Ε αφού από ότι φαίνεται σε ενδιαφέρει η φιλοσοφία της τέχνης, καλό θα ήτανε για σένα φαντάζομαι να μελετήσεις, αν δεν το έχεις κάνει ακόμη δηλαδή, τα μεγάλα πνεύματα που ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο θέμα, ας πούμε τον Χέγκελ:
Ναι, είχα κι άλλα έργα να δείξω, όμως αυτό θα το χαρακτήριζα το αριστούργημα μου.
Πράγματι φαίνεται να έχει πολύ ενδιαφέρον ο Χέγκελ, τουλάχιστον όπως τον διαβάζω θολά από την εγκυκλοπαίδεια που παράθεσες. Εντελώς επιπόλαια, μου κινεί αρχικά το ενδιαφέρον αυτή η διάκριση που κάνει ανάμεσα στην προ-τέχνη και στην τέχνη, όπου στην πρώτη ο άνθρωπος είναι ακόμα "δέσμιος της ζωώδους φύσης του" και δεν έχει "ελευθερωθεί οριστικά", όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην αρχαιοελληνική κλασική τέχνη και στην επιμονή της στην απόδοση της ανθρώπινης μορφής. Θα μπορούσε νομίζω να συγκριθεί με τη "δόμηση του εγώ" και την "αυτονομία" που περιγράφει η ψυχανάλυση, με τη διαφορά ότι το "ζώον" αντιμετωπίζεται με πολύ μεγαλύτερο δέος και επιφύλαξη από την τελευταία.
Να υποθέσω εδώ ότι ο Χέγκελ ήταν πολύ τυχερός που δεν έζησε την αυγή της μοντέρνας τέχνης. Θα ήταν ένα πολύ παράξενο πισωγύρισμα για την κοσμοαντίληψη του.
Βασικά νομίζω πως το όμορφο στον Χέγκελ έχει μια άρρηκτη σχέση με το ελεύθερο: κάτι είναι όμορφο επειδή είναι ελεύθερο αλλά και αντίστροφα, η ελευθερία κάποιου πράγματος, του προσδίδει μια ομορφιά, αναγκαστικά. Έτσι λοιπόν, η τέχνη όπως αυτή εκφράζεται μέσω του ανθρώπου, με την ομορφιά της, τον απελευθερώνει. Ενώ φαντάζομαι πως στο ανώτατο επίπεδο έκφρασης, ελευθερία και ομορφιά ταυτίζονται ή συμπίπτουν, γίνονται ένα.
Ο Χέγκελ στη διεξοδική του ανάλυση που επιχειρεί για την τέχνη, χρησιμοποιεί την ίδια μέθοδο που είχε χρησιμοποιήσει στη Λογική του (παλιά μου τέχνη κόσκινο που λένε): τοποθετείται πάνω σε ένα πράγμα - σαν μαγικό χαλί - το οποίο ονομάζει Πνεύμα (Spirit ή Ghost/Geist), και το παρακολουθεί στενά, σε στενό κορσέ, καθώς αυτό εκδηλώνεται και ξεδιπλώνεται στην Ιστορία, την εξέλιξή του. Με αυτόν τον τρόπο εξετάζει διάφορους πολιτισμούς και τέχνες ανά τους αιώνες, για να κάνει διακρίσεις, κατηγοριοποιήσεις βασικά, ανάλογα με τον βαθμό ελευθερίας που επιτυγχάνει αυτό το μυστήριο Πνεύμα. Παρατηρούμε λοιπόν πως η τέχνη δεν ακολουθεί ένα γραμμικό σύστημα ανάπτυξης. Κάπου λέει σχετικά με την προ-τέχνη:
Hegel's account is not meant to be strictly historical, but rather to place the various forms of pre-art discussed in a logical relation to one another. This relation is determined by the degree to which, in each form of pre-art, spirit and nature (or the sensuous) are differentiated from one another.
Το "λογική σχέση" είναι το σημαντικό εδώ (τα πάντα είναι λογικά στον Χέγκελ έτσι κι αλλιώς): οι 4 διαφορετικές κατηγορίες της προ-τέχνης που κάνει σχετίζονται με τον βαθμό απεξάρτησης του πνεύματος από τη φύση (ή το αισθητό). Έτσι λοιπόν η 1η κατηγορία βρίσκεται λογικά πρώτη πίσω από τη 2η, η 2η λογικά δεύτερη πίσω από την 3η, κοκ. Παρομοίως, όταν έχει αφήσει την προ-τέχνη και εξετάζει πλέον την τέχνη όπου το Πνεύμα έχει απεγκλωβιστεί πλήρως από τη φύση για να δεσμευτεί κι εγκλωβιστεί στον άνθρωπο πια, εκεί κάνει άλλες διακρίσεις και κατηγοριοποιήσεις (κλασική και ρομαντική τέχνη). Σε αυτές, το Πνεύμα διατηρεί τον ανεξάρτητο του χαρακτήρα αλλά χρησιμοποιεί τη φύση και το αισθητό για να εκδηλωθεί: είναι ένα μεν με το αισθητό αλλά και διαφορετικό συνάμα, όχι όπως στην προ-τέχνη που ήταν όντως ένα, αδιαχώριστο - περίεργα πράγματα! χε, κάτι σε Παΐσιο παραπέμπει αυτό!
Μα και δεν μπορώ να καταλάβω αυτό που λες σχετικά με την ψυχανάλυση. Στο εγελιανό σύστημα θα μπορούσαμε να πούμε πως η "δόμηση του εγώ" και η "αυτονομία" της ψυχανάλυσης που λες είναι η διάσπαση που επιχειρεί το Πνεύμα με τη φύση, όπως στην προ-τέχνη, που ορθά διαπίστωσες. Τη διαφορά δεν κατάλαβα.
Τέλος πάντων, για να απαντήσω, εν μέρει, εν πολύ μέρει και στο τελευταίο, καταλαβαίνεις φαντάζομαι πλέον πως το λογικά πρώτο δεν πρέπει να σχετίζεται με το χρονικά πρώτο, μα και γενικότερα το λογικό με το χρονικό. Εγελιανά θα λέγαμε πως γύρους κάνει το Πνεύμα και εμφανίζεται σε όλες του τις πιθανές μορφές, τις λογικές του μορφές, ανά πάσα τόπο και στιγμή. Τόσο στον ίδιον τον άνθρωπο όσο και στο περιβάλλον του. Για αυτό και κάποιοι είναι εκτός τόπου και χρόνου, ή πολύ μπροστά από την εποχή τους που λένε.
