Ηπειρώτικη Μουσική

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]

http://www.ipirotikos.gr/music.htm

Η μουσική παράδοση της Ηπείρου αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους πολιτιστικούς θησαυρούς της Ελλάδας.

Διακρίνεται από το μελωδικό και αρμονικό χρώμα που την περιβάλλει. Οι μελωδικές γραμμές είναι σύντομες, ο ήχος είναι λυπητερός, ακόμα και τα τραγούδια με εύθυμο σκοπό ή με σατυρικό περιεχόμενο ηχούν “βαριά”. Η άγρια λιτότητα του ορεινού τοπίου δεν μπορούσε παρά ν' αντανακλάται μέσα στη μουσική, ακόμα κι όταν ο καλλιτέχνης δημιουργούσε τα χαρακτηριστικά στολίδια και τσακίσματα.



ΟΡΓΑΝΑ



ΦΛΟΓΕΡΑ

Ένα από τα κύρια ηπειρώτικα όργανα, που είναι πανελληνίως διαδεδομένο, είναι η φλογέρα.

Το συνηθέστερο υλικό είναι το καλάμι, στο οποίο ανοίγονται 5 – 7 τρύπες.

Επειδή κατασκευάζεται από τον ίδιο τον οργανοπαίχτη οι αποστάσεις των οπών γίνεται σύμφωνα με τα δάχτυλα του. Άρα, το όργανο δεν ανταποκρίνεται πλήρως στο σύστημα που ορίζει τόνους και ημιτόνια.

ΚΛΑΡΙΝΟ

Ο διάδοχος της φλογέρας είναι το κλαρίνο το οποίο είναι πιο απλό απ' αυτό που χρησιμοποιείται στην συμφωνική ορχήστρα γιατί έχει λιγότερα κλειδιά και αρκετές τρύπες τελείως ακάλυπτες.

ΒΙΟΛΙ

Ο ρόλος του βιολιού στην κομπανία είναι να συμπληρώσει το κλαρίνο και να “γεμίζει” τα κενά. Στην Ήπειρο παίζονται επαναλαμβανόμενα ρυθμικά μοτίβα, δημιουργώντας έτσι ένα αρμονικό φάσμα στο οποίο κινείται το κλαρίνο.

ΛΑΟΥΤΟ

Το λαούτο είναι το πολυφωνικό όργανο της κομπανίας. Ο ρόλος του είναι συνοδευτικός. Συχνά όμως ξεχωρίζει και στις οργανικές εισαγωγές, κι ακόμα συχνότερα στον αυτοσχεδιασμό. Το ηπειρώτικο λαούτο αποτελείται από τέσσερις διπλές χορδές κουρδισμένες ανά δύο και παίζεται με πένα ή φτερό.

ΝΤΕΦΙ

Το ντέφι, έχει ρυθμικό ρόλο σε πλαίσια πάντα λιτά και συντηρητικά. Δεν αυτοσχεδιάζει ποτέ, περιορίζεται δηλαδή ώστε να υπογραμμίζει τα χορευτικά βήματα εναλλάσσοντας ένα βαρύ (θέση) κι ένα οξύ (άρση) ήχο. Με αυτό τον τρόπο χαρακτηρίζει τυπικά, το γνωστό αργόσυρτο ηπειρώτικο ύφος.



Ο ρυθμός της οργανικής μουσικής στην Ήπειρο είναι πιο αργή απ' ό,τι στην υπόλοιπη Ελλάδα, είτε πρόκειται για μοιρολόι, είτε για τραγούδι της τάβλας, είτε πάλι για χορευτικούς σκοπούς, που αποδίδονται βαριά και μακρόσυρτα.

Όλα τα παραπάνω αναφέρονται στην μονοφωνική μουσική.

Όταν η μουσική είναι οργανική, η εκτέλεσή της αφήνεται σε ένα μόνο όργανο, ενώ τα υπόλοιπα έχουν απλώς συνοδευτικό ρόλο.

Όμως στην Ήπειρο συναντάμε και ένα ακόμα είδος μουσικής, την πολυφωνική. Το είδος αυτό απαντάται στα βόρεια του νομού της Ηπείρου καθώς και στην Βόρειο Ήπειρο.

Σπάνια υπάρχει η συνοδεία οργάνων. Υπάρχουν τρεις μελωδικές γραμμές οι οποίες αντιστοιχούν σε τραγουδιστικούς ρόλους:

O παρτής: είναι αυτός που αρχίζει το τραγούδι, εκτελεί την πρώτη και κύρια μελωδική γραμμή. Είναι ο μόνος που τραγουδά καθαρά τους στίχους, σε σχέση με τους υπόλοιπους που χρησιμοποιούν μερικές μόνο συλλαβές του κειμένου.

Ο γυριστής, που γυρίζει ή τσακίζει την μελωδική του γραμμή.

Ο κλώστης, που κλώθει την μελωδική του γραμμή.

Ο ισοκράτης, που αποδίδεται από δύο ως τέσσερα άτομα (κάποιες φορές και περισσότερα), που κρατούν το ρυθμό του παρτή.

Στον εικοστό αιώνα εμφανίζεται και μια τέταρτη φωνή, τραγουδισμένη από έναν ισοκράτη που αποκαλείται ρίχτης. Αυτός δίνει στον παρτή το χρόνος να ξεκουραστεί και να προετοιμαστεί για τη συνέχεια του τραγουδιού.

Χαρακτηριστικό πάντως όλων των φωνών είναι η απότομη και τονισμένη διακοπή της μελωδικής τους γραμμής.

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]

Παραδοσιακός χορός και τραγούδι της Ηπείρου, ο οποίος είναι εμφανές ότι χορευόταν στο τέλος των πανηγυριών και των διαφόρων εκδηλώσεων της καθημερινής ζωής. Ξεκίνησε φυσικά ως χορός του γάμου, ο τελευταίος για την ακρίβεια, αλλά επεκτάθηκε να τραγουδιέται και σε άλλες περιστάσεις. Αντίστοιχος σκοπός απαντάται και στα τραγούδια των Σαρακατσάνων της Ηπείρου με τα ίδια περίπου λόγια, αλλά και στους βλαχόφωνους πληθυσμούς πάλι σε σχεδόν ακριβή μετάφραση, στη βλάχικη γλώσσα.

A Greek folk song from Epirus, which wad danced at the end of feasts. There is a similar dance at the songs of "Sarakatsanoi". The polyphony of Epirus is an ancient Greek tradition that have inherited today by Albanians too. Nevertheless, UNESCO decided to "recognize" them as Albanian folk songs...

Οι στίχοι:
Ήρθ' ο καιρός να φύγουμε, ροδιά μου, ροδιά μου
στα σπίτια μας να πάμε μικρή ροδακινιά μου.
Και πάλι θ' ανταμώσουμε ροδιά μου, ροδιά μου
στης νύφης τα (ε)πιστρόφια, μικρή ροδακινιά μου.
Αρνιά θα ψήσουμε, παιδιά, ροδιά μου, ροδιά μου
θα φάμε και θα πιούμε και θα σας ευχηθούμε.

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]

[Beria]

συνέχισε

[ΛΑΘΕ ΒΙΩΣΑΣ]

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]

Φωτογραφίες από την περιοχή του Ζαγορίου υπό τους ήχους του ΤΕΡΑΣΤΙΟΥ Πέτρου Λούκα και της ορχήστρας του....Στη φωνή ο επίσης ΤΕΡΑΣΤΙΟΣ Αντώνης Κυρίτσης.

[Beria]

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]

ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ
1.ΑΣΠΡΗ ΚΑΤΑΣΠΡΗ ΒΑΜΒΑΚΙΑ(ΧΛΩΜΟ ΠΟΓΩΝΙΟΥ)
2.ΤΙ ΚΑΚΟ ΚΑΝΑ Ο ΚΑΥΜΕΝΟΣ(ΒΟΥΡΚΟΣ-ΔΡΟΠΟΛΗ)
3.ΜΙΑ ΠΑΠΑΔΙΑ ΣΤΟΝ ΑΡΓΑΛΕΙΟ(ΧΕΙΜΑΡΑ)
ΤΑ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟ ΕΙΔΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ..ΕΧΟΥΝ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥΣ ΒΑΘΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΟΥ ΔΙΑΜΕΛΙΣΤΗΚΑΝ ΚΑΙ ΕΦΤΙΑΞΑΝ ΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟ.ΠΟΓΩΝΙ,ΚΟΝΙΤΣΑ.ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΥΤΑ ΑΠΑΡΤΙΖΟΝΤΑΙ ΑΠΤΟΝ ΠΑΡΤΗ ΠΟΥ ΠΑΙΡΝΕΙ ΔΗΛΑΔΗ ΑΡΧΙΚΑ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ,ΤΟ ΚΛΩΣΤΗ Η ΓΥΡΙΣΤΗ ΠΟΥ ΤΟ ΓΥΡΙΖΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΛΑΡΥΓΓΑ,ΤΟΝ ΤΣΑΚΙΣΤΗ ΠΟΥ ΤΣΑΚΙΖΕΙ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΙΣΟΚΡΑΤΕΣ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑΝΕ ΤΟ ΙΣΟ...

[κουλούρι Θεσσαλονίκης]

Villagers of Ioannina City - Zvara

Πάρτε ζβάρα τα βουνά τις κορφές
νησιά και πόλεις, τα χωριά, γιοφύρια
άιντε πάρτε τα βρε

Πάρτε ζβάρα τα βουνά τις κορφές
νησιά και πόλεις, τα χωριά, γιοφύρια
και αλωνίστε τα βρε

Πάρτε ζβόρα και άντε πιάστε τα βρε
πιάστε δρόμους, πλατείες, τα στενά στη γύρα
άιντε πιάστε τα βρε

Πάρτε ζβόρα και άντε πιάστε τα βρε
πιάστε δρόμους, πλατείες, τα στενά στη γύρα
και πατήστε τα βρε

Πάρτε τα ζβάρα όλα κάψτε τα βρε
βρείτε κάθε παλιό, κάθε σάπιο και μαύρο
και άιντε κάψτε το βρε

Πάρτε τα ζβάρα όλα κάψτε τα βρε
κάψτε κάθε παλιό, για να βγει από μέσα
ο πιο όμορφος ανθός

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]

Τραγούδι: Παναγιώτης Ντούλες
Κλαρίνο: Θοδωρής Γεωργόπουλος
Λαούτο:Κώστας Παπαπροκοπίου, Κώστας Φιλιππίδης
Βιολί: Μιχάλης Τσιάτης
Ντέφι: Κώστας Φιλιππίδης


Η μουσική του Πωγωνίου και το πανάρχαιο πολυφωνικό ιδίωμα της Δερόπολης, σε ένα CD από τον Θοδωρή Γεωργόπουλο στο κλαρίνο, τον Αχιλλέα Χαλκιά βιολί και τραγούδι και το Πολυφωνικό συγκρότημα Δερβιτσάνης Αργυροκάστρου σε μια έκδοση της Αδελφότητας Κάτω Λαβδάνης Ηπείρου

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]

[Beria]

Ο Γιαννιώτης συγγραφέας, τραγουδιστής και ένας από τους 2-3 σπουδαιότερους έλληνες ζωγράφους του περασμένου αιώνα, Νίκος Χουλιαράς είχε βγάλει έναν δίσκο το 1973 με ηπειρώτικα, τραγουδισμένα με το δικό του ύφος

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]

ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΑΛΕΚΟΣ ΚΙΤΣΑΚΗΣ
ΚΛΑΡΙΝΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΨΑΛΗΣ

[ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ]