Mitharadir έγραψε: ↑26 Απρ 2021, 11:23
ΠΟΙΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΜΙΛΑΝΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΗΣΟΥ;
Υπάρχουν πάρα πολλές, που μπορούμε – για ευκολία μας – να τις κατατάξουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
Α. ΠΗΓΕΣ, ΜΝΗΜΕΙΑ και ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΕΞΩ – χριστιανικές
Β. ΠΗΓΕΣ, ΜΝΗΜΕΙΑ και ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΕΣΩ – χριστιανικές – ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ κ.λ.π.
Και πρώτα οι ΕΞΩ – χριστιανικές πηγές, έτσι όπως τις καταγράφει ο ιστορικός ερευνητής κ Σπύρος Φίλος::
Ι. ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΙΟΥΔΑΪΚΕΣ
(α) Ραββινικά κείμενα
«Ύστερα από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ 70 μ.Χ. αναδιοργανώνεται – στα νοτιοδυτικά της Παλαιστίνης – το Ανώτατο Δικαστήριο των Ιουδαίων, στην πόλη Γιάμνια. Από τα γραπτά κείμενα τους έχουμε μαρτυρίες για το πρόσωπο του Ιησού, φυσικά αρνητικές, αλλ’ όμως όλες αυτές μιλούν για την ιστορικότητά του, δείχνοντας σαφώς ότι κανένας δεν αμφισβήτησε την ιστορική ύπαρξή του και τα όσα έκανε. Σύμφωνα με τις γνώμες των πρώτων Ραββίνων καταγράφονται τα έργα του Ιησού, η καταγωγή του από τη Ναζαρέτ, ότι ήταν αμαρτωλός και ασχολήθηκε με τη μαγεία, ότι περιφρόνησε τα λόγια των σοφών, παραπλάνησε τον κόσμο και είπε ότι δεν ήρθε να καταστρέψει, αλλά να συμπληρώσει το Νόμο. Κρεμάστηκε την παραμονή του Πάσχα, με την κατηγορία της αίρεσης και παραπλάνησης του λαού. Αναφέρονται πέντε από τα ονόματα των μαθητών του, που γιάτρευαν αρρώστους στο όνομά του.
Έχουμε, δηλαδή, ένα πορτραίτο του Ιησού, που εξάλλου το γνωρίζουμε και από τα Ευαγγέλια.
Ακόμα, μιλάνε για τον «κρεμασμένο» (Χα – Ταλιούγ), μια ξεκάθαρη μαρτυρία για το σταυρικό του θάνατο. Μιλάνε επιπλέον και για τον «Μπεν – Παντέρα» δηλαδή το «Γιο του Παντέρα» που μερικοί θέλησαν να δώσουν την εξήγηση ότι ο πατέρας του ήταν ένας Ρωμαίος στρατιώτης που ονομάζοντας «Παντέρας». Όμως φαίνεται ότι είναι από παραφθορά της λέξης «Παρθένος» δηλαδή ο «Γιος της Παρθένου». Μερικοί Ραββίνοι, οι Γιωχανάν και Μέγιρ, έκαναν δυσμενή λογοπαίγνια για τη λέξη «Ευαγγέλιο», υψώνοντας τον τόνο της φωνής τους, παραλλάζοντας έτσι μια λέξη σε «΄Αβεν – γκιλλαγιόν» ή «Αβέν – γκιλλαγιόν», που το ένα σημαίνει «Αμαρτία του Περιθωρίου», ενώ το άλλο «Αμαρτία της Πλάκας γραψίματος».
Αυτά δείχνουν ότι ο Ιουδαϊκός κόσμος, καίτοι στο μεγαλύτερο μέρος του βρισκόταν σε θέση άρνησης έναντι στον Ιησού ως Μεσσία, όμως ΠΟΤΕ δεν αμφισβήτησε την ιστορικότητά του, τα έργα του, τα γεγονότα της ζωής του.
(β) Ο ιστορικός Ιώσηπος (τέλος πρώτου αιώνα μ.Χ.)
Ο Ιώσηπος μας δίνει ένα μεγάλο πλήθος πληροφοριών, στα πολλά του βιβλία. Θα μεταφέρουμε σε νεοελληνική μετάφραση το γνωστό TESTIMONIUM FLAVIANUM, που δίνει τρανταχτή μαρτυρία για τον Ιησού. Γράφει ο Ιώσηπος:
«Γύρω στην εποχή αυτή εμφανίστηκε ο Ιησούς ένας σοφός άνθρωπος, αν βέβαια μπορούμε να τον ονομάσουμε έτσι. Γιατί έκανε θαύματα και δίδασκε τους ανθρώπους, οι οποίοι δέχονταν με χαρά την αλήθεια. Παρέσυρε πολλούς Ιουδαίους, αλλά και Έλληνες. Αυτός ο άνθρωπος ήταν ο Χριστός. Όταν λοιπόν τον καταδίκασε ο Πιλάτος σε σταυρικό θάνατο, αφού παραπέμφθηκε από τους άρχοντές μας, εκείνοι που τον αγαπούσαν δεν χάθηκαν. Γιατί εμφανίστηκε σ’ αυτούς την τρίτη μέρα και πάλι ζωντανός, όπως οι προφήτες είχαν μιλήσει γι’ αυτά και για χιλιάδες άλλα θαυμάσια σχετικά μ’ αυτόν. Ακόμα και σήμερα η φυλή των Χριστιανών, όπως ονομάστηκαν από το όνομά του, δεν έχει πεθάνει».
Ο Ιώσηπος μιλάει μια πεντακάθαρη γλώσσα. Παρόλο που η μαρτυρία αυτή του Ιώσηπου πολεμήθηκε αρκετά, όμως δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.
ΙΙ. ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ
(α) Ο Κορνήλιος Τάκιτος, ο μεγαλύτερος Ρωμαίος ιστορικός την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (52 ή 54 – 120 μ.Χ.)
Περιγράφοντας τη μεγάλη φωτιά που κατέστρεψε τη Ρώμη το 64 μ.Χ. αναφέρει τη διαδεδομένη φήμη ότι ο Νέρωνας το έκανε για μεγαλύτερη δόξα και για να την ξαναχτίσει. Στη συνέχεια γράφει:
«΄Ετσι, λοιπόν, για να καταπνίξει τη φήμη, ο Νέρωνας κατηγόρησε και τιμώρησε με τον πιο σκληρό τρόπο μια τάξη ανθρώπων, που ήσαν μισητοί για τα ελαττώματά τους, τους οποίους το πλήθος ονόμαζε Χριστιανούς. Ο Χριστός, από τον οποίον πήραν το όνομά τους είχε εκτελεστεί με εντολή του ανθύπατου Πόντιου Πιλάτου, όταν αυτοκρατόρευε ο Τιβέριος. Η ολέθρια αυτή δεισιδαιμονία, στην αρχή ελεγχόταν, για να ξεσπάσει ολόφρεσκη, όχι στην Ιουδαία, την πατρίδα της επιδημίας αυτής, αλλά στην ίδια τη Ρώμη, όπου όλα τα τρομερά και αισχρά πράγματα του κόσμου μαζεύονται και βρίσκουν πατρίδα».
(Χρονικά XV, 44)
(β) Ο Σουετώνιος, ένας άλλος διάσημος Ρωμαίος ιστορικός (75 – 169 μ.Χ.)
Μιλάει και αυτός για την πυρπόληση της Ρώμης με τα λόγια:
«…υπέστησαν τιμωρίες οι Χριστιανοί, άνθρωποι νέας και κακοποιού δεισιδαιμονίας» (superstitionis novae et maleficae)». (Βίος, Νέρωνα, 16/2)
αλλού, (Βίος του Κλαύδιου 25/4) κάνοντας μνεία του διατάγματος του 53 μ.Χ. γράφει:
«Τους Ιουδαίους, με υποκίνηση του Χρήστου (impulsore Chresto) που θορυβούσαν τους έξωσε από τη Ρώμη».
(γ) Ο Πλίνιος ο Νεότερος, κυβερνήτης της Βιθυνίας, στη Μικρά Ασία (112 μ.Χ.)
Στέλνει επιστολή στον αυτοκράτορα Τραϊανό, ζητώντας συμβουλή για το πώς να αντιμετωπίσει μία θρησκευτική ομάδα που λεγόταν Χριστιανοί και γράφει:
«Συνήθιζαν να συγκεντρώνονται μία ορισμένη μέρα, πριν να ξημερώσει, δοξολογώντας το Χριστό ως Θεό (quasi Deo) και να δένονται με έναν όρκο (sacramentum) για να μην κάνουν καμία κακή πράξη, να απέχουν από κάθε απάτη, κλεψιά και μοιχεία, ποτέ να μην καταπατούν το λόγο τους ή να αρνιούνται κάποια ευθύνη, όταν τους γινόταν η τιμή και τους ανατεθεί.
Έπειτα, χώριζαν, για να ξανασυναντηθούν και πάλι, παίρνοντας μέρος σε ένα συμπόσιο, που είχε όμως ένα καθορισμένο και αγνό χαρακτήρα» (Επιστολή 10/96).
Σε άλλο μέρος γράφει (Επιστολή 10/96):
«Δεν απέμεινε πόλη ή κωμόπολη ή και αγρός ακόμα, στον οποίο να μην έχει μπει το μόλυσμα αυτής (της δεισιδαιμονίας). Οι ναοί των θεών μας ερημώθηκαν και μακρύ χρόνο ήδη δεν προσφέρονται πλέον θυσίες σ’ αυτούς».
(δ) Μaρά Βαρ Σεραπίων, Σύρος Στωϊκός φιλόσοφος (1ος αιώνας μ.Χ.).
Υπάρχουν και ακόμα περισσότερες, και αρχαιότερες πληροφορίες. Μία από αυτές έρχεται από ένα χειρόγραφο στο Βρετανικό Μουσείο, μίας επιστολής του Μαρά Βαρ Σεραπίωνα, που γράφει στο γιο του, το 73 μ.Χ.. Ανάμεσα σε άλλα του λέει και τα ακόλουθα:
«…Τι να πούμε ακόμα, όταν οι σοφοί κακοποιούνται από τους τυράννους… ώστε να μην μπορούν να αμυνθούν; Ποια ωφέλεια είχαν οι Αθηναίοι θανατώνοντας το Σωκράτη; Η πείνα και οι επιδημίες έπεσαν πάνω τους ως κρίση για το έγκλημα. Τι ωφελήθηκαν οι άνθρωποι της Σάμου καίγοντας τον Πυθαγόρα; Μονομιάς η χώρα τους καλύφθηκε από άμμο. Τι ωφελήθηκαν οι Ιουδαίοι εκτελώντας το σοφό βασιλιά τους; Αμέσως μετά το βασίλειό τους αφανίστηκε. Ο Θεός δίκαια εκδικήθηκε το θάνατο των τριών αυτών σοφών ανθρώπων: Οι Αθηναίοι πέθαναν από την πείνα. Οι κάτοικοι της Σάμου αφανίστηκαν από την θάλασσα. Οι Ιουδαίοι καταστράφηκαν και οδηγήθηκαν μακρά από τη γη τους, για να ζήσουν διεσπαρμένοι. Όμως, ο Σωκράτης δεν πέθανε. Έμεινε ζωντανός στη διδασκαλία του Πλάτωνα. Ούτε ο Πυθαγόρας πέθανε. Ζωντάνεψε στο άγαλμα της Ήρας. Ούτε ο σοφός Βασιλιάς (ο Ιησούς) πέθανε. Ζωντανεύει μέσα στη διδασκαλία του».
Ο Εθνικός αυτός φιλόσοφος δίνει ισχυρότατη μαρτυρία για τον Ιησού και μάλιστα σε τόσο αρχαία εποχή, λίγα χρόνια μετά τα συνταρακτικά γεγονότα της Σταύρωσης του Ιησού.
(ε) Ο Εθνικός συγγραφέας Θαλλός, ιστορικός, ( που γράφει γύρω στα 52 μ.Χ.) δηλαδή την ίδια, σχεδόν, εποχή που έλαβε χώρα η θυσία του θανάτου στο Γολγοθά).
Παρόλο που τα έργα του χάθηκαν, όμως περισώθηκε η ακόλουθη μαρτυρία του, από τον Ιούλιο Αφρικανό (221 μ.Χ.):
«Ο Θαλλός στο τρίτο βιβλίο των Ιστοριών του, εξηγεί το σκοτάδι στην έκλειψη του ηλίου, πράγμα παράλογο κατά τη γνώμη μου».
Και βέβαια παράλογο από φυσική άποψη, μια έκλειψη ηλίου σε περίοδο πανσέληνου, όπως ήταν η εποχή του Πάσχα της Σταύρωσης του Ιησού. Όμως έχουμε τη διπλή μαρτυρία:
1. Ότι στα μέσα του 1ου αιώνα μ.Χ. στη Ρώμη ήταν γνωστή η ιστορία του Πάθους των Ευαγγελίων και
2. Οι εχθροί της Χριστιανικής Πίστης προσπαθούσαν να αρνηθούν αυτή τη μαρτυρία, δίνοντας μία φυσιοκρατική ερμηνεία στα γεγονότα.
ΙΙΙ. ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΙΡΕΤΙΚΩΝ (100- 140 μ.Χ.)
Υπάρχει μια πληθώρα μαρτυριών από ανθρώπους που στάθηκαν μακριά από τη Χριστιανική Πίστη, πολέμησαν τις ιδέες της, αρνήθηκαν την πραγματική ενσάρκωση του Ιησού. Οι άνθρωποι αυτοί κινήθηκαν από το 100 μέχρι το 140 μ.Χ. και ήσαν ο Βασιλείδης, ο Βαλεντίνος, ο Μαρκίωνας, ο Πτολεμαίος, ο Ηρακλέων κι άλλοι. Πρόκειται για ανθρώπους ριζοσπαστικούς στις ιδέες τους, που όμως ποτέ δεν αρνήθηκαν την ιστορική παρουσία του Ιησού. Και όλοι αυτοί βρίσκονταν πολύ κοντά στην εποχή δράσης του Ιησού.
Η μαρτυρία αυτή είναι, επομένως, μεγάλης ιστορικής αξίας.
IV. ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΠΟΛΕΜΙΩΝ ΚΑΙ ΕΧΘΡΩΝ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ (1ος – 4ος αιώνας)
Μία σωρεία Εθνικών συγγραφέων που στάθηκαν εχθροί και πολέμιοι του Ιησού, όχι μόνο επιβεβαιώνουν τον Ιησού της Ιστορίας, αλλά ούτε και διανοήθηκαν ποτέ να αμφισβητήσουν την ιστορικότητά του. Οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται μέσα στο δεύτερο αιώνα μ.Χ., αλλά καθώς θα σημειώσουμε, ακόμα και στον 1ο ή κοντά στον πρώτο, καθώς και τον 3ο αιώνα.
1. Ο Φρόντος από τη Σίρτα της Νουμηδίας, που ήταν στην εποχή του
Ρωμαϊκή αποικία, ρήτορας και δικηγόρος (2ος αιώνας μ.Χ.) υπήρξε ο
πρώτος που διέδωσε ασύστατες κατηγορίες για τους Χριστιανούς.
2. Ο Έλληνας Νεοπυθαγόρειος φιλόσοφος, ο Νουμήνιος, από την Απάμεια της Συρίας (2ος αιώνας μ.Χ.).
3. Ο Λουκιανός (γενν. το 120 μ.Χ., σοφιστής και συγγραφέας από τα Σαμόσατα), στο έργο του «περί της Περεγρίνου τελευτής» δίνει μαρτυρίες για τον Ιησού, μιλάει γι’ αυτόν ως γνωστό πρόσωπο, που έπαθε και σταυρώθηκε, τον ονομάζει σοφιστή και μέγα νομοθέτη των Χριστιανών.
4. Ο Κέλσος, Πλατωνικός (για άλλους Επικούρειος) φιλόσοφος (2ος αιώνας μ.Χ.), στο έργο του «Λόγος αληθής» δεν αμφισβητεί ποτέ την ιστορικότητα του Ιησού.
5. Ο Φλέγων, ένας απελεύθερος δούλος του Αδριανού (76- 138 μ.Χ.) από τις Τράλλεις, έγραψε για το σεισμό και την έκλειψη ηλίου, που συνέβη στη Σταύρωση του Ιησού.
6. Ακόμα και ο Στωϊκός φιλόσοφος Επίκτητος (1ος αιώνας μ.Χ.) σύγχρονος του Νέρωνα, που το 90 μ.Χ. καταφεύγει στη Νικόπολη της Ηπείρου, με την απέλαση των φιλοσόφων από το Δομιτιανό, εξαίρει την περιφρόνηση που έδειχναν οι Χριστιανοί μπροστά στο θάνατο˙ δεν αρνείται την ιστορική παρουσία του Ιησού.
7. Ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος (121- 180 μ.Χ.) κατηγορεί τους Χριστιανούς για την αφοβία τους μπροστά στο θάνατο, όμως δεν διανοείται να αρνηθεί τον Ιησού, ως ιστορικό πρόσωπο.
8. Ο Γαληνός (129 -201 μ.Χ.) από την Πέργαμο, συγγραφέας, ο μεγαλύτερος γιατρός της αρχαιότητας, μετά τον Ιπποκράτη, επαινεί την αγνότητα της ζωής των Χριστιανών, επιβεβαιώνοντας την ιστορικότητα του Ιησού.8
9. Ο μεγαλύτερος και δριμύτερος πολέμιος του Ιησού ο Πορφύριος (μαθητής του Πλωτίνου, 3ος αιώνας μ.Χ., όχι μονάχα δεν αμφισβήτησε την ιστορικότητα του Ιησού, αλλά η γυναίκα του Μαρκέλλα ήταν Χριστιανή και της στέλνει ειδική επιστολή η οποία σώζεται μέχρι σήμερα.
10. Ο Ιεροκλής, (3ος αιώνας μ.Χ.) κυβερνήτης της Βιθυνίας, επομένως πολύ κοντά στην Παλαιστίνη, αλλ’ επίσης και αργότερα στην Αλεξάνδρεια, την εποχή του Διοκλητιανού, κίνησε διωγμούς κατά των Χριστιανών, όμως δεν αμφισβήτησε την ιστορικότητα του Ιησού.
11. Ο Φιλόστρατος (3ος αιώνας μ.Χ.) συγκρίνει τον Ιησού με τον Απολλώνιο Τυανέα, όμως δεν αμφισβήτησε την ιστορικότητά του.
12. Το ίδιο και ο Ιάμβλιχος (3ος αιώνας μ.Χ.) συγκρίνει και αυτός τον Ιησού με τον Απολλώνιο Τυανέα, επικυρώνοντας την παρουσία του Ναζωραίου στον ιστορικό χώρο. Εξάλλου, ο Ιάμβλιχος είναι μαθητής του Πορφύριου και δικαιολογείται η αντίθεσή του με τις διακηρύξεις του Ιησού. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ιάμβλιχος με το έργο του για την υπεράσπιση της μαγείας μέσω ιεροτελεστιών, έχει μέχρι σήμερα επηρεάσει όλο το σύστημα του αποκρυφισμού, ακόμη και στις μέρες μας.
13. Τα επιχειρήματα των παραπάνω συγγραφέων παίρνει στα χέρια του ένας Χριστιανός Ρωμαίος αυτοκράτορας, αλλά που στην κατάλληλη ώρα πετάει τη μάσκα της Χριστιανοσύνης του και, ανοιχτά, με όλη την επισημότητα, αγκαλιάζει ολόθερμα το πάνθεο των ειδωλολατρικών θεών, κάτω από το Νεοπλατωνισμό του, ο Φλάβιο Κλαύδιος Ιουλιανός (361 – 363 μ.Χ.). Έγραψε βιβλία, από τα οποία σήμερα σώζονται αρκετά έργα του .Ιδιαίτερα με το έργο του «Κατά Γαλιλαίων» στρέφεται με τέλειο μένος ενάντια στους πιστούς του Ιησού, που από αποστροφή και μίσος δεν τους ονομάζει ούτε καν Χριστιανούς. Όμως, ουδέποτε διανοήθηκε να αρνηθεί- και πώς να το κάνε ι- την ιστορικότητα του Ιησού και την επίδρασή του μέσα στην Ιστορία, αλλά και στην αλλαγή σε βάθος της ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρη την αυτοκρατορία του».
Μαρτυρία Ιστορικών
Λόγου χάρη, εξετάστε τη μαρτυρία του Φλάβιου Ιώσηπου, ενός Ιουδαίου ιστορικού του πρώτου αιώνα, ο οποίος ήταν Φαρισαίος. Αυτός αναφέρθηκε στον Ιησού Χριστό στο βιβλίο Ιουδαϊκή Αρχαιολογία. Αν και μερικοί αμφισβητούν την αυθεντικότητα της πρώτης αναφοράς όπου ο Ιώσηπος κάνει μνεία για τον Ιησού ως τον Μεσσία, ο καθηγητής Λούις Χ. Φέλντμαν του Πανεπιστημίου Γιεσιβά λέει ότι λίγοι αμφισβητούν τη γνησιότητα της δεύτερης αναφοράς.
Εκεί ο Ιώσηπος έγραψε: «[Ο αρχιερέας Άνανος] συγκάλεσε συμβούλιο κριτών και έφερε ενώπιόν του τον αδελφό του Ιησού του λεγόμενου Χριστού Ιάκωβο». (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Κ΄, 200) Ναι, ένας Φαρισαίος, μέλος της αίρεσης της οποίας πολλοί οπαδοί ήταν δηλωμένοι εχθροί του Ιησού, αναγνώριζε την ύπαρξη του “Ιακώβου, του αδελφού του Ιησού”.
Η επιρροή που άσκησε η ύπαρξη του Ιησού έγινε αισθητή μέσω της δράσης των ακολούθων του. Όταν ο απόστολος Παύλος φυλακίστηκε στη Ρώμη περίπου το 59 Κ.Χ., οι προύχοντες των Ιουδαίων τού είπαν: «Σε ό,τι αφορά αυτή την αίρεση, είναι γνωστό σε εμάς ότι παντού μιλούν εναντίον της». (Πράξεις 28:17-22) Αποκαλούσαν τους μαθητές του Ιησού «αυτή την αίρεση». Αν παντού μιλούσαν εναντίον τους, δεν είναι πιθανό ότι οι ιστορικοί θα αναφέρονταν σε αυτούς;
Ο Τάκιτος, ο οποίος γεννήθηκε γύρω στο 55 Κ.Χ. και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους ιστορικούς του κόσμου, αναφέρθηκε στους Χριστιανούς στο έργο του Χρονικά (Annales). Αφηγούμενος πώς επέρριψε ο Νέρων σε αυτούς την ευθύνη για τη μεγάλη φωτιά στη Ρώμη το 64 Κ.Χ., έγραψε: «Ο Νέρων ενοχοποίησε μια ομάδα μισητή για τα βδελύγματά της, αυτούς που ο λαός ονόμαζε Χριστιανούς, και της επέβαλε τα σκληρότερα βασανιστήρια. Ο Κρίστους [Χριστός], από τον οποίο προήλθε το όνομα, καταδικάστηκε στην εσχάτη των ποινών στη διάρκεια της βασιλείας του Τιβέριου από έναν από τους επιτρόπους μας, τον Πόντιο Πιλάτο». Οι λεπτομέρειες αυτής της αφήγησης ταιριάζουν με τις πληροφορίες σχετικά με τον Ιησού της Γραφής.
Ένας άλλος συγγραφέας που αναφέρθηκε στους ακολούθους του Ιησού ήταν ο Πλίνιος ο Νεότερος, ο κυβερνήτης της Βιθυνίας. Περίπου το 111 Κ.Χ., ο Πλίνιος έγραψε στον Αυτοκράτορα Τραϊανό, ρωτώντας τον για το πώς έπρεπε να χειρίζεται τους Χριστιανούς.
Άνθρωποι που είχαν κατηγορηθεί εσφαλμένα ότι ήταν Χριστιανοί, έγραψε ο Πλίνιος, θα επαναλάμβαναν μια επίκληση προς τους θεούς και θα απέδιδαν λατρεία στο άγαλμα του Τραϊανού, απλώς για να αποδείξουν ότι δεν ήταν Χριστιανοί. Ο Πλίνιος συνέχιζε: «Όπως λέγεται, αυτοί που είναι πραγματικά Χριστιανοί είναι αδύνατον να εξαναγκαστούν να συμμορφωθούν με οποιαδήποτε από αυτές τις απαιτήσεις». Αυτό πιστοποιεί ότι πράγματι υπήρξε ο Χριστός, του οποίου οι ακόλουθοι ήταν έτοιμοι να δώσουν τη ζωή τους για την πίστη τους σε εκείνον.
Αφού συνοψίζει τις αναφορές που κάνουν στον Ιησού Χριστό και στους ακολούθους του ιστορικοί των πρώτων δύο αιώνων, Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The Encyclopædia Britannica, έκδοση 2002) συμπεραίνει: «Αυτές οι ανεξάρτητες αφηγήσεις αποδεικνύουν ότι στους αρχαίους χρόνους ακόμη και οι εχθροί της Χριστιανοσύνης ποτέ δεν αμφέβαλαν για την ιστορικότητα του Ιησού, η οποία αμφισβητήθηκε για πρώτη φορά και με ανεπαρκή στοιχεία στο τέλος του 18ου, στη διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα».
Επίσης
Most historians see the theories of his non-existence as effectively refuted, and in modern scholarship, the Christ myth theory is a fringe theory and finds virtually no support from scholars. https://en.wikipedia.org/wiki/Historici ... yth_theory .Έτσι λοιπόν δεν τίθεται θέμα αμφισβήτησης της ύπαρξης του Ιησού ως ιστορικού προσώπου τουλάχιστον όχι περισσότερο απο ότι της ιστορικής ύπαρξης του Παύλου,του Μωάμεθ και άλλων ιστορικών προσώπων.Αυτό είναι κάτι καθολικά αποδεκτό μεταξύ των ιστορικών.Αυτό που δεν είναι αποδεκτό απο τους μη χριστιανούς είναι το γεγονός ότι ο Χριστός είναι Θεός που Ανστήθηκε.Άλλο το ένα και άλλο το άλλο.
