ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
ΓΑΤΣΟΣ ΑΓΓΕΛΗΣ
Οπλαρχηγός της Βέροιας (Έδεσσα 1771 – Αταλάντη 1839). Στα τέλη του 18ου αιώνα δρούσε ως αρματολός στον Όλυμπο και το 1821 κήρυξε την Επανάσταση στη Νάουσα, μαζί με τον Τ. Καρατάσο και τον Ζαφειράκη Θεοδοσίου. Μετά την καταστολή της Επανάστασης στη Μακεδονία και την καταστροφή της Νάουσας (Απρίλιος 1822) κατέφυγε στο Βέρμιο, με τους άλλους Μακεδόνες οπλαρχηγούς. Στη συνέχεια πήγε στη δυτική Στερεά, όπου συνεργάστηκε με τον Γ. Καραϊσκάκη. Μετά την ήττα του Πέτα ακολούθησε, επικεφαλής σώματος 100 στρατιωτών, το Γενναίο Κολοκοτρώνη και διακρίθηκε στη μάχη των Δερβενακίων. Το 1823 πολέμησε μαζί με τον Καρατάσο στο Τρίκερι και στις Βόρειες Σποράδες. Για μικρό διάστημα αναμίχθηκε στις εμφύλιες διαμάχες στην Πελοπόννησο, καθώς και στις προσπάθειες για την απόκρουση του Ιμπραήμ πασά. Τον Νοέμβριο του 1826 πήρε μέρος στην αποτυχημένη απόπειρα του Κωλέττη για δημιουργία αντιπερισπασμού στην Αταλάντη, με σκοπό να παρεμποδίσει τις επικοινωνίες του Κιουταχή πασά στην Ανατολική Στερεά, και μόλις διέφυγε την αιχμαλωσία. Μετά το τέλος του Αγώνα τάχθηκε στο πλευρό του Καποδίστρια, αποστρατεύθηκε με το βαθμό του συνταγματάρχη της «ενεργού φάλαγγος» και πέθανε πάμπτωχος.
ΖΑΦΕΙΡΑΚΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ
(1772-1822). Έλληνας πρόκριτος από τη Νάουσα. Τον κυνήγησε και τον φυλάκισε, στα Γιάννενα, ο Αλή πασάς, αλλά ο Ζαφειράκης δραπέτευσε και πήγε στη Νάουσα. Μόλις κηρύχτηκε η Επανάσταση του 1821, οι Τούρκοι σκότωσαν το εικοσάχρονο παιδί του. Τον επόμενο χρόνο ο Ζαφειράκης μαζί με τον Καρατάσο και το Γάτσο ξεσήκωσε τη Νάουσα σε επανάσταση και διέθεσε όλη την περιουσία του, για να φτιάξει στρατιωτικό σώμα. Μετά την καταστροφή της γενέτειράς του από τον τουρκικό στρατό, έφυγε στα βουνά, όπου και σκοτώθηκε μαζί με πολλούς στρατιώτες του, ενώ η γυναίκα του και πολλοί συγγενής του υποβλήθηκαν σε φριχτά βασανιστήρια από τους Τούρκους.
ΚΑΡΑΤΑΣΟΣ
Περίφημος οπλαρχηγός της δυτικής Μακεδονίας που αγωνίσθηκε εναντίων των Τούρκων και του οποίου τα κατορθώματα εξυμνούν πολλά δημοτικά τραγούδια.
