Άλλος ένας «Μεγάλος» της ιστορίας με πολλά ευτράπελα και σκοτεινά σημεία στην «καριέρα» του. Αυτή τη φορά θα ασχοληθούμε με τον Φρειδερίκο ΄Β της Πρωσίας που είναι γνωστός και ως «Φρειδερίκος ο Μέγας». Ο Φρειδερίκος κυβέρνησε την Πρωσία από το 1740 μέχρι και το 1786 και ήταν μέλος του Οίκου των Χοετζόλλερν. Πρόκειται για τον ηγεμόνα που μετέτρεψε την Πρωσία σε πανίσχυρη πολεμική μηχανή και την εισήγαγε στον κόσμο των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων.
Οι ιστορικοί τον μνημονεύουν για την «στρατιωτική ιδιοφυία» του, τις «προοδευτικές μεταρρυθμίσεις» του και τον «πεφωτισμένο δεσποτισμό» του. Αν και για το πρώτο οι έπαινοι είναι κάπως δικαιολογημένοι (παρότι αντέγραψε τη Λοξή Φάλαγγα από την αρχαιότητα), τα υπόλοιπα μάλλον συνιστούν υπερβολές. Όπως όλοι σχεδόν οι «Μεγάλοι» της ιστορίας έτσι και ο Φρειδερίκος ο Μέγας ευθύνεται για σφαγές κολοσσιαίας κλίμακας, καταστροφές και λεηλασίες, τυραννική καταδυνάστευση των λαϊκών μαζών και εξαθλίωση της αγροτιάς. Η πορεία του αποκαλύπτει και μερικές ακόμα καταγέλαστες στιγμές. Όλα αυτά ενδεχομένως στηρίζουν το συμπέρασμα ότι ο τίτλος «Μέγας» που κόλλησαν κάποιοι στον Φρειδερίκο είναι εσφαλμένος. Ας δούμε τώρα τις λεπτομέρειες...
ΑΠΟ ΤΥΡΑΝΝΙΚΟ ΠΑΤΕΡΑ ΣΕ «ΦΛΩΡΟ» ΓΙΟ
Ο Φρειδερίκος μεγάλωσε σε ένα αρρωστημένα αυταρχικό οικογενειακό περιβάλλον με πατέρα έναν πραγματικό τύραννο. Πατέρας του ήταν ο βασιλιάς της Πρωσίας Φρειδερίκος Γουλιέλμος του Οίκου των Χοετζόλλερν γνωστός με το ιστορικό παρατσούκλι «Στρατιώτης Βασιλιάς» λόγω της μιλιταριστικής πολιτικής του και του υπερβολικού αυταρχισμού του στην άσκηση της εξουσίας. Υιοθετούσε το απολυταρχικό δόγμα του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ «το κράτος είμαι εγώ» (L'État, c'est moi) και δεν ανεχόταν καμία παρέκκλιση από τις διαταγές του. Η σχέση πατέρα και γιου ήταν από νωρίς προβληματική. Ο πατέρας θεωρούσε τον γιο του Φρειδερίκο νωθρό και γυναικωτό. Ο νεαρός Φρειδερίκος από μικρή ηλικία μελετούσε ποίηση, γαλλική λογοτεχνία και αρχαίους κλασικούς. Ο πατέρας του όμως θεωρούσε αυτές τις δραστηριότητες θηλυπρεπείς κι έτσι ανέθεσε σε αξιωματικούς του πρωσικού στρατού να εκπαιδεύσουν τον γιο του στην πολεμική τέχνη.
Η περιφρόνηση όμως του πατέρα του συνεχίστηκε μέχρι και την ενηλικίωση του Φρειδερίκου. Ο Γουλιέλμος αποκαλούσε τον Φρειδερίκο «βρωμιάρη και κανάγια που τρώει σαν γουρούνι με τη μούρη χωμένη στο πιάτο». Μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα του 18χρονου Φρειδερίκου να το σκάσει από το παλάτι με τον πιστό του φίλο και εραστή υπολοχαγό Katte, ξυλοκοπήθηκε από τον πατέρα του με ράβδο, φυλακίστηκε και παραπέμφθηκε σε στρατοδικείο. Με εντολή του Γουλιέλμου, ο σύντροφος του γιου του εκτελέστηκε με αποκεφαλισμό μπροστά στα μάτια του έντρομου Φρειδερίκου ο οποίος λιποθύμησε. Τελικά ο νεαρός Φρειδερίκος ορκίστηκε μετάνοια και αφοσίωση στον πατέρα του. Το βίαιο, στρατοκρατικό πνεύμα άρχιζε σιγά σιγά να κυριεύει και τον γιο. Ένα νέος, τυραννικός μονάρχης εκκολαπτόταν στον μελλοντικό θρόνο της Πρωσίας...
ΜΙΣΟΓΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΩΓΟΣ. ΑΠΟΚΑΛΕΙ ΤΗ ΣΥΖΥΓΟ ΤΟΥ ΧΟΝΤΡΗ ΚΑΙ ΥΠΑΝΘΡΩΠΟ
Μεγάλη ήταν η αντιπάθεια που έτρεφε ο Φρειδερίκος για τις γυναίκες. Είχε απαγορεύσει την παρουσία γυναικών στην βασιλική αυλή και στα χρόνια της βασιλείας του δεν επιτρεπόταν στις γυναίκες να αναλαμβάνουν ανώτερα αξιώματα. Ως διάδοχος του θρόνου βέβαια έπρεπε να παντρευτεί. Ο απολυταρχικός πατέρας του τον πάντρεψε το 1733 με την πριγκίπισσα Ελισάβετ του Brunswick. Όταν όμως τον ρώτησαν πώς βλέπει τον μελλοντικό γάμο του αυτός έδωσε την εξής απάντηση: «Θα υπακούσω, θα παντρευτώ. Αλλά ύστερα, καλημέρα σας μαντάμ και δρόμο»! Έτσι ακριβώς έγινε. Εγκατέστησε τη σύζυγό του σε μια έπαυλη και διέκοψε κάθε επικοινωνία μαζί της. Μετά από μια δεκαετία την συνάντησε στο ανάκτορο του Βερολίνου κατά την επιστροφή του από μια εκστρατεία. Όταν την αντίκρυσε είπε «Η κυρία πάχυνε». Και απομακρύνθηκε αμέσως. Τις λίγες στιγμές που πέρασε μαζί της την εξευτέλιζε αποκαλώντας την «αδιόρθωτα ξινισμένο υποείδος του γυναικείου φύλου»! Η απέχθειά του για τις γυναίκες ενδεχομένως τροφοδοτούνταν κι από το κόμπλεξ που του προκαλούσε η σεξουαλικότητά του αφού σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο Μέγας Φρειδερίκος ήταν...ομοφυλόφιλος.
ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΒΑΡΒΑΡΗΣ ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΑΣ. ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΡΑΤΩΝΑΣ, ΛΑΟΣ ΣΤΟ ΚΑΤΕΡΓΟ
Δύο βασικά χαρακτηριστικά του πρωσικού κράτος στη διάρκεια της βασιλείας του Φρειδερίκου ήταν ο απολυταρχικός τρόπος διακυβέρνησης και η άνευ προηγουμένου στρατοκρατία. Και τα δύο βύθισαν τον πρωσικό λαό στη δυστυχία και την απόγνωση. Ο Φρειδερίκος ταύτιζε το δημόσιο συμφέρον με το δικό του. Δεν ανεχόταν καμία συμβουλή, καμία παρατήρηση. Όλες οι διαταγές του έπρεπε να εκτελούνται κατά γράμμα. Έλεγε ότι μπορούσε να στείλει οποιονδήποτε στην κρεμάλα με την συνείδησή του ήσυχη. Το κυριότερο όργανο κυριαρχίας του Φρειδερίκου ήταν ένα οργανωμένο, πυκνό δίκτυο εσωτερικής κατασκοπίας και χαφιεδισμού. Οι απείθαρχοι τιμωρούνται με πρόστιμο, φυλακίσεις ή απαγχονισμούς σε δημόσιους χώρους. Ο Φρειδερίκος ήταν ο απόλυτος μονάρχης και κάτω από αυτόν βρίσκονται οι ευγενείς του βασιλείου, οι αριστοκράτες και οι μεγαλογαιοκτήμονες που καταδυνάστευαν τον λαό με αγγαρείες, γεώμορα και φόρους.
Θεωρείται προοδευτική κίνηση το διάταγμα του 1763 με το οποίο ο Φρειδερίκος καταργούσε την δουλοπαροικία. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για μια απελευθέρωση-παρωδία αφού οι δουλοπάροικοι δεν είχαν καθόλου περιουσία ή άλλα εφόδια για να στηριχτούν κι έτσι αναγκάζονταν να επιστρέψουν στους αφέντες τους μεγαλογαιοκτήμονες. Λίγα έγιναν επί της ουσίας για να ανακουφιστούν οι χιλιάδες εξαθλιωμένοι χωρικοί. Το πρωσικό καθεστώς επί Φρειδερίκου θεμελιώθηκε στη δουλοπαροικία. Ο Φρειδερίκος λέγεται ότι πραγματικά συμπονούσε τους δουλοπάροικους αλλά αυτό δεν μπορεί να τεκμηριωθεί και αν λάβουμε υπόψη τις δηλώσεις του μάλλον μισούσε τις λαϊκές μάζες και τις έβλεπε απλά σαν αντικείμενα ενίσχυσης του στρατού του και της εξουσίας του. Έλεγε για παράδειγμα ότι «Οι υπήκοοι είναι συνήθως ζώα που αφήνουν να οδηγούνται από κλέφτες και απατεώνες», «ανέβασε σε ένα άλογο μια μαϊμού, μαστίγωσέ το να καλπάσει στους δρόμους και θα δεις τον λαό να τρέχει πίσω του» και «κουράστηκα να κυβερνώ σκλάβους» μεταξύ άλλων. Επίσης αποκαλούσε τον γενικό πληθυσμό «σκυλολόι» και «κοπάδι». Αυτά περί ευαισθησίας λοιπόν είναι ελεεινά παραμύθια.
