Το «ιατρικό θαύμα» της Κούβας

[Juno]

Πόσο φιλάνθρωποι είναι στην πραγματικότητα οι γιατροί της Κούβας;

Πόσο φιλάνθρωποι είναι στην πραγματικότητα οι γιατροί της Κούβας;
Κουβανοί γιατροί ταξιδεύουν σε όλον τον κόσμο και γίνονται δεκτοί ως Μεσσίες, ειδικά αυτές τις μέρες που ρίχνονται στη μάχη εναντίον του κορονοϊού. Είναι όμως αφελές να περιγράφεται αυτό ως «ανθρωπιστική βοήθεια» και «ένδειξη αλληλεγγύης».


Η Διεθνής Ιατρική Ταξιαρχία Henry Reeve της Κούβας καθώς αναχωρεί για την Ιταλία, 21 Μαρτίου 2020.
Βασίλης Σταματίου

Η εικόνα της ομάδας των Κουβανών γιατρών να καταφθάνει στην Ιταλία ανεμίζοντας κουβανικά σημαιάκια κυκλοφόρησε ευρύτατα το τελευταίο διάστημα, τόσο στα διεθνή όσο και –ίσως ακόμα περισσότερο– στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης.

Αν και ομάδες γιατρών από αρκετές χώρες δουλεύουν ήδη εκεί συνδράμοντας το ιταλικό εθνικό σύστημα υγείας που βρίσκεται στο όριο της κατάρρευσης, ειδικώς η κουβανική αποστολή γνώρισε ιδιαίτερη δημοσιότητα και στην Ελλάδα συνοδεύτηκε σχεδόν αποκλειστικά από ρεπορτάζ και σχόλια που εξήραν τον «κουβανικό ανθρωπισμό» και περιέγραφαν την κομμουνιστική Κούβα ως μία «μικρή χώρα που, παρά τον αποκλεισμό που υφίσταται, διδάσκει αλληλεγγύη και ανθρωπιά τις μεγάλες χώρες, στέλνοντας τους γιατρούς της να βοηθήσουν τους λαούς που έχουν ανάγκη» κ.λπ. Η θέση αυτή αναπαράχθηκε όχι μόνο από όλες τις φιλικές προς το κουβανικό καθεστώς ντόπιες πολιτικές δυνάμεις και τα μέσα τους, αλλά και από όλα σχεδόν τα σημαντικά ΜΜΕ, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων, και έγινε δεκτή ως η αλήθεια.



Ωστόσο, η περιγραφή της αποστολής Κουβανών γιατρών στο εξωτερικό (εν προκειμένω, στην Ιταλία) ως «ανθρωπιστικής βοήθειας» βασίζεται σε μία, θέλουμε να ελπίζουμε καλοπροαίρετη, παρανόηση λόγω άγνοιας: στην πραγματικότητα, όχι μόνο οι ιατρικές αποστολές της Κούβας χρεώνονται αδρότατα από το κουβανικό καθεστώς, αλλά αποτελούν σήμερα τη σημαντικότερη πηγή εσόδων του κουβανικού κράτους, έχοντας πλέον ξεπεράσει σε τζίρο ακόμα και τον τουρισμό. Αυτό είναι κοινή γνώση και δεν αποτελεί μυστικό: έχουν γραφτεί εκατοντάδες άρθρα και έχουν γίνει άπειρα ρεπορτάζ στον διεθνή Τύπο, από την ισπανική El Pais και το BBC μέχρι το TIME, το Economist και πολλά ισπανόφωνα μέσα, για αυτήν την αξιοπρόσεκτη και ομολογουμένως έξυπνη εξαγωγή υπηρεσιών της Κούβας, ενώ ούτε και η ίδια η Κούβα το αρνείται, αν και για ευνόητους λόγους προτιμά να υπερπροβάλλει τις εικόνες των γιατρών με τα σημαιάκια και να αποσιωπά όσο πιo πολύ μπορεί το θέμα των οικονομικών ανταλλαγμάτων, καθώς οι δημόσιες σχέσεις και το ίματζ είναι μία πολύ σημαντική διάσταση της «ιατρικής διπλωματίας» της (medical diplomacy έχει ονομαστεί στον ξένο Τύπο).

Σε κάποιες, πάντως, περιπτώσεις που έχει πιεστεί, το κουβανικό καθεστώς (και πρόσφατα ο πρόεδρος του Μιγέλ Ντίας-Κανέλ αυτοπροσώπως) έχει χρησιμοποιήσει τον όρο «πρόγραμμα υγειονομικής συνεργασίας με άλλες χώρες». Πέρσι (2019) μάλιστα, σε μία ασυνήθιστη κίνηση για τα μυστικοπαθή δεδομένα της κουβανικής κυβέρνησης, δόθηκαν στη δημοσιότητα τα επίσημα στατιστικά του κουβανικού εμπορίου: σε αυτά οι «ιατρικές υπηρεσίες» καταλάμβαναν το ιλιγγιώδες 46% των εξαγωγών και ήταν υπεύθυνες για το 6% του κουβανικού ΑΕΠ, δηλαδή σχεδόν $6 δισ., ένα ποσό, πάντως, αισθητά μικρότερο από αυτό των προηγούμενων ετών, για λόγους που θα εξηγήσουμε.