους χρόνους, όμως κατά περιόδους αναφέρεται και με άλλα ονόματα όπως Νηρικίη τον 7ο π.Χ, αιώνα, «Κοιλάδα του κουμπάρου», «Κουμπερέα», «Μικρή Κεφαλλονιά», «Αντικεφαλλονιά» την περίοδο του Μεσαίωνα μέχρι τις αρχές της Ενετοκρατίας, «Ηθρακή νήσος», «Θρακόνησος», «Θιακού», «Θακού» κατά την Βυζαντινή περίοδο, «Τεάκι» την Ενετική περίοδο και Θιάκι πριν την Ενετοκρατία ντοπιολαλιά από τους Ιθακήσιους ναυτικούς.

[Αίγαγρος]

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ονομασίες Βίτσουλο για το Οίτυλο και Σκαρδαμούλα για το Καρδαμύλη,
όπως προφέρονται στην τοπική διάλεκτο μάλλον από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα.

[Isomnia]

Κόρινθος

Προελληνικό τοπωνύμιο αγνώστου ετυμολογίας.
Κατά τον Γερμανό φιλόλογο Φρίντριχ Σόλμσεν (1904-1989) έχει καρική προέλευση.
Κατά το Γάλλο γλωσσολόγο Πιερ Σαντρέν (1899-1974) θα μπορούσε να προέρχεται από τη λέξη κόρυνθος (μάζα ψωμιού) και ως εκ τούτου απ το αρχαίο ουσιαστικό κόρυς (περικεφαλαία, κράνος).

[Isomnia]

Πύργος Ηλείας

Στον ίδιο χώρο που βρίσκεται ο Πύργος σήμερα, τοποθετείται η Αρχαία πόλη Δυσπόντιο. Στα περίχωρα του Πύργου ήταν η αρχαία πόλη Λέτρινα, απ' όπου είχε πάρει και την ονομασία του σαν Δήμος Λετρίνων μέχρι την Δεκαετία του 1980. Η ονομασία της πόλης προέρχεται απο τον πύργο που είχε κατασκευάσει, το 1512, στην θέση του Επαρχείου ο Μπέης της ευρύτερης περιοχής Γεώργιος Τσερνωτάς.

Κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας ο Πύργος ήταν ένας ενδιάμεσος σταθμός των διερχόμενων εμπόρων που πήγαιναν προς τη Ζάκυνθο. Διάφορες πηγές κάνουν λόγο για πόλη 5000 κατοίκων. Με την κάθοδο των Λαλαίων επικράτησε οριστικά το τοπωνύμιο "Πύργος". Ποτέ πριν το 1778, όποτε και υπάρχουν επίσημα έγγραφα και συμφωνητικά του Γεώργιου Αυγερινού, η ιστορία δεν αναφέρει το όνομα "Πύργος".

[Isomnia]

Ναύπλιο

Ετυμολογικά.
Η ετυμολογία της λέξεως Ναυπλία είναι διαφα­νής. Δηλαδή η λέξις παράγεται εκ του ναύς + πλέω. Ο Στράβων εξηγεί την ετυμολογία της λέξεως ως εξής: «το δ’ έτυμον από του ταις ναυσίν προσπλείσθαι = την ετυμολογία της λέξης ερμηνεύει από τα πλοία» (VIII, p. 368). Υπήρχε όμως και η θέσις ότι το όνομα της πόλεως ωφείλετο στον Ναύπλιο, υιόν του Ποσειδώνος και της Δαναΐδος Αμυμώνης.

Ο Ναύπλιος υπήρξε ο θεμελιωτής και πρώτος οικιστής της πόλεως αυτής. Γράφει ο Παυσανίας: «οικιστής δε εγένετο αυτής Ναύπλιος Πο­σειδώνος λεγόμενος και Αμυμώνης είναι = αυτός που έχτισε την πόλη ήταν ο Ναύπλιος ο οποίος κατά την παράδοση ήταν γυιός του Ποσειδώνα και της Αμυμώνης» (II 38 2).

