
Γραφει ο Κυριάκος Κωνσταντά
Σήμερα, ανήμερα της Διεθνούς Ημέρας Αντιρρησιών Συνείδησης που θεσπίστηκε το 1985 και εορτάζεται κάθε χρόνο στης 15 του Μάη με στόχο την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης σχετικά με τις πεποιθήσεις των αντιρρησιών συνείδησης, δημοσιεύω την επιστολή που απέστειλα πέρσι στο Υπουργείο Άμυνας προς υποστήριξη του αιτήματός μου* για αναγνώριση μου ως αντιρρησίας συνείδησης.
Αυτούσια η επιστολή
Δια της παρούσης γνωστοποιώ ότι η συνείδηση, η ηθική μου και οι φιλοσοφικές μου πεποιθήσεις δεν μου επιτρέπουν να συμμετάσχω υπό οποιοδήποτε τρόπο στις δραστηριότητες της Εθνικής Φρουράς. Δηλώνω υπεύθυνα ότι δεν προτίθεμαι να ολοκληρώσω είτε εφεδρική στρατιωτική υπηρεσία, είτε εναλλακτική εφεδρική στρατιωτική υπηρεσία. Νοουμένων των υποχρεώσεων μου, που προκύπτουν έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας, και βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, αιτούμαι την αναγνώρισή μου ως «αντιρρησίας συνείδησης» για τους σκοπούς εκπλήρωσης εναλλακτικής εφεδρικής κοινωνικής υπηρεσίας.
Το δικαίωμα στη συνείδηση διαφυλάσσεται από την «Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» στο Άρθρο 18. Επίσης, το δικαίωμα αναγνώρισης ως αντιρρησίας συνείδησης αναγνωρίζεται από τον «Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ο οποίος εγκαθιδρύει μεταξύ των λαών μια στενότερη ένωση, και τη διασφάλιση ενός ειρηνικού μέλλοντος, στο Άρθρο 10.
[…]
Θεωρώ λοιπόν αν μη τι άλλο, υποχρέωσή μου να συμβάλω με τον οποιοδήποτε δυνατό τρόπο στην οποιαδήποτε προσπάθεια αποτροπής πολέμων, αλλά και ευθύνη μου να συνεισφέρω ουσιαστικά στις διαδικασίες, που θα οδηγήσουν στην ειρήνη στην Κύπρο αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο. Η αξία της ανθρώπινης ζωής μου είναι αδιαπραγμάτευτη, κάθε άνθρωπος έχει το αναφαίρετο δικαίωμα σε αυτή, ανεξαρτήτως του οποιουδήποτε παράγοντα. Θεωρώ τον εαυτό μου ένθερμο υπερασπιστή της, όπως επίσης και της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών, την ατομική και συλλογική ελευθερία, και την προσωπική αυτοδιάθεση του κάθε ανθρώπου. Σε ένα μηχανισμό όπως ο στρατός, τέτοιες αξίες – οι οποίες είναι άμεσα συνδεδεμένες με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια – είναι δύσκολο ως απίθανο να λειτουργήσουν, αλλά αντιθέτως, καταπατώνται και εξευτελίζονται.
Όπως υποδεικνύεται και από κοινωνιολογικές μελέτες επί του στρατού ως κοινωνικού θεσμού, ο τρόπος οργάνωσής του φέρει τεράστιες διαφορές με την πολιτική ζωή. Ο στρατιώτης, είτε αυτός είναι κληρωτός είτε αυτός είναι έφεδρος, εισέρχεται σε ένα περιβάλλον το οποίο είναι άκρως συγκρουσιακό με το περιβάλλον εντός του οποίου γεννιέται, κοινωνικοποιείται, εργάζεται, μορφώνεται και αναπτύσσεται ως κοινωνικό ον. Μερικά από τα ιδιόμορφα γνωρίσματα του στρατού τα οποία παρατίθενται από τη σχετική βιβλιογραφία (αλλά και που επιβεβαιώνονται από την εμπειρία του καθενός στο στράτευμα) είναι:
Οι εξουσιαστικοί τύποι που βασίζονται στην απαιτούμενη και αναμενόμενη αυστηρή υπακοή και πειθαρχία
Η έκδηλη ιεράρχηση ανώτερων και κατώτερων
Η τυποποιημένη διαδικασία χαιρετισμών προς τους ανώτερους
Η απόλυτη ρύθμιση της συμπεριφοράς μέσω κανονισμών που ισχύουν τόσο εντός όσο και εκτός της υπηρεσίας
Η επιβολή τιμωριών στην περίπτωση παράβασης κανόνων
Η επιδοκιμασία της τήρησης των επιβαλλόμενων κανόνων συμπεριφοράς
Η παρεμπόδιση και η αποδοκιμασία συμπεριφορών, που απορρέουν από την ατομική πρωτοβουλία αλλά και αντιβαίνουν τον προδιαγεγραμμένο κώδικα.
Επομένως, οι αρχές που ανέφερα πιο πάνω, δεν τυγχάνουν ιδιαίτερης εκτίμησης εντός του στρατιωτικού περιβάλλοντος.
Ο ευρύτερος τρόπος οργάνωσης του στρατού στηρίζεται την επιδίωξη ή τον προσδιορισμό ειδικών σκοπών και στόχων αντιστοίχως, όπου συνδέονται με την οργανωμένη εφαρμογή βίας μεταξύ εμπόλεμων μερών. Οι στρατοί ανά το παγκόσμιο αποτελούν οργανωμένους θεσμούς/μηχανισμούς οι οποίοι συνδράμουν διαχρονικά στην καταστροφή. Οι πόλεμοι αποτελούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τα παραδείγματα που παρέχονται διαμέσου της παγκόσμιας ανθρώπινης ιστορίας, είναι αμέτρητα και ο καθένας μπορεί να ανατρέξει σε αυτά για να διαπιστώσει τις αρνητικές επιπτώσεις που υφίσταται η ανθρωπότητα από την ύπαρξη ένοπλων δυνάμεων.
Κρίνω ως ιδιαίτερα άστοχη την αντίληψη σχετικά με την προστασία της ανθρώπινης ζωής, την οποία οι στρατοί δήθεν εξυπηρετούν. Πώς υποστηρίζει κανείς, ότι η ανθρώπινη ζωή προστατεύεται, ενώ παράλληλα στόχος είναι η αφαίρεση ζωών από ένα αντίπαλο μέρος; Ο κάθε συμμετέχοντας στον οποιοδήποτε στρατό, θέτει τον εαυτό του σε άμεσο κίνδυνο λόγω της ίδιας του της συμμετοχής. Επίσης, θέτει τον εαυτό του στον κίνδυνο να αφαιρέσει ανθρώπινες ζωές – πάντα υπό το πρόσταγμα της προστασίας των υπολοίπων. Κανένας άνθρωπος δεν δικαιούται να πεθάνει και κανένας πόλεμος δεν πρέπει να πραγματοποιείται. Δεν επιθυμώ να είμαι μέρος αυτής της διαδικασίας.
Αναγνωρίζω την ύπαρξη μιας κυρίαρχης αντίληψης που επικρατεί σχετικά με τον ρόλο της Εθνικής Φρουράς, ο οποίος χαρακτηρίζεται κυρίως ως αμυντικός. Ο «αμυντικός ρεαλισμός» σχετικά με τους στρατούς αποποιεί την Κύπρο από τον ρόλο της ως χώρα που επιδιώκει τη μεγιστοποίηση της ισχύος της μέσω του στρατού. Η μετριοπαθής αυτή αντίληψη θεωρεί πως η Εθνική Φρουρά δεν έχει τάσεις επέκτασης των στρατιωτικών της δυνατοτήτων, παρά μόνο για τους σκοπούς διασφάλισης της ασφάλειας από τις υπάρχουσες εξωτερικές απειλές.
Προσωπικά, τάσσομαι κάθετα εναντίον της εθνοτικής σύγκρουσης και διαίρεσης που λαμβάνει χώρα στην Κύπρο από τη δεκαετία του 1960 και αναγνωρίζω επίσης, ότι η Εθνική Φρουρά είναι ο στρατός που εκπροσωπεί αποκλειστικά πλέον την Ελληνοκυπριακή κοινότητα – μάλιστα αντίστοιχα διατηρεί τον δικό της στρατό η Τουρκοκυπριακή κοινότητα (πάλι για τη διασφάλιση της ασφάλειας των Τουρκοκυπρίων από εξωτερικές απειλές). Ως εκ τούτου, θεωρώ πως, η ύπαρξη και των δύο στρατών αποτελεί μηχανισμό διατήρησης του διαχωρισμού που υφίσταται μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Μάλιστα, αυτό μπορούν να επιβεβαιώσουν και οι δικές μου προσωπικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια εκπλήρωσης της στρατιωτικής μου θητείας στη βάση των οποίων πλέον υποστηρίζω ότι η Εθνική Φρουρά λειτουργεί καλλιεργώντας τον εθνικισμό και τον ρατσισμό. Ακόμη, χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά ασθενή αντοχή και αποδοχή της διαφορετικότητας, είτε αυτή έγκειται σε θρησκευτικές, φιλοσοφικές ή ηθικές πεποιθήσεις, αλλά ακόμα και σε θέματα σεξουαλικότητας ή φύλου. Ενδεικτικά, στα επισυναπτόμενα της επιστολής μπορείτε να βρείτε βιβλιάριο συνθημάτων που μου χορηγήθηκε κατά την κατάταξη μου στο ΚΕΝ Λεμεσού το 2013 (εκ των οποίων μερικά και αναφωνούσαμε μετά διαταγών).