Τέλος οφείλω να παρατηρήσω πως βλέπω μια ομοιότητα στην ανάλυση που κάνεις εσύ, αυτή την ιστορική, εμ την εξελικτική, με τις αφαιρετικές δομές, τους συμβολισμούς, τη γεωμετρία, τις μορφές, την ηλικιακή εξέλιξη του ανθρώπου κλπ, με αυτή του Χέγκελ, με τη μόνη διαφορά στη μεθοδολογία, πως δεν έχεις ως πρωταγωνιστή του δράματος το Πνεύμα. Τα αποτελέσματα των ερευνών σου είναι ίσως διαφορετικά αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία.
Δε νομίζω πως είμαι σε θέση να συσχετίσω τον Χέγκελ με τη ψυχανάλυση, πρώτα γιατί αγνοώ πλήρως τον πρώτο, και κατά δεύτερο λόγο γιατί η ψυχαναλυτική θεωρία μοιάζει κάπως με τη Λερναία Υδρα.
Τι σημαίνει αυτό.
Σημαίνει ότι όπως συνήθως γίνεται, μια νέα ανακάλυψη συσσωρεύει γύρω της πολλούς φορείς από διαφορετικές ερμηνείες. Έτσι η ανακάλυψη
της λίμπιντο για παράδειγμα έθεσε ένα θεμελιώδες ερώτημα: που ριζώνει αυτή η ενέργεια , από που απορρέει;
Ριζώνει μέσα στη Φύση; Στα κοινωνικά γεγονότα;
Σε κάποιον άυλο κόσμο; Ανάλογα λοιπόν με τον τρόπο που αυτό το ερώτημα απαντήθηκε φάνηκαν οι διαφορετικές ερμηνείες της ψυχανάλυσης που πιάσανε όλο το φιλοσοφικό φάσμα , από τον υλισμό, μέχρι τον ιδεαλισμό παραδείγματος χάρη.
Έτσι είναι εντελώς διαφορετικό να συγκρίνει κανείς τον Χέγκελ με τον ορθολογιστή Φρόυντ, και τελείως άλλο με τον μεταφυσικό Γιουνγκ.
Μέσα όμως στην αμάθειά μου για τον Χέγκελ, αυτό που θα μπορούσα να διακρίνω σα θεμελιώδη διαφορά ανάμεσα στην Εγελιανή και τη ψυχαναλυτική αντίληψη, είναι ότι η πρώτη είναι μακροσκοπική, αφορά δηλαδή σε μεγάλα μεγέθη, όπως η ιστορία και η κοινωνία, ενώ η δεύτερη εστιάζει σε μια σχέση διαπροσωπική, σχεδόν πάντα δυαδική. Ο περίφημος «Άλλος» του Λακάν, μας δείχνει τη τεράστια σημασία του σχετίζεσθαι , προκειμένου να αρθρωθεί οποιοσδήποτε Λόγος, οποιαδήποτε δομή , σαν προϋπόθεση ενός εαυτού. Και στο μεγαλύτερο μέρος της αυτή η διαδικασία, στη γένεσή της, δεν είναι λογική.
Και πάλι βέβαια, αν αυτή η διαδικασία (ελευθερίας, εξατομίκευσης) είναι μια υπόθεση κυρίαρχα δυαδική, το τι συμβαίνει σε αυτή τη σχέση, παίρνει μια μορφή αλήθειας που μπορεί και ξεφεύγει από την Ιστορία, αποκτά δηλαδή το άρωμα του «Απόλυτου». Και εδώ θα μας μπει ο Χέγκελ στη συζήτηση, από τα αριστερά.
Να το πω χονδροειδώς με παραδείγματα.
Μας λέει λοιπον η ψυχανάλυση, ότι ένα βρέφος έρχεται σε συνείδηση του εαυτού του μέσα από τη σχέση του με τη μητέρα και μόνο με αυτή. Έτσι πετυχαίνεται ο πρώτος βαθμός αυτονομίας, απ-εξάρτησης και συγκρότησης γύρω από ένα κέντρο, ένα εγώ. Δεν μπορεί να γίνει μια συζήτηση για την ανθρώπινη ελευθερία, χωρίς να κοιτάξει κανείς τη ρίζα του φαινομένου.
Αυτή η ριζική λοιπόν σχέση μητέρας παιδιού, έχει μια δική της εσωτερική δυναμική, που μπορεί να επαναλαμβάνεται μέσα στην ιστορία , υπερβαίνοντάς τη, κατά κάποιο τρόπο.
Η μελαγχολία για παράδειγμα, εδράζεται στην αποτυχία της μητρικής σχέσης, την αδυναμία συγκρότησης ενός στιβαρού κέντρου μέσα από μια σχέση αγάπης.
Πριν λίγα χρόνια δημιουργήθηκε μια εκπληκτική έκθεση Τέχνης, με τίτλο «Μελαγχολία» που περιλάμβανε έργα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με αυτό το θέμα.
Η έκθεση αυτή έκανε μιαν ανομολόγητη παραδοχή:
Ότι η μελαγχολία είναι ένα φαινόμενο που υπερβαίνει την ιστορία, κάτι στο οποίο το κοινό ανταποκρίθηκε ζεστά.