Αλλά ο μεγαλύτερος εφιάλτης για τους χωρικούς και την αγροτιά ήταν η βίαιη στρατολόγησή τους. Αυτή γινόταν ακόμα και με απαγωγή τους με την έγκριση των αφεντάδων τους στα χωράφια. Ένα μεγάλο κομμάτι του πρωσικού στρατού αποτελούνταν από στρατολογημένους χωρικούς της πρωσικής γης ενώ το υπόλοιπο προερχόταν από το εξωτερικό. Το 1740 ο Φρειδερίκος κληρονόμησε έναν ισχυρό στρατό 83.000 μονάδων. Στο θάνατό του το 1786 ο αριθμός των στρατιωτών είχε εκτιναχθεί στους 190.000! Από αυτό καταλαβαίνουμε πόσο μεγάλη σημασία έδινε ο Φρειδερίκος στην μεγέθυνση του στρατού εις βάρος οποιουδήποτε άλλου τομέα του κράτους του. Καυχιόταν ότι έφτιαξε την «Σπάρτη του Βορρά». Άλλη μια μαρτυρία για το στρατοκρατικό πνεύμα του πρωσικού βασιλείου στα χρόνια του Φρειδερίκου δίνεται από το Πότσδαμ όπου ο Φρειδερίκος έχτισε το περίφημο παλάτι του Sans-Souci. Η περιοχή είχε 6000 πληθυσμό αλλά η αυτοκρατορική φρουρά 12.000 άνδρες! Κάθε χρόνο δαπανιούνταν εκατομμύρια για τον στολισμό και τη μεγέθυνση του παλατιού την ώρα που η αγροτιά ζούσε σε εξαθλίωση ή πέθαινε στους πολύνεκρους πολέμους του Φρειδερίκου.
Η παρατήρηση του Άγγλου πρεσβευτή στο Βερολίνο επί Φρειδερίκου, Hugh Elliot συνοψίζει την τρομακτική εικόνα του τυραννικού καθεστώτος. Έγραφε ότι «Η πρωσική μοναρχία μου θυμίζει μια απέραντη φυλακή, με τον αρχιδεσμοφύλακα στο κέντρο να επιβλέπει τους κρατούμενους».
ΑΙΜΑΤΗΡΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΤΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕ ΔΕΚΑΔΕΣ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΝΕΚΡΟΥΣ
Ένα από τα μελανότερα σημεία της βασιλείας του Φρειδερίκου ήταν το απέραντο αιματοκύλισμα που προκάλεσαν οι πολεμικές, ιμπεριαλιστικές εκστρατείες του. Η μανία του για αιματηρές πολεμικές επιχειρήσεις καθρεφτίζεται στα ίδια τα λόγια και τις διακηρύξεις του:
«Το βόδι πρέπει να οργώνει, το αηδόνι να κελαηδεί, το δελφίνι να κολυμπάει, εγώ να κάνω πόλεμο».
«Η τέχνη του πολέμου είναι η πιο μεγάλη, η πιο εξαίσια».
«Διπλωματία χωρίς όπλα είναι σαν μουσική χωρίς όργανα»
«Όταν γκρεμίσεις με το τσεκούρι ένα δέντρο, καλό είναι να καταστρέψεις και τις ρίζες του για να μη ξαναφυτρώσει κάποτε»
Τον Δεκέμβρη του 1740 ο στρατός του Φρειδερίκου εισέβαλε αναίτια στην Σιλεσία και την ενσωμάτωσε στο βασίλειό του. Πρόσχημα η αμφισβήτηση του δικαιώματος της Μαρίας Θηρεσίας στο θρόνο των Αψβούργων και υποτιθέμενα κληρονομικά δικαιώματα. Προσχώρησε στον αντιαυστριακό σχηματισμό και συνέχισε να πολεμά τους Αυστριακούς σε πολύνεκρες μάχες. Το 1745 εισέβαλλε στη Βοημία και ένα χρόνο μετά κατέκτησε την Σαξονία. Σφαγές, ερήμωση και λεηλασίες ακολουθούν τις κατακτήσεις. Ο Σάξονας διάδοχος του στέμματος Frederick Christian θρηνούσε για την θρασύτητα, την σκληρότητα και την βαρβαρότητα των Πρώσων κατακτητών.
Οι ασταμάτητες κατακτητικές επιχειρήσεις του προκάλεσαν τον πολύνεκρο Επταετή Πόλεμο στον οποίο η Πρωσία συμμάχησε με την Αγγλία εναντίον των Ρώσων, των Αυστριακών, των Σουηδών και των Γάλλων. Το 1756 ο Φρειδερίκος εισέβαλλε ξανά στην Σαξονία και τον ίδιο χρόνο κυρίευσε την Πράγα. Κατατρόπωσε τους Αυστριακούς στο Λόϋτε το 1757 και ένα χρόνο μετά τους Ρώσους. Το 1759 λεηλάτησε και ισοπέδωσε την Δρέσδη. Στα πεδία των μαχών οι τραυματίες θανατώνονταν από ειδικές μονάδες που αφαιρούσαν τη στολή και έριχναν τα πτώματα σε ομαδικούς τάφους. Ο αδερφός του Φρειδερίκου, Ερρίκος, τον αποκαλούσε αιματοπότη και τον παρομοίαζε με τίγρη άπληστη για ωμό κρέας. Ο πολυαίμακτος και βάρβαρος πόλεμος που προκάλεσε ο Φρειδερίκος κόστισε πάνω από μισό εκατομμύριο νεκρούς σκορπώντας παντού καταστροφές, λιμούς, επιδημίες και απόγνωση.
ΞΕΦΤΙΛΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΑΥΣΤΡΙΑΚΑ ΚΑΙ ΡΩΣΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ. ΦΤΑΝΕΙ ΣΤΑ ΠΡΟΘΥΡΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ ΑΛΛΑ ΣΩΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΚΩΛΟΦΑΡΔΙΑ
Το 1760 ο πρωσικός στρατός του Φρειδερίκου βρισκόταν σε πολύ άσχημη κατάσταση. 20 στρατηγοί του είχαν σκοτωθεί στις μάχες και 14 είχαν αιχμαλωτιστεί. Προσπαθώντας να καλύψει τα κενά του αποδεκατισμένου στρατού αναζητούσε απεγνωσμένα μισθοφόρους δεύτερης διαλογής -λούστρους, καπνοδοκαθαριστές, κλέφτες- από τα γερμανικά κρατίδια (Θουριγγία, Σαξονία, Μεκλεμβούργο). Οι δυνάμεις του εχθρικού συνασπισμού -Ρώσοι, Αυστριακοί, Σουηδοί, Γάλλοι- περισφίγγουν το βασίλειό του. Ο περίφημος πρωσικός στρατός, οι λεγόμενοι «Σπαρτιάτες του βορρά» δεν ήταν τόσο ανθεκτικοί όσο πιστευόταν.
Την ίδια χρονιά οι στρατοί των Αυστριακών και των Ρώσων κατέλαβαν και λεηλάτησαν το Βερολίνο. Παρέδωσαν στην πυρά πρωσικά χυτήρια πυροβόλων και εργοστάσια πυρίτιδας. Βλέποντας την πολεμική του βιομηχανία να χάνεται ο Φρειδερίκος φώναζε πάνω στην απελπισία του ότι «το μαγαζί πάει κατά διαόλου»! Από το περιβάλλον του δεχόταν κατηγορίες για έπαρση, αυταρχισμό, σχιζοφρένεια και θρασύτητα. Καταρρακωμένος ηθικά και ψυχικά ο Φρειδερίκος σχεδίαζε να αυτοκτονήσει. Την γλίτωσε όμως από ένα αναπάντεχο γεγονός. Η τσαρίνα της Ρωσίας Ελισάβετ Πετρόβνα πέθανε το 1762 και στη θέση της ανήλθε ο φιλογερμανός τσάρος Πέτρος ΄Γ. Ο Πέτρος ήταν μεγάλος θαυμαστής του Φρειδερίκου και απέσυρε την Ρωσία από τον πόλεμο. Στη συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε επετράπη στην Πρωσία να κρατήσει τα εδάφη της Σιλεσίας κι έτσι μπόρεσε να διατηρηθεί η Πρωσία στην ελίτ των ισχυρών δυνάμεων της Ευρώπης για τα επόμενα χρόνια.
ΔΙΑΛΥΕΙ ΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΙΕΖΕΙ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΜΕ ΑΥΤΑΡΧΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΚΓΕΡΜΑΝΙΣΜΟΥ. ΞΕΣΤΟΜΙΖΕΙ ΕΜΕΤΙΚΑ, ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΩΝΙΚΟ ΛΑΟ
Ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα του Φρειδερίκου ήταν η ουσιαστική συνεισφορά του στον διαμελισμό της Πολωνίας και η πολιτική εθνοκάθαρσης που ακολούθησε εις βάρος των Πολωνών κατοίκων. Συνάπτοντας συμφωνία με τη Ρωσία και την Αυστρία πέτυχε την τριχοτόμηση της Πολωνίας το 1772. Το κέρδος για τον ίδιο ήταν η προσάρτηση σχεδόν ολόκληρης της περιοχής της «Πολωνικής Πρωσίας» (το δυτικό κομμάτι της Πολωνίας) δηλαδή σχεδόν 38.000 εκτάρια γης. Υπό την κατοχή του βρέθηκαν 600.000 άνθρωποι.
Ο Φρειδερίκος ακόμα και πριν την τον επίσημο διαμελισμό της Πολωνίας, είχε προβεί σε διάφορες ενέργειες εναντίον της ώστε να την καταστήσει αδύναμη οικονομικά και πολιτικά. Για παράδειγμα είχε βομβαρδίσει πολωνικά τελωνειακά λιμάνια κατά μήκος του Βιστούλα ο οποίος ήταν η σημαντικότερη εμπορική αρτηρία της Πολωνίας ενώ είχε εμποδίσει την δημιουργία ενός τελωνειακού φρουρίου στον ποταμό. Παράλληλα είχε προκαλέσει αύξηση της τιμής του πολωνικού νομίσματος κάνοντας ευρεία χρήση πολωνικών νομισμάτων. Ο απώτερος σκοπός του Φρειδερίκου ήταν ο εκγερμανισμός των Πολωνών. Για αυτό το σκοπό πήρε μια σειρά από δραστικά μέτρα όπως:
-στελέχωση των διοικητικών υπηρεσιών μόνο από Γερμανούς.
-αποστολή στην νεοαποκτηθείσα Πολωνική Πρωσία 300.000 Γερμανών εποίκων
-κατάσχεση την εκκλησιαστικής περιουσίας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και των Πολωνών ευγενών. Η δεύτερη δόθηκε σε Γερμανούς ευγενείς.
-μείωση των πολωνικών σχολείων και απαγόρευση της πολωνικής γλώσσας ως επίσημης γλώσσας η οποία αντικαταστάθηκε από τη γερμανική.
-θέσπιση βαριάς φορολογίας στους χωρικούς και εικοσαετή υποχρέωση στράτευσης
-απαγόρευση της κυκλοφορίας των πολωνικών προϊόντων της υφαντουργίας (από τα καλύτερα της εποχής) στις περιοχές που κατείχε η Πρωσία, πλήττοντας έτσι την ντόπια υφαντουργία
-απέλαση Πολωνών.
Τα μέτρα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει μια μακρά περίοδος συρρίκνωσης του πολωνικού πληθυσμού και αύξηση του γερμανικού στοιχείου.
Αρνητική εντύπωση σε κάθε σώφρονα μελετητή προκαλούν και τα υποτιμητικά σχόλια του Φρειδερίκου για την Πολωνία και τους Πολωνούς. Ο Φρειδερίκος αποκαλούσε τους Πολωνούς «βρώμικους και αχρείους πιθήκους», «απεριποίητα σλαβικά σκουπίδια» ενώ παρομοίαζε τη χώρα με «αγκινάρα έτοιμη να καταναλωθεί φύλο προς φύλο». Σε μια επιστολή του στον Βολταίρο έγραφε ότι η Πολωνία «είναι ο έσχατος λαός της Ευρώπης, ένας λαός βυθισμένος στη διαφθορά». Την προσαρτημένη Πολωνική Πρωσία (που αργότερα ονομάστηκε Δυτική Πρωσία) συνέκρινε με τον Αποικιακό Καναδά και τους Πολωνούς με τους ινδιάνους Ιροκουά – μια έμμεση (καίτοι άστοχη) αναφορά στην υποτιθέμενη έλλειψη πολιτισμού των Πολωνών. Στο ίδιο μοτίβο και οι Πρώσοι αξιωματικοί που θεωρούσαν τους Πολωνούς «καθυστερημένους Σλάβους». Καταλαβαίνουμε λοιπόν με πόση ευχαρίστηση ο Φρειδερίκος καταδυνάστευσε τον πολωνικό λαό...
ΚΙΒΔΗΛΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΑΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Ο Μέγας Φρειδερίκος πρέπει να είναι ο μοναδικός άνθρωπος στον κόσμο όπου στον τάφο του αφήνουν…πατάτες! Η εν λόγω πρακτική σχετίζεται με έναν από τους πιο διαδεδομένους και επίμονους μύθους γύρω από την βασιλεία του Φρειδερίκου. Λέγεται ότι αυτός εισήγαγε την καλλιέργεια της πατάτας στην ευρύτερη περιοχή της σημερινής Γερμανίας. Όμως με μια πιο προσεκτική ανάλυση της ιστορίας διαπιστώνουμε ότι τα εύσημα πρέπει να αποδοθούν στον προ- παππού του, εκλέκτορα Φρειδερίκο Γουλιέλμο ο οποίος καλλιεργούσε πατάτες ως διακοσμητικό φυτό στους κήπους του παλατιού του. Επίσης πατάτες καλλιεργούνταν ήδη στη Βαυαρία πριν την εποχή του Φρειδερίκου του Μεγάλου. Στην πραγματικότητα λοιπόν ο Φρειδερίκος ο Μέγας ευθύνεται για την διάδοση της καλλιέργειας της πατάτας στην Πρωσία με έκδοση σχετικής διαταγής.
