ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΑΘΗΝΑ!

[The Rebel]

Ποια είναι αυτή η γειτονιά στην καρδιά της πρωτεύουσας που γλύτωσε από την αντιπαροχή;



Ο οικισμός δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1860 και για πολλά χρόνια ήταν παράνομος, καθώς από την αρχαιότητα απαγορευόταν το χτίσιμο σε αυτή την περιοχή. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας η περιοχή αυτή, ονομαζόταν «Μαύρες Πέτρες», γιατί εκεί κατοικούσαν σκλάβοι από την Αφρική.
Το χαρακτηριστικό του οικισμού είναι τα πολύ στενά δρομάκια και το ότι τα μικρά σπίτια είναι χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο και θυμίζουν παλιά πόλη, κάποιου νησιού.
Κι όμως ο οικισμός, που σήμερα αριθμεί περίπου 45 σπίτια, βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας.

Η δημιουργία του οικισμού
Τη δεκαετία του 1830 μετά την έλευση του Όθωνα, η Αθήνα είχε γίνει πρωτεύουσα του κράτους και άρχισε να αναπτύσσεται. Για τις ανάγκες της ανέγερσης των δημόσιων κτιρίων και κυρίως του παλατιού, επιστρατεύτηκαν οι καλύτεροι κτίστες από όλη την Ελλάδα. Την καλύτερη φήμη είχαν οι νησιώτες και οι ειδικά οι κάτοικοι της Ανάφης, επειδή ήταν εκπαιδευμένοι να κατασκευάζουν τα δικά τους πέτρινα σπίτια πάνω στα βράχια του νησιού τους.


Ο οικισμός οριοθετήθηκε από δύο εκκλησίες που αναστηλώθηκαν.

Όταν τελείωσαν τα πρώτα έργα που είχαν αναλάβει οι εργάτες, θέλησαν να παραμείνουν στην Αθήνα με την προοπτική να απασχοληθούν και σε άλλες δουλειές. Τα νόμιμα οικόπεδα είχαν αποκτήσει μεγάλη οικονομική αξία, που οι κτίστες δεν μπορούσαν να καλύψουν και έτσι αναγκάστηκαν να αναζητήσουν γη εκτός σχεδίου. Το 1860, ένας ξυλουργός ονόματι Γεώργιος Δαμίγος και ένας χτίστης ονόματι Μάρκος Σιγάλας, ήταν οι πρώτοι που έχτισαν δύο μικρά σπιτάκια στην απαγορευμένη περιοχή στη βόρεια πλευρά της Ακροπόλεως. Την απαγόρευση είχαν παραβεί αρχικά οι πρόσφυγες του Πελοποννησιακού πολέμου, ωστόσο δεν είχε απομείνει τίποτα, από τον αρχαίο οικισμό.

Οι δύο μάστορες, που κατάγονταν από την Ανάφη, έχτιζαν κατά τη διάρκεια της νύχτας για να περάσουν απαρατήρητοι από τις αρχές. Λόγω της πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής εκείνης της περιόδου, οι κτίστες, οι οποίοι δούλευαν πολύ γρήγορα, δεν έγιναν αντιληπτοί παρά μόνο όταν ολοκλήρωσαν το έργο τους. Τους δύο Αναφιώτες μιμήθηκαν και άλλοι συντοπίτες τους, που αναζητούσαν στέγη και έτσι τα σπίτια άρχισαν να πολλαπλασιάζονται, μέχρι που δημιουργήθηκε ολόκληρος οικισμός. Τα Αναφιώτικα. Η συνοικία οριοθετούνταν από δύο εκκλησίες που αναστηλώθηκαν από τους κατοίκους. Τον Άγιο Γεώργιο που βρίσκεται στα ανατολικά και τον Άγιο Συμεών στα δυτικά. Οι αρχές φυσικά, είχαν πλέον παρατηρήσει την παράνομη συνοικία, αλλά ο Όθωνας έκανε τα στραβά μάτια. Είχε μείνει πολύ ευχαριστημένος από τους Αναφιώτες εργάτες και ήθελε να τους κρατήσει στην Αθήνα για την ανοικοδόμηση.


Τα Αναφιώτικα από το ύψος της Ακρόπολης.

Η ζωή στα Αναφιώτικα.
Για χρόνια η κοινωνία των Αναφιώτικων ήταν κλειστή. Οι κάτοικοι του οικισμού δεν αναμείχθηκαν με τον υπόλοιπο πληθυσμό της πόλης. Λέγεται μάλιστα ότι οι Αναφιώτες είχαν κόντρα με τους Πλακιώτες και οι μεν δεν επέτρεπαν στους δε να κάνουν βόλτες στις πλατείες τους. Στην παράνομη συνοικία έμεναν μόνο τεχνίτες από την Ανάφη με τις οικογένειές τους. Το μεγάλο πρόβλημα του οικισμού ήταν η λειψυδρία. Οι κάτοικοι αναγκάζονταν να προμηθεύονται νερό από την περιοχή των Αέρηδων. Η σύνθεση των Αναφιώτικων άλλαξε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και την έλευση προσφύγων.

Οι πρώτες αντιδράσεις για την παρανομία του οικισμού ήρθαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Τότε οι αρχές προσπάθησαν να απομακρύνουν τους κατοίκους, με το πρόσχημα ότι η κατοίκηση στα Αναφιώτικα ήταν επικίνδυνη λόγω πιθανής πτώσης βράχων από την Ακρόπολη. Οι Αναφιώτες όμως ζήτησαν μεγάλες αποζημιώσεις , που ήταν αδύνατον να καλυφθούν και έτσι η μετακίνησή τους σε άλλη περιοχή, ναυάγησε.
Η συνοικία θεωρούνταν ότι αλλοίωνε αισθητικά τη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης και γίνονταν συστάσεις στους τουρίστες να απολαμβάνουν τον Παρθενώνα από τον λόφο του Φιλοπάππου.

Το ίδιο συνέβη και στις αρχές του 1900 όταν ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης προσπάθησε να κατεδαφίσει τα σπίτια της συνοικίας για να φέρει στο φως τους αρχαιολογικούς θησαυρούς, που πίστευε ότι ήταν θαμμένοι κάτω από τα θεμέλια τους. Ο Δήμος δεν μπορούσε να αποζημιώσει τους κατοίκους και τα Αναφιώτικα έμειναν και πάλι αλώβητα. Τελικά ένα τμήμα του οικισμού κατεδαφίστηκε το 1950 λόγω ανασκαφών. Η επόμενη κατεδάφιση έγινε κατά την περίοδο της χούντας με την απόφαση για αναγκαστική απαλλοτρίωση που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι συνταγματάρχες ήθελαν να εξαφανίσουν τα φτωχικά παραπήγματα από το κέντρο της Αθήνας.


Η γραφική γειτονιά είναι σήμερα πόλος έλξης για τους τουρίστες.

Τα τελευταία σπίτια που κατεδαφίστηκαν ήταν το 1977 όταν η Κυβέρνηση Καραμανλή αποφάσισε να αναπλάσει την περιοχή κάτω από την Ακρόπολη και να δημιουργήσει δρόμο κατάλληλο για περίπατο. Ο οικισμός είναι πλέον διατηρητέος, διάσημος και πολυφωτογραφημένος. Σύμφωνα με πρόσφατη καταγραφή οι κάτοικοι είναι 65 με 4 παιδιά ανάμεσα τους. Μια βόλτα στα Αναφιώτικα σήμερα ταξιδεύει τουρίστες και ντόπιους σε κάποιο νησί του Αιγαίου. Τα στενά δρομάκια, τα άσπρα μικρά σπίτια με τις βουκαμβίλιες και τα γεράνια δίνουν ιδιαίτερο χρώμα στην περιοχή. Αυτό που οι παλιότεροι θεωρούσαν «φτωχικό παράπηγμα» που χαλούσε την αισθητική της πόλης, είναι σήμερα ένα ρομαντικό σημείο στην καρδιά της. Πώς αλλάζουν οι εποχές…...

http://www.mixanitouxronou.gr/pia-ine-a ... tiparochi/

[The Rebel]

Στα 1900 διέσχιζαν το λεκανοπέδιο 700 χείμαρροι, ποτάμια και ρυάκια. Η Σταδίου ήταν ποτάμι και μπαζώθηκε μαζί με τον αρχαίο Ιλισό, Ηριδανό και Κυκλοβόρο. Από τότε «βουλιάζουμε»…


O Ιλισός ποταμός μπροστά στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο στις 06-02-1927. Τη λήψη έκανε το πλήρωμα ενός ελαφρού Καταδρομικού Γερμανικού Πολεμικού Πλοίου με το όνομα «Ηamburg». ...