Ονοματολογικά.
Η ονομασία της πόλεως κατά τους αρχαίους χρόνους ήταν Ναυπλία και απαντάται στην αρχαία Γραμματεία κατά πρώτον στον Ηρόδοτο στη φράση «Ναυπλίη χώρη». Γράφει ο Ηρόδοτος: «Μετά δε ταύτα εξαναχωρήσας (ο Κλεομένης) την στρατίην κατήγαγε ες Θυρέην, σφραγησάμενος δε τη θαλάσση ταύρον πλοίοισι σφέας ήγαγεν ες τε την Τιρυνθίην χώρην και Ναυπλίην = Μετά από αυτά, έφυγε ο Κλεομένης και οδήγησε τον στρατόν του στην Θυρέα κι αφού απέκλεισε την θάλασσα με πλοία μετέφερε τους δικούς του στην περιοχή της Τίρυνθας και της Ναυπλίας» (VI 76).
Τύπος ονόματος na-u-pi-ri-jo στη Γραμμική Γραφή Β ταυτίζεται από ορισμένους γλωσσολόγους με το όνομα Ναύπλιος. Γενικότερη όμως παραδοχή της εκτιμήσεως αυτής δεν υπάρχει στους ειδικούς. Ίσως νεώτερες πινακίδες, πού κατά καιρούς ανευρίσκονται, να λύσουν το πρόβλημα. Έτσι παραμένομε στον Ηρόδοτο, ως πρώτη μνεία του ονόματος.

Το εθνικό όνομα, αυτό δηλαδή πού δηλώνει τον κάτοικο της πόλεως, το συναντούμε μεταγενεστέρως στον Στράβωνα (VIII, p. 374) και έχει τον τύπο Ναυπλιεύς / Ναυπλιείς.

Το κτητικό επίθετο έχει τους τύπους Ναύπλιος και Ναυπλίειος και απαντάται συχνά στον Ευριπίδη. Λέγει ο αρχαίος τραγωδός: Ναυπλίη χθών = γη του Ναυπλίου (Ορέστης, σ. 369), Ναύπλιοι λιμένες = λιμάνια του Ναυπλίου (Ελένη, σ. 453), Ναύπλιαι ακταί (Ελέ­νη, σ. 1586) και Ναυπλίειος λιμήν (Ορέστης, σ. 54). Η πόλις με τα ονόματα Ναύπλιον και Ανάπλιον-Ανάπλιν – Ανάπλι εμφανίζεται κατά πρώτον στα υστεροβυζαντινά χρόνια:

Συγκεκριμένα το όνομα Ναύπλιον αναφέρεται κατά πρώτον από τον Βυζαντινό ιστορικό Γεώργιο Κεδρηνό, πού έγραψε γύρω στα 1100 μ.Χ., στο έργο του Σύνοψις Ιστοριών: «στρατηγούντος έν Ναυπλίω Νικηφόρου Πατρικίου = όταν στρατηγός στο Ναύπλιο ήταν ο Ν. Π.» (Migne, τ. 122 II 499, σ. 232).

Το όνομα επισημαίνεται και πά­λιν σε υπόμνημα του επισκόπου Ναυπλίου και Άργους Λέοντος συνταχθέν κατά το έτος 1144 μ.Χ. Ακολούθως το συναντούμε στους ιστορικούς Μιχαήλ Χωνιάτη Ακομινάτο και Νικήτα Χωνιάτη Ακομινάτο πού έγραψαν γύρω στο 1200 μ.Χ. Λέγει ο Μιχαήλ σε επιστολή του προς τον ανεψιό του Γεώργιο Σεβαστόν: «Οι μεν φασιν εκ των παρακρήμνων Ναυπλίου σκοπέ­λων…= Άλλοι μεν λέγουν από τα απόκρημνα βράχια του Ναυπλίου». Και ο Νικήτας: «Ο δε Σγουρός ούτος εκ Ναυπλίου γεγενημένος…» (Χρονική Διήγησις, σ. 800).