Άλλη μια αρνητική πτυχή της βασιλείας του αφορά το φιλόδοξο πρόγραμμα επέκτασης της καλλιεργήσιμης γης. Με τη δημιουργία χιλιάδων νέων χωριών και 60.000 εκτάριων καλλιεργήσιμων εκτάσεων, ο Φρειδερίκος ευθύνεται για την καταστροφή μεγάλης ποσότητας χλωρίδας, απομάκρυνσης χιλιάδων ζώων από την φυσική τους οικόθεση και τον θάνατο τεράστιας βιοποικιλότητας εν γένει. Στη μανία του δηλαδή να αξιοποιήσει τα αγαθά της γης και να μεγεθύνει την αγροτική αγορά της χώρας του, κάπου έχασε το μέτρο. Δεν θα περιμέναμε κάτι τέτοιο από έναν «σοφό» ηγεμόνα.
ΜΑΣΟΝΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΗΣ
Όπως πολλά διακεκριμένα πρόσωπα της εποχής του Διαφωτισμού, έτσι και o Φρειδερίκος ήταν ελευθεροτέκτοντας (από το 1738). Μάλιστα οι ελευθεροτέκτονες υποστηρικτές του βοήθησαν στην διάδοση της ιστορικής φήμης του ενώ και ο ίδιος λειτουργούσε ως προστάτης τους στην Πρωσία. Ταυτόχρονα όμως ήταν και αντισημίτης παρά τις φήμες περί θρησκευτικής ανεκτικότητας. Αποκαλυπτικό είναι ένα απόσπασμα για τους Εβραίους από την Πολιτική Διαθήκη του: “Έχουμε πάρα πολλούς Εβραίους στις πόλεις. Είναι χρήσιμοι στα πολωνικά σύνορα διότι σε ασκούν το εμπόριο σε αυτές τις περιοχές. Καθώς όμως απομακρυνόμαστε από τα σύνορα, οι Εβραίοι γίνονται μειονέκτημα, σχηματίζουν κλίκες, διεξάγουν λαθραίες συναλλαγές και σκαρώνουν πονηρά κόλπα κάθε είδους τα οποία είναι καταστροφικά για τους κατοίκους των πόλεων και τους εμπόρους. Δεν έχω διώξει κανέναν από καμία σέχτα. Πιστεύω, ωστόσο, ότι είναι συνετό να επιδείξουμε προσοχή έτσι ώστε οι αριθμοί τους να μην αυξηθούν”.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΨΕΥΔΟΣ Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ
Μία από τις συχνότερες ανακρίβειες που λέγονται για τον Φρειδερίκο είναι η αξιοθαύμαστη ανεκτικότητά του σε όλα τα θρησκευτικά δόγματα. Πρόκειται περί μύθου. Μπορεί ο ίδιος ο Φρειδερίκος να ήταν σκεπτικιστής όσον αφορά την θρησκευτική πίστη -σε αντίθεση με τον πατέρα του που ήταν Καλβινιστής Προτεστάντης- και να προσκαλούσε στο βασίλειό του επαγγελματίες από ποικίλα δόγματα αλλά αυτό απέχει από την έννοια της θρησκευτικής ανεκτικότητας. Μια ματιά στα πεπραγμένα του Φρειδερίκου αποκαλύπτει ότι ευνοούσε τον Προτεσταντισμό έναντι του Καθολικισμού. Οι καθολικοί δεν επιλέγονταν ποτέ σε ανώτερα αξιώματα. Στις περιοχές που προσαρτούσε εκμεταλλευόταν και καταπίεζε την Καθολική Εκκλησία. Στη Σιλεσία για παράδειγμα παραβίασε τον εκκλησιαστικό κανόνα και διόρισε κληρικούς που ήταν πιστοί σε αυτόν. Στην Πολωνική Πρωσία κατάσχεσε ολόκληρη την περιουσία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας καθιστώντας τον κλήρο της «όμηρο» του πρωσικού κράτους όσον αφορά τους μισθούς του και την εκτέλεση των θρησκευτικών καθηκόντων του.