«Η καταιγίδα ήταν τόσο έντονη, που φούσκωσε το ποτάμι. Η γέφυρα παρασύρθηκε, με αποτέλεσμα η Αθήνα να κοπεί στα δύο». Η είδηση διαδόθηκε από στόμα σε στόμα σπέρνοντας τον φόβο στους κατοίκους της πόλης. Πότε και που συνέβη αυτό; Tο 1852 στην Αθήνα. Ποιο ήταν το ποτάμι που φούσκωσε; Η σημερινή οδός Σταδίου… Μάλιστα, στο ύψος του Αρσακείου υπήρχε και μία γέφυρα και η νεροποντή την παρέσυρε με αποτέλεσμα να κοπεί η Αθήνα στα δύο.


Ιλισός μπροστά από το Στάδιο, εκεί όπου υπήρχε κάποτε το στρογγυλό κτίριο του Πανοράματος Θών. Φωτογράφος Οδυσσέας Φωκάς, περίπου 1900, αρχείο Εθνικής Πινακοθήκης- Μουσείου Α. Σούτζου.

Τα ποτάμια εξακολουθούν να ρέουν κάτω από τους δρόμους της Αθήνας. Σε πολλά κτίρια κατά μήκος του δρόμου αντλούνται και σήμερα νερά, με υδραυλικά συστήματα, ενώ γεωτρήσεις του ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών) απέδειξαν ότι οι περισσότεροι δρόμοι της Αθήνας κρύβουν ένα μπαζωμένο ρέμα ή ένα υπόγειο ποτάμι. Ο Ιλισός, ο Ηριδανός, ο Κυκλόβορος, το Λυκόρεμα, ο Βουρλοπόταμος, ο Βοϊδοπνίχτης, ο Αλασσώνας είναι μερικά από αυτά. Σύμφωνα με μελέτη του ΕΜΠ, τα ανοιχτά ρέματα το 1945, είχαν μήκος 1.280 χιλιόμετρα και σήμερα, μόλις, 434 χιλιόμετρα, μειώθηκαν, δηλαδή, σε ποσοστό 66,4%. Όπως, δε, προκύπτει από μελέτη του ΙΓΜΕ, πριν από μερικά χρόνια, το 80% των νερών της βροχής το απορροφούσε το έδαφος και μόλις το 20% έπεφτε στη θάλασσα, σήμερα το ποσοστό αυτό έχει αλλάξει δραματικά.


Αθήνα, 1937. Κάλυψη Ιλισού Ο Διοικητής Πρωτευούσης (επί δικτατορίας Μεταξά) Κωνσταντίνος Κοτζιάς επισκέπτεται τα έργα της κάλυψης Ιλισού μπροστά Στις αρχές του 20ου αιώνα ολόκληρη η περιοχή μεταξύ Ιλισού και Υμηττού είχε κηρυχθεί αναδασωτέα και είχε φυτευτεί. Στη δεκαετία του ’50 ολοκληρώθηκε η κάλυψη της κοίτης του ποταμού και τη θέση του ποταμού πήραν οι οδοί Μιχαλακοπούλου, Βασιλέως Κωνσταντίνου και Καλλιρόης. Το έργο είχε ξεκινήσει το 1939 και το θεμελίωσε ο Μεταξάς με τη χαρακτηριστική φράση : «Θάπτομεν τον Ιλισόν».
Πηγή: Η Αθήνα μέσα στο χρόνο Αθήνα, 1937, κάλυψη Ιλισού.

Καθίσταται, λοιπόν, σαφές, ότι τα πλημμυρικά φαινόμενα που συχνά – πυκνά σημειώνονται στο λεκανοπέδιο, δεν αποτελούν «κεραυνό εν αιθρία», αλλά είναι αποτέλεσμα των επιλογών μας και της στρεβλής ανάπτυξης που ακολουθήσαμε. Και οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί: μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δομημένες επιφάνειες στην Αθήνα κάλυπταν το 25% του λεκανοπεδίου. Μετά το 1975, το 75% καλύφθηκε από δομημένες επιφάνειες και δρόμους δίκτυα, ενώ οι ελεύθεροι χώροι αποτελούν, μόλις, στο 4%.[…]

Τα ρέματα, χθες και σήμερα.


Χάρτης των ποταμών και των ρεμάτων. Γραφική απεικόνιση ΤΑ ΝΕΑ (4 Ιουλίου 2009)

Στα τέλη του 19ου αιώνα, διέσχιζαν το λεκανοπέδιο, 700 χείμαρροι, ποτάμια και ρυάκια. Το 1999, ο αριθμός τους ήταν μικρότερος των 70 (κάτω, δηλαδή και από το 10%) και σήμερα, δεν υπερβαίνουν τα 50. Που χάθηκαν;

Μπαζώθηκαν και καταπατήθηκαν. Μόνο στο λεκανοπέδιο της Αττικής έχουν μπαζωθεί και τσιμεντοποιηθεί περίπου 550 χιλιόμετρα ρέματα και χείμαρροι. Κι αυτό, προκειμένου να πραγματοποιηθούν τα οικιστικά όνειρα των κατοίκων της Αθήνας, με τις γνωστές συνέπειες που και σήμερα (για πολλοστή φορά) βιώσαμε.


Ο Ιλισός το 1910 περίπου στο ύψος της Καλιρρόης.

Ο Ιλισός, ήταν το μεγαλύτερο ποτάμι που διέσχιζε την Αθήνα.
Ξεκινούσε από τον Υμηττό, για να καταλήξει στην θάλασσα. Παλιά ήταν ανοικτό. Σήμερα, κυλάει εξ ολοκλήρου υπογείως, κάτω από τη Μιχαλακοπούλου, περνάει από την Βασ. Σοφίας (μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο), συνεχίζει στην Καλλιρρόης, για να καταλήξει μετά την Καλλιθέα στην θάλασσα.

Οι Αθηναίοι θεωρούσαν τον Ιλισό, ιερό και στις όχθες του διατηρούσαν βωμούς πολλών θεών, όπου τελούνταν τα Μικρά Μυστήρια, τα οποία σχετίζονταν τόσο με τα Ελευσίνια, όσο και με Διονυσιακές τελετουργίες. Από το ιερό, αυτό, ποτάμι το μόνο που απομένει σήμερα εμφανές είναι η στεγνή και χορταριασμένη κοίτη του, δίπλα στην οποία είναι χτισμένη η Αγία Φωτεινή του Ιλισού.

Στον Ιλισό χυνόταν ο Ηριδανός που ξεκινούσε από τον Λυκαβηττό και κατέβαινε από το Κολωνάκι. Κατά τη διάρκεια των εργασιών του Μετρό στην πλατεία Συντάγματος, ανακαλύφθηκε η αρχαία κοίτη του. Ο ποταμός συνεχίζει στις οδούς Μητροπόλεως και Ερμού, στην Αρχαία Αγορά και καταλήγει στον Κεραμεικό. Την κοίτη του Ηριδανού συνάντησε το Μετρό και στο Μοναστηράκι, γεγονός που ανησύχησε ιδιαίτερα τους υπεύθυνους, καθώς το ποτάμι φούσκωσε κάποιες φορές επικίνδυνα κατά τη διάρκεια των εργασιών. Ακόμα και σήμερα, ο υπόγειος ποταμός κατεβάζει 20-30 κυβικά νερού την ώρα, ενώ τις βροχερές μέρες το νερό υπερδιπλασιάζεται και από τα νερά του πλημμυρίζει η Ποικίλη Στοά και η Αρχαία Αγορά.


Τμήμα του Ηριδανού εντός του Κεραμεικού.

Από το Λυκαβηττό ξεκινούσε και ο Βοϊδοπνίχτης που χωριζόταν, με ένα μέρος του να περνάει από την οδό Δημοκρίτου και την οδό Ακαδημίας προς το Αρσάκειο. Από τα Τουρκοβούνια ξεκινούσε ο Κυκλόβορος, ένας από τους μεγαλύτερους χειμάρρους της Αθήνας, που έφθανε στο Πεδίον του Άρεως και διαμέσου της οδού Μάρνη κατέληγε στην πλατεία Βάθης.

Το Παγκράτι και τον Βύρωνα διέσχιζαν ο Αλασσώνας και το ρέμα «Πήδημα της Γριάς» αντίστοιχα. Στο Φάληρο χύνονταν ο Βουρλοπόταμος (ή Ξηροτάγαρος) και το ρέμα της Πικροδάφνης. Το ρέμα του Ποδονίφτη κυλάει κάθετα τους δήμους Χαλανδρίου, Ψυχικού, Φιλοθέης και Ν. Ιωνίας, διασχίζει υπόγεια τη Λεωφόρο Κηφισίας καταλήγοντας στον Κηφισό.


Αθήνα με Ακρόπολη: μερική άποψη από τον Κυκλόβορο εκεί που είναι σήμερα η Πλατεία Μεταξουργείου. AUG. LOFFLER (1822-1866) (ζωγράφος) & A.FESCA (χαράκτης).Πηγή: Η Αθήνα μέσα στο χρόνο.