Και λέω εγώ τώρα…
Θα μπορούσε η επιμονή των ψυχικών παθών να μας αποκαλύπτει κάτι από την Απόλυτη αλήθεια του Χέγκελ;
Μια αλήθεια που ή θα μας αποκτηνώσει , ή που θα μας κάνει θεούς;
Θα απαντήσω αναλυτικότερα κάποια άλλη στιγμή που θα έχω περισσότερο χρόνο, αλλά προς το παρόν να πω τα εξής:
1. Για το διαπροσωπικό που λες, νομίζω πως έχεις δίκιο, το είχα γράψει μάλιστα χρησιμοποιώντας τον ίδιο ακριβώς όρο "διαπροσωπικό" σε ερώτημά μου πριν από μερικούς μήνες σε κάποιον έλληνα φιλόσοφο που παρακολουθώ, ονόματι Δημήτρης Τζωρτζόπουλος, έχει ένα μπλογκ, το http://hegel-platon.blogspot.gr/
Το θέμα ήταν διαφορετικό, ήταν πόλεμος κι ειρήνη, η θεωρία πολέμου. Όλες τις σχέσεις μπορεί να τις δει κανείς ως σχέσεις πολεμικές, ακόμα και αυτής μεταξύ του βρέφους και της μητέρας, όπου το πρώτο πολεμά για την αγάπη της δεύτερης, ενώ η μάνα πολεμά - ας πούμε - για να διατηρήσει την ανεξαρτησία της από τις οποιεσδήποτε ανάγκες που έχει το μωρό της. Επειδή έβλεπα κι εγώ αυτό που λες εσύ παραπάνω για το μακροσκοπικό, το ερώτημά μου ήταν "αν υπάρχει κάποιο βιβλίο διαπροσωπικής πολεμικής, φιλοσοφικό όμως, αλά Χέγκελ", που να αναφέρεται δηλαδή σε διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά να εξετάζεται φιλοσοφικά, με τον ίδιο τρόπο που ο Χέγκελ προσεγγίζει τα διάφορα θέματα, μέσω του Πνεύματος. Απάντηση δεν πήρα, αν και πάντα αυτός μου απαντά.
2. χαχα, φαντάζομαι πως θα πρέπει να ρωτήσουμε και τους θεούς, αν μας θέλουν, αν θα μας κάνουν δεκτούς στην ομάδα τους.
Το κοινό μας ξεκίνημα μέσα στις απογοητεύσεις της αγάπης και το φόβο, δεν γίνεται, -καθότι ασυνείδητο-, μια μοίρα που μας ενώνει, αλλά ένα σκοτεινό όπλο για να εξουσιάζει ο ένας τον άλλον.
Με συγχωρείς tipiti klop, νομίζω πως με τις παρεμβάσεις μου σου χάλασα τον ειρμό της σκέψης σου. Είδα απλά κάποιους συσχετισμούς μεταξύ της αισθητικής θεωρίας του Χέγκελ και αυτών που έγραφες εσύ, και είπα να τους αναφέρω. Ειδικότερα η διαφορά και διάκριση μεταξύ αφηρημένου/συγκεκριμένου, νατουραλιστικής/αφηρημένης τέχνης, αυτά τα λένε τα εγελιανά. Ή για την κρυμμένη πνευματικότητα στα έργα τέχνης, εσωστρεφής ή εξωστρεφής. Όπως στα 40's υπήρχε πνευματικότητα στο Μανχάταν, μετά συνεπήρε το Βερολίνο, που λέει και το τραγούδι.
…και για την ένσταση του σε άλλο νήμα, ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να γραφτούν πιο απλοποιημένα…
Θα επιχειρήσω να κάνω μια ανακεφαλαίωση για όσα μέχρι τώρα ειπώθηκαν, συνδυάζοντας επιγραμματικά κάποιους διαφορετικούς τομείς σκέψης, προσπαθώντας πάλι να βρω τον ειρμό.
Εξέλιξη:
Είμαστε θηλαστικά. Κόντρα σε μια θεωρία ισχύος, η Φύση πριμοδότησε εκείνη τη μορφή ζωής που έδειχνε τη μεγαλύτερη ευαλωσία. Μωρά σε πλήρη εξάρτηση από τους τροφούς τους. Και όσο πιο εξελιγμένο είναι το είδος, τόσο πιο μεγάλη είναι αυτή η εξάρτηση- το κυρίαρχο είδος που λέγεται άνθρωπος, είναι ταυτόχρονα και το πιο εύθραυστο, αυτό που απαιτεί τον μεγαλύτερο χρόνο φροντίδας. Τα θηλαστικά απέστρεψαν το πρόσωπο από το δέλεαρ της "αιωνιότητας", που υποσχόταν ένα σώμα ψυχρόαιμο, χτισμένο μέσα σε ένα κέλυφος, όπως αυτό μιας χελώνας. Και η κυριαρχία του πλανήτη δόθηκε όχι στο μακροβιότερο ή το ισχυρότερο, αλλά σε ένα είδος με πολύ μεγάλη γυμνότητα, τη μεγαλύτερη ανάγκη προστασίας, και με δεσμούς εξάρτησης που αναπτύσσονται ανάμεσα στα μικρά και τους γονείς τους. Το να υπάρξεις σε αυτόν τον κόσμο, είναι ένα ξεκίνημα που διαμεσολαβείται, χρειάζεται δηλαδή πάντα ένας άλλος , ακόμα και μετά τη γέννησή σου, που να σε οδηγήσει μέσα από δεσμούς αγάπης , στην ανεξαρτησία.
Ψυχανάλυση:
H Βιολογία έριξε ένα μάλλον ψυχρό βλέμμα σε αυτούς τους δεσμούς που αναπτύσσει ένα θηλαστικό με το μικρό του. Η Ψυχανάλυση όμως όχι. Προσπαθώντας να δώσει μια απάντηση, στην υπέρτατη αγωνία που λέγεται τρέλα, έφτασε στη ρίζα των ανθρώπινων σχέσεων – στην απαρχή τους. Για να καταγράψει έναν όλεθρο. Σε αυτήν ακριβώς την ευάλωτη σχέση ανάμεσα στο παιδί και σε αυτόν που το φροντίζει, γίνονται τα μεγαλύτερα εγκλήματα, τα χειρότερα λάθη.
Το πιο παράξενο απ’ όλα, αλλά και το πιο σπουδαίο, είναι ότι η αποτυχία της αγάπης καταγράφεται από το ψυχικό όργανο σαν θάνατος, με την ίδια βιολογική δύναμη της Πείνας και της Δίψας. ‘Ενας τροφός δηλαδή, δεν τρέφει απλά, αλλά ενσαρκώνει την ύπαρξη του μικρού, τη δομεί μέσα από τη στενή επαφή μαζί του. Και όπως ακριβώς μια μπαλίτσα από μαλακή σάρκα και χόνδρους γίνεται μύες και σκελετός , και εκτινάσσεται στον κόσμο, με τον ίδιο τρόπο, το χάος που λέγεται κόσμος, ωκεανός, δομείται σε αυτή τη συνάφεια που λέγεται «εγώ», σε αυτή τη μοναδική στιγμή που είναι η ύπαρξη του καθενός μας.
