hellegennes έγραψε: ↑16 Ιουν 2023, 03:02
Ναι, αλλά αυτή δεν είναι τίμια σύγκριση. Επειδή οι σύγχρονοι "λόγιοι" συνθέτες γράφουν παπαριές που δεν είναι πλέον μουσική, βγάζεις εκτός εποχής κανονική μουσική με την λογική της απόστασης. Δεν είναι ότι υπήρξε κάποια εξέλιξη και είναι πιο σύνθετη ή άλλου ύφους η σύγχρονη λόγια μουσική, είναι ότι δεν είναι μουσική. Όχι, συγγνώμη, δεν μπορώ να δεχτώ ως μουσική το σάουντρακ για θρίλερ με ράντομ ήχους, άσχετα αν δεν είναι ράντομ αλλά έχουν κάποια μαθηματική ακολουθία ή οποιαδήποτε άλλη λογική. Δεν είναι κάτι που μπορείς να κάτσεις να ακούσεις 2 ώρες, είναι άκρως ενοχλητικό.
Υπάρχει μία παρεξήγηση, συνέπεια τις οποίας είναι τα συμπεράσματα που φθάνεις. Προφανώς και δεν φταις εσύ, ούτε είναι αποκλειστικά δική σου αυτή η θεώρηση. Είναι μάλλον αρκετά διαδεδομένη και φταίνε άλλοι. Αλλά αυτό είναι μια μεγάλη συζήτηση που θα εκτρέψει την κουβέντα ακόμα παραπάνω.
Η παρεξήγηση έγκειται στο ότι νομίζετε ότι οι σύγχρονοι συνθέτες σοβαρής μουσικής, στην ανάγκη τους να διαφοροποιηθούν, να δώσουν το δικό τους στίγμα, να επιβιώσουν στο χώρο τους, άρχισαν να κάνουν ό,τι ανοησία και ακρότητα τους ερχόταν στο μυαλό με αποτέλεσμα να θεωρείται από αρκετούς η σύγχρονη μουσική (στην συντριπτική της πλειοψηφία) μη τέχνη.
Τι παραβλέπουν; Τις σταδιακές εξελίξεις (που εκ των υστέρων καθώς τις μελετάμε μοιάζουν νομοτελειακές) που οδήγησαν τη μουσική να γίνει αυτό που είναι σήμερα.
Πιάνοντας το νήμα 2 αιώνες πίσω βρισκόμαστε στα πλαίσια αυτού που ονομάζουμε τονικό μουσικό σύστημα. Ωστόσο οι μετατροπίες γίνονται σταδιακά όλο και πιο απομακρυσμένες, όλο και πιο απότομα, κλονίζοντας κάπως την τονικότητα η οποία προς ώρας δεν χάνεται. Η τάση αυτή συνεχίζεται όλο και περισσότερο και στα έργα των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα υπάρχει πλέον σαφής κλονισμός. Υπάρχουν σημεία ή και τμήματα ολόκληρα που ο ακροατής αδυνατεί να καταλάβει πιο είναι το τονικό κέντρο. Μιλάμε για τον ύστερο Ρομαντισμό.
Κάποιοι συνθέτες αναγνωρίζοντας αυτή την αλλαγή στα ίδια τους τα έργα, αποφασίζουν να το κάνουν αυτό πιο μεθοδικά και πιο οργανωμένα και καταλήγουμε στην ατονικότητα (την έλλειψη τονικού κέντρου). Επειδή υπάρχουν πολλές διαδικασίες σύνθεση της τονικής μουσικής με χρήση ήδη 3 αιώνων που δεν ταιριάζουν στην νέα κατάσταση, αναζητείται ένας νέος τρόπος οργάνωσης του υλικού, που είναι το δωδεκάφθογγο σύστημα.
Αυτή είναι η πιο κύρια μεταβολή που χρονικά συμπίπτει με την αφαίρεση στην ζωγραφική και άλλες τέχνες.
Όμως δεν είναι η μόνη μεταβολή. Παράλληλα εξελίχθηκαν διάφορες τάσεις. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα έχεις και τις εθνικές σχολές, έχεις και επαφή με μουσική άλλων πολιτισμών. Στην αλλαγή προς τον 20ο βάλλεται η τονικότητα και από άλλες μεριές. Έχεις έργα με δύο η περισσότερες τονικότητες ταυτόχρονα.
Σιγά σιγά χειραφετείται η διαφωνία. Η διαφωνία που επί πολλούς πολλούς αιώνες απαιτεί χειρισμό τώρα έρχεται όπως να 'ναι και μένει χωρίς να λυθεί σε συμφωνία. Τεράστιο χτύπημα στα αυτιά του ακροατή.
Από δίπλα και ο θόρυβος. Ενώ μέχρι τον 19ο ουσιαστικά ο μόνος θόρυβος που έχεις είναι από κρουστά που δεν κουρδίζονται και δεν παράγουν ήχους συγκεκριμένου τονικού ύψους, μέσα στις πρώτες δεκαετίες του 20 έχεις χρήση πηγών θορύβου η οποία όμως παίρνει πρωταγωνιστικό ρόλο και όχι ενός ακόμα διαφορετικού κρουστού οργάνου.