Οι πανεπιστημιακές μελέτες συγκρίνουν την σημερινή τσιμεντούπολη με τις παλαιότερες διαμορφώσεις της, όπου γεωργικές εκτάσεις, χωράφια και ποτάμια διέσχιζαν τη γη. Η εικόνα των πανάρχαιων ποταμών που πότιζαν την Αθήνα και απορροφούσαν τα νερά της βροχής έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

Έτσι, κάθε φορά που βρέχει λίγο παραπάνω, λόγω των επιχωματώσεων και των αλλοπρόσαλλων οικιστικών σχεδίων, τα υπόγεια ποτάμια «φουσκώνουν» και πλημμυρίζουν ολόκληρες περιοχές υπενθυμίζοντάς μας την μακραίωνη ύπαρξή τους και χλευάζοντας τις όποιες (εκ μέρους μας) προσπάθειες εξαφάνισής τους.

Μπαζώθηκαν 800 χιλιόμετρα ρεμάτων.

Το κείμενο προέρχεται από παλαιότερο άρθρο του Δημήτρη Λάππα στην “Καθημερινή”.
http://www.kathimerini.gr/28901/article ... ra-rematwn
Οι φωτογραφίες και η τεκμηρίωση είναι της Δέσποινας Δρεπανιά από την «Αθήνα μέσα στο χρόνο». Μια Αθήνα που σήμερα κυλά υπόγεια, αλλά έρχεται στο φως με την πρώτη νεροποντή....

http://www.mixanitouxronou.gr/sta-teli- ... vouliazou/

[The Rebel]

Σε ποιο σημείο η Αθήνα είχε Βατραχονήσι και τρίτοξο γεφύρι;
Εκεί καθόταν η «τσουράπω» που κρατούσε τσίλιες έξω από το καφενείο, όπου σύχναζαν οι αντιβασιλικοί.



Στις προπολεμικές φωτογραφίες που μας προσφέρουν πολλά τεκμήρια, διακρίνουμε την περιοχή που περνούσε ο Ιλισός κοντά στον λόφο του Αρδηττού και βορειότερα το Στάδιο και το Παγκράτι. Εκεί διακρίνουμε μικρές νησίδες που αναπτύσσονταν κατά μήκος του ποταμού με βλάστηση οι οποίες είχαν πολλά βατράχια.


Αθήνα 1852 -1854 περ. Το μονότοξο γεφύρι του Ιλισού κοντά στην Αγία Φωτεινή και το Ολυμπιείον. Μια γυναίκα σε πρώτο πλάνο παίρνει νερό από το ποτάμι. Στην αντίπερα όχθη μια γυναίκα άλλης κοινωνικής τάξης με δυτική ενδυμασία και παρασόλι κατηφορίζει προς τον Ιλισσό. ‘Εργο του Γάλλου ζωγράφου Alfred de Curzon που εκτέθηκε στο Παρίσι στο Salon 1861 δηλαδή τη έκθεση της Σχολής Καλών Τεχνών.
Ο Alfred de Curzon επισκέφθηκε την Ελλάδα μεταξύ 1851 και 1854 μαζί με το γάλλο δημοσιογράφο και συγγραφέα Edmond About και τον μετέπειτα διάσημο αρχιτέκτονα Charles Garnier. Τεκμηρίωση: Δέσποινα Δρεπανιά- Η Αθήνα μέσα στο Χρόνο.

Με το πέρασμα του χρόνου η περιοχή ονομάστηκε «Βατραχονήσι» ακολουθώντας μια παλαιότερη παράδοση από τα χρόνια του Γεωργίου Α’ που έδιναν αυτό το όνομα σε σημεία της παραποτάμιας περιοχής με έντονη παρουσία αμφιβίων. Ένα τέτοιο σημείο ήταν κοντά στο σημερινό Εθνικό Γυμναστήριο.


Η περιοχή του Ολυμπιείου, φωτογραφημένη από τους πρόποδες του Αρδηττού. Σε πρώτο πλάνο δυο μικρές γεφυρούλες που για δεκαετίες ένωναν την πλευρά του Ζαππείου με αυτήν του Βατραχονησιού, ενός είδους «νησίδας» που δημιουργείτο από τη ροή του Ιλισσού μετά το Παναθηναϊκό Στάδιο, στο χώρο όπου σήμερα απλώνεται ο στίβος του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου.

Τα χρόνια πέρασαν και οι ονομασίες «μετακινήθηκαν»
Οι Αθηναίοι των αρχών του 20 αιώνα αποκαλούσαν βατραχονήσι την περιοχή στο Παγκράτι, όπου σήμερα είναι η πλατεία Προσκόπων ή αλλιώς πλατεία Μάνου Χατζιδάκι, λόγω του καφενείου που σύχναζε ο κορυφαίος συνθέτης. Η αεροφωτογραφία αποτυπώνει μια αγνώριστη χωροταξικά περιοχή, όπου βλέπουμε το Στάδιο και τον Εθνικό Κήπο. Ανάμεσά τους περνά ο Ιλισός. Βόρεια διακρίνεται ο Αλασσώνας ποταμός στη σημερινή Σπύρου Μερκούρη δίπλα από το άλσος Παγκρατίου, ο οποίος καταλήγει στον Ιλισό.


Βατραχονήσι, πανοραμική άποψη Βατραχονήσι είχε και το Παγκράτι, στις όχθες του Ιλισού, κοντά στην Ερατοσθένους και την σημερινή πλατεία Προσκόπων. Αεροφωτογραφία του 1917 από τα Γαλλικά αρχεία.

Το «καφέ τσουράπι»
Η περιοχή άρχισε να συγκροτείται οικιστικά από τα τέλη του 19ου αιώνα. Το παρατσούκλι «καφέ τσουράπι» οφείλεται στην παρουσία ενός καφενείου στα χρόνια της πρώτης οθωνικής περιόδου, που είχε το ίδιο όνομα και ήταν στέκι των «αντιμοναρχικών». To καφενείο πήρε το όνομα του, επειδή η σύζυγος του καφετζή είχε επωμιστεί το καθήκον να παρακολουθεί με προσοχή για τυχόν έφοδο της αστυνομίας. Για αντιπερισπασμό, έπλεκε ένα τσουράπι, δηλαδή μια κάλτσα. Αργότερα επικράτησε η έκφραση τσουράπω, που σημαίνει άξεστη ή χωριάτισσα ως προς τη νοοτροπία.


Το πανόραμα «ΘΩΝ» μπροστά στο Στάδιο ανεγέρθηκε το 1895 και κατεδαφίστηκε το 1921. Επίσης φαίνεται και το τρίτοξο γιοφύρι που κτίστηκε το 1874 δαπάνη Γεωργίου Αβέρωφ. Απο τους βασικούς κατοίκους της περιοχής ήταν οι φύλακες του Ζαππείου, αλλά και οι κηπουροί του βασιλικού κήπου, που έμεναν σε μικρά σπιτάκια.

Στο Βατραχονήσι, υπήρχαν δυο γέφυρες για να εξυπηρετούν τους κατοίκους. Μια μαρμάρινη στην πλευρά του Σταδίου, αλλά και μια ξύλινη με σιδερένιο κιγκλίδωμα μετά το δρόμο του Αγίου Σπυρίδωνος Παγκρατίου. Τότε υπήρχε ακόμα το περίφημο πανόραμα Θων, όπως βλέπουμε στην κάρτ ποστάλ της εποχής. Εξυπηρετούσε ψυχαγωγικούς σκοπούς και είχε πάρει το όνομά του από τον αυλικό και επιχειρηματία Νικόλαο Θων.


Το ποτάμι περί το 1900 περνά μπροστά από το Στάδιο. Σε δεύτερο πλάνο το Ζάππειο Το ποτάμι περί το 1900 μπροστά από το Στάδιο. Εκεί όπου οι πεζοί περπατούν πάνω στη γέφυρα, σήμερα περνά η Β. Κων/νου. Η όχθη του Ιλισού έχει δεντροφυτευτεί. Σε δεύτερο πλάνο το Ζάππειο και η Ακρόπολη.

To Βατραχονήσι με τα καφέ σαντάν
Τόσο στη συγκεκριμένη περιοχή όσο και στις γύρω, την εποχή του Όθωνα, υπήρχαν στην αρχή καφενεία και αργότερα, γύρω στο 1870, ανοικτά καφωδεία (καφέ-σαντάν), που φιλοξενούσαν ξένες καλλιτέχνιδες του καν-καν και άλλα παρόμοια ευρωπαϊκά θεάματα. Έπειτα εμφανίστηκαν κοσμικά κέντρα, που προορίζονταν για τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, όπως η μπυραρία «Μετς», δημιούργημα του ζυθοποιού Κάρολου Φιξ, που κτίστηκε το 1883 στην πλαγιά του Αρδηττού και έδωσε το όνομά της στην ευρύτερη περιοχή.