Τον τύπον αυτόν του ονόματος θα τον συναντήσωμε ακολούθως στους Ιστορικούς της αλώσεως Γεώργιο Σφραντζή και Λαόνικο Χαλκοκον­δύλη. Ο Σφραντζής γράφει: «Και εν Ναυπλίω τον πλείονα καιρόν διέτριβε» (Χρονικόν, Migne, τ. 156 IV 407, σ. 983). Και ο Χαλκοκονδύλης: «Ην δε ο νεανίας Πριάμου παις, του Ναύπλιον επιτετραμένου παρά Ουενετών = Ήταν δε ο νέος αυτός γυιός του Πριάμου, αυτόν που οι Βενετοί είχαν τοποθετήσει στο Ναύπλιον» (Απόδειξις Ιστοριών, Migne τ. 159 IX 241, σ. 445).

Το όνομα Ανάπλιον, και απλοποιημένο Ανάπλιν και Ανάπλι, εμφανίζεται κατά πρώτον στο Βυζαντινό ιστορικό και λόγιο Γεώργιο Παχυμέρη (1242-1310;), ο οποίος στο έργο του Μιχαήλ Παλαιολόγος, γράφει: «τα κατά την Πελοπόννησον ταύτα, Μονεμβασίαν, Μαΐνην, Ιεράκιον, Μυζηθράν (Ανάπλιον δε και Άργος εν Αμφιβόλοις ετίθει = Το Ναύπλιον και το Άργος ανέθεσε στους Αμφιβόλους)» (Migne τ. 143 I 88, σ. 523).

Την ίδια εποχή (περ. 1300 μ.Χ.) το μνημονεύει ο συγγραφέας του Χρονικού του Μορέως. Ο τύπος αναγράφεται και στις τρεις παραλλαγές. Δηλαδή μορφή Ανάπλιον (στ. 1587 και 2766), μορφή Ανάπλιν (στ. 2085) και Ανάπλι (στ. 2871) (Έκδ. J. Schmidt, Methuen, London 1904).

Και πάλιν μεταγενεστέρως συναντάται στον Γεώργιο Σφραντζή στη μορφή Ανάπλιν: «και πάλιν ευρίσκετο εις τε τον δεσπότην κύρ Δημήτριον και εις το Ανάπλιν, τον πλείονα καιρόν» (Χρονικόν Μικρόν, Migne τ. 156 υξ’, σ. 1070). Και πάλι θα το συναντήσομε στον Δωρόθεο Μονεμβασίας στο έργο του Χρονογράφος (γύρω στο 1600 μ.Χ.).

[Σαρακατσανος]

Πύργος Ηλείας

Στον ίδιο χώρο που βρίσκεται ο Πύργος σήμερα, τοποθετείται η Αρχαία πόλη Δυσπόντιο. Στα περίχωρα του Πύργου ήταν η αρχαία πόλη Λέτρινα, απ' όπου είχε πάρει και την ονομασία του σαν Δήμος Λετρίνων μέχρι την Δεκαετία του 1980. Η ονομασία της πόλης προέρχεται απο τον πύργο που είχε κατασκευάσει, το 1512, στην θέση του Επαρχείου ο Μπέης της ευρύτερης περιοχής Γεώργιος Τσερνωτάς.

Κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας ο Πύργος ήταν ένας ενδιάμεσος σταθμός των διερχόμενων εμπόρων που πήγαιναν προς τη Ζάκυνθο. Διάφορες πηγές κάνουν λόγο για πόλη 5000 κατοίκων. Με την κάθοδο των Λαλαίων επικράτησε οριστικά το τοπωνύμιο "Πύργος". Ποτέ πριν το 1778, όποτε και υπάρχουν επίσημα έγγραφα και συμφωνητικά του Γεώργιου Αυγερινού, η ιστορία δεν αναφέρει το όνομα "Πύργος".

Τον Πύργο νόμιζα οτι θα τον ανέβαζε ο Ηράκλειτος.

[Isomnia]

Τον Πύργο νόμιζα οτι θα τον ανέβαζε ο Ηράκλειτος.

Πήρα φόρα και τελείωσα με τα χερσαία...

[Chainis]

Τον Πύργο νόμιζα οτι θα τον ανέβαζε ο Ηράκλειτος.

Πήρα φόρα και τελείωσα με τα χερσαία...

Είσαι πολύ όμορφη!

[Isomnia]

Είσαι πολύ όμορφη!

Άντε καλέ