Μέσα στον 20ο αιώνα έχεις τεράστιες αλλαγές και στο ρυθμικό σκέλος. Η ρυθμική κανονικότητα είναι κάτι άρρηκτα συνδεδεμένο με την τονική μουσική και δεν ταιριάζει στις νέες καταστάσεις. Σπάει η περιοδικότητα του ρυθμού και το σοκ στον ακροατή μπορεί να είναι ακόμα ισχυρότερο κι από της εγκατάλειψης της τονικότητας.
Γίνονται πολυρυθμίες, ρυθμικές μετατροπίες, σχολαστικά ελεγμένες αλλαγές ρυθμού ακόμα και με μηχανικά μέσα και χίλια δυο νέα πράγματα.
Γίνεται οργάνωση υλικού που παίρνει ιδέες από χαρακτηριστικά πολύ παλαιότερων εποχών (χωρίς να τις αντιγράφει καθόλου) με καθρέπτες, καρκινικές αναγνώσεις κλπ κλπ.
Ερευνώνται μικρότερα διαστήματα από τον τόνο και το ημιτόνιο, όχι σαν στολίδι πλέον αλλά με δομικές συνέπειες. Όταν δε υπήρξαν και τα ανάλογα μέσα στα πρώτα στούντιο ραδιοφωνίας, τέτοιες εξερευνήσεις έγιναν ακόμα πιο εύκολα και σε πολύ μεγαλύτερο βάθος.
Και κάπου εκεί στα μέσα του 20 αιώνα έρχεται και ο Ξενάκης όπου βάζει πλέον σοβαρά στο παιχνίδι τις ηχητικές επιφάνειες και οργανώνει ένα σωρό πράγματα σε αυτές και με αυτές σε όλο τον υπόλοιπο αιώνα.
Κάποιοι άλλοι επιμένουν στο δωδεκάφθογγο σύστημα και οργανώνουν όλα τα μουσικά στοιχεία (τονικό ύψος, διάρκειες, δυναμικές, ηχόχρωμα) σε σειρές κάνοντας αυτό που λέμε ολικό σειραϊσμό.
Στην πυκνότητα της γραφής και των σειραϊστών και του Ξενάκη αντιδρούν κάποιοι άλλοι με μινιμαλισμό και τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου μπαίνουν κι άλλα πράγματα στο παιχνίδι. Η φασματική μουσική, η ευρεία χρήση των υπολογιστών και άλλα που δεν είναι της ώρας.
Μέσα στον 20ο αιώνα, στη σοβαρή μουσική έχεις τονική μουσική σε κάποια από τις εξής περιπτώσεις.
Συνθέτες που γεννήθηκαν τον 19ο και μεγάλωσαν με Ρομαντική μουσική και δεν επρόκειτο να αλλάξουν στα γεράματα. Κατανοητό και φυσιολογικό.
Συνθέτες του νεοκλασσικισμού που προσπάθησαν να κάνουν μια διαφορετική χρήση της τονικότητας με στοιχεία από το παρελθόν αλλά με διαφορετικό τρόπο. Έδωσα υπέροχα έργα. Δεν φαίνεται όμως πως αυτό οδήγησε την εξέλιξη κάπου παρακάτω.
Αυτά πριν τον ΒΠΠ.
Συνθέτες της νέας απλότητας. Ένα ακόμα κίνημα διαφορετικό του μινιμαλισμού που επίσης χρησιμοποιεί τονικά στοιχεία και μάλιστα με πολύ απλό τρόπο. Έρχεται ως αντίθεση στην πολυπλοκότητα των σύγχρονων συνθετών του 50, 60, 70 ή είναι συνθέτες που αλλαξοπίστησαν σε σχέση με αυτά που έκαναν στα νιάτα τους όταν στέρεψαν τα πολλά λεφτά στην σύγχρονη τέχνη. Προσωπικά δεν τρέφω καμία εκτίμηση, δεν τα κατατάσσω αυτά καν στην σοβαρή μουσική δημιουργία, δεν βλέπω σε βάθος 40 χρόνων να οδήγησαν σε οτιδήποτε παρακάτω αλλά στο παραθέτω γιατί μπορεί να το διαβάσεις κάπου αλλού και δεν θέλω να κάνω σημαία τις προσωπικές μου προτιμήσεις. Εννοείται πως η τυποποίηση είναι μεγάλη στα έργα τους και σαφώς μεγαλύτερη σε σχέση με τις δύο προηγούμενες κατηγορίες στο πρώτο μισό του 20ου.
Και τώρα ερχόμαστε και στην μουσική που έβαλες. Από τις παραπάνω εξελίξεις σε ρυθμό, μουσικό σύστημα, αρμονία, μικροδομές, μακροδομές κλπ φαίνεται να είναι εκτός τόπου και χρόνου. Ωστόσο γιατί να κρίνει κινηματογραφική μουσική με τέτοια κριτήρια; Δεν φτιάχτηκε για αυτό.
ΥΓ. Ο μόνος λόγος που επέλεξα να διατηρήσω την τεχνική ορολογία είναι για να μπορείς να διασταυρώσεις κάτι από άλλες πηγές. Το νόημα του παραπάνω κειμένου με 3 γραμμές είναι ότι υπήρξαν ένα σωρό στάδια εξέλιξης για να έχεις αυτή τη μουσική που σε ενοχλεί. Απολύτως φυσιολογικά στάδια στην εποχή τους.