Στην Αθήνα του Όθωνα, 1837. Υδατογραφία. «Βαυαροί αξιωματικοί και στελέχη της Τουρκικής πρεσβείας στην Αθήνα σε χωριστές παρέες. Η πρώτη παρέα εύχεται στην δεύτερη παρέα «Εις υγείαν». Köllnberger Ludwig (1811-1892). Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.»Στο βάθος η Ακρόπολη με τον Πύργο του Σερπεντζέ. Δεξιά οι Στύλοι του Ολυμπίου Διός. Πιθανόν η μπυραρία «Μετς», του Καρολου Φιξ. ...
http://www.mixanitouxronou.gr/se-pio-si ... ivasiliki/

[The Rebel]

Παλαιές αμαρτίες:
πως έγιναν οι φονικές πλημμύρες του 1896 με 60 νεκρούς και πνίγηκε το Παγκράτι, ο Πειραιάς και το Φάληρο. Οι επιχωματώσεις και οι αυθαιρεσίες που οδήγησαν στην καταστροφή.



Σε ένα σπίτι στη δεξιά όχθη του Ιλισσού ζούσε μια οικογένεια με τρία παιδιά. Ο Λεωνίδας, δυόμισι χρόνων, που κοιμόταν στην κούνια του και ο εξάχρονος Ιάκωβος, ο οποίος βρισκόταν στον κάτω όροφο του σπιτιού. Η αδερφή τους ανέβηκε σε ένα κρεβάτι, αλλά βρέθηκε με το κεφάλι στο ταβάνι όταν νερά γέμισαν το δωμάτιο.

«Μου ΄βγαλαν τα μισά μου μαλλιά για να με τραβήξουν, αλλά εγώ δεν ήθελα να φύγω αν δεν έσωζαν τα δύο μου αδερφάκια», έλεγε την επομένη στην εφημερίδα «Εμπρός». Ένας εργάτης στον Βασιλικό Κήπο δέθηκε με σχοινιά τα οποία συγκρατούσαν άλλοι και κατάφερε να μπει στο σπίτι. Βρήκε κι έσωσε το 6χρονο αγόρι. Ο Λεωνίδας είχε παρασυρθεί μαζί με την κούνια του…

Είναι μία από τις τραγικές ιστορίες των κατοίκων της Αθήνας που έζησαν την πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου, τον Νοέμβριο του 1896. Ονομάστηκε έτσι γιατί η σφοδρή κακοκαιρία χτύπησε το λεκανοπέδιο ανήμερα της γιορτής του Αγίου Φιλίππου. Η καταρρακτώδης βροχή άρχισε νωρίς το πρωί και έπεφτε ασταμάτητα σε μια πόλη με χωματόδρομος, πρόχειρα σπίτια και δίχως αποχετευτικό δίκτυο.

Έως το μεσημέρι οι δρόμοι, όσοι υπήρχαν, είχαν μετατραπεί σε «ποτάμια». Τα πραγματικά ποτάμια, που τότε ήταν ανοιχτά, ο Ιλισσός και ο Κηφισός, υπερχείλισαν και τα νερά που ξεχύθηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις παρέσερναν τα πάντα στο πέρασμά τους. Σπίτια, γεφύρια, μάντρες, ανθρώπους, ζώα.


Από δημοσίευμα της εφημερίδας «Εμπρός»

Μόνο στην περιοχή του Βατραχονησίου, η οποία αποτελεί σήμερα τμήμα του Παγκρατίου δίπλα στο Καλλιμάρμαρο, έχασαν τη ζωή τους 12 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Καταστροφές έγιναν και σε άλλες γειτονιές της Αθήνας, ενώ ανατράπηκε η ατμομηχανή του τρένου που ερχόταν από Πάτρα, με αποτέλεσμα τον θάνατο του μηχανικού. Εκτός από την Αθήνα μεγάλες καταστροφές προκλήθηκαν και στον Πειραιά, ο οποίος θρήνησε τους περισσότερους νεκρούς. Σαράντα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και περισσότερα από 450 σπίτι κατέρρευσαν. Το Φάληρο έγινε ένα με τη θάλασσα και τα Καμίνια αποκόπηκαν από την υπόλοιπη πόλη, εξαιτίας των ορμητικών χειμάρρων.



Στην ερώτηση του δημοσιογράφου για τις αιτίες της πλημμύρας, κάτοικοι απάντησαν το εξής: «επάνω εις τους στρατώνας έγινε μια επιχωμάτωσις δια να σχηματισθεί πλατεία και τούτου έκενα εστένευσε το ρείθρον του ποταμού και εφράχθη υπό των χωμάτων. Δια τούτο τα ύδατα ελίμνασαν κατ’ αρχάς εξαπλωθέντα έως πέρα εις το Γουδί. Όταν δε κατόρθωσαν να διασπάσωσι τον φραγμόν, κατήθλαν δια μιας προς το Βατραχονήσι και επήλθον αιφνιδίως η πλημμύρα»…...
http://www.mixanitouxronou.gr/palaies-a ... atastrofi/

[The Rebel]

Ποια ήταν τα «παντρεμενάδικα» στις όχθες του Ιλισού. Η περιοχή με τα καφενεδάκια και τα γεφύρια που χάθηκε μετά τα έργα «εξωραϊσμού της πρωτευούσης».
Ήταν το αγαπημένο στέκι των ερωτευμένων της Αθήνας.


Η φωτογραφία είναι του Δημήτριου Κωνσταντίνου και τραβήχτηκε το 1865 στην Αθήνα. Το ποταμάκι περνά ήσυχο μέσα από την πόλη και το αυτοσχέδιο καφενεδάκι δίπλα στο γεφύρι προσφέρει ξεκούραση και αναψυχή στον διαβάτη.

Στα κέντρα αναψυχής της περιοχής επί βασιλέως Γεωργίου Α’ σύχναζαν πολλά ζευγαράκια και επειδή εξυπηρετούσαν τους παντρεμένους στα εξωσυζυγικά ραντεβού τους τα αποκαλούσαν και «παντρεμενάδικα».


Η συνέχεια της αρχικής φωτογραφίας του Πέτρου Μωραΐτη. ελήφθη το 1870 στα γεφύρια του Ιλισού Η συνέχεια της αρχικής φωτογραφίας του Πέτρου Μωραΐτη, ελήφθη το 1870 σε ένα από τα γεφύρια του Ιλισού.

Ο Βασίλης Τσίτσανης έγραψε τραγούδι γι΄ αυτά τα κέντρα τα οποία τα επόμενα χρόνια μετακινήθηκαν στον Άγιο Γιώργη του Βύρωνα και θεωρούνταν τα νυφοπάζαρα της εποχής: «τα λεν Παντρεμενάδικα, γιατί έχει κοριτσάκια, που σαν περάσεις και τα δεις σε βάζουν σε μεράκια».
Η πρωτεύουσα εκείνα τα χρόνια ήταν διαφορετικά δομημένη και το περιβάλλον δεν είχε κακοποιηθεί στο όνομα τους υπερπληθυσμού και της «ανάπτυξης». Την ίδια χρονιά, ο φωτογράφος αποτύπωσε την εικόνα του κέντρου της πόλης και μας παρέχει ένα μοναδικό ντοκουμέντο.


Η πλατεία Συντάγματος και ο Λυκαβηττός στα 1865. Δημήτριος Κωνσταντίνου-Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη.

Ο Ιλισός ήταν το Ιερό Ποτάμι για τους παλιούς Αθηναίους, καθώς αποτελούσε ανέκαθεν λατρευτικό χώρο. Όπως ανέφερε στη «Μηχανή του Χρόνου» ο διδάκτωρ μεταλλειολόγος μηχανικός του ΕΜΠ κύριος Στάθης Χιώτης: «Η κοιλάδα του Ιλισού ήταν τόπος ζωντανός γιατί εκεί είχαν και το λύκειο του Αριστοτέλη που ανακαλύφθηκε πρόσφατα σε ανασκαφές του 2000 και ήδη είναι ένας επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος. Επίσης γίνονταν στρατιωτικές ασκήσεις των Αθηναίων, ιππικοί αγώνες και πολλές άλλες δραστηριότητες αλλά και λατρεία, των μικρών Ελευσίνιων».


Αθήνα 1940. Η κοίτη του Ιλισού με το γεφυράκι που πήγαινε κάποτε στο παριλίσιο θέατρο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ. Στο βάθος, ο λόφος του Αρδηττού και το σπίτι του Κωνσταντίνου Μαζαράκη – Αινιάν. Αρχική φωτογραφία :»Athènes Et L’attique.» Συγγραφέας: Emmanuel Boudot-Lamotte. Έκδοση: TEL 1941. Έρευνα-Ταυτοποίηση: Δέσποινα Δρεπανιά.