Γεννήθηκε το 1764 στη Δόβρα της Βέροιας. Μετά την καταστροφή του χωριού του εγκαταστάθηκε στο Διχαλεύρι της Νάουσας. Μόλις δεκαοχτώ ετών, εγκατέλειψε το Διχαλεύρι και βγήκε κλέφτης στο Βέρμιο. Γρήγορα έγινε πρωτοπαλίκαρο του καπετάν Ρομφαία και σε δύο χρόνια έγινε καπετάνιος και τέλος οπλαρχηγός. Ύστερα από την αναγνώρισή του από την Πύλη, ανέλαβε την υπεράσπιση των Χριστιανών και των φιλήσυχων Τούρκων, που υπέφεραν τα πάνδεινα από τους Κονιάρους. Το 1822 με την έκρηξη της επαναστάσεως στη Μακεδονία, ο Καρατάσος έγινε αρχιστράτηγος, γιατί εκτιμήθηκε ιδιαίτερα, όχι μόνο για τη γενναιότητα του, αλλά και για τη φρόνηση αλλά και στρατηγική του ικανότητα. Μετά την αποτυχία του κινήματος της Μακεδονίας, ο ηρωικός οπλαρχηγός, που στο διάστημα αυτό είχε χάσει το γιο του Ιωάννη στη μάχη και η γυναίκα του με τις δύο θυγατέρες του πιάστηκαν αιχμάλωτες μαζί με τους γιους τους Δημήτριο και Κωνσταντίνο και άλλους Μακεδόνες, κατέβηκε στην μαχόμενη Ελλάδα. Εκεί πολέμησε με μεγάλη ανδρεία και διακρίθηκε στις μάχες του Πέτα, της Αλοννήσου και του Τρίκερι. Στη Σκιάθο, μάλιστα, κατόρθωσε να εμποδίσει τον Χοσρέφ πασά να καταλάβει το νησί. Αγνός πολεμιστής, ο ήρωας αυτός, που έμεινε στην ιστορία γνωστός σαν Γερο – Καρατάσος, δεν μπορούσε να καταλάβει τις διενέξεις ανάμεσα στους Έλληνες. Πιστός στην Κυβέρνηση, πολέμησε στην Πελοπόννησο τους αντικυβερνητικούς. Αλλά η μεγαλύτερη νίκη του, ήταν αυτή κατά την οποία νίκησε τον αήττητο μέχρι τη στιγμή αυτή, Ιμβραήμ πασά. Μετά την απελευθέρωση έγινε διοικητής της 7ης χιλιαρχίας. Πέθανε το 1830 στη Ναύπακτο αφήνοντας το γιο του Δημήτριο να συνεχίσει το έργο του και να εκπληρώσει το μεγάλο ιδανικό του, την απελευθέρωση ολόκληρης της Ελλάδας.
ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ
Κωνσταντίνος. Καταγόταν από τη Σιάτιστα. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και εργάστηκε για την προπαρασκευή του Αγώνα. Ήταν από τους πρωτεργάτες του Μακεδονικού επαναστατικού κινήματος, μαζί με τους γιους του Γεώργιο, Δημήτριο, Ιωάννη και Νικόλαο. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες και διακρίθηκε στη μάχη της Γάστρας και της μονής Δόβρας. Στην πολιορκία της Νάουσας πολέμησε με τον Καρατάσο, όπου και πολιορκήθηκε στενά μέσα σ’ ένα μικρό σπίτι και σκοτώθηκε μετά από ηρωική αντίσταση. Η περιουσία του στη Σιάτιστα λεηλατήθηκε από τους Τούρκους, που συλλάβανε τη σύζυγό του και τις δύο κόρες του και τις πούλησαν στα σκλαβοπάζαρα. Οι τρεις γυναίκες απελευθερωθήκαν το 1829 μετά από την εξαγορά τους από συγγενείς τους.
Γεώργιος. Γιος του Κωνσταντίνου. Πήρε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις στο πλευρό του πατέρα του. Επί Όθωνα έγινε αξιωματικός στη βασιλική υπηρεσία. Δολοφονήθηκε το 1838.
Δημήτριος. Αδελφός του προηγούμενου. Σκοτώθηκε στην έξοδο του Μεσολογγίου.
Ιωάννης. Αδελφός του προηγούμενου. Πήρε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις στο πλευρό του πατέρα του Κωνσταντίνου και διακρίθηκε στην πολιορκία της Νάουσας, όπου αιχμαλωτίστηκε αλλά κατόρθωσε να αποδράσει στη Σερβία. Από κει κατέβηκε και πάλι στην Ελλάδα και αγωνίστηκε σε ελαφρά σώματα σαν υπαξιωματικός, κάτω από τις διαταγές του Αθανάσιου Βαλτινού. Αργότερα διακρίθηκε σε πολεμικές επιχειρήσεις κυρίως στην Κύμη και τη Χαλκίδα.
ΛΑΣΣΑΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Λόγιος, φιλικός και πολιτικός (Κοζάνη 1793 – Αθήνα 1870). Μυήθηκε από τους πρώτους στη Φιλική Εταιρεία το 1818. στη Φιλική εταιρεία ο Λασσάνης πρόσφερε με ενθουσιασμό πολύτιμες υπηρεσίες, περιηγούμενος ρωσικές και βαλκανικές πόλεις και αποκαθιστώντας επαφή με διακεκριμένα στελέχη της πατριωτικής εκείνης οργάνωσης. Ο ενθουσιασμός του προκάλεσε τις ανησυχίες άλλων μελών της Εταιρείας, αλλά τελικά η δράση του Κοζανίτη φιλικού δεν έγινε αφορμή παρεξηγήσεων και αντιδράσεων. Έρχεται σύντομα σε επαφή με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος γεφύρωσε τα χάσματα μεταξύ των μελών της Εταιρείας στην Οδησσό. Τον Αύγουστο του 1820 ο Υψηλάντης έρχεται στην Οδησσό και διορίζει το Λασσάνη γραμματέα και υπασπιστή του. Αφού πέρασαν και οι δύο στο Ισμαΐλ της Βεσσαραβίας, κατέστρωσαν, από κοινού με άλλα στελέχη της Φιλικής, το σχέδιο της επανάστασης. Ο Λασσάνης ανέλαβε να εξασφαλίσει την υποστήριξη του ηγεμόνα της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσου, καθώς επίσης και να συντονίσει τις ενέργειες των ηγετών των ατάκτων Γεωργάκη Ολύμπιου, Περραιβού, Ιωάννη Φαρμάκη, Χριστόφορου Περραιβού, Σάββα Καμινάρη κλπ. Ο Λασσάνης οργάνωσε τα «καπετανάτα» και συνέταξε τους στρατιωτικούς κανονισμούς των απελευθερωτικών σωμάτων, καθώς επίσης και την περίφημη προκήρυξη που απεύθυνε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, όταν πέρασε τον Προύθο, κηρύσσοντας την επανάσταση. Ο Λασσάνης ακολούθησε τον αρχηγό του ως χιλίαρχος κατά τις συγκρούσεις των παραδουνάβιων ηγεμονιών και αργότερα στις φυλακές του Mangatz της Αυστρίας. Επί Καποδίστρια κατέβηκε στην Ελλάδα και έλαβε μέρος στις επιχειρήσει της Πέτρας. Επί της βασιλείας του Όθωνα ανέλαβε διάφορα αξιώματα (υπουργός Οικονομικών το 1837, νομάρχης Αττικής κλπ.).
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΣ
Μέλος της φιλικής εταιρίας και έμπορος. Γεννήθηκε το1772 στη Δοβίστα των Σερρών, που σήμερα φέρει προς τιμή του το όνομά του. Εργάστηκε ως έμπορος στις Σέρρες, στη Θεσσαλονίκη, στην Κωνσταντινούπολη και στη Βιέννη και κατάφερε να αποκτήσει μέσα σε μικρό διάστημα πολύ μεγάλη περιουσία. Τα χρήματα που κέρδισε όμως δεν τον έκαναν ούτε στιγμή να λησμονήσει τη πατρίδα του και τις ανάγκες της. Γι’ αυτό διέθεσε ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του για κοινωφελείς σκοπούς και για τον αγώνα. Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και κατέλαβε τη θέση του αρχιταμία. Στις 23 Μαρτίου του 1821 πήγε στο Άγιο Όρος, μεταφέροντας όπλα και πυρομαχικά που είχε αγοράσει ο ίδιος, και οργάνωσε μαζί με τους μονομάχους την εξέγερση στη Χαλκιδική. Έτσι στης 16 Μαΐου του 1821 ξέσπασε η επανάσταση στον Πολύγυρο με τη συμμετοχή τόσο λαϊκών όσο και καλογέρων, μετά από την οποία ακολούθησαν άλλες στην Κασσάνδρα, στη Σηθωνία και αλλού. Παρά τις αρχικές επιτυχίες τους όμως οι Έλληνες δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στην αντεπίθεσή τον Τούρκων, που στραφήκαν εναντίον τους με 30.000 πεζούς και 5.000 ιππείς, κάτω από της διαταγές του Μπαϊράμ πασά. Οι δυνάμεις του Παπά αναγκάστηκαν να περιοριστούν στη χερσόνησο της Κασσάνδρας, όπου συνέχισαν να πολεμούν εναντίον των Τούρκων, ως που στο τέλος η αντίσταση τους κάμφθηκε. Μετά την κατάληψη της χερσονήσου αυτής, ο Εμμανουήλ Παπάς πέρασε στο Άγιο Όρος μαζί όσους άντρες του απέμειναν και προσπάθησε να συνεχίσει από εκεί τον αγώνα του. Οι καλόγεροι, όμως, τρομοκρατημένοι και με πεσμένο το ηθικό τους, δεν έδειξαν καμιά προθυμία να τον βοηθήσουν. Γι’ αυτό ο μεγάλος αυτός αγωνιστής, που ήταν ήδη άρρωστός, το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να εγκαταλείψει τη Χαλκιδική. Ενώ όμως βρισκόταν στο καράβι του Βισβίζη κατευθυνόμενος προς την Ύδρα, έπαθε καρδιακή προσβολή και πέθανε (1821).Έτσι η επανάσταση έχασε από τον πρώτο κιόλας χρόνο της έναν εξαίρετο πολεμιστή. Στη πατρίδα προσφέρανε τη ζωή και τα τρία παιδιά του Παπά, Αθανάσιος, Νικόλαος και Ιωάννης, από τους οποίους ο πρώτος αποκεφαλίστηκε από του Τούρκους, ενώ οι δυο άλλη σκοτώθηκαν σε μάχες.
Φαρμάκης Ιωάννης
Έλληνας φιλικός και οπλαρχηγός της επανάστασης του 1821. Γεννήθηκε το1750 στο χωριό Μπλάτσι της Μακεδονίας. Η οικογένειά του είχε εκεί αρματολίκι, ενώ ο ίδιος ήταν πλούσιος κτηνοτρόφος. Όμως η θέληση και η διακηρυγμένη απόφασή του για απελευθέρωση της Ελλάδος από τους Τούρκους, έκαναν τους τελευταίους να τον κυνηγούν και να τον αναγκάσουν να καταφύγει στη Θεσσαλία, και συγκεκριμένα στον Όλυμπο, σαν αρχηγός σε σώματα κλεφτών. Έλαβε μέρος στα Ορλωφικά, καθώς και στην Επανάσταση του Θύμιου Βλαχάβα και σε άλλες εξεγέρσεις κατά των Τούρκων.
Για ένα διάστημα πήγε στα Επτάνησα, όπου συνεργάστηκε με ον Καποδίστρια και τους Ρώσους κατά του Αλή πασά και των Γάλλων, ενώ αργότερα επέστρεψε στη Μακεδονία και πήρε τα αρματολίκια της Χαλκίδας. Το 1816 πήγε στην Πετρούπολη κι ένα χρόνο αργότερα στην Οδησσό. Εκεί μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία κι από τότε διέθεσε όλες τις δυνάμεις του για την εκπλήρωση των σκοπών της. Μάλιστα, περιόδεψε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και προπαγάνδισε τον εθνικό ξεσηκωμό, ενώ πολέμησε στις μάχες της Μολδαβίας μαζί με το Γεωργάκη Ολυμπίο.
Όταν οι Έλληνες ηττήθηκαν στο Δραγατσάνι, υποχώρησε μαζί με τον Ολύμπιο και κλείστηκαν στη μονή Σέκου, περιμένοντας κάποια ελληνική βοήθεια. Αφού είδαν ότι τέτοια βοήθεια δεν έφτανε, ο Ολύμπιος ανατινάχτηκε στον αέρα, πυροδοτώντας την μπαρουταποθήκη της μονής, ενώ ο Φαρμάκης παραδόθηκε στους Τούρκους μετά από διαπραγματεύσεις κι εγγυήσεις για τη ζωή του. Αυτοί όμως μόλις τον πήραν, τα ξέχασα όλα και τον έστειλαν στην Πόλη, όπου τον καρατόμησαν (1821).
Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας από το Α.Π.Θ.) Δ/ντριας 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
https://efkozani.gr/%CE%B7%CF%81%CF%89% ... %BA%CE%B5/ 
