Αχθος Αρουρης έγραψε: ↑23 Μαρ 2025, 13:35
Γιαννης- μελβουρνη έγραψε: ↑21 Μαρ 2025, 05:37
Φιλοσοφία και Κριτική Σκέψη: Πρέπει να Πιστεύουμε Ό,τι Διαβάζουμε;
Η φιλοσοφία είναι ένα ταξίδι αναζήτησης της αλήθειας, αλλά πόσο κριτικά πρέπει να προσεγγίζουμε αυτά που διαβάζουμε;
Διαβάζω αυτόν τον καιρό το βιβλίο «Η Σοφία της Ζωής» του Άρθουρ Σοπενχάουερ, ενός σημαντικού Γερμανού φιλοσόφου του 19ου αιώνα. Πολλές ιδέες του είναι ενδιαφέρουσες και βαθιές, όμως σε κάποια σημεία βρίσκω απόψεις που με προβληματίζουν έντονα.
Για παράδειγμα,(Παρακαλώ μην μείνετε στο παράδειγμα).σε ένα σημείο του βιβλίου αναφέρει ότι όσο πιο κοινωνικός είναι ο άνθρωπος, τόσο χαμηλότερης νοητικής ικανότητας είναι. Και για να το στηρίξει αυτό, γράφει ότι οι «νέγροι» είναι πάρα πολύ κοινωνικοί και γι’ αυτό βρίσκονται – σύμφωνα με τον ίδιο – στην τελευταία βαθμίδα νοημοσύνης. Αυτή η άποψη μου φαίνεται καθαρά ρατσιστική και εντελώς αβάσιμη.
Ξέρουμε σήμερα, με βάση τη σύγχρονη επιστήμη, ότι η νοημοσύνη δεν έχει καμία σχέση με τη φυλή ή την κοινωνικότητα. Επηρεάζεται από την εκπαίδευση, το περιβάλλον, τις ευκαιρίες. Όχι από το χρώμα του δέρματος ή τον βαθμό κοινωνικότητας.
Αυτό με κάνει να αναρωτιέμαι:
Όταν διαβάζουμε ένα φιλοσοφικό έργο, πρέπει να το αποδεχόμαστε χωρίς κριτική ή να το εξετάζουμε προσεκτικά, λαμβάνοντας υπόψη την εποχή, το πλαίσιο και τις δικές μας αξίες;
Και πώς ξέρω ότι οι δικές μου αξίες είναι σωστές και όχι απλά οι αξίες κάποιου άλλου που ακολουθώ;
Ή μήπως οι αξίες μου βασίζονται μόνο στη δική μου υποκειμενική οπτική;
Τι πιστεύετε;
– Πώς προσεγγίζετε εσείς τις ιδέες των φιλοσόφων όταν διαφωνείτε με κάποια από αυτά που λένε;
– Πρέπει να απορρίπτουμε έναν φιλόσοφο συνολικά όταν έχει απόψεις που σήμερα θεωρούνται απαράδεκτες;
– Ή μπορούμε να κρατάμε τα χρήσιμα και να απορρίπτουμε τα προβληματικά; και με ποια κριτήρια?
..............
κατ΄αρχας .....
δεν ειναι ισχυρισμος του σοπενχαουερ
αυτο με τους νεγρους .....
γραφει ο σοπενχαουερ "οπως λενε",
πιο κατω δινει και μια πηγη που το βρηκε,
μια γαλλικη εφημεριδα Le Commerce,
19 Οκτωβρίου 1837 .......
επειτα στην κριση σου πρεπει να λαμβανεις
υπ' οψην, αυτο που λες κι εσυ, δηλ. την εποχη,
το πλαισιο, αλλα και τις θεμελιωδες αρχες του
φιλοσοφου οπως και τα συμφραζομενα του κειμενου .....
οσον αφορα φιλοσοφια και κριτικη σκεψη,
ο γενικος κανονας ειναι οτι ενα φιλοσοφικο εργο
(ή μια φιλοσοφια) εχει δικαιο σε αυτο που ισχυριζεται
και αδικο σε αυτο που αρνειται ........
...................
Σε ευχαριστώ πολύ για την τοποθέτησή σου και για τον τρόπο που μπήκες στον κόπο να εξηγήσεις το θέμα με νηφαλιότητα και καθαρότητα.
Πράγματι, η αναφορά στη γαλλική εφημερίδα Le Commerce, την οποία παραθέτει ο Σοπενχάουερ, είναι ένα σημαντικό στοιχείο. Όπως πολύ σωστά λες, αυτό δείχνει ότι μπορεί να μην πρόκειται για προσωπικό του ισχυρισμό, αλλά για μια άποψη της εποχής που την ενσωματώνει στο κείμενο.
Παρ’ όλα αυτά, σου μεταφέρω ακριβώς πώς διατυπώνεται το απόσπασμα στο βιβλίο, όπως το διάβασα στη σύγχρονη έκδοση:
«Η ζωή ενός ανόητου είναι χειρότερη και από τον θάνατο. Και, κατά κανόνα, μπορεί να διαπιστώσει κανείς πως ένας άνθρωπος είναι πολύ κοινωνικός μόνο όταν είναι πνευματικά φτωχός και γενικά άξεστος. Διότι η επιλογή που έχει κάποιος στον κόσμο περιορίζεται ανάμεσα στη μοναξιά και στη χυδαία κοινωνικότητα.
Λέγεται δε πως οι πιο κοινωνικοί από όλους είναι οι νέγροι, οι οποίοι ανήκουν και στη χαμηλότερη πνευματική βαθμίδα. Διάβασα κάποτε σε μια γαλλική εφημερίδα πως οι μαύροι της Βόρειας Αμερικής, είτε είναι ελεύθεροι είτε σκλάβοι, προτιμούν να συναθροίζονται πολύ μαζί σε μικρούς χώρους, διότι δεν χορταίνουν τη συντροφιά των ομοίων τους με την πλακούτσωτη μύτη.»
Ίσως είναι δικό μου θέμα αντίληψης, αλλά ακόμα και έτσι όπως διατυπώνεται, δεν βλέπω κάποια σαφή αποστασιοποίηση από τον συγγραφέα – ούτε κάποιο σχόλιο ή ειρωνεία που να δείχνει ότι δεν συμμερίζεται την άποψη.
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως ακυρώνεται συνολικά το έργο. Όπως λες κι εσύ, η εποχή, το πλαίσιο, αλλά και οι θεμελιώδεις αρχές του κάθε φιλοσόφου παίζουν μεγάλο ρόλο. Και γι’ αυτό εκτιμώ που μου το θύμισες.
Όσο για την τελευταία σου φράση:
«Ένα φιλοσοφικό έργο έχει δίκιο σε αυτό που ισχυρίζεται και άδικο σε αυτό που αρνείται.»
Τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα. Μοιάζει σαν ένας εσωτερικός “νόμος σκέψης” – μια αρχή ερμηνείας που βοηθά να ξεχωρίζουμε πού βρίσκεται η δύναμη μιας φιλοσοφίας: στο θετικό της περιεχόμενο, στο χτίσιμο, όχι μόνο στην άρνηση.
Θα τη σκεφτώ περισσότερο, γιατί μου άφησε κάτι ανοιχτό. Και ίσως τελικά αυτός να είναι ο στόχος της φιλοσοφίας: όχι να συμφωνούμε όλοι, αλλά να βγαίνουμε από τη σκέψη μας με κάτι περισσότερο απ’ αυτό που μπήκαμε.
Σε ευχαριστώ και πάλι για την ωραία, καθαρή σκέψη σου.