Αθήνα 1874. Η περιοχή Μετς με τον μύλο του Αργυρίου. Σε πρώτο επίπεδο η σκηνή του παριλίσιου θεάτρου «Παράδεισος». Ήταν περίπου εκεί που είναι σήμερα ο ‘Ομιλος Αντισφαιρίσεως Αθηνών. Λειτούργησε από το 1873 έως και το 1896. Λεπτομέρεια από : «Vue panoramique d’Athènes prise de Licabette.«Φωτογράφος: Pascal Sebah . Δράση στην Ελλάδα: 1870 -1874. Τεκμηρίωση: Δέσποινα Δρεπανιά.

Στα τέλη του 1800 στην πλευρά του ποταμού προς το Μετς, υπήρχαν δύο χαρακτηριστικοί ανεμόμυλοι. Το πιο χαρακτηριστικό σημείο του ποταμού που πήγαζε από τον Υμηττό, ήταν το Βατραχονήσι. Η μικρή λωρίδα γης που βρισκόταν ανάμεσα από τις δύο πλευρές του Ιλισού. Σήμερα η περιοχή έχει οικοδομηθεί και είναι τμήμα του Παγκρατίου.

Στην παλιά Αθήνα το ποτάμι χρησιμοποιούνταν από τις φτωχές οικογένειες για να απλώνουν τη μπουγάδα τους και να παίζουν στα νερά του τα μικρά παιδιά. Στις όχθες του δημιουργήθηκαν τα πρώτα καφέ σαντάν και αργότερα οι συνοικίες του Παγκρατίου και του Μετς. Στα μαγαζιά που υπήρχαν στον Ιλισό, συγκεντρώνονταν κυρίως οι άντρες της εποχής για να διασκεδάσουν και να απολαύσουν τις χορεύτριες, που πρόσφεραν ένα εντυπωσιακό θέαμα.

Τη δεκαετία του 1930 όμως αποφασίστηκε από τον Ιωάννη Μεταξά η κάλυψή του και σταδιακά το ποτάμι εξαφανίστηκε. Το οριστικό τέλος γράφτηκε επί Κωνσταντίνου Καραμανλή αρχής γενομένης με τη κάλυψη του Ιλισού για τη δημιουργία της λεωφόρου Β. Κωνσταντίνου.

Δείτε εντυπωσιακές εικόνες από το ποτάμι που διέσχιζε το κέντρο της πόλης και η κάλυψή του θεωρήθηκε έργο «εξωραϊσμού της πρωτευούσης», όπως ήταν η φράση της εποχής....
βίντεο:
http://www.mixanitouxronou.gr/pia-itan- ... on-erotev/

[The Rebel]

«Χαιρέτα μου τον πλάτανο!»
Πώς βγήκε η φράση για ένα από τα πιο μισητά μέρη της Αθήνας;
Από το ίδιο σημείο βγήκε και η φράση «καλή κοινωνία» που χρησιμοποιούν οι φυλακισμένοι.



Το 1721 κάτω από την Ακρόπολη, στους «Αέρηδες» της Πλάκας, οι Τούρκοι έχτισαν Μεντρεσέ, που στα τουρκικά σημαίνει ιεροσπουδαστήριο. Σε αυτό φοιτούσαν οι νεαροί μουσουλμάνοι για να γίνουν ιμάμηδες. Η λέξη προέρχεται από το αραβικό madrasah–Madratis (ίδρυμα θεοκρατικό η άλλο) ή το αραβικό ders=μάθημα.


Ο μισογκρεμισμένος Μεντρεσές το 1931. Η πλάτανος δεν υπήρχε τότε. Φωτο: René Bénézech (οριενταλιστής ζωγράφος που ταξίδεψε στην Ελλάδα την περίοδο εκείνη). Την εντόπισε η συλλέκτρια Λίζα Κουτσαπλή.


Το εσωτερικό της απάνθρωπης φυλακής Το εσωτερικό της απάνθρωπης φυλακής. Εδώ φυλακίστηκε ο ποιητής Αχιλλέας Παράσχος επί Οθωνα και έγραψε το περίφημο ποίημά του για τον πλάτανο που βρισκόταν στην αυλή της φυλακής.

Στις αρχές του 18ου αιώνα όμως, οι Τούρκοι εγκατέλειψαν την πόλη, που παραδόθηκε στους Έλληνες. Η σχολή με τα δωμάτια για τους σπουδαστές και την εσωτερική αυλή μετατράπηκε σε φυλακή, η οποία λειτούργησε από τον Όθωνα έως την περίοδο του Γεωργίου Α΄. Ήταν μια σκληρή φυλακή.

Μπροστά από την πύλη υπήρχε ένας μεγάλος πλάτανος. Στα κλαδιά του κρεμούσαν τους καταδικασμένους σε θάνατο, κυρίως ποινικούς, αλλά και πολιτικούς κρατούμενους. Το δέντρο είχε γίνει σύμβολο θανάτου αλλά και αδικίας, καθώς προφανώς αυτοί που κρέμονταν από τα κλαδιά του ήταν οι φτωχοί και μη προνομιούχοι. Φυσικά αντιπροσώπευε και την εξουσία των Βαυαρών, που καταπίεζαν το λαό και καταλήστευαν τα δημόσια ταμεία.

Έτσι, όταν για κάποιους έφθανε η ώρα της αποφυλάκισης, βγαίνοντας από την πύλη της φυλακής κοίταζαν πίσω προς τα κελιά των πρώην συγκρατούμενών τους και τους φώναζαν: «χαιρέτα μου τον πλάτανο».

Τους εύχονταν να βγουν και εκείνοι από τη φυλακή και να μην ξαναδούν ποτέ τον πλάτανο του θανάτου. Η φράση έμεινε από τότε και τη χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε μια κατάσταση που είναι χαμένη εκ των προτέρων, γιατί συνήθως κάποιος τη χειρίστηκε με λάθος τρόπο.

Από τον Μεντρεσέ βγήκε και η φράση «καλή κοινωνία» που χρησιμοποιούν οι φυλακισμένοι.

Οι φυλακές κατεδαφίστηκαν το 1898 από τους ίδιους του πολίτες! Λίγα χρόνια αργότερα, το 1915, ο πλάτανος είχε την ίδια τύχη μετά από ένα χτύπημα κεραυνού!


Η επιγραφή στην κορυφή της εισόδου σε αραβική γραφή.

Για περίπου έναν αιώνα το αιωνόβιο δέντρο είχε γίνει η καρμανιόλα κάτω από τον Ιερό Βράχο, όπως μαρτυρά και το ποίημα του Αχιλλέα Παράσχου που ουσιαστικά ασκεί κριτική στην βασιλική εξουσία (1861):

«Ω Πλάτανε του Μενδρεσέ, στοιχειό
καταραμένο
της τυραννίας τρόπαιο, σε φυλακή υψωμένο…

Θα έρθη η ώρα πλάτανε, της χώρας μας
Βαστίλη,
που ξυλοκόπους, η οργή του Έθνους θα σου στείλη,
και πέλεκυς στη ρίζα σου ελεύθερα θ’ αστράψη.
Δεν θα σε φαν γεράματα, φωτιά δεν θα σε κάψη,
και γύρω θα χορέψωμε στη στάχτη σου τη κρύα
εμείς, που θάφτει σήμερα εδώ η τυρρανία».


Κουτσαβάκης στην Πλάκα το 1880

Τα «μουρμούρικα» ρεμπέτικα.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1830, αρχίζουν να ακούγονται μέσα στα κελιά τα «μουρμούρικα», τα οποία πήραν αυτό το όνομα γιατί οι κρατούμενοι τραγουδούσαν ψιθυριστά ώστε να μην τους ακούσουν οι δεσμοφύλακες.

Έβγαζαν δίστιχα και τα συνόδευαν με μουσική από πρόχειρα έγχορδα όργανα, με βασικό στοιχείο τον αυτοσχεδιασμό, τόσο στη μουσική όσο και στον στίχο.

Ωστόσο, ο ήχος πέρασε από τους τείχους των κελιών και έφτασε μέχρι την πλατεία του Ψυρρή, όπου τα τραγούδια εξελίχθηκαν και στις αρχές του 20ου αιώνα, τα «μουρμούρικα» ρεμπέτικα ακούγονταν σε πολλές λαϊκές συνοικίες.

Τα ρεμπέτικα των κατάδικων δεν είχαν πάντα τους ίδιους στίχους και ο μόνος τρόπος για να υποθέσει κανείς πώς μπορεί να «πήγαινε» ένα τραγούδι, είναι μέσα από τη μεταγενέστερη δισκογραφία. Χαρακτηριστικό είναι το τραγούδι, «όλη μέρα παίζεις ζάρια» που ηχογράφησε ο Γιώργος Κατσαρός το 1930. ...


http://www.mixanitouxronou.gr/chereta-m ... lakismeni/
https://www.mixanitouxronou.gr/aytos-ei ... ei-vinteo/

[The Rebel]

Ο τροχιόδρομος που συνέδεε την Αθήνα με το Φάληρο και ο «κωλοσούρτης».
Οι αστικές συγκοινωνίες της Αττικής στα 1900 εξυπηρετούσαν 1,5 εκατ. επιβάτες.



Τρία είδη συγκοινωνιών εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της ελληνικής πρωτεύουσας την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα.

Ο ιπποσιδηρόδρομος, ο αποκαλούμενος από τον λαό «κωλοσούρτης», δηλαδή ένα βαγόνι που το έσερναν με αρκετή δυσκολία άλογα. Με επίκεντρο την Ομόνοια και ένα δίκτυο οκτώ δρομολογίων προς τον Κήπο Ορφανίδου (Ζάππειο Μέγαρο), το Θησείο, τους Αμπελόκηπους και τις οδούς Ιπποκράτους, Πατησίων, Αχαρνών, Κολοκυνθού και Μητροπόλεως, ήταν η λαϊκή συγκοινωνία της εποχής που εξυπηρετούσε τους Αθηναίους.

Κατόπιν υπήρχε ο τροχιόδρομος, δηλαδή η πρώιμη μορφή του τραμ, του οποίου το δίκτυο δεν ήταν ακόμη ανεπτυγμένο και περιοριζόταν στη μόνη διαδρομή Ακαδημίας – Παλαιό και Νέο Φάληρο. Λίγα χρόνια αργότερα έμελλε και αυτός να γίνει ηλεκτροκίνητος.

Τέλος, υπήρχε και ο ήδη ηλεκτροκίνητος σιδηρόδρομος Αθηνών-Πειραιώς με δρομολόγια κάθε 15 λεπτά από Αθήνα και από Πειραιά.


Ο λεγόμενος «κωλοσούρτης»

Αξίζει να αναφερθεί για στατιστικούς λόγους ότι κατά το 1906 με τον ηλεκτροκίνητο σιδηρόδρομο Αθηνών-Πειραιώς ταξίδεψαν 1.543.537 επιβάτες και με το αντίστροφο δρομολόγιο, δηλαδή από Πειραιά προς Αθήνα 1.466.715 επιβάτες. Λαμβάνοντας υπόψη τον πληθυσμό της πόλης, περίπου 180.000 κατοίκους -δημότες, σύμφωνα με την απογραφή του 1907, γίνεται αντιληπτό το εύρος των αναγκών που κάλυπτε το μέσο αυτό.

Η κίνηση των Αθηνών όμως, εκτός από αυτά τα μέσα συγκοινωνίας, εξυπηρετείτο από 519 άμαξες, εκ των οποίων 186 βιτόριες και 333 λαντό! Ακόμη, κυκλοφορούσαν και 13 οτομομπίλ, όπως αποκαλούνταν στην αρχή τα αυτοκίνητα, καθώς και ένα αυτοκίνητο αγοραίο, δηλαδή δημόσιας χρήσης, κάτι σαν τα σημερινά ταξί. Το συγκεκριμένο όχημα δυστυχώς καταστράφηκε σε μια σύγκρουση με τον τροχιόδρομο!

Στον Πειραιά αντίστοιχα κυκλοφορούσαν 110 άμαξες, 99 αγοραίες και 11 ιδιωτικές, καθώς και 2 οτομομπίλ! Περίπου μισό αιώνα αργότερα το δίκτυο του τραμ ξηλώθηκε και πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 δημιουργήθηκε και πάλι. Σε μια πόλη όμως που ήταν πλέον ασφυκτικά πυκνοδομημένη και αφιλόξενη για νέες υποδομές, σε σχέση με την ειδυλλιακή Αθήνα του 1900....
http://www.mixanitouxronou.gr/o-troxiod ... 0ou-aiona/

[The Rebel]

Οι κουρείς της Αθήνας που έβγαζαν δόντια και έβαζαν βδέλλες για αφαιμάξεις!
Όταν το κουρείο ήταν φαρμακείο και οδοντιατρείο!



Στα τα τέλη του 19ου αιώνα, η Αθήνα άρχισε να αναπτύσσεται και να μετατρέπεται σιγά- σιγά από «μεγάλο χωριό», σε πόλη. Ήταν άλλωστε από το 1834 ήταν πρωτεύουσα της χώρας.

Η ραγδαία ανοικοδόμηση και η αύξηση του πληθυσμού δημιούργησαν την ανάγκη της λειτουργίας χώρων διασκέδασης. Τα Καφέ Σαντάν και τα καφέ Αμάν, που ήταν από τα πρώτα καμπαρέ της Αθήνας, απευθύνονταν κυρίως στους άντρες. Επειδή τα κέντρα αυτά ήταν κακόφημα, όσοι Αθηναίοι δεν μπορούσαν να τα επισκεφτούν διοργάνωναν βεγγέρες, δηλαδή συγκεντρώσεις σε σπίτια, στις οποίες εμφανίζονταν με κάθε επισημότητα.

Εκτός από τα κακόφημα κέντρα, υπήρχαν κάποια εστιατόρια που μπορούσαν να επισκεφτούν οικογένειες, αλλά και διάσημα καφενεία στα οποία όχι μόνο οι κύριοι περνούσαν την ώρα τους, αλλά συχνά λαμβάνονταν εκεί και σημαντικές πολιτικές αποφάσεις. Οι πιο «εναλλακτικοί» χώροι κοινωνικής συναναστροφής, ήταν τα φαρμακεία και τα κουρεία, που εκτός από τις αναμενόμενες, παρείχαν και άλλες υπηρεσίες.

Για παράδειγμα, ο σωστός κουρέας, εκτός από κούρεμα και ξύρισμα, έβγαζε δόντια και τοποθετούσε βδέλλες για αφαιμάξεις.



Δείτε στο βίντεο της «Μηχανής του Χρόνου» γιατί τα φαρμακεία και τα κουρεία ήταν τόπος συνάντησης των Αθηναίων:
http://www.mixanitouxronou.com.cy/archi ... ontiatrio/

[The Rebel]

Βουκουρεστίου. Γιατί ο ακριβότερος δρόμος της Αθήνας λεγόταν «Χεζοπόταμος».
Τι δείχνουν οι αλλεπάλληλες μετονομασίες μέσα στο χρόνο.


φωτογραφία του Joel Katcoff ...

Η φωτογραφία έκπληξη είναι του 1958 και αποτυπώνει με χρώμα και κίνηση τον κεντρικό δρόμο των Αθηνών με την πλούσια και περιπετειώδη ιστορία του.
Στο πέρασμα των χρόνων άλλαξε πολλές φορές ονομασία και επιβεβαίωσε ότι η πολιτική συγκυρία και τα συμφέροντα παραμένουν πάντα πιο ισχυρά από την παράδοση.

Πριν από την χάραξη του δρόμου περνούσε από εκεί ο «Χεζοπόταμος’ που παρέπεμπε κατευθείαν στην έλλειψη αποχετευτικού δικτύου. Ο κακόηχος ποταμός κατέληγε στο ρέμα του Βοϊδοπνίχτη που βρισκόταν στη σημερινή Σταδίου!

Όπως ήταν φυσικό οι μεγαλοαστοί που κατοίκησαν στην περιοχή ήθελαν να αποκαταστήσουν τη φήμη της γειτονιάς τους και υποδέχτηκαν με ανακούφιση την απόφαση των αρχών το 1914 να δώσουν την ονομασία «Βουκουρεστίου».

Ο δρόμος πήρε το όνομα του μετά την υπογραφή από τον Ελευθέριο Βενιζέλο της συνθήκης του Βουκουρεστίου (Ιούλιος-Αύγουστος 1913), με την οποία ενσωματώθηκαν επισήμως στην Ελλάδα οι απελευθερωθείσες κατά τους Βαλκανικούς πολέμους περιοχές της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Τότε το Δημοτικό Συμβούλιο θέλησε να τιμήσει τους φίλους Ρουμάνους και την ελληνική παροικία που είχε στα χέρια της το εμπόριο και την πολιτιστική ζωή στο Βουκουρέστι.

Η παλαιότερη ονομασία της οδού ήταν «Αγχεσμού». Το όνομά της το όφειλε σ’ ένα λοφίσκο που βρισκόταν στο Λυκαβηττό (η χαμηλότερη ΒΑ κορυφή).
Το πειστήριο για την παλαιότερη ονομασία της οδού προκύπτει και από τον χάρτη του 1880 που σχεδίασε ο Thuillier, L....


Η Βουκουρεστίου πριν μετονομαστεί λεγόταν Αγχεσμού. Χάρτης του 1880. Εκεί στην συμβολή με την Πανεπιστημίου είχε εγκατασταθεί το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας!...


Χαλκογραφία του 1800 (περίπου) όταν η Αθήνα είχε Οθωμανικά τσιφλίκια. Διακρίνεται το ρέμα του Λυκαβηττού που κατέβαινε στην Αγχεσμού που αργότερα ονομάστηκε Βουκουρεστίου!Εκεί περνούσε ο Χεζοπόταμος....

Το 1946 το τμήμα της οδού ανάμεσα στην Σταδίου και την Ακαδημίας μετονομάστηκε σε «οδό Γιαν Σματς».

Η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ στο φύλλο της 10ης Σεπτεμβρίου 1946 έγραφε: «Την 11ην π. μ. χθες εγένετο η αποκάλυψις της εντοιχισθείσης πινακίδος επί της γωνίας των οδών Βουκουρεστίου και Τσώρτσιλ (= της πρώην οδού Σταδίου) περί μετονομασίας της οδού Βουκουρεστίου εις οδόν Στρατάρχου Γιαν Σματς. Κατά την τελετήν παρέστησαν ο προεδρεύων της Κυβερνήσεως κ. Γονατάς, ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Ι. Πιτσίκας [.], το Δημοτικόν Συμβούλιον [.] και πολλοί βουλευταί. Τελευταίος προσήλθεν ο επιτετραμμένος της Νοτιοαφρικανικής Ενώσεως κ. Μπάουερ, όστις επευφημήθη ζωηρώς υπό του παρισταμένου πλήθους [.]».

Πίσω από αυτήν την ενέργεια προφανώς βρισκόταν η βασιλική οικογένεια και ειδικά η Φρειδερίκη η οποία στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατά την παραμονή της στη Νότιο Αφρική απέκτησε ιδιαίτερα στενή σχέση μαζί του.


Η βάφτιση της πριγκίπισσας Ειρήνης στο Κέιπ Τάουν της Νοτίου Αφρικής. Δίπλα στη Φρειδερίκη ο νονός Γιαν Σματς. Πηγή ΕΘΝΟΣ

Η επίσημη εξήγηση για τις ιδιαίτερες τιμές στο πρόσωπό του ήταν ότι ο Σματς κατά την περίοδο της Κατοχής και της απελευθέρωσης υποστήριξε τις ελληνικές θέσεις στους διάφορους διεθνείς οργανισμούς και ιδιαίτερα μέσα στην βρετανική κοινοπολιτεία. Μάλιστα επικαλούνται την δημόσια δήλωσή του ότι «η ελληνική αντίστασις άλλαξε τον ρουν της Ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου πολέμου».

Τη «φιλελληνική» του στάση έκανε τραγούδι και η Σοφία Βέμπο: «Απ’ όλους τους Συμμάχους μας / σ’ Ανατολή και Δύση / ο Σματς και η Πατρίδα του / χίλια χρόνια να ζήσει».

Σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό Παύλο Παπανότη, από την ιστοσελίδα του οποίου αντλήσαμε πληροφορίες, αρκετοί δημοσιογράφοι και πολιτικοί εξέφραζαν την ικανοποίησή τους για την τιμή που επιφύλαξε ο Δήμος Αθηναίων και κατ’ επέκταση η ελληνική πολιτεία στο «φιλέλληνα» Νοτιοαφρικανό πρωθυπουργό. Ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ όμως στο φύλλο του της 8ης Σεπτεμβρίου 1946 κατηγορούσε ευθέως το καθεστώς του Γιαν Σματς ως φασιστικό. Τρεις περίπου μήνες αργότερα η πλειονότητα των αντιπροσώπων στον Ο.Η.Ε. καταδίκαζε τις αντιδημοκρατικές και ρατσιστικές μεθόδους που εφήρμοζε ο Σματς και η κυβέρνησή του στη Νότια Αφρική. Παρόλα αυτά η ελληνική κυβέρνηση τον κάλεσε να επισκεφθεί την Αθήνα και να δει από κοντά τον δρόμο του.


Η προτομή του Σματς στη βουλή.

Για το σκοπό αυτό στις αρχές του 1954 στήθηκε και μαρμάρινη προτομή του στο δυτικό διάδρομο του ισογείου της Βουλής των Ελλήνων με την επιγραφή:
«Γιαν Κρίστιαν Σματς. Τον φιλόσοφον κυβερνήτην και της δικαιοσύνης υπέρμαχον εκ των ιδίων ανήγειραν οι κατά την Νότιον Αφρικήν Έλληνες, 1950» Η προτομή φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Βάσο Φαληρέα με παραγγελία Ελλήνων ομογενών και πρωτοβουλία του βασιλέα Παύλου.

Ο Σματς διετέλεσε πρωθυπουργός, υπουργός Άμυνας, υπουργός Εσωτερικών και υπουργός Οικονομικών στη Νοτιοαφρικανική Ένωση και ήταν μαύρο πανί για την εργατική τάξη καθώς κατέστειλε με βία όλες τις απεργιακές κινητοποιήσεις. Η αποχώρηση από την πολιτική το 1948 σηματοδότησε χειρότερες μέρες για τους μαύρους, καθώς τον διαδέχτηκαν οι ακραίοι ρατσιστές που επέβαλλαν το απαρτχάιντ.

Η «οδός Γιαν Σματς» διατηρήθηκε για 15 περίπου χρόνια και στη συνέχεια μετονομάστηκε πάλι σε «οδό Βουκουρεστίου». Όσο για την προτομή του παρέμεινε στο ελληνικό κοινοβούλιο ως τη δεκαετία του 1980. Προηγήθηκαν διαβήματα των κομμάτων της αριστεράς και διαδοχικές επιστολές του Μανώλη Γλέζου προς τον πρόεδρο της βουλής Γιάννη Αλευρά με αίτημα να απομακρυνθεί η προτομή.

Τελικά, η απομάκρυνση έγινε αργότερα μετά την πτώση του απαρχάιντ και την εκλογή του Μαντέλα στη θέση του προέδρου της Νότιας Αφρικής.

Η ιστορία παίζει περίεργα παιχνίδια: τις ίδιες μέρες στην Πρετόρια μετονομαζόταν η λεωφόρος Γιαν Σματς σε λεωφόρος Νέλσον Μαντέλα.
Χ.Β

Πηγές: Αντλήθηκαν πληροφορίες από το ιστολόγιο του εκπαιδευτικού Παύλου Παπανότη (https://chronontoulapo.wordpress.com/), Τα «Οδωνυμικά» των Μάρω Βουγιούκα-Βασίλη Μεγαρίδη, τον Ιό της Ελευθεροτυπίας (http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=179812), το ΒΗΜΑ (https://www.tovima.gr/2008/11/24/archiv ... 1870-1950/)...

http://www.mixanitouxronou.gr/voukoures ... is-vasili/

[The Rebel]

Η «χαμένη» Αθήνα μέσα από σπάνιες φωτογραφίες.
Οι πρώτες πόζες στις Καρυάτιδες και τις Μούσες στην Ομόνοια,
κάρο στο Κολωνάκι και διαδρομές με τον ατμοκίνητο «κωλοσούρτη»



Οι φωτογραφίες της παλιάς Αθήνας είναι εντυπωσιακές γιατί δείχνουν πόσο διαφορετική ήταν η πρωτεύουσα στο παρελθόν.
Μέσα από τις φωτογραφίες - ντοκουμέντα των φωτογράφων προηγούμενων αιώνων, εκτός από τους δρόμους και τα όμορφα νεοκλασικά κτίρια, παρατηρούμε και στιγμές της καθημερινής ζωής.

Θα δείτε τα κάρα στην οδό Πλουτάρχου στο Κολωνάκι, τις πρώτες πόζες μπροστά από τις Καρυάτιδες στο Ερέχθειο, αλλά και τις περίφημες Μούσες στην Ομόνοια. Τότε που το άγαλμα της Καλλιόπης ατυχώς μεταφέρθηκε δίπλα στα ουρητήρια και οι άνδρες στο στρατό ονόμασαν καλλιόπη την αγκαρεία στις τουαλέτες…

Βλέπουμε ακόμα τα επαγγέλματα που χάθηκαν στον χρόνο, τη μόδα των διαφορετικών κοινωνικών τάξεων, ακόμα και το που κάθονταν οι πολίτες στις επίσημες εκδηλώσεις όταν παρίστατο και ο βασιλιάς.

Δείτε στο βίντεο της «Μηχανής του Χρόνου», ιστορικές φωτογραφίες της παλιάς Αθήνας από το 1850 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1930. Εικονίζεται το πολύγωνο περίπτερο όπου καθόταν ο βασιλιάς Όθωνας στις δημόσιες εμφανίσεις του, οι δρόμοι της πόλης απ΄ όπου περνούσε ο «κωλοσούρτης» και η εκκλησία στο κέντρο της Αθήνας όπου λειτουργούσε ο περίφημος βρετανός «κατάσκοπος με τα ράσα»....
(βίντεο)
http://www.mixanitouxronou.gr/i-chameni ... olosourti/

[The Rebel]

Οι τελευταίες φωτογραφίες από τη «χαμένη» γειτονιά κάτω από την Ακρόπολη.
Το Βρυσάκι κατεδαφίστηκε το 1931 μαζί με την Παναγιά Βλασσαρού για να έρθουν στο φως σημαντικές αρχαιότητες.