Μερικοί ερευνητές εντυπωσιάζονται από το χτίσιμο Καθολικής Εκκλησίας στο Βερολίνο (1747-1773) αλλά αυτό δεν ήταν κάποια πρωτοποριακή κίνηση. Ήδη σε άλλες πόλεις γερμανικών κρατιδίων όπως στη Δρέσδη συνυπήρχαν Καθολικές και Προτεσταντικές εκκλησίες. Στο Μάνχαϊμ καθολικοί και προτεστάντες χρησιμοποιούσαν την ίδια εκκλησία. Άρα λοιπόν δεν είναι ακριβές να μιλάμε για θρησκευτική ανεκτικότητα αλλά για θρησκευτική προκατάληψη του Φρειδερίκου εις βάρος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
Παρά την επιτυχία των προγραμμάτων του Φρειδερίκου σε διάφορους τομείς λειτουργίας του κράτους, υπήρξαν και αρκετές περιπτώσεις που ο «μεγάλος» στρατοκράτης-βασιλιάς τα θαλάσσωσε. Για παράδειγμα πολλά χρήματα ξοδεύτηκαν στην ανάπτυξη βιομηχανίας μεταξιού χωρίς όμως τα επιθυμητά αποτελέσματα. Η παραγωγή πορσελάνης -ενός προϊόντος υψηλού στάτους στις βασιλικές αυλές του 18ου αιώνα- αποδείχτηκε πολύ ακριβή και δεν απέδωσε τα αναμενόμενα οφέλη. Επίσης η φύλαξη στα βασιλικά θησαυροφυλάκια μεγάλων χρηματικών ποσών περιόρισε την κυκλοφορία «ρευστού» κεφαλαίου στην αγορά κι αυτό αποδείχτηκε ζημιογόνος πρακτική για μια κοινωνία με υψηλά ποσοστά φτώχειας. Τέλος, ελάχιστα ήταν τα οικονομικά οφέλη από την σύσταση της Βασιλικής Τράπεζας του Βερολίνου (1765) και της Ναυτικής Εμπορικής Εταιρίας (1773) «Seehandlung» με αποστολή την ανάπτυξη του υπερπόντιου εμπορίου για λογαριασμό του κράτους. Η βάση της πρωσικής οικονομίας παρέμεινε αγροτική.
ΜΕΤΡΙΟΤΑΤΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Ένας από τους λόγους που οι γλείφτες ιστορικοί παρουσιάζουν τον Φρειδερίκο ως «φιλόσοφο βασιλιά» και «φωτισμένο ηγεμόνα» είναι η συλλογή πολλών ποιημάτων, ιστορικών και φιλοσοφικών έργων που άφησε. Παρότι η ποσότητα των πονημάτων αυτών είναι πράγματι μεγάλη για τα δεδομένα ενός μιλιταριστή βασιλιά, η ουσία του ζητήματος είναι ότι πρόκειται για δουλειές μέτριου έως χαμηλού επιπέδου. Κανείς δεν θα μνημονεύσει σήμερα τα έργα του ούτε θα τα βάλει δίπλα στα έργα μεγάλων φιλοσόφων της ανθρωπότητας. Ένα δείγμα από το άθλιο συγγραφικό έργο του Φρειδερίκου παίρνουμε διαβάζοντας ας πούμε το «Palladion» ένα βλακώδες στιχούργημα που παρουσιάζει τον Ιωάννη ως ερωμένο του Χριστού. Στο ίδιο έργο παρουσιάζει τους αγίους ως ομοφυλόφιλους και απατεώνες. Έγραψε και κάτι γνωμικά, απλοϊκά και της πλάκας όπως τα «Το στέμμα είναι απλά ένα καπέλο που αφήνει τη βροχή να περνάει μέσα» και «Λίγοι άνθρωποι σκέφτονται. Και όμως, θέλουν να αποφασίζουν για όλα.»
Μιλάμε για το απαύγασμα της βαθιάς φιλοσοφικής σκέψης!
Μια άλλη κατακριτέα πτυχή της δοκιμιογραφίας του σχετίζεται με την αυθεντικότητά της και τις ξένες προσθήκες. Δηλαδή ο Φρειδερίκος έγραφε ένα τμήμα των στιχουργημάτων του και διάφοροι διανοούμενοι που είχε προσλάβει τα διόρθωναν ή προσέθεταν δικούς τους στίχους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η «Τέχνη του πολέμου», ένας αποκρουστικός παιάνας 1600 στίχων που έγραψε ο Φρειδερίκος για να υμνήσει τα πρωσικά όπλα. Στο έργο αυτό ο Βολταίρος που τα τσέπωνε από τον Φρειδερίκο για να επιμελείται τα συγγράμματά του και να τον κολακεύει, προέβη σε διορθώσεις και αλλαγές, προσθέτοντας 300 στίχους.
ΑΠΟΥΣΙΑΖΕΙ Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΑΓΚΑΛΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΕΒΑΤΙ ΤΟΥ. ΚΟΙΜΟΤΑΝ ΜΕ ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ ΤΟΥ
Όπως έχει ήδη ειπωθεί ο Φρειδερίκος απεχθανόταν τις γυναίκες και δεν ένιωθε καμία ερωτική έλξη για αυτές. Η έννοια της γυναικείας αγκαλιάς όταν πλάγιαζε στην κρεβατοκάμαρά του ήταν ξένη γι’ αυτόν. Δεν τον αγάπησε καμία ποτέ. Ο μοναδικός σύντροφός του τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο μυθικό ανάκτορο Sans Souci ήταν τα σκυλιά του, 5-6 ιταλικά γκρεϊχάουντ. Τα ανέβαζε στο κρεβάτι του για συντροφιά και κοιμόταν μαζί τους. Είχε μάλιστα αξιώσει να τα θάψουν μαζί του όταν πεθάνει.
ΑΡΡΩΣΤΗΜΕΝΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΑΜΠΑΚΙΕΡΕΣ
Ένα από τα αθεράπευτα φετίχ και αποκλειστική απασχόληση του Φρειδερίκου ήταν η συλλογή από ταμπακιέρες. Είχε στην κατοχή του εκατοντάδες πολυτελείς ταμπακιέρες από χρυσό, ίασπη, αχάτη, διακοσμημένες με πολύτιμους λίθους και διαμάντια. Έκρυβε 4-5 απ’ αυτές στα θυλάκιά του ή τις κρατούσε γοητευμένος στα χέρια του. Όταν ταξίδευε στο Βερολίνο τις κουβαλούσε πάντοτε μαζί του ασφαλισμένες σε χρηματοκιβώτιο. Σύμφωνα με κάτι φήμες μια ταμπακιέρα του είχε σώσει τη ζωή εκτρέποντας σφαίρα. Μία από τις ταμπακιέρες από αιματόλιθο από αυτές που έχουν διασωθεί έχει πάνω της σχεδόν 3000 διαμάντια!
ΕΜΕΤΟΣ: ΟΙ ΝΑΖΙ ΤΙΜΟΥΝ ΤΟΝ «ΠΕΦΩΤΙΣΜΕΝΟ» ΤΥΡΑΝΝΟ
Είναι αναμενόμενο οι απανταχού τύραννοι και μιλιταριστές να αποδίδουν τιμές στους ομοειδείς τους του παρελθόντος. Έτσι λοιπόν και ο Φρειδερίκος έγινε ένα από τα αγαπημένα πρόσωπα των αιμοβόρων ναζί και τα επιφανή στελέχη τους τον τίμησαν δεόντως. Το 1933 ο στρατάρχης Χίντεμπουργκ αμέσως μετά την ανακήρυξη του Χίτλερ σε «φύρερ» του ΄Γ ράιχ απέθεσε στον τάφο του Φρειδερίκου ένα στεφάνι από χρυσές δάφνες. Την περίοδο 1933-1945 οι ναζί παρουσίαζαν τον Φρειδερίκο ως πρόδρομο του Χίτλερ και καλλιεργούσαν ελπίδες ότι άλλο ένα θαύμα όπως η διάσωση του Φρειδερίκου το 1762 θα έσωζε τη Γερμανία την τελευταία στιγμή! Ο υπουργός Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκαίμπελς ανέθεσε σε καλλιτέχνες να φτιάξουν περίτεχνους πίνακες που απεικόνιζαν τον Φρειδερίκο, τον Μπίσμαρκ και τον Χίτλερ μαζί, με σκοπό να δημιουργήσει την αίσθηση ενός ιστορικού συνεχούς μεταξύ τους και ταυτόχρονα να «νομιμοποιήσει» το ναζιστικό καθεστώς. Το 1942 κυκλοφόρησε το προπαγανδιστικό, ναζιστικό φιλμ Der große König (Ο Μεγάλος Βασιλιάς) που εξιστορούσε τη ζωή και τα στρατιωτικά κατορθώματα του Φρειδερίκου. Καθ’ όλη τη διάρκεια του ΄Β Παγκοσμίου Πολέμου ο Χίτλερ συνέκρινε τον εαυτό του με τον Φρειδερίκο και διατηρούσε στο τελευταίο καταφύγιό του ένα αντίγραφο του διάσημου πορτραίτου του Φρειδερίκου από τον Anton Graf. Επίσης είχε κρύψει τον σκελετό του Φρειδερίκου σε ένα αλατωρυχείο κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών των Συμμάχων!
(Προπαγανδιστική αφίσα των ναζί. Φρειδερίκος-Μπίσμαρκ-Χίντεμπουργκ-Χίτλερ: Αυτό που ο βασιλιάς κατέκτησε, ο πρίγκιπας διαμόρφωσε, ο αρχιστράτηγος υπερασπίστηκε, ο στρατιώτης διέσωσε και ένωσε)
Την ίδια αντίφαση βλέπουμε και στην περίπτωση του ελευθεροτεκτονισμού του Φρειδερίκου και της δίωξης των τεκτόνων από τους ναζί (μικρότερης έντασης όμως σε σχέση με τους gay άνδρες). 