Μόνο που η περιγραφή αυτή είναι εξιδανικευμένη. Μια θλιβερή στατιστική δείχνει τη συντριπτική πλειοψηφία της ανθρωπότητας να πάσχει. Δεν κουράζομαι να επαναλαμβάνω τους πολύ αγαπημένους στίχους: Της αγάπης αίματα με πορφύρωσαν.
Και χαρές ανείδωτες με σκιάσανε.
Οξειδώθηκα μέσ’ τη νοτιά των ανθρώπων…
[Το σώμα μου βάφτηκε ολόκληρο με αίμα εξαιτίας της αγάπης.
Με σκοτείνιασε η χαρά που δεν την έζησα ποτέ.
Σκούριασα, έχασα την αυθεντικότητά μου, μέσα στη δακρυσμένη μοίρα όλων των ανθρώπων.]
Νευροβιολογία:
Ο εγκέφαλος έχει μια εκπληκτική πλαστικότητα, που σημαίνει ότι διαρκώς εξελίσσεται. Μαζί του εξελίσσεται και ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Για την οπτική αντίληψη ενός μικρού παιδιού για παράδειγμα, δεν είναι αυτονόητη η αναγνώριση ενός προσώπου, όπως δεν είναι ισχυρή και η αίσθηση του βάθους και του χώρου. Αυτές ολοκληρώνονται μέσα σε μεγάλος εύρος χρόνου- μέχρι τα έξη χρόνια για παράδειγμα.
Αυτό σημαίνει ότι στο ξεκίνημα της ζωής η «ματιά» για τα πράγματα είναι διαφορετική από την ενήλικη. Πρωτοστατεί ένα είδος αντίληψης σε βάρος κάποιας άλλης. Δεν έχει επιτευχθεί ακόμα ένας επαρκής συντονισμός, μια σύνθεση των διαφορετικών λειτουργιών.
Πως είναι αυτή η αρχέγονη ματιά;
Αυτή η ματιά είναι διαλυμένη. Τα μάτια, η μύτη και το στόμα, κολυμπούν ασύνδετα, μέσα σε ένα απροσδιόριστο σύνολο που δεν αναγνωρίζεται ακόμα σαν πρόσωπο ενιαίο. Διαλυμένο είναι και το σώμα, τα μέλη δεν λειτουργούν ακόμα συντονισμένα γύρω από ένα μοναδικό κέντρο. Έχει σημασία να καταλάβουμε ότι η διαλυμένη αίσθηση του σώματος, δημιουργεί αντίστοιχες οπτικές αναπαραστάσεις.
Επειδή το εγώ δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί σε έναν εαυτό, τα πράγματα χάνουν τα όριά τους, κυριαρχεί η αίσθηση ότι εαυτός και κόσμος δεν διαφοροποιούνται, το ένα διαχέεται μέσα στο άλλο. Κυριαρχεί η γεωμετρία των πραγμάτων, η αντίληψη συλλαμβάνει δηλαδή πρώτα τα γενικά σχήματα, σε βάρος του αναγνωρίσιμου και του εξατομικευμένου.
Και τι θα συμβεί, αν όπως δείχνει η ψυχανάλυση, αποτύχει για κάποιο λόγο αυτή η δόμηση του εγώ, ο συντονισμός, η ανεξαρτησία;
Θα προκληθεί πολύ μεγάλος πόνος…ένας πόνος που κυριολεκτικά μπορεί να τρελάνει.
Άρα λοιπόν, αυτή η πρώτη ματιά, έχει όλες τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε, για τον μεγαλύτερο πόνο των ανθρώπων, για τη μεγάλη τραγικότητα.
Αλλά και για το πως είναι να μην έχεις ακόμα δομημένο ένα «εγώ», να μην είσαι διαφοροποιημένος από τον κόσμο, αλλά να διαχέεσαι μέσα του…
Ζωγραφική:
Η Ζωγραφική είναι η καταγραφή της οπτικής αντίληψης. Οι καλλιτέχνες αφιερώνουν τη ζωή τους εξερευνώντας τι σημαίνει «βλέπω». Γιατί όμως υπάρχει αυτό το χάσμα ανάμεσα στην «αφαίρεση» και την «πραγματικότητα»; Ποιον κόσμο βλέπει η μια και ποιον η άλλη;
Αυτό λοιπόν που αντιλαμβάνομαι, είναι ότι η «αφαίρεση» είναι το βλέμμα ενός νήπιου , πριν ακόμα συγκροτηθεί σε μια δομημένη ατομικότητα.
Το βλέμμα αυτό δεν διαχωρίζει τον εαυτό από τον κόσμο, οπότε όλα τα πράγματα συγχέονται. Κυριαρχούν αυτά που τα κάνουν να μοιάζουν και όχι αυτά που τα διαχωρίζουν. Κυριαρχεί επομένως η καθολικότητα σε βάρος της εξατομίκευσης.
Στην προσπάθειά του όμως να ανεξαρτητοποιηθεί, το μικρό πρέπει να κατορθώσει, με τη βοήθεια αυτών που το φροντίζουν, να συντονίσει την οπτική αντίληψη, να την «εστιάσει», όπως ο φακός της φωτογραφικής μηχανής διευκρινίζει αυτό που στοχεύει. Κι αυτό το γεγονός έχει τεράστια συγκινησιακή σημασία, γιατί είναι ο τρόπος που αρθρωνόμαστε σε μοναδικότητες μέσα από την αγάπη.
Αν αυτό δεν γίνει, η ψυχή εισπράττει αυτή τη ματαίωση σαν τον «Μεγάλο Πόλεμο», σαν τη μεγαλύτερη τραγικότητα από όλες.
Στ' ανοιχρά του πέλαγου με καρτέρεσαν
με μπομπάρδες τρικάρτατες και μου ρίξανε.
Αμαρτία μου νάχα και γω μιαν αγάπη
Οπότε μια τέτοια ζωγραφική απόδοση, έχει την ίδια λειτουργία με το όνειρο:
μας εξαναγκάζει να θυμηθούμε, να γυρίσουμε πίσω. Το ότι δεν θυμόμαστε, έχει τους λόγους του. Είναι η εποχή που μας πορφύρωσαν τα αίματα της αγάπης.
Ταυτόχρονα όμως είναι και μια μεγάλη εξερεύνηση του πως είναι τα πράγματα όταν τον «εγώ» δεν είναι ενεργοποιημένο και ισχυρό.. Κάτι για το οποίο θρησκεία και φιλοσοφία δίνουνε γη και ύδωρ.
Άρα λοιπόν αυτή η αρχέγονη ματιά δεν θα μας φέρει μόνον κοντά στη μεγάλη τραγικότητα, δηλαδή στη ψύχωση…
…αλλά ίσως και στην ιδιοφυία. Ή στην πολύ μεγάλη "πνευματικότητα".
Οπότε την επόμενη φορά που θα σταθούμε μπροστά σε έναν αφηρημένο πίνακα, και νιώσουμε την επείγουσα ανάγκη να τρέξουμε, είναι γιατί μας πρόλαβε το βάθος των πραγμάτων...
Πως είναι αυτή η αρχέγονη ματιά;
Αυτή η ματιά είναι διαλυμένη. Τα μάτια, η μύτη και το στόμα, κολυμπούν ασύνδετα, μέσα σε ένα απροσδιόριστο σύνολο που δεν αναγνωρίζεται ακόμα σαν πρόσωπο ενιαίο. Διαλυμένο είναι και το σώμα, τα μέλη δεν λειτουργούν ακόμα συντονισμένα γύρω από ένα μοναδικό κέντρο. Έχει σημασία να καταλάβουμε ότι η διαλυμένη αίσθηση του σώματος, δημιουργεί αντίστοιχες οπτικές αναπαραστάσεις.
Επειδή το εγώ δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί σε έναν εαυτό, τα πράγματα χάνουν τα όριά τους, κυριαρχεί η αίσθηση ότι εαυτός και κόσμος δεν διαφοροποιούνται, το ένα διαχέεται μέσα στο άλλο. Κυριαρχεί η γεωμετρία των πραγμάτων, η αντίληψη συλλαμβάνει δηλαδή πρώτα τα γενικά σχήματα, σε βάρος του αναγνωρίσιμου και του εξατομικευμένου.
Η ενσταση διαχεόταν στο σκροατήριο σας ....
Εγω απλά την μετέφερα στη Μεγαλειοτητά σας....
Και μιάς και προβληματίζεστε για το τι θα μας αναλύσετε
θα μπορούσατε να αφήσετε σε μας τα ορφανά το αγχος σας...
Μη μας παθετε και τίποτα....
Ενα υπο-θέμα που θα ηθελα θα ητσν ας πούμε....
Ακουσα κάποτε οτι τα παιδιά που εφυγαν απο το σπίτι τους
ηταν τα αγαπημένα παιδιά του Φρόυντ.....
και οτι ο μυστηριώδης Βιεννεζος ελεγε οτι
κουβαλάνε στίς πλάτες τους το βάρος ολου του κόσμου...
Τι εννοει ο Ψυχο-βγάλτης Ποιητής ;
Ταφόπλακα τού Μέλλοντος τών Παιδιών μας η Γραφειοκρατεία καί οί Συντάξεις άνω τών 400 € ....
Δουλειά δέν έχει ό Διάολος γαμάει τά Παιδιά του .... Έλληνική Λαική Σοφία
Ενα υπο-θέμα που θα ηθελα θα ητσν ας πούμε....
Ακουσα κάποτε οτι τα παιδιά που εφυγαν απο το σπίτι τους
ηταν τα αγαπημένα παιδιά του Φρόυντ.....
και οτι ο μυστηριώδης Βιεννεζος ελεγε οτι
κουβαλάνε στίς πλάτες τους το βάρος ολου του κόσμου...
Τι εννοει ο Ψυχο-βγάλτης Ποιητής ;
Σκεπτικέ, δεν έχω υπόψη μου αυτό που λες. Γενικά όμως νομίζω πως ο Φρόυντ θα αγαπούσε πράγματι αυτούς που εγκατέλειψαν το πατρικό σπίτι, αυτούς τους ουσιαστικούς ριζοσπάστες, που έχουν αφυπνιστεί στη σκληρή πραγματικότητα των σχέσεων ανάμεσα στα παιδιά και τους γονείς τους. Από την άλλη όμως πιστεύω ότι « το βάρος όλου του κόσμου» το σηκώνουν οι τρελοί. Η έκφραση «ψυχικό τραύμα» έχει πάρει στην περίπτωσή τους, την πιο τρομακτική της διάσταση.
Υγ. Να σου πω επίσης ότι μιλώντας μου στον πληθυντικό , «θεοποιώντας» με , και μην έχοντας οπτική επαφή μαζί μου ώστε να μπορείς να με «ορίσεις» (δεν βλέπεις το πρόσωπο μου), οδηγείσαι από μόνος σου σε εκείνη την «πρώτη κατάσταση» του βρέφους που περιγράφουμε εδώ και τόσα σχόλια , δηλαδή στην εξάρτηση, τη λατρεία... αλλά και την απελπισία και το μίσος . Με λίγα λόγια , καλά όσο είμαι θεά, αλλά δυστυχώς δεν είναι τσάμπα, αφού σε λίγο έρχεται πάντα η ωρα της καταβαράθρωσης (νομοτελειακά), και δεν έχω καμία όρεξη να γκρεμοτσακίζομαι (και) στο διαδίκτυο. Οπότε ας λέμε και καμιά παπαρίτσα που και που για να προσγειωνόμαστε…
Μέσα από τις ανακαλύψεις της νευροβιολογίας, είδαμε ό τι ο εγκέφαλος προσπαθεί να οργανώσει και να δώσει νόημα στο χάος των οπτικών ερεθίσματων, μέσα από στοιχειώδη γεωμετρικά σχήματα, προσπαθεί δηλαδή να αναγνωρίσει τα αντικείμενα αρχικά, από το σχήμα τους και το χρώμα τους. Όπως ακριβώς βλέπουμε στις ζωγραφιές ενός παιδιού, ο κύκλος, ο σταυρός, τα τρίγωνα είναι τα δομικά «τουβλάκια» μέσα από τα οποία επιχειρείται να αποδοθούν όσο περισσότερα πράγματα γίνεται. Με έναν κύκλο για παράδειγμα μπορεί να αποδοθεί ο ήλιος, ένα κεφάλι ή ένα τόπι. Ο κύκλος είναι επομένως η κρυμμένη γεωμετρία πίσω από μια πληθώρα διαφορετικών πραγμάτων, επομένως στα πρώτα της βήματα, η αντίληψη προσπαθεί να αδράξει τα σταθερά στοιχεία, που θα της επιτρέψουν μια πρώτη μορφή οργάνωσης.
Το γεγονός για παράδειγμα ότι έχουμε πάντα επίγνωση ότι ένα νόμισμα είναι στρογγυλό και ασημένιο, παρά τις ατέλειωτες αλλοιώσεις που αυτό παίρνει στα μάτια μας μέσα στην καθημερινότητά μας, - [μεγαλύτερο, μικρότερο ανάλογα με την απόσταση, πλάγιο, μετωπικό, ελλειψοειδές, στη σκιά ή στο φως], -αυτό οφείλεται σε αυτήν την πρωταρχική αντίληψη, όπου τα πράγματα γίνονται αισθητά σε πρώτο στάδιο, μέσα από το σχήμα και το χρώμα τους .
Στα πρώτα της βήματα επομένως, η παιδική αντίληψη είναι πιο καθολική, πριμοδοτούνται δηλαδή οι καθολικές ιδέες για τα πράγματα, η γεωμετρία τους, όπως ο κύκλος, το τρίγωνο ή το τετράγωνο που αναφέραμε, και όχι τα λεπτομερειακά και εξειδικευμένα εκείνα στοιχεία που κάνουν τα πράγματα μοναδικά, και ευμετάβλητα μέσα στο χρόνο.
Καθώς όμως ένα παιδί συγκροτείται σιγά σιγά σαν εγώ, αλλάζει παράλληλα και αυτή η αντίληψη των πραγμάτων.
Γιατί η συγκρότηση του εγώ συνοδεύεται και με μια όλο και μεγαλύτερη ανεξαρτησία καθώς το σώμα συντονίζεται για να ΚΙΝΗΘΕΙ ΜΟΝΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ.
Εκεί λοιπόν που στην αρχή της ζωής, λόγω της αδυναμίας κίνησης, φαινόταν ΟΤΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΡΧΟΤΑΝ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΡΟΣ του παιδιού, αρχίζει σιγά σιγά μια αντίστροφη διεργασία: το σώμα δομείται σε ένα εγώ που μπορεί πλέον να εξερευνά κινούμενο μέσα στο χώρο, οπότε κατ’ αναλογία, ΤΟ ΕΓΩ ΕΞΕΡΧΕΤΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ.
Αυτό σημαίνει ότι η αντίληψη θα αποκτήσει τώρα όχι την επίγνωση του σταθερού και του αναλλοίωτου, αλλά της μεταβλητότητας των πραγμάτων. Της αδιάκοπης ροής τους. Γιατί καθώς κινούμαστε μέσα στο χώρο, ο κύκλος γίνεται έλλειψη, το τετράγωνο τραπέζιο, και το μέγεθος αλλάζει ανά πάσα στιγμή καθώς το πλησιάζουμε ή φεύγουμε από αυτό.
Σε φιλοσοφικό επίπεδο θα μπορούσαμε να πούμε ότι υποχωρεί η κοσμοαντίληψη με τις αναλλοίωτες Πλατωνικές ιδέες, και τα σταθερά σχήματα και έρχεται στην επιφάνεια το περίφημο «ποτάμι» του Ηράκλειτου, η διαρκής εναλλαγή των μορφών.
Όταν κινείται λοιπόν μέσα στο χώρο, η οπτική αντίληψη χρειάζεται μια νέα οργάνωση, ώστε να συντονιστεί με τις ραγδαίες μεταβολές των πραγμάτων γύρω της. Είναι η στιγμή που αποκτάται συνείδηση της τρίτης και της τέταρτης διάστασης, του βάθους του χώρου, και των αέναων μεταβολών του.
Η νέα αυτή οργάνωση έχει δυο φοβερά όπλα: ΤΗ ΣΚΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ.
Θέλω να παρατηρήσουμε με προσοχή αυτό το βίντεο:
Στην αρχή υπάρχει μια διαγώνια κίνηση της μπάλας. Η κίνηση αυτή παραμένει αναλοίωτη, και η ίδια πάντα, από αριστερά κάτω προς τα πάνω και δεξιά. Όταν όμως προστίθεται η σκιά, τότε και μόνο τότε μπορούμε να προσδιορίσουμε τι ακριβώς κάνει η μπάλα μέσα στο γήπεδο:
Αν κυλά. Αν υψώνεται. Αν αναπηδά.
Όσο δεν υπάρχει η σκιά, τότε είναι ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα, για οποιαδήποτε από τις διαφορετικές κινήσεις.
Και για να θυμηθούμε λίγο τις συζητήσεις με τον Spiros 252 και τον mrx0 (πρώην jimbio ), πάνω στην κβαντομηχανική, η σκιά παίζει στη ζωγραφική τον ίδιο ρόλο που παίζει η μέτρηση. Όσο δεν υπάρχει, η μπάλα μπορεί να κάνει το οτιδήποτε.
Είναι η σκιά αυτή που «ενσαρκώνει» τα αντικείμενα στον τόπο και στο χρόνο, στο ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ. Που τους δίνει «σωματική υπόσταση».
Άρα , αν ο ζωγράφος αρνηθεί τη χρήση της σκιάς, αυτό έχει μια τεράστια ψυχολογική και φιλοσοφική σημασία.
Με τον ίδιο τρόπο που διαμελίζει το σώμα και το πρόσωπο, η αφηρημένη τέχνη λέει ένα ηχηρό όχι στη σκιά. Το ίδιο και η μεσαιωνική τέχνη.
Όμως αυτό νομίζω πρέπει να αναλυθεί λίγο περισσότερο.
Αγαπητή Τίπιτι...
Πατώντας στά βήματα τού λόγου σου .....
Εχω " Λογικό μίσος " απέναντι στον Πληθυντικό
μιας και η λέξη δηλώνει πλήθη....
Οταν τον χρησιμοποιώ συνήθως εχω πάρει ποιητική άδεια
και εχει μιά θεατρικότητα
και μιά υπερβολή η στιγμή .....
Οταν καποιος λέει πάλι μιά Γυναίκα Θεά
πάλι εχει κι αυτό μιά υπερβολή πάνω του.....
Αν και ο Μύθος λέει οτι καί στίς γυναίκες
" Οψη Θεάς έδωσε "...
Οπως θά εχετε ηδη καταλάβει απο επίσκεψή σας
σε νήμα μου δέν εχω σχέση με την εννοια οπως και τις αυθεντίες...
Επειδή πάλι οσα λέει συνήθως κάποιος
Δεν είναι ακριβώς δικά του αλλά από ηδη υπάρχουσα γνώση....
Λίγοι μόνο μπορούν να δημιουργούν Νέα γνώση....
Δέν θα μπορούσε να Θεοποιηθεί ο Μεταφορέας της .....
Αλλά ............. Οταν κάποιος μπορεί και βρίσκει ή φτιάχνει
ένα κείμενο μέ βαθύ βλέμμα στά πράγματα
και στή δική σας περίπτωση νά συγκινεί " άχρι δακρύων "
οπως ελέχθει απο αλλους , τότε αυτός εχει υψηλότερη
θέση δικαιωματικά στά μάτια μας .....
Σε 100.000 ποσταρίσματα στο Νεοφόρουμ
τα 5 δικά σας ειναι διαμάντια στη λάσπη ....
Μακάρι ο καθένας να μπορουσε........να μεταφέρει απλως
οχι να φτιάξει ....... τέτοιας ποιότητας κείμενα......
Αλλά στό Θέατρο Σκιών πού ζούμε
γιά να συνδεθώ και με το θέμα σου
ο πρωταγωνιστής είναι Ο Καραγκιόζης.....
ΥΓ
Νομιζα οτι θα τα είχατε καταλαβει................. ολα φτούνα φτού.....
γιατί ηταν έκδηλα ............. "αλλά ήπατήθην" ....................................
Ταφόπλακα τού Μέλλοντος τών Παιδιών μας η Γραφειοκρατεία καί οί Συντάξεις άνω τών 400 € ....
Δουλειά δέν έχει ό Διάολος γαμάει τά Παιδιά του .... Έλληνική Λαική Σοφία
Παιδιά σας έχει πεί να την σπρώχνεται....
Τή σπρώχνει κανείς ;
Σπρώχτε τη ........ρέ
Αγαπητή Τίπιτι
αν εχετε να αφιερώσετε λίγο απ τό χρόνο σας καί σέ μάς τά ορφανά
θά σάς έλεγα να περάστε από τό νήμα " Το κοινό των Μεγάλων Αντρών " νά ανσλύσετε τήν εκει κατάσταση ....
Έρωσθε και ευδαιμονείται ......
Ταφόπλακα τού Μέλλοντος τών Παιδιών μας η Γραφειοκρατεία καί οί Συντάξεις άνω τών 400 € ....
Δουλειά δέν έχει ό Διάολος γαμάει τά Παιδιά του .... Έλληνική Λαική Σοφία
Να ολοκληρώσω όμως λίγο τα περί σκιάς…
Σύμφωνα λοιπόν πάντα με τη νευροεπιστήμη είμαστε υψηλά προδιαγραμμένοι να αναγνωρίζουμε πρόσωπα, όπως και είμαστε ισχυρά προσανατολισμένοι να αντιλαμβανόμαστε το φως και τις σκιές που τα αντικείμενα δημιουργούν, προκειμένου να αντιληφθούμε τον τρισδιάστατο χώρο.
Σε ψυχικό επίπεδο, οι δυο αυτές προδιαγραφές οριοθετούν ιδιαίτερα σημαντικές μεταβάσεις, αφού αναγνωρίζοντας το πρόσωπο δομείται σε ένα βρέφος η αίσθηση του ΕΓΩ, ενώ η τρισδιάστατη αντίληψη του φωτός και της σκιάς του επιτρέπει στη συνέχεια να κινηθεί μέσα στο χώρο, ορίζει δηλαδή την έναρξη της ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ του.
Άρα η εμφάνιση της σκιάς στη ζωγραφική, είναι κάτι πολύ παραπάνω από μια απλή τάση. Μπορεί ωραιότατα να σηματοδοτεί, το κατά πόσον η οπτική αντίληψη είναι στη φάση της αυτονομίας ή της εξάρτησης. Αν είναι στη φάση της καθολικότητας ή της εξατομίκευσης.
Αυτό σαν επακόλουθο σημαίνει ότι οι κοινωνίες που θα επέμεναν στην τρισδιάστατη απόδοση της μορφής και στην πιστότητα αυτής της απόδοσης, θα ήταν λογικά … πιο αυτόνομες;
Ισχύει άραγε κάτι τέτοιο;
Για να διερευνήσουμε αυτό το ενδεχόμενο θα πρέπει να πάμε στην έννοια της αυτονομίας – του ατόμου και κατά συνέπεια της συλλογικότητας που αποκαλούμε κοινωνία- όπως την όρισε ο Καστοριάδης.
Σε επίπεδο ζωγραφικής αναπαράστασης οι κοινωνίες που ο Καστοριάδης ονόμασε ετερόνομες- αυτές δηλαδή που δεν δημιουργούν οι ίδιες τους θεσμούς τους αλλά πιστεύουν ότι προήλθαν από μια Υπέρβαση- αποφεύγουν την αναγνωρισιμότητα των αποδιδόμενων προσώπων και περιφρονούν τη σκιά και την τρίτη διάσταση, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε στην πρωτόγονη τέχνη, την αιγυπτιακή, τη βυζαντινή κλπ.
Δύο φορές μόνον στην ιστορία εμφανίστηκε κατά τον Καστοριάδη, το θαύμα που λέγεται αυτόνομη κοινωνία- μια κοινωνία δηλαδή όπου τα μέλη της είναι αυτόνομα, έχοντας επίγνωση ότι αυτά ορίζουν και ρυθμίζουν τη ζωή και τους θεσμούς τους.
Κι αυτές οι δυο φορές ήταν στην κλασσική αρχαιότητα και στην Αναγέννηση.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η ζωγραφική κατέγραψε με εξαιρετική ακρίβεια αυτή την ψυχική αυτονομία. Το πρόσωπο εξατομικεύτηκε και η σκιά έπαψε να είναι μια αυτόνομη απειλή, αλλά έγινε η διαλεκτική του φωτός.
Η κλασική αρχαιότητα είχε ήδη εξοικειωθεί με αυτήν την απόδοση μέσα από την επιζωγραφισμένη γλυπτική- τα ίδια τα γλυπτά τοποθετημένα σε μετώπες και εσοχές παίζουν πάντα έντονα το παιχνίδι του φωτός και της σκιάς. Αλλά και στην καθαρή ζωγραφική γίνονται απόπειρες μελέτης και απόδοσης της σκιάς, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε στις εικόνες από την Οδύσσεια που φυλάσσονται στο Βατικανό.
Αντίθετα η εκάστοτε θεοκρατική κοινωνία με την επιμονή στην απόδοση της πνευματικότητας και του υπερβατικού εξιδανικεύει τις μορφές, τις αποδίδει πάντα μετωπικές, ή πάντα προφίλ και ακίνητες, να πλέουν σε ένα επίπεδο φόντο όπως πχ στην αιγυπτιακή ή στη βυζαντινή τέχνη…
Έται, για τη βυζαντινή τέχνη ειδικότερα, που διαδέχτηκε την ελληνορωμαϊκή έχει γραφτεί ότι…
«το θεϊκό φως εισχωρεί παντού, γι’ αυτό τα πρόσωπα και τα πράγματα δεν φωτίζονται από μια συγκεκριμένη πηγή φωτός, αφού στη Βασιλεία του Θεού τα πάντα πλέουν μέσα στο φως.» Σε ένα φως «υποστασιοποιό».
Στην Αναγέννηση εγκαταλείπεται η τυφλή υποταγή στο εκκλησιαστικό δόγμα και η αυτονόμηση στη δράση και στον στοχασμό αποτυπώνεται και στην οπτική αντίληψη, καθώς η σκιά επανέρχεται μετά τη μακρόχρονη εξορία της και γίνεται αντικείμενο σοβαρής σπουδής.
Σε ένα απόσπασμα του Καθαρτηρίου ο Δάντης περπατά πλάι πλάι με τον Βιργίλιο, όταν διαπιστώνει έντρομος ότι ο Βιργίλιος δεν προβάλει σκιά.
Είναι η στιγμή που όλη η Αναγεννησιακή κοινωνία αντιλαμβάνεται μέσα από τον ποιητή της ότι ΜΟΝΟΝ Ο ΖΩΝΤΑΝΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΡΙΞΕΙ ΣΚΙΑ. Πρέπει λοιπόν κάτι να έχει έρθει σε ύπαρξη για να μπορέσει συνακόλουθα να έρθει σε διαλεκτική με το φως.
Το να αφαιρέσει ένας ζωγράφος τις σκιές, δεν είναι μόνο μια αναζήτηση της υπερβατικότητας. Είναι ταυτόχρονα ένα πισωγύρισμα σε μια εποχή εξάρτησης, σε μια παιδικότητα. Είναι η εναλλαγή της αυτονομίας με την ετερονομία. Η θρησκευτική τέχνη, όπως και με το «απρόσωπο», έτσι και με την απουσία σκιάς και τη δαιμονοποίσή της επιχειρεί να καθοδηγήσει την οπτική αντίληψη στην ετερόνομη αντίληψη ενός εξαρτημένου παιδιού.
Το ίδιο ακριβώς συναίσθημα διακυβεύεται και στη μοντέρνα τέχνη η οποια με αυτόν τον τρόπο γίνεται πιο πρωτογενής, παθιασμένη, εξαρτημένη και παιδική.
Επομένως η διάσταση ανάμεσα στη νατουραλιστική και την αφηρημένη τέχνη είναι και μια αντίθεση ανάμεσα στην αυτονομία και την ετερονομία.
Οι απόψεις και τα σχόλια που δημοσιεύονται σε αυτό το Φόρουμ είναι προσωπικά και δεν αντιπροσωπεύουν αυτές της Διαχείρισης του Phorum.com.gr
Το κάθε μέλος, σύμφωνα με τους όρους χρήσης που αποδέχτηκε κατά την εγγραφή του, φέρει την αποκλειστική ευθύνη των δημοσιεύσεών του, των απόψεων / θέσεων που εκφράζονται
μέσω αυτής, καθώς και την επιλογή συνδέσμων που τυχόν συμπεριλαμβάνονται.
Η Διαχείριση του Phorum.com.gr σε καμία περίπτωση δεν αποδέχεται οποιαδήποτε ευθύνη, για οποιαδήποτε συμβουλή ή συστάσεις που κάνει ή υπονοεί κάποιο μέλος ή επισκέπτης του Phorum.com.gr
η οποία έχει ως αποτέλεσμα οποιαδήποτε απώλεια / ζημία, με οποιονδήποτε τρόπο, για μέλος του Phorum.com.gr, ή για οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο.
Επιπλέον, η Διαχείριση του Phorum.com.gr δεν είναι και δεν μπορεί να είναι υπεύθυνη, για το περιεχόμενο οποιουδήποτε άλλου ιστοτόπου στο Διαδίκτυο,
που έχει συνδεθεί με σύνδεσμο (link) από το Phorum.com.gr
Για άμεση επικοινωνία με τη Διαχείριση του Phorum.com.gr μπορείτε να συμπληρώνετε τη φόρμα της σελίδας Επικοινωνίας του Phorum.com.gr παρακάτω.
χε, κάτι σε Παΐσιο παραπέμπει αυτό! 
, και μην έχοντας οπτική επαφή μαζί μου ώστε να μπορείς να με «ορίσεις» (δεν βλέπεις το πρόσωπο μου), οδηγείσαι από μόνος σου σε εκείνη την «πρώτη κατάσταση» του βρέφους που περιγράφουμε εδώ και τόσα σχόλια , δηλαδή στην εξάρτηση, τη λατρεία... αλλά και την απελπισία και το μίσος . Με λίγα λόγια , καλά όσο είμαι θεά, αλλά δυστυχώς δεν είναι τσάμπα, αφού σε λίγο έρχεται πάντα η ωρα της καταβαράθρωσης (νομοτελειακά), και δεν έχω καμία όρεξη να γκρεμοτσακίζομαι (και) στο διαδίκτυο. Οπότε ας λέμε και καμιά παπαρίτσα που και που για να προσγειωνόμαστε…