Η φωτογραφία τραβήχτηκε το 1928, τρία χρόνια προτού αυτή η γειτονιά της Αθήνας εξαφανιστεί για πάντα από τον χάρτη! Βρισκόταν στο σημείο που σήμερα εκτείνεται ο αρχαιολογικός χώρος των Αθηνών μεταξύ Θησείου, Αρχαίας και Ρωμαϊκής Αγοράς.

Η συνοικία ονομαζόταν Βρυσάκι και εκτός από σπίτια, υπήρχαν καφενεία και ταβέρνες, ενώ εκεί λειτουργούσε και το Πρωτοδικείο. Πιο δίπλα ήταν και η γειτονιά της Παναγιάς της Βλασσαρούς, η οποία διακρίνεται στην επόμενη φωτογραφία του Francis Frith, που ελήφθη περίπου το 1865 από την Ακρόπολη με θέα το Θησείο και το ναό του Ηφαιστείου.


Η «χαμένη» γειτονιά φωτογραφημένη από την Ακρόπολη. 1865.


Η χαμένη γειτονιά έδωσε την θέση της στην Αρχαία και Ρωμαϊκή Αγορά όπως την ξέρουμε σήμερα.

Οι αρχές τότε πήραν μια πρωτοποριακή απόφαση. Ενέκριναν το σχέδιο της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών να κατεδαφιστούν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα και να πέσουν τα σπίτια της παλιάς συνοικίας, καθώς κάτω από τα θεμέλιά τους, βρισκόταν ένας ολόκληρος αρχαιολογικός θησαυρός. Αφού αποζημιώθηκαν οι κάτοικοι, ξεκίνησαν οι ανασκαφές το 1931 και σταδιακά αποκαλύφθηκε ο αρχαιολογικός χώρος που ξέρουμε σήμερα.


Η «εξαφανισμένη» πλέον οδός Ευρυσακείου.


Ιούνιος 1931. Οδός Επωνύμων.

Μια από τις σπάνιες φωτογραφίες που απαθανατίζουν το καφεζυθοπωλείο «Οι γίγαντες» του Μιχαλόπουλου στην συμβολή με την οδό Πτολεμαίου και στο βάθος το καφεζυθοπωλείο «Η Βλασσαρού» του Αλεξ. Ν. Λιγιδάκη. Εκτός κάδρου αριστερά ήταν η Παναγία η Βλασσαρού. Η φωτογραφία είναι της Αμερικανίδας αρχαιολόγου Dorothy Burr Thompson και την τεκμηρίωσε η Δέσποινα Δρεπανιά. Πηγή: Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

Δείτε όλη την ιστορία της χαμένης συνοικίας και σπάνιες φωτογραφίες στο βίντεο της «Μηχανής του Χρόνου»...
http://www.mixanitouxronou.gr/i-telefte ... cheotites/

[The Rebel]

Τα ντοκουμέντα.


Αθήνα, 25 Μαΐου 1931, πρώτη ημέρα των ανασκαφών στην Αρχαία Αγορά, στην πλατεία της συνοικίας της Βλασσαρούς μπροστά από την ομώνυμη εκκλησία Αθήνα, 25 Μαΐου 1931. Πρώτη ημέρα των ανασκαφών στην Αρχαία Αγορά, στην πλατεία της συνοικίας της Βλασσαρούς μπροστά από την ομώνυμη εκκλησία που γκρεμίστηκε (φωτογραφία από Θεόδωρο Μεταλληνό).

Η Παναγία Βλασσαρού βρισκόταν ακριβώς δίπλα από το Ωδείο του Αγρίππα, στο κέντρο της Αρχαίας Αγοράς και στην πλευρά προς το Θησείο.


Η Παναγία η Βλασσαρού λίγο πριν κατεδαφιστεί. Λήψη από τη δυτική πλευρά της Αρχαίας Αγοράς. Αθήνα, 22 Ιουλίου 1931


Η εκκλησία της Βλασσαρούς στην οδό Επωνύμων πριν κατεδαφιστεί.

Στην περιοχή βρέθηκαν δύο γιγάντια αγάλματα, ΔΡΑΚΟΥΣ τα έλεγαν τότε οι Αθηναίοι, που θεωρήθηκαν και ως οι Επώνυμοι Ήρωες των Αρχαίων Αθηνών.


Η «χαμένη» συνοικία της Αθήνας στους πρόποδες της Ακρόπολης. Εκεί σήμερα βρίσκεται η Αρχαία Αγορά. [1870] Φωτογραφία: Felix Bonfils


Η "χαμένη" συνοικία Βρυσάκι (φωτο-αρχείο A.S.C.S.A)


Τα σπίτια της γειτονιάς που γκρεμίστηκε έφταναν μέχρι τον ναό του Ηφαίστου (γαλλικά αρχεία).


Η περιοχή όπως φαινόταν από του Φιλοπάππου το 1860 . Φωτογραφία του Francis Frith

Με πληροφορίες από ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ & ΘΗΣΕΙΟΝ...
https://www.facebook.com/%CE%91%CE%A1%C ... 421291236/
http://www.mixanitouxronou.gr/i-telefte ... cheotites/

[ΚΑΜΠΟΥΡΟΓΛΥΦΤΗΣ]

Ηρθανε στην πρωτευουσα ολοι οι ρουμανοβλαχοι για να σπουδασουν δικηγοροι και πολιτικοι μηχανικοι και και την εκαναν της πολη μας σας τους αθλιους κωλους τους

[The Rebel]

20 σπάνιες φωτογραφίες από την παλιά Αθήνα.
Εκπληκτικές εικόνες από την πρωτεύουσα τότε που δεν υπήρχαν αυτοκίνητα και που κυκλοφορούσαν... πρόβατα στο κέντρο.


Λεωφόρος Πανεπιστημίου γύρω στο 1900 σε μια φωτογραφία του Οδ. Φωκά.

Φωτογραφίες από μια διαφορετική Αθήνα, όταν αυτή η πόλη δεν είχε 4 και πλέον εκατομμύρια κατοίκους, κυκλοφορούν συχνά. Καρτ ποστάλ σπάνια, στιγμές από την ιστορία μιας πόλης που δεν ήταν τόσο άσχημη όσο σήμερα. Από γειτονιές που είχαν κάτι το διαφορετικό. Τότε που στην Αθήνα κυκλοφορούσαν… πρόβατα στο κέντρο, έφιπποι αξιωματικοί έκαναν βόλτες στους δρόμους.

Τότε που η λαχαναγορά στο Γκάζι έσφυζε από ζωή ή πανέμορφα νεοκλασσικά έδιναν μια άλλη εικόνα στην πρωτεύουσα, προτού τα… σαρώνουν οι μπουλντόζες. Είναι σπάνιες φωτογραφίες, κυρίως από τις αρχές του 20ου αιώνα όταν η Αθήνα ήταν ένα μεγάλο… χωριό και τίποτε άλλο.

Εχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον αυτές οι φωτογραφίες καθώς μπορεί να συγκρίνει κανείς την Αθήνα του τότε με τη σημερινή. Μπορεί επίσης να περιηγηθεί στην ιστορία της πόλης και να δει πώς ήταν περιοχές που σήμερα πηγαίνει συχνά αλλά που δεν μπορούσε να φανταστεί πώς ήταν.


Η λαχαναγορά στο Γκάζι.


Πλέκοντας κοφίνια στην περιοχή του Ψυρρή.


Καρτ ποστάλ με έφιππους αξιωματικούς στην οδό Ευαγγελιστρίας.


Πρόβατα στην οδό Ευαγγελιστρίας το 1903.


Κολωνάκι το 1870. Χωράφια παντού…


Οδός Πινδάρου στο Κολωνάκι στα μέσα της δεκαετίας του 1920.


Η πλατεία Συντάγματος το 1903.


Ενας από τους ακριβότερους σήμερα δρόμους του κόσμου, η οδός Ερμού το 1920.


Η πανέμορφη Λ. Αμαλίας το 1900..

[The Rebel]

Πλατεία Συντάγματος, 1923, συλλογή Frank and Frances Carpenter, αρχείο Library of Congress.



Η Πύλη του Αδριανού, περίπου 1888-1900, κληροδότημα Οδυσσέα Φωκά, αρχείο Εθνικής Πινακοθήκης- Μουσείου Α. Σούτζου.



Λεωφόρος Συγγρού περί τα 1940.



Πλατεία Κηφισιάς



Πειραιάς, δεκαετία του 1920 όταν… αποβιβάζονταν τράγοι στο λιμάνι.



Είναι η περιοχή Δουργούτι στο Νέο Κόσμο με προσφυγικά παραπήγματα.



Ξυπόλητα παιδιά στη Δραπετσώνα.



Φουστανελάδες στο Θησείο το 1897.



Το «Θηρίο» κάνει την εμφάνισή του στην Αθήνα.



Η Καλιρρόης όταν ακόμη δεν είχε μπαζωθεί ο Ιλισσός.
